Geen kracht om een kruis te slaan
Kerk Samenleving
v
ZATERDAG 30 JUL11994
REDACTIE DICK VAN DER PLAS. 071 -356443
BINNENLAND KORT
Zelfdoding
Het taboe op het onderwerp
zelfdoding wordt minder.
„De afgelopen tien jaar is er
meer ruimte gekomen om er
normaal over te spreken",
signaleert Ans Withaar, ad
junct-directeur van het trai
nings- en vormingsinstituut
De Essenburgh in Hierden.
De Essenburgh is de enige
instantie in Nederland die
begeleidingsweken organi
seert voor mensen die in hun
directe omgeving iemand
door zelfdoding hebben ver
loren. Jaarlijks besluiten on
geveer 1500 Nederlanders
een einde aan hun leven te
maken. Gemiddeld staan er
rond ieder van hen vijf direc
te nabestaanden, aldus Wit
haar. „Hun rouwproces
duurt meestal veel langer
dan bij een natuurlijke dood.
Deze nabestaanden willen
hun verhaal blijven vertellen,
maar praten over zelfdoding
is voor veel mensen nog on
gepast. Vrienden en kennis
sen vinden het vaak eng en
weten niet goed wat ze moe
ten zeggen."
Ontmoetingsdagen
De Essenburgh biedt nabe
staanden sinds 1981 drie
keer per jaar een aantal ont
moetingsdagen onder de titel
'Nabestaan na zelfdoding'.
Per keer komen 15 mensen
in het kasteel van De Essen
burgh in Hierden bij elkaar
om hun twijfels rond de zelf
gekozen dood van een direc
te naaste te bespreken. Hoe
wel de ontmoetingsdagen
bestemd zijn voor alle direct
betrokkenen van de overle
dene. zijn het vooral ouders
en partners die bij De Essen
burgh een begeleidingsweek
volgen. Withaar signaleert
het afnemen van de geheim
zinnigheid onder meer door
een verschuiving van de vra
gen die 'cursisten' haar stel
len. „Een aantal jaren gele
den stelden ze de vraag of ze
hun omgeving wel zouden
inlichten. Tegenwoordig
vraagt men zich af op welke
manier die omgeving moet
worden geïnformeerd."
Begeleiding
Het kan vijf jaar duren voor
iemand die een familielid op
deze manier heeft verloren,
dit enigszins heeft verwerkt
en een plaats kan geven in
zijn of haar leven, vertelt
Withaar. De deelnemers
schrijven aan het begin op
met welke vragen ze rondlo
pen. Deze worden in de
groep besproken. De volgen
de dag krijgt iedere deelne
mer zoveel tijd als nodig is,
soms drie uur, om in het
groepje zijn of haar persoon
lijke verhaal te doen. Kun je
iemand nog wel vertrouwen
na zo'n ingrijpende gebeur
tenis, is één van de vragen
die aan bod komen. Een an
dere belangrijke vraag is:
waar was God toen het ge
beurde. Ongeveer de helft
van de cursisten heeft be
hoefte om hierover te praten
op het oecumenisch instituut
De Essenburgh. Maar het
thema religie komt volgens
Withaar alleen aan bod als de
bezoekers dat op prijs stel
len.
Withaar is niet enthousiast
over het iniatief van de hu
manistische gemeenschap in
Alkmaar om hotel De Eifider
op te zetten. In deze gelegen
heid die al snel de naam
'zelfmoordhotel' kreeg, zou
hulp geboden kunnen wor
den aan mensen 'met een
doodswens'. De plannen zijn
na een storm van kritiek in
februari in de ijskast gezet.
Withaar „Ik heb er bezwaar
tegen om mensen die suïci
daal zijn, in één gelegenheid
bijeen te brengen. Daardoor
trekken mensen elkaar in een
spiraal naar beneden."
Toekomst van de Russische Kerk bedreigd door geldgebrek
Het groene VW-
busje van de uit
geverij van het
patriarchaat Moskou van
de Russisch Orthodoxe
Kerk, waarmee ik van het
vliegveld wordt opgehaald,
heeft zijn beste dagen ge
had. Chauffeur Sergei moet
tijdens de rit herhaaldelijk
het portier dichttrekken.
Het schiet bij elke bocht of
hobbel in de weg los. En er
zijn nogal wat hobbels. De
vergrendeling van het por
tier is ook kapot. Een takje
vervangt het knopje dat ze
er in Wolfsburg voor be
dacht hadden. De grote
bus, die ons gezelschap tij
dens de dagen van de jaar
vergadering vervoert tus
sen hotel Oekraïna en het
gebouw van de uitgeverij
aan de Ulitsa Pogodins-
kaja, verkeert overigens in
niet veel betere staat. Oor
zaak: geldgebrek.
MOSKOU TON VAN DER WERF
Vroeger had de kerk geld ge
noeg. Zij kon de door de gelovi
gen gul geschonken roebels
nauwelijks uitgeven, want alles
buiten de strikte eredienst was
haar door de communistische
machthebbers verboden.
Tien jaar geleden maakten wij
op uitnodiging van het patriar
chaat een reis door Rusland en
de Oekraïne langs kerken en
kloosters. Alle vervoer met bus
en vliegtuig werd door de kerk
betaald. De honderd roebel zak
geld kregen we lang niet op. Een
rit met de beroemde onder
grondse kostte vijf kopeken. Nu
vergt hetzelfde ritje honderd
roebel. Metropoliet (toen nog
aartsbisschop) Pitirim liet ons
destijds na een gesprek op zijn
kantoor met zijn van staatswege
aan bisschoppen ter beschik
king gestelde Zym naar ons ho
tel terugbrengen. Dezelfde Zym
- zichtbaar tien jaar ouder -
staat nog op het terrein van de
uitgeverij, maar lijkt weinig ge
bruikt te worden. Benzine is
schaars en duur.
Waren er in 1985 in Moskou,
met een bevolking van twaalf
miljoen, slechts twaalf kerken
open, nu is er bij wijze van spre
ken op elke hoek van de straat
de mogelijkheid een Russisch
orthodoxe kerkdienst mee te
vieren.
Een paar jaar geleden maakte
ik een uren durende wachtpe-
riode op het vliegveld in Mos
kou nuttig door met de in Mos
kou studerende slavist Sven
Standhardt een rondrit door de
stad te maken. Op de hoek van
het Rode Plein wees hij mij op
een bouwplaats: „Daar komt
een nieuwe Kazanskajakerk. De
oude is in 1928 op last van Sta
lin opgeblazen." Tegen de om
heining van de bouwplaats was
een huisje getimmerd, waarin
overdag de ikoon van de Moe
der Gods van Kazan hing. Be
zoekers konden in een collecte
bus geld storten voor de nieuw
bouw. Dat dit een succes is ge
worden mocht ik op de laatste
zondagmorgen in mei constate
ren, toen ik in de nieuwe Ka-
zanskajasobor de Goddelijke Li
turgie meemaakte. Een zeer ge
mengde gemeenschap van ge
lovigen, een uitstekend zingend
koor van jonge mensen, een
mijterdragende priester met
een stem als een klok. Buiten
klonk het door luidsprekers
schreeuwende aanbod van gid
sen voor het Kremlin en het
De kerken hebben het moeilijk in de voormalige Sowjetunie. Na
zeventig jaren vervolging en onderdrukking is er sinds Gorbatsjov
weliswaar vrijheid van religie en mogen kerken zich op allerlei
terreinen vrij bewegen, maar tegelijkertijd worden zij door de
omstandigheden van dit moment zeer beperkt. 'Rusland: verandering
in de kerken, geleefd geloof, vormgeving van de toekomst', luidde de
wat omslachtige titel van de jaarvergadering in Moskou van de
Oecumenische Werkgroep voor Informatie in Europa, een uit de jaren
vijftig stammende club van voornamelijk protestantse en orthodoxe
(kerkelijke) journalisten uit Oost en West. Ton van der Werf maakte
als lid van de club de jaarvergadering mee.
Aartspriester Vitaly Borovoj.
jW'ii
Cv
i I I
De Kazanskajakerk aan het Rode Plein.
mausoleum van Lenin. Ook dat
is de realiteit van de kerk in
1994.
Naast de kerk met zijn stra
lende gouden koepels staat een
houten kiosk, waar je kruisjes,
kettingen, cassettebandjes met
kerkmuziek, kerkelijke kalen
ders en kerkboekjes, ansicht
kaarten en ikoontjes kunt ko
pen. Ook handgeschilderde.
Best heel mooi en volgens de
oude regels vervaardigd. Voor
negentig gulden ben je al eige
naar van een ikoon. De ver
koopster gaat mee de kerk in
om een handgeschreven verkla
ring op te stellen van deze aan
koop. Vqor de douane, want
ikonen mag je niet uitvoeren. In
heel de stad kom je dergelijke
kiosken tegen, waar devotiona-
lia en andere kerkelijke spullen
gekocht kunnen worden. Er is
in de Ulitsa Kropotinskaja zelfs
een complete, drukbezochte
winkel, waar je tegen roebels al
le denkbare kerkelijke gebruiks
voorwerpen -paramenten, kel
ken, ikonen, kaarsen, kaarsen
standaards, vaandels, borstkrui
sen, zegenkruisen, wierookvat
ten, trouwkronen, bisschops
mijters, noem maar op - kunt
kopen. Voor 120 tot 150 gulden
heb je een kelk met alle toebe
horen. Ook deze winkel en kios
ken zijn tekenend voor de situa
tie van de kerk op dit moment.
De sprekerslijst op het met de
jaarvergadering samenvallend
congres was eveneens tekenend
voor de situatie van nu. Er sprak
bij voorbeeld een kolonel van
het Russische leger, Michaïl Ni-
kolajewits Kusnetzov, die in ge
zelschap van een Amerikaanse
adviseur, legerpredikant Joseph
Howe, kwam vertellen over zijn
pogingen in het Russische leger
een legerpastoraat op te zetten.
Daar is grote behoefte aan en
ofschoon van de officieren maar
twee procent kerkelijk is, vindt
zestig procent van hen het wen
selijk dat dit pastoraat er komt.
Tv-commentator Nikolaj
Moltsjanov was op het laatste
moment verhinderd. Hij moest
plotseling naar Wladiwostok om
de aankomst van Aleksandr Sol-
zjenytsin te begeleiden. Maar
Isvestia-journalist Ruslan Ar-
meev was er wel. Zijn eerste ar
tikel in de Isvestia was in 1962
een stukje van dertig regels met
als kop: 'Stop de gruwelen in
Alabama'. Eén van zijn laatste
bevatte het verslag van de ope
ning van de nieuwe Kazanskaja
kerk en een interview met patri
arch Alexej II van Moskou en
geheel Rusland. Ruslan heet nu
ook gèen Ruslan meer, maar
Nikolaj. Zo had zijn grootmoe
der hem stiekem laten dopen.
Nikolaj Armeev vertelt over de
ambivalentie die zijn leven
heeft beheerst. Vroeger hing in
zijn werkkamer een portret van
Lenin, nu een ikoon van de Hei
lige Nikolaas, zijn én Ruslands
patroon.
„Niemand verwoest tegen
woordig nog kerken, maar de
kerken worden verwoest door
regen en wind. Want een ande
re hand grijpt ze: gebrek aan
geld voor de restauratie. Rus
land is in de kerk getreden,
maar heeft niet de kracht een
kruis te slaan. Toch is de aan
wezigheid van de kerk in het
Rusland van nu nuttig en goed,
want langzaam wordt de kerk
gevuld met Heilige Geest".
Eerder had aartspriester Vita-
lij Borovoj een referaat gehou
den over de problemen en op
gaven waarvoor de Russische
Kerk op dit moment staat. Bor
ovoj is plaatsvervangend voor
zitter van de afdeling Buiten
landse Zaken van het patriar
chaat Moskou. Voorzitter is de
in het Westen goed bekende
metropoliet Kirill van Smolensk
en Kaliningrad, een man die al
vóór de veranderingen opviel
door moedige uitspraken. Vitalij
Borovoj was tijdens het Tweede
Vatikaans Concilie in Rome af
gevaardigde namens de Russi
sche Kerk. Jarenlang was hij -
uiteraard met goedvinden van
de sovjetmachthebbers - de
permanente vertegenwoordiger
van het patriarchaat bij de We-
reldraad van Kerken in Genève.
Na een uitvoerige schets van
de achtergronden en de ge
schiedenis van zijn kerk. van de
crisis in Oosteuropa en het uit
eenvallen van de Sovjetunie gaf
Borovoj een opsomming van de
nieuwe problemen en moeilijk
heden waarvoor de kerk zich
gesteld ziet. De belangrijkste:
het uiteenvallen van de kerk in
allerlei nationale kerken, de ac
tiviteiten van de katholieken
met name in de Oekraïne en
Witrusland, de aanwezigheid
van allerlei westerse sekten, die
met grof geld veel, vaak
kortstondige bekeringen ma
ken, maar wél voor veel verwar
ring zorgen en de opkomst van
vreemde en vaak destructieve
bewegingen als 'De Witte Broe
derschap' en 'Het Centrum van
de Moeder Gods'. Nadrukkelijk
vermeldde Borovoj dat hij met
die 'sekten' niet op de Baptis
ten, Adventisten en Pinkster-
groepen doelde, die hier inmid
dels 'inheems' zijn.
Borovoj noemde als belem
meringen voor de vernieuwing
ook rechtse, ontevreden en con
servatieve „broederschappen
die onze hiërarchie terroriseren,
die ons ervan beschuldigen de
orthodoxie verraden te hebben
door onze oecumenische be
trekkingen, die zij 'joods-ma-
<;onniek' noemen. Vaak is onze
hiërarchie niet'moedig genoeg
om op te treden tegen deze ten-
denzen, omdat zij moet hande
len in het belang van de héle
kerk. Maar deze zomer komt er
een verklaring van het patriar
chaat over de oecumene en on
ze deelname aan de Wereldraad
van Kerken, een 'charter' over
onze verhouding tot de andere
kerken. Eenheid en vernieuwing
zijn voor ons kernwoorden.
Want daarin zal onze kracht lig
gen. Alles vergaat, maar 'het
Woord van onze God blijft eeu-
wig' (Jesaja 40,8)."
DE RECHTER
Mr. Jesse van Muylwijck COLOFON
LEIDSCH DAGBLAD
Uitgave van Dagbladuitgeverij Damiate bv
DIRECTIE: B M. Essenberg, C.P. Arnold (adj), J.
Kiel (adj),
HOOFDREDACTIE Jan-Geert Majoor, Frans
Nypels, Henk van der Post (adj)
OMBUDSMAN: R.D. Paauw, tel dag 9.30-
11.30 uur 071 -356215, of per post
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat82,2321 BM Leiden
Telefoon 071-356356
POSTADRES:
Postbus 54.2300 AB Leiden
TELEFAX
Advertenties071 -323508
Fam benchten 071-323508
Redactie071-321921
ADVERTENTIES
ma.-vrij. van 08.30-17.00 uur.
Telefoon 071-356230
RUBRIEKSADVERTENTIES (Sleutels)
ma.-vrij. van 8.30-17.00 uur
Telefoon 071-143545
ABONNEMENTEN
Tel 071-128030 bij vooruitbet (incl. BTW)
per maand
per kwartaal 85,55
per jaar 329,30
VERZENDING PER POST
Nederland per kwartaal 125,50
overige landen op aanvraag
KLACHTEN BEZORGING
mat/mvrij 18 00-19 30 uur.
zat. 10.00-12.00 uur. Tel 071-143241
29,30
84,55
328,30
HET WEER
Eentonig verhaal
De heetste maand sinds het begin
van de instrumentele waarnemin
gen in Nederland wordt op gepaste
manier afgesloten; vrijwel overal
wijst het kwik tijdens dit weekein
de andermaal tropische waarden
aan. Dankzij de instroming van
schonere en relatief koele zeelucht
werd Nederland de afgelopen 48
uur eindelijk 'gelucht'; ook bin
nenshuis. De afgelopen twee nach
ten waren met minima rond 16
graden nog altijd vrij warm, maar
beduidend minder plakkerig.
Vrijdag bleef er eerst nog veel be
wolking hangen en sinds 10 dagen
werd in de kustprovincies de zo
merse grens van 25 graden net niet
gehaald. Het koele intermezzo is
een eenmalige aanbieding; van
daag wordt een nieuwe reeks van
zomerse en... tropische dagen in
gang gezet. Zo lijkt de zomer van
1994 uit te groeien tot een spie
gelbeeld van een normaal Hollands
seizoen, waarin tijdens lange reek
sen van frisse of normale dagen
wel eens een of twee warme dagen
worden ingelast. De hoge- en lage
drukgebieden boven Europa én de
Atlantische oceaan houden al zo'n
vijf weken een geblokkeerd patroon
in stand, waarin ook in de eerste
week van augustus niet veel veran
dert. Vandaag is een vers lucht
drukmaximum van Engeland naar
Denemarken getrokken, dat de
wind in de oosthoek duwt. Daar
mee stroomt de hete continent-
lucht boven Duitsland, die onaan
getast is gebleven, snel over het
land uit. Een paar stapelwolkjes
zullen niet verhinderen dat de zon
het kwik omhoog brandt naar 28
tot 33 graden. De stranden zullen
het moeten doen zonder de verfris
sende zeebries.
Na een broeierige nacht met mir
ma rond 20 graden is er morgen
eerst nog veel zon. Vanuit Frankrij
komt weer een traditionele hitte-
storing naderbij. Na de middag
neemt de onweerskans toe. Moge
lijk ontsnapt de kuststrook aan de
ergste hitte; als de wind tenminstf
al vroeg op de dag naar het westei
draait. Voor het binnenland ziteei
tropische dag er zeker in.
Achter de onweersstoring is het b<
gin volgende week weer tijdelijk
minder heet, maar nog altijd 241(
29 graden. Het wordt een eentoni
verhaal, maar dinsdag heeft een
nieuwe Atlantische hogedrukkern
contact gemaakt met zijn Europe;
voorganger. Het blijft vrij zonnig e
de tropische temperaturen komen
ongetwijfeld weer om de hoek kij
ken. Enige verkoeling is nog moge
lijk in de vorm van een (verspreide
onweersbui of een zeewindje aan
de stranden.
HET WEER IN EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
maandag.
Denemarken:
Perioden met zon. Droog
maar zondag later op de
dag vanuit het zuiden een
toenemende kans op een
regen- of onweersbui. Za
terdag maximumtempera
tuur rond 25 graden, zon
dag hoger.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Bewolkt en van tijd tot tijd
flink wat regen; in Enge
land ook kans op onweer.
Zondag later op de dag op
klaringen, het eerst in Ier
land. Zaterdag middag-
temperatuur van 18 gra
den aan de westkust tot
26 graden bij Londen.
Zondag overal enkele gra
den koeler.
België en Luxemburg:
Zaterdag eerst nog zon.
Van het zuiden uit meer
bewolking en regen- en onweersbuien,
vooral op zondag Zaterdag erg warm en
op de meeste plaatsen maxima van bo
ven 30 graden. Zondag enkele graden
Noord- en Midden-Frankrijk:
Flinke regen- en onweersbuien, afgewis
seld door wat zon. Zaterdag middagtem-
peratuur uiteenlopend van 23 graden
aan de Kanaalkusten tot plaatselijk 33
graden in de oostelijke departementen.
Portugal:
Flinte perioden met zon en droog; in het
noordwesten wellicht ook enkele wol
kenvelden en wat lichte regen. Middag-
temperatuur aan de kust van 22 graden
in het noorden tot 28 graden aan de Al-
garve. Landinwaarts maxima iets boven
de 30 graden.
Madeira:
Derioden met zon, afgewisseld door wol
kenvelden. Waarschijnlijk droog. Mid-
dagtemperatuur ongeveer 25 graden.
Spanje:
In het noorden naast zón van tijd tot tijd
ook wolkenvelden en kans op een regen-
of onweersbui. Elders flink wat zon en
vrijwel overal droog. Middagtemperatuur
langs de Golf van Biskaje rond 23 gra
den. aan de Costa's iets boven de 30. In
het binnenland maxima tot boven de 35
graden.
Canarische Eilanden:
Aan de noordzijde van de eilanden wol
kenvelden, aan de zuidzijde veel zon.
Droog. Maximumtemperatuur tussen de
26 en 32 graden.
Marokko:
Westkust: In het algemeen flinke perio
den met zon. Vlak aan zee droog, meer
landinwaarts kans op enkele onweers
buien. Middagtemperatuur vlak aan zee
tussen 25 en 30 graden.
Tunesië:
Vrij zonnig; zondag kans op wat hogere
bewolking. Maximumtemperatuur vlak
langs de kust rond 33 graden.
Zuid-Frankrijk:
Zaterdag flink wat zon en een lokale on
weersbui. Zondag meer bewolking en
meer onweersbuien, soms met een fors
karakter. Middagtemperatuur zaterdag
van 27 graden in de westelijke departe
menten tot ruim boven de 30 ten zuiden
van Lyon: zondag iets koeler.
Mallorca en Ibiza:
Zonnig, maar in de loop van het week
einde wellicht ook enkele wolkenvelden.
Zondag kleine kans op een onweersbui.
Maximumtemperatuur rond 33 graden.
Italië:
Veel zon. In de bergen in het noorden
beide dagen kans op onweer. Middag
temperatuur vrijwel overal iets boven de
30 graden.
Griekenland en Kreta:
In het noorden van het Griekse vaste
land op beide dagen kans op een regen-
of onweersbui. Verder flink wat zonne
schijn. Op de Egeïsche Zee waait een
stevige noordelijke wind. Middagtempe
ratuur op de stranden rond 30 graden,
landinwaarts iets warmer.
Turkije en Cyprus:
Veel zon en droog. Maximumtempera
tuur aan de Turkse westkust ongeveer
29 graden, aan de zuidkust en op Cy
prus ruim erboven.
Duitsland:
Zaterdag veel zon en in het zuiden en
midden mogelijk een lokale bui. Zondag
van het zuidwesten uit een toenemende
kan'S op enkele regen- en onweersbuien.
Middagtemperatuur meest rond 30 gra
den maar zaterdag in het midden en zui
den plaatselijk 34 graden.
- 32' s
\X-
bewolkt
regen
opklannge
-fc zonnig
19 temperatuur hecto pascal
Neerslagkans
Minimumtemp.
Middagtemp.
Wind
WEERRAPPORTEN
ZATERDAG 30 JULI 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 05.56 Zon onder 21.3
Maan op 00.00 Maan onder 14.4
Waterstanden Katwijk
Hoog water 09.03 21.23
Laagwater 04.45 17.01
Weerrapporten 28 juli 20 ui
Twente half bew w7
Vlissingen licht bew. w7
Maastricht licht bew wnwf
Aberdeen zwaar bew. w4
Athene onbew n4
Barcelona onbew. zzo 1
Berliin onbew o3
Boedapest onbew no 1
Bordeaux zwaar bew, nnw3
Brussel licht bew nw4
Cyprus onbew. w 7
Dublin zwaar bew. zo4
Innsbruck half bew. verand
26 20 7
27 21
30 19
27 19
28 21
25 20 12J
25 20 IJ
33 19 0.
22 19 24J
29 20 OJ
23 9 0.1
32 23
31 22
35 24
33 19
26 20 3.1
25 21 0.(
30 22 0(
18 1
35 23 01
31 18
31 22 01
29 14 21
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Las Palmas
Luxemburg half bew.
Madrid half bew.
Malaga onbew.
Mallorca onbew.
licht bew.
licht bew.
IO 10 29
Bangkok regen
Buenos Aires zwaar bew
Casablanca zwaar bew.
Johannesburg onbew./
Los Angeles onbew
New Orleans onbew
New York regenbui
29 18
4 29 19 01
12 27 21 01
1 26 17 01
29 19
20 17 21
wnw4 32 21 01
zo 4 38 21 01
z2 31 21 01
wzw3 34 19 01
nw3 31
nl 21 11
ozo2 30 19 01
w2 31 24
z6 27 20 01
no 2 26 18 01
ol 34 15
w5/ 31 20 01
windst 33 33 0(
22 18 o;
29 22 0.8
29 22
