Plan Kok is vat vol zure bommen
Spaanse politie waakt bezweet over veiligheid van zonaanbidders
Eén goed kwartaal
maakt nog geen
volle schatkist
Feiten &Meningen
VRIJDAG 29 JUL11994
152
NIEUW SANALYSE
Opnieuw blijkt uit de cijfers van het Cen
traal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat
Nederland eigenlijk heel gunstig door de
economische recessie is gerold. Sinds de in
zinking in het eerste kwartaal van 1993 is de
consumptie door gezinnen eigenlijk steeds
iets blijven stijgen. Nu er eindelijk ook be
trouwbare cijfers zijn over de export in het
eerste kwartaal, blijkt de Nederlandse eco
nomie zelfs zo concurrerend is, dat er 7.1
procent meer aan het buitenland werd ver
kocht. De totale Nederlandse economie
groeide in het eerste kwartaal van 1994 niet
met 1,3 procent, zoals het CBS eerder meld
de. maar met 1.9 procent.
De nieuwe cijfers maken opnieuw duide
lijk dat we uit een 'dalletje' klimmen. Maar
een mooi kwartaal maakt nog geen volle
schatkist. Een kanttekening bij de nieuwe
groeicijfers betreft de periodes die met el
kaar vergeleken worden: het eerste kwartaal
van 1993 en dat van 1994.
Het eerste kwartaal van vorig jaar was
verreweg het slechtste kwartaal van de afge
lopen kwakkelperiode. Mede om belasting
technische redenen stortte toen onder meer
de auto-verkoop volledig in, maar ook an
dere sectoren kenden kommer en kwel. De
twee daarop volgende kwartalen waren
echter weer positief, waardoor de economi
sche over heel 1993 uiteindelijk uitkwam op
0.4 procent.
De vraag is of de groei van de export wel
zal doorzetten. Het Nederlandse exportpak-
ket is minder gevoelig voor de conjunctuur
dan bijvoorbeeld dat van Duitsland. Waar
de Duitsers veel kapitaalgoederen (machi
nes etc.) produceren, levert Nederland reja-
tief veel halffabrikaten en levensmiddelen.
Ook al besluit een fabriek geen nieuwe
Duitse machine aan te schaffen, de werkne
mers van die fabriek blijven doorgaans wel
aardappelen eten.
In tijden dat het economisch minder
gaat, matigt dat Nederlandse exportpakket
de teruggang, maar in tijden van hoogcon
junctuur is het ook een rem op de groei.
Bovendien is het Nederlandse bedrijfsleven
relatief sterk gericht op landen die eerder
uit het economische dal klommen: Groot-
Brittannië en de Verenigde Staten. De voor
uitzichten voor die landen zijn inmiddels
stukken minder.
Naast de export is ook de binnenlandse
consumptie een steentje blijven bijdragen
aan de groei. Niet eens zozeer het eten en
drinken (plus 0.5 procent), maar vooral de
duurzame goederen (plus 6 procent) droe
gen bij aan een gemiddelde groei van 2,5
procent. Nog altijd ten opzichte van het bij
zonder slechte eerste kwartaal van 1993.
Maar onder economen is het zeer de
vraag of die binnenlandse consumptie zo
sterk zal blijven groeien. Vorig jaar nam het
besteedbare inkomen van de gemiddelde
Nederlander nog toe als gevolg van de in
1992 afgesproken loonstijgingen, maar voor
dit jaar en het komende jaar leveren de
meeste Nederlandse koopkracht in.
Het Centraal Plan Bureau gaat nog altijd
uit van een groei van de particuliere con-'
sumptie van één respectievelijk 1,5 procent
in 1994 en 1995. „Maar als de Nederlander
onverhoopt evenveel spaart als vorig jaar,
zal de particuliere consumptie minder
zijn", waarschuwt het researchbureau van
Rabobank en Robeco. IRIS. „In de euforie
over de groeicijfers van het eerste kwartaal
wordt aan dat gevaar te makkelijk voorbij
gegaan".
Toch worden ook de eerste positieve ont
wikkelingen zichtbaar *nor het tweede
kwartaal, zegt Peter Oomens van het CBS.
Industrie en bouwnijverheid trekken verder
aan, voor het eerst groeit het aantal vacatu
res weer en daalt het aantal werklozen. Het
aantal faillissementen daalt en de uitzend
bureaus altijd een goede graadmeter
voor herstel krijgen het weer drukker.
Waarschijnlijk gaat in elk geval tweede
kwartaal de opwaartse trend van het eerste
bevestigen.
DEN HAAG MARIEN VAN DEN BOS
Jong en oud moeten bloedenmaar genoeg banen levert het niet op
Informateur Kok maakt miljarden vrij om de werkloosheid terug te dringen. Dat hij daarbij voor
bepaalde groepen ouderen het een en ander in petto heeft, moffelde hij deze week naar de ach
tergrond. Jong èn oud moeten bloeden in de hoop dat er genoeg nieuwe banen bij komen, con
stateren Flip de Kam, hoogleraar openbare financiën in Groningen, en Frans Nypels, hoofdredac
teur van deze krant. En dat alles terwijl iedereen er stilletjes aan voorbij gaat dat de staatsschuld
oploopt en Nederland steeds meer rente moet zien op te hoesten.
In 1963 eisten ouderen nog verhoging van de AOW. Nu kunnen ze alleen hopen dat die niet omlaag gaat.
Wim Kok erft van zichzelf, maar
hij wordt er beslist niet beter
van. De informateur moest vóór
alles een oplossing vinden voor
een 'gat' van vijf miljard gulden,
de wrange vrucht van wanbe
leid van het nu demissionaire
derde kabinet-Lubbers. Kok is
dan ook de afgelopen weken
begonnen vijf miljard van de
bestaande collectieve uitgaven
weg te snoeien, om zijn eigen
gat te stoppen.
Bovendien stelt de informateur
in zijn 'proeve van een regeer
programma' voor om nieuwe
uitgaven te doen. In totaal gaat
het om bijna vier miljard gul
den. Zo is anderhalf miljard no
dig om 40.000 langdurig werklo
zen in te schakelen bij maat
schappelijke dienstverlening en
400 miljoen gulden voor de
misdaadbestrijding. Ook zet
Kok 400 miljoen apart om de
koopkrachtschade die wordt
aangericht door diverse bezui
nigingen voor de laagste inko
mensgroepen te compenseren.
Die bijna vier miljard aan nieuw
beleid wordt niet gefinancierd
door hogere belastingen te hef
fen, maar door voor vier miljard
op andere, bestaande uitgaven
te beknibbelen.
Vervolgens wil de informateur
de belastingen en premies met
negen miljard gulden verlagen
om banen te scheppen en zich
aftekenende koopkrachtverlie
zen voor een deel aan te zuive
ren. Deze lastenverlichting
dreigt het overheidstekort te
vergroten, maar dat mag niet.
Daarom moet Kok nóg eens ne
gen miljard bezuinigen.
GAT VAN KOK
Het ambtelijk bijstandsteam
van de informateur heeft al die
bedragen keurig bij elkaar opge
teld. In totaal moet er 18 miljard
van de collectieve uitgaven wor
den afgehakt: vijf om het 'gat
van Kok' te stoppen, bijna vier
voor nieuwe uitgaven en negen
voor lastenverlichting. Vooral
op aandringen van WD-leider
Bolkestein zijn de noodzakelijke
bezuinigingen nu tamelijk con
creet ingevuld.
Toch staat het vrijwel vast dat
sommige voorgestelde ingrepen
onhaalbaar zijn, zoals de aan
slag op de VUT-regeling van de
ambtenaren, die in 1998 ruim
een miljard gulden moet ople
veren. De bonden van over
heidspersoneel zullen nooit in
stemmen met afschaffing van
de VUT wanneer daarvoor in de
plaats geen regeling komt voor
flexibele pensionering, zoals in
het bedrijfsleven steeds meer
gebruikelijk wordt. Wordt ook
de pensioenleeftijd van ambte
naren variabel gemaakt, dan
kost dat het nieuwe kabinet
eveneens centen, terwijl daar
voor geen stuiver is gereser
veerd.
Zelfs wanneer het volgende ka
binet de volle 18 miljard aan be
zuinigingen weet te halen,
neemt het tekort van de over
heid nauwelijks af. Het gevolg is
dat de overheid tot 1999 jaar
lijks zo'n twintig miljard moet
bijlenen. Hierdoor groeit de
staatsschuld nu 475 miljard
gulden in de komende kabi
netsperiode met tachtig miljard.
Over die uitdijende schuld moet
steeds meer rente worden be
taald. De rentelasten stijgen de
komende jaren met ongeveer
zes miljard gulden. Bij al het
nieuws over de informatiepo
ging van Kok is nog het meest
schokkend, dat geen van de vier
grote partijen deze week met
klem heeft geprotesteerd tegen
die immense stijging van staats
schuld en rentelasten.
Door de miljardenoperaties die
Kok in petto heeft, moeten veel
burgers diep in de portemon
nee tasten. Gemiddeld gaat ie
der gezin er de komende vier
jaar ruwweg 1.500 gulden op
achteruit. Maar de mate waarin
mensen worden getroffen door
bezuinigingen en.de mate
waarin ze profiteren van lasten
verlichtingen kan heel verschil
lend zijn. Kok doet daarbij in ie
der geval zijn uiterste best om
de lager betaalden uit de wind
te zetten. Dat lukt hem overi
gens maar zeer ten dele.
De informateur wil de uitkerin
gen ontzien. Hoogte en duur
van de uitkeringen bij werkloos
heid en arbeidsongeschiktheid
blijven gehandhaafd. Het CDA
en de VVD vinden dat dit niet
kan. De PvdA-fractie klampt
zich juist aan deze strohalm
vast. Aan de andere kant haalt
Kok het snoeimes door de soci
ale zekerheid. Het wordt straks
moeilijker om een WW-uitke
ring te krijgen. Alle lopende uit
keringen zullen de loonstijgin
gen in het bedrijfsleven maar
voor de helft volgen. Dat kan
nog minder zijn, wanneer de
verhouding tussen werkenden
en uitkeringsontvangers te veel
verslechtert. Er gaat een miljard
van de kinderbijslag af. Deze in
greep treft vooral gezinnen met
meer dan twee kinderen.
Niet alleen jong, maar ook oud
moet bloeden. Hoeveel precies,
blijft onduidelijk. De passages
over de politiek zo gevoelige
AOW-uitkering behoren tot de
verwarrendste teksten die uit de
pen van Kok zijn gevloeid. Het
nieuwe kabinet zal zijn best
doen om loonstijgingen in het
bedrijfsleven volledig door te
geven aan de ouderen. Omdat
de overige sociale uitkeringen
de lonen maar voor de helft vol
gen, ontstaan er vanzelf twee
soorten minima. Bejaarden met
alleen een AOW-uitkering zijn
straks beter af dan gezinnen die
van het sociaal minimum moe
ten rondkomen.
OPHELDERING
De PvdA is daar altijd tegen ge
weest. De WD wenst ouderen
bewust voor te trekken. Het
CDA wil alle uitkeringen, ook de
AOW, vier jaar bevriezen, dus
even slecht behandelen. Onhel
der is, welke opvatting Kok tot
de zijne maakt. Want terwijl hij
enerzijds de suggestie wekt, dat
er twee minima komen, bevat
zijn werkstuk ook passages die
suggereren dat bejaarden en
andere uitkeringsontvangers op
voet van gelijkheid zullen wor
den behandeld. Geen wonder,
dat alle partijen opheldering
vragen wat de informateur nu
precies met de ouderen voor
heeft.
Er zijn meer onduidelijkheden.
Aan ouderen die vrijwel uitslui
tend van hun AOW moeten
rondkomen, wordt 400 miljoen
gulden financiële steun toege
zegd. Dat is evenwel oneerlijk
ten opzichte van andere mini
ma, zoals bijstandsmoeders.
Die worden ook getroffen door
aangekondigde bezuinigingen
op huursubsidie en de nieuwe
energieheffing voor kleingebrui-
kers. Helemaal achterin de
'proeve' van Kok blijkt opeens,
dat die 400 miljoen niet alleen
voor ouderen is bestemd, maar
ook voor andere groepen op het
sociaal minimum. Voor wie is
die 400 miljoen nu werkelijk be
doeld?
Wel is het duidelijk dat mensen
die 65 worden en getrouwd zijn
met een jongere partner er tot
duizend gulden per maand op
achteruit kunnen gaan. Tegen
woordig krijgt iedereen een ei
gen AOW-uitkering, ongeacht
zijn andere inkomsten.'Voor
een gehuwde is die uitkering
gelijk aan een half netto mini
mumloon. Een bejaard echt
paar komt dus samen op het
netto minimumloon. Is een van
de echtgenoten nog geen 65
jaar, dan krijgt de gepensio
neerde een toeslag op zijn
AOW, die weer wordt gekort
wanneer de jongere partner ei
gen inkomsten heeft. Kok stelt
voor die toeslag voortaan ook te
korten wanneer de gepensio
neerde zélf inkomsten naast de
AOW-uitkering geniet, zoals een
aanvullend pensioen of een lijf
rente.
Snel een voorbeeld. Meneer Pe-
perkoorn wordt 65, zijn vrouw
heeft geen eigen inkomen en is
62. Volgens de huidige wet
krijgt hij 972 gulden AOW en
een even grote toeslag voor zijn
vrouw. Samen hebben ze 1.944
gulden AOW bruto per maand.
Meneer Peperkoorn geniet ech
ter ook een aanvullend pen
sioen van 1.500 gulden, plus 360
gulden lijfrente in de maand.
Worden Koks plannen wet, dan
heeft meneer Peperkoorn straks
geen aanspraak meer op een
toeslagvoor zijn vrouw. Hij gaat
er dus bijna duizend gulden per
maand op achteruit, totdat zijn
vrouw 65 wordt en aanspraak
ARCHIEFFOTO
krijgt op haar eigen AOW-uitke
ring van 972 gulden per maand.
VERSCHEURD
Kok ziet de bui al hangen. Bij de
presentatie van zijn 'proeve'
voorspelde hij dat de aangekon
digde bezuinigingen op de
ambtenaren-VUT, de studiefi
nanciering en de kinderbijslag
de hel konden doen losbreken.
Hij vergat echter de AOW-maat-
regel te noemen.
In het bezuinigingsvat zitten
trouwens nog veel meer zure
bommen. Er komt een eigen ri
sico in het ziekenfonds van 200
gulden per jaar, de huursubsi
die wordt versoberd, de fysio-
therapie gaat uit het zieken
fondspakket en allerlei eigen
bijdragen gaan verder omhoog.
De aangekondigde lastenver
lichting schiet schromelijk te
kort om de door deze maatrege
len veroorzaakte koopkracht-
schade afdoende te herstellen.
Tot voor kort zou dit alles onder
sociaal-democraten tot grote
verontwaardiging hebben ge
leid. Maar Kok móet wel, wil hij
extra banen kunnen scheppen.
Het zijn er alleen veel te weinig.
De informateur wordt ver
scheurd door tegenstrijdighe
den. Daarom is zijn werkstuk
van afgelopen maandag zo half
slachtig.
Dit is de laatste van tivee be
schouwingen over het ontwerp-
regeerprogramina van infor
mateur Kol<. Het eerste werd
gisteren gepubliceerd.
DOOR
FRANS NYPELS FLIP DE KAM
Op de dependance van de nationale politie aan de
Paseo Mediterraneo van Castelldefels heerst de
drukkende warmte. Een kleine ventilator bindt zon
der succes de strijd aan met de hitte, die ook hier al
wekenlang voor temperaturen van ruim boven de
dertig graden zorgt. Een agent korte mouwen
maar met pet poetst met een witte zakdoek de
zweetdruppels van zijn gelaat.
Castelldefels, twintig kilometer onder Barcelona, is
een populaire badplaats. De campings in de buurt
met prachtige namen als 'De Lachende Olifant' en
'De Vrolijke Walvis' zijn deze zomermaanden volge
boekt met buitenlanders. „Extra politietoezicht deze
zomer? Daar mag ik niets over zeggen. We hebben
deze maanden wat versterking gekregen en ook de
Guardia Civil patrouilleert wat intensiever." Nee, hij
acht het niet waarschijnlijk dat de ETA hier zal toe
slaan, ook al moet hij toegeven dat een halfjaar ge
leden in Castelldefels een schuilplaats van Baskische
terroristen werd opgespoord. Nota bene in een cara
van, die vóór een huis stond geparkeerd.
In Palamos, Blanes, Lloret de Mar, Tossa en Rosas is
het niet anders. Op sommige plaatsen zijn politie-
busjes of caravans langs het strand neergezet en lijkt
de Guardia Civil wat nadrukkelijker door de straten
te rijden dan anders. Maar nergens zijn er patrouil
les met zwaarbewapende agenten te bespeuren
zoals dat twee jaar geleden bij de Olympische Zo
merspelen in Barcelona nog het geval was.
Niek Haarman, Nederlands consul in Barcelona:
„Mijn petje af voor de Spaanse politie. De nationale
en regionale overheden hebben mogelijke proble
men met de veiligheid onderkend en de nodige
maatregelen genomen. Alle consuls in Barcelona
zijn hierover tijdig ingelicht. Ik ben blij te kunnen
melden dat de maatregelen resultaat hebben gehad.
Natuurlijk verwerken wij wat meer meldingen van
berovingen en zakkenrollerij dan anders. Maar wat
uil je ook met zo veel toeristen die deze zomer
Spanje aandoen." -
Er kan geen twijfel over bestaan, dat Spanje dat
dit jaar het record aan buitenlandse toeristen zal
breken ook met zijn veiligheidsmaatregelen een
goede beurt maakt. Boven de tienduizenden agen
ten en Guardias Civiles, dié al langs de kust dienst
doen, zijn er deze zomer nog eens tienduizend
manschappen extra ingezet. In de eerste plaats om
te voorkomen, dat terreurorganisaties als de ETA
aanslagen op toeristische doelen plegen maar ook
om de kleine criminaliteit te bestrijden.
In Spanje weet men, na jaren van toeristische re-
cesssie, dat vakantiegangers alleen terugkomen als
de prijzen betaalbaar en de zee en de stranden
schoon zijn. „Maar misschien is veiligheid nog wel
het belangrijkste", aldus een woordvoerder van de
politie in Palamos. „De aanslagen eerder dit jaar op
toeristen in Turkije illustreren dat. Ik heb gehoord
dat een flink deel van de vakantiemarkt daar is inge
stort. En ook die aanslagen op het Griekse eiland
Rhodos, waarbij enige toeristen gewond raakten,
zullen niet bevordelijk zijn voor het toerisme daar.
Dat soort situaties willen wij tot elke prijs hier voor
komen." De woordvoerder bevestigt, dat daarom ie
dere ochtend alle stranden worden gecontroleerd op
explosieven en dat afvalbakken en containers extra
aandacht krijgen.
Het uitblijven van ETA-aanslagen deze zomer wordt
dan ook door de politie en het ministerie van bin
nenlandse zaken mede toegeschreven aan de extra
agenten die langs de Costa's zijn ingezet. Ook de pa
trouilles in de havens, langs de snelwegen en de be
langrijkste spoorlijnen zijn opgevoerd. Dat de ETA
juist in de nacht van dinsdag op woensdag weer toe
sloeg met de moord op een Bask in een restaurant te
San Sebastian, is triest maar heeft met de veiligheid
van de toeristen niets te maken, verklaart een poli
tiewoordvoerder. „Wij zorgen er voor dat de mensen
op de terrasjes niets overkomt en dat er geeii bom
men ontploffen in de vuilnisbakken langs het strand
of op de WC's van de restaurants", meent ook een
agent, die op de fiets langs het strand voor het voor
malige Olympische dorp van Barcelona patrouil
leert.
De vaak onopvallende aanwezigheid van extra agen
ten langs de Spaanse Costa's heeft ook tot gevolg dat
het aantal straatberovingen in het centrum van Bar
celona is teruggelopen. Ook verhalen over toeristen
die langs de snelweg door criminelen worden uitge
kleed, worden minder gehoord.
Consul Haakman: „Eerder dit seizoen hebben we
enige gevallen gehad van Nederlandse vakantiegan
gers die tot de ontdekking kwamen dat hun band
was kapotgestoken. Ze werden vervolgens onge
vraagd geholpen door zogenaamde toevallige pas
santen en kwamen daarna tot de ontdekking dat er
in de consternatie allerlei spullen uit hun auto wa
ren verdwenen. Maar blijkbaar is de politie daar nu
ook tegen opgetreden, want zulke gevallen hebben
we al enige tijd niet meer gehad."
Anneke van Gastel van het ANWB-steunpunt in Bar
celona bevestigt dit: „Wij kunnen nu wel zeggen, dat
er dit jaar veel meer Nederlanders naar Spanje ko
men dan de afgelopen jaren. Het aantal verzoeken
om bijstand is dan ook flink gestegen. Maar het gaat
in verreweg de meeste gevallen om kapotte auto's
en dat soort zaken. Het aantal aangemelde diefstal
len en berovingen ligt zelfs lager dan vorig jaar. Het
lijkt er dus op dat de politiemaatregelen effect sorte
ren."
En de toeristen zelf? Voelen die zich veiliger? Jo-
chem, die met zes vrienden het strand van Blanes
bevolkt en zijn paspoort, giro-betaalkaart en sigaret
ten in een opzichtig buideltasje heeft opgeborgen:
„Nee veiliger niet. Maar ik ben dan ook niet bang.
Wie aan deze jongen of zijn spulletjes durft te ko
men, zal dat niet na kunnen vertellen."
CASTELLDEFELS RUUD DE WIT
CORRESPONDENT
