Kok werkt 'paars' wat verder uit Kok biedt sociale partners ruim conflictstof Formatie Kok: Dit doet pijn, maar het is onvermijdelijk Bezuinigingen op 'alle stadia in een mensenleven' DINSDAG 7fi Uil 11994 Groen Links: Treurig Een eerste stap naar de afschaffing van het minimumloon, de koppeling wordt bij voorbaat weggeven en ziekenfondspatiën ten moeten meer betalen voor minder zorg. Aldus typeert Groen Links het ontwerp-re- geerakkoord. De fractie is bovendien niet onder de in druk van de 350.000 arbeidsplaatsen die de plannen van Kok de komende vier jaar zul len opleveren. Groen Links noemt het 'zeer traditioneel alles te verwachten van lasten verlichting en economische groei' en mist een pleidooi voor de herverdeling van werk. De fractie is ook teleurgesteld over de passages die Kok wijdt aan de Betuwelijn en Schiphol. Dat Kok wel gewag maakt van 'ecologische modernisering' is 'een vlag die de lading niet dekt'. De fractie schat dat alle vier de grote par tijen 'ja' tegen dit pakket zeggen en advi seert Kok alvast om paars een herkansing te geven. Studenten woedend De Landelijke Studentenvakbond LSVb heeft woedend gereageerd op het voorstel van Kok om de komende jaren één miljard te bezuinigen op de studiefinanciering. „Dit is grof. Het voorstel gaat nog veel verder dan wij vreesden", aldus vice-voorzitter Van den Steenhoven van de Landelijke Stu dentenvakbond LSVb. Ook de studentenor ganisatie ISO is zeer onaangenaam getrof fen. 'Minder krijgen, meer lenen' wordt het motto in de studiefinanciering, die dit jaar 3,7 miljard gulden kost. De basisbeurs gaat omlaag en alleen studenten met ouders met een belastbaar jaarinkomen beneden de 50.000 gulden komen in aanmerking voor een aanvullende beurs. De bezuiniging van één miljard komt bovenop een bezuiniging die oploopt tot 600 miljoen gulden in 1998 waarmee de Tweede Kamer vorige maand al akkoord ging. Sinds 1989 is er al circa een miljard bezuinigd op het stelsel. De LSVb meent dan ook dat met Koks voorstel het stelsel van studiefinanciering, dat in 1986 werd geïntroduceerd, definitief de nek wordt omgedraaid. Van de inko- mensonafhankelijke basisbeurs, die studen ten onafhankelijk moet maken van hun ou ders, blijft volgens de LSVb niets over. „Kok ziet studenten kennelijk niet als zelfstandi ge volwassen burgers", aldus Van den Steenhoven. Ambtenaren: Dit niet Alle ambtenarenbonden zijn fïireus over de door Kok voorgestelde verslechteringen. „Wij vragen ons af welke nieuwe ministers het zullen aandurven om met lege handen te gaan onderhandelen", zegt de centrale voor middelbare en hogere ambtenaren CMHF. Voorzitter Vrins van de FNV-ambtena- renbonden (waar onder de machtige Abva Kabo) stelt onomwonden dat hij met het re geerakkoord niets te maken heeft. Hij be schouwt het kabinet niet als 'de werkgever', maar zegt inmiddels te maken te hebben met acht werkgevers sinds het arbeidsvoor waardenoverleg bij de ambtenaren is opge splitst in CAO's voor acht verschillende sec toren overheidspersoneel. Het meest in het oog springt Koks voor stel om de VUT zo ongeveer af te schaffen. Kok wil dat vanaf 1998 alleen ambtenaren met veertig dienstjaren nog in aanmerking komen voor vervroegde uittreding, terwijl dat nu vanaf 61 jaar kan. Daarnaast kan wachtgeld, de WW voor ambtenaren, nog een heikel punt worden. De duur van dje wachtgelduitkering is nu gekoppeld aan leeftijd en dienstjaren en veel gunstiger dan de ww in de marktsector. Als ambtenaren- centrales al bereid zijn over deze punten te onderhandelen, zal daaraan een prijskaartje hangen. Voorzitter Poell van de uiterst ge matigde CNV-ambtenarenbonden stelt ronduit 'geen verslechtering te zullen ac cepteren'. De AbvaKabo noemt afschaffing van de VUT 'onaanvaardbaar'. Vrins wijst op het convenant dat de ambtenarenbon den en de overheid vorig jaar sloten over het ABP, waarin juist afspraken zijn ge maakt over de VUT. Als Kok een miljard gulden denkt te bezuinigen op de VUT, heeft hij het volgens Vrins wel over 2 pro cent van de loonsom. Van de bonden kan niet verwacht worden dat ze dat zullen weggeven. Het ontwerp-regeerprogram dat in formateur Kok gisteren heeft gepre senteerd, is niet toegeschreven op een bepaalde coalitie. Volgens Kok is hij bij het schrijven van het program vooral uitgegaan van wat er de ko mende vier jaar nodig is 'om met een gerust hart de komende eeuw in te gaan'. „Minder mag niet, maar harder kan niet," aldus Kok in een toelich ting. Volgens de informateur is het totale ombuigingspakket van een kleine achttien miljard hard nodig om Ne derland voor te bereiden op 'de toe nemende concurrentie iri een open wereldsysteem'. Daarbij gaat het vol gens Kok met name om het veilig stellen van de werkgelegenheid. Kok spreekt in dat verband van een 'cul tuuromslag, waarbij aanpassingen nodig zijn in de verhouding tussen collectieve en individuele verant woordelijkheid'. Kok gaf echter ook aan in het ont- werp-program rekening te hebben gehouden met 'wat maatschappelijk nog kan worden gedragen'. Daarbij gaat het volgens de informateur voor al om de mate van ingrijpen in de so ciale zekerheid en het snijden in sub sidies. „Wezenlijk is dat r echt op de sociale zekerheid zijn aan gewezen, in de hoogte en duur van hun uitkering niet worden getroffen," aldus Kok. Volgens Kok heeft hij daarbij niet in de eerste plaats gekeken naar wat vol gens de verkiezingsprogramma's van de betrokken partijen met het oog op een bepaalde coalitie al of niet haal baar is. „Elke coalitie zal met een pakket van deze omvang moeten werken, maar ik sluit niet uit dat een andere informateur andere keuzes had gemaakt. In die zin ben ik mis schien niet objectief geweest. Maar als je dat wilt, kun je beter een com puter als informateur aanstellen." Kok omschreef het program niette min als 'hard' met 'diep ingrijpende maatregelen' in de sociale zekerheid en de subsidies. „Ik weet dat straks de hel kan losbreken over zaken als de kinderbijslag, de studiefinanciering, de VUT en de nabestaandenwet. Daarmee heb je overigens precies alle levensstadia gehad. Ook mij doet dat pijn, maar het is onvermijdelijk." Nee, zei de woordvoerder van informateur Wim Kok bijna drie weken geleden, Kok is niet van plan het bijna-akkoord over de paarse coalitie als basis voor zijn ontwerp-regeerprogram te ge bruiken. Van plan misschien niet, maar op zeer veel belangrijke onderdelen wijkt het werkstuk van de PvdA-informateur in niets af van het bijna-akkoord over paars, de op het laatste moment afgeketste coalitie van PvdA, D66 en WD. Journalisten pakken het ontwerp-akkoord van Kok vlak voordat de informateur er een toelichting op zal geven. De introductie van een eigen risico van 200 gulden voor ziekenfondspa tiënten en het volledig terugdraaien van de plannen om van de AWBZ een brede volksverzekering te maken, wa ren al opgenomen in het paarse pak ket. Hetzelfde geldt voor het afschaf fen van de VUT en de verslechtering van de wachtgeldregelingen voor ambtenaren, voor het vrijwel afschaf fen van de uitkeringen voor weduwen en wezen, de halve koppeling tussen lonen en uitkeringen, de bezuinigin gen op de kinderbijslag, het vergroten van de druk op slechtwillende bij standsontvangers, de beperking van de AOW-toeslagen, de privatisering van de Ziektewet, de maatregelen om de toegang tot de ww te beperken, de verscherping van de vermogenstoets voor de individuele huursubsidie en de banenplannen voor werklozen. En dat is nog maar een deel van de plannen die Kok vrijwel letterlijk uit de paarse stukken heeft overgeschre ven. Koks uitspraak, dat door zijn zeer forse bezuinigingen 'de hel in dit land kan uitbreken', had net zo goed ge maakt kunnen worden naar aanlei ding van de paarse juni-onderhande- lingen. Verschillen met toen zijn er natuurlijk ook. WD-leider Bolkestein struikelde tij dens de paarse onderhandelingen onder meer over het feit dat Kok een deel van de bezuinigingen op de rijksbegroting volgens de beproefde 'kaasschaafmethode' bij alle departe menten wilde weghalen. Het onder wijs, de investeringen in infrastruc tuur en het defensiebudget zouden daar bovendien extra de dupe van worden en dat was voor Bolkestein onaanvaardbaar. Kok heeft nu de kaasschaaf vervan gen door een puntig mes waarmee hij gericht is gaan snijden: de bezuini ging van een miljard gulden op de studiefinanciering is er een belangrijk voorbeeld van. De WD, die gisteren als eerste op Koks werkstuk reageerde, was er dan ook enthousiast over. Bovendien was Bolkestein zeer tevreden over Koks toezegging dat de uitvoering van WAO en Ziektewet volledig in handen zal worden gelegd van de sociale partners èn de particuliere verzeke raars. De WD-leider had in juni echter nog een pijl op zijn boog: hij eiste enkele miljarden méér aan bezuinigen op de sociale zekerheid dan de acht miljard gulden die voor Kok toen nog de ui terste limiet was. Die eis van Bolkestein is niet gehono reerd. Sterker nog: Kok wil nu zelfs honderden miljoenen minder op de sociale zekerheid bezuinigen. Het gaat namelijk steeds beter met het te rugdringen van de arbeidsongeschikt heid en het ziekteverzuim en boven dien is er een meevaller in de gezond heidszorg. Het kan dus wel een tandje minder. Voorts liet Kok ook op een ander on derdeel z'n oren niet naar de WD hangen: hij heeft immers voorgesteld de AOW, de weduwen- en wezenuit keringen (AWW) en de studiefinan ciering in meerdere of mindere mate inkomensafhankelijk te maken, het geen doorgaans tegen het zere been van de WD is. ZACHTAARDIG Maar wie had gedacht dat Bolkestein hier op voorhand negatief op zou rea geren, kwam bedrogen uit. De WD- leider bleef opvallend mild in zijn kri tiek op Kok, maar ook zeer vaag. De onevenwichtigheid in de bezuinigin gen was nog niet weggenomen en na tuurlijk moet het Centraal Planbu reau de gevolgen van Koks plannen voor de werkgelegenheidsgroei en de inkomensverhoudingen nog doorre kenen. Maar al met al, aldus Bolke stein, vormt Koks plan een 'voldoen de basis voor gesprekken die tot on derhandelingen kunnen leiden'. Dat Bolkestein poeslief was, heeft on getwijfeld te maken met het feit dat de reactie van het CDA nog niet be kend was. Vrijwel vast staat, dat de partij die het meest afstand neemt van Koks stuk (voorlopig?) buitenspel zal worden gezet in de komende fase van de formatie. Bij al te forse kritiek in dit stadium zou de WD derhalve de kans lopen dat er een formatiepo ging in de richting van een centrum links kabinet van de grond komt, waarbij de WD slechts op afstand kan toekijken. Door de zalvende toon die Bolkestein heeft aangeslagen, lijken hernieuwde gesprekken om tot een paarse coalitie te komen voor de hand te liggen, want ook van de zijde van PvdA en D66 zijn vooralsnog geen overwegen de bezwaren tegen Koks stuk naar vo ren gebracht. Bolkestein kan dan in een later stadium alsnog zijn kritiek punten, die hij wel degelijk heeft, hard uitonderhandelen. Maar eerst is het wachten nog op de reactie van het CDA, dat ongetwijfeld minstens zovele twijfels over het stuk van Kok koestert als de WD. Als de christen-democraten die ook hardop uitspreken, is de formatie weer terug bij het allereerste begin. Het CDA mag dan weer hopen dat 'paars' dit keer wèl lukt en dat het zelf in de op positie zijn wonden kan likken. EN ANS BOUWMANS „De maatregelen zijn fors, no dig, evenwichtig en rechtvaar dig". Met die conclusie eindigt het concept-regeerakkoord van informateur Kok, waarin wordt voorgesteld om in de komende vier jaar bijna acht tien miljard gulden te bezuini gen. De hardste klappen vallen bij de Kinderbijslag, de studie financiering, de VUT-regeling en de nabestaandenwet. „Zo ongeveer alle stadia in een mensenleven", aldus de infor mateur, in een poging de even wichtigheid en rechtvaardig heid van zijn maatregelen aan te tonen. Een overzicht van de belangrijkste bezuinigings voorstellen. KINDERBIJSLAG Het voorgestelde regeerakkoord maakt een scherp onderscheid tussen de verantwoordelijkheid van de staat en die van de bur ger. De kinderbijslag is daarvan een treffend voorbeeld. Volgens Kok is er geen reden meer om de hoogte van de kinderbijslag afhankelijk te stellen van het aantal kinderen. Na het tweede kind zal de kinderbijslag dan ook niet meer toenemen. Ou ders met drie of meer kinderen krijgen dus geen extraatje meer. Daar staat echter tegenover dat de kinderbijslag voor het eerste kind zal worden verhoogd. Kok heeft ook gesleuteld aan een ander aspect van de kinder bijslag: de leeftijdsgebonden uitkering. De leeftijd van het kind speelt nu nog een belang rijke rol in de hoogte van de kinderbijslag. Voor een kind tot 6 jaar wordt momenteel 70. pro cent van de 'standaarduitkering' betaald, voor 6- tot 12-jarigen 100 procent en voor 12- tot 18- jarigen 130 procent. Kok wil de laatste twee categorieën verla gen tot 85 procent voor 6- tot 12-jarigen en tot 100 procent voor 12- tot 18-jarigen. De uit kering voor kinderen tot zes jaar blijft gehandhaafd op 70 pro cent. De maatregel heeft overi gens voor veel ouders geen on middellijke consequenties, want wie al in een bepaalde leeftijds categorie zit, behoudt de huidi ge uitkering. Ten slotte wil Kok ook de auto matische indexering van de kin derbijslag (de geregelde aanpas sing aait de gestegen prijzen) veranderen. De stijging van de kosten van levensonderhoud zal nog maar voor de helft in de kinderbijslag worden gecom penseerd. Deze maatregelen le veren de staat een besparing op van 1,3 miljard gulden in vier jaar. STUDIEBEURS De informateur is van plan fors te snijden in subsidies, waarbij met name de studiefinanciering het moet ontgelden. „Een in grijpende aanpassing is onver mijdelijk", aldus Kok. Het wordt in zijn woorden 'minder krijgen, meer lenen'. De basisbeurs wordt lager, terwijl het bedrag dat men mag lenen wordt ver hoogd. Dat is logisch, aldus Kok, omdat men later door gaans financieel profijt heeft van de gevolgde opleiding. De hoogte van de lening zal afhan kelijk worden gemaakt van de mógelijkheid het bedrag terug te betalen. Studenten van wie de ouders een relatief laag inkomen heb ben (een belastbaar inkomen van minder dan 50.000 gulden per jaar), krijgen een hoger vast bedrag dan kinderen v stelde ouders. Dat gebeurt r een toeslag op de basisbeu 1 afhankelijk is van het inkoi )m van de ouders. De korting r^~ studiefinanciering levert d(2 mende vier jaar een bespai op van één miljard gulden. j totaal worden de overheids sidies (waaronder ook de ii duele huursubsidie valt) bef perkt met 2,5 miljard. ei AMBTENAREN De VUT-regeling voor amb ibt ren (rijksoverheid en 1 overheden) gaat op de helltr Volgens Kok moeten de em kosten van de vervroegde i -i treding (2,7 miljard per jaar1 worden teruggedrongen. D yj. geling moet stapsgewijs wo JTr beperkt, waardoor vanaf 15 ,n alleen nog maar werkneme ,n met meer dan 40 dienstjan ,r< van de vut gebruik kunnen ken. Dat levert samen met beperking van het wachtge ij e de komende regeerperiode besparing op van 1,5 miljai gulden. NABESTAANDE h Iedere vrouw van een kost\ ner heeft recht op een mini ,q| mum-inkomen als haar pai komt te overlijden. Dat is si -ie de jaren '50 het beleid overheid geweest. Maar de maatschappelijke situatie i ij 1 middels drastisch gewijzigcv; veel vrouwen zijn financiee ;n of minder afhankelijk echtgenoot. Om die reden Men de tijdelijke weduwe-uitkei te vervallen. In zijn ontwerp-regeerakko gaat Kok ervan uit d^t niet w overheid maar de mensen j verantwoordelijk zijn voor ej: financieel risico bij het ovei |n den van een partner. Men k >rj zich immers tegen dat risici ,n verzekeren. Het regeerakko er gaat ervan uit dat er geen n op een uitkering bestaat bij doende eigen inkomen. Da< over heeft het oude kabinet T een wetsvoorstel ingediend echter is gesneuveld. Het ni we kabinet zal een nieuw v< j-i stel indienen. De maatrege LJ moet een besparing van 80 miljoen gulden opleveren, [et VOLKSGEZONDHj," ld Van de forse reeks overige b I zuinigingen is met name de o sparing op de volksgezond! n. opvallend. Kok stelt een bezel niging van 1,2 miljard in de ak zorgsector voor. De AWBZ k s< een andere opzet en zal me n worden gericht op de onver kl kerbare risico's (ziekenhuis n name, dure operaties etc.) e nj langdurige, chronische zorgt i voorzieningen waarvoor de el AWBZ ook ooit is bedoeld. D Dat betekent onder meer d< b vergoeding van geneesmidt s< Ien, hulpmiddelen, ambula et geestelijke gezondheidszorj o revalidatie voortaan geregel S moet worden door de zieke ei fondsen en de particuliere h zekeringsmaatschappijen. I ii; het ziekenfonds verdwijnen ei kosten van de tandarts en d siotherapeut. Hiervoor kan afzonderlijke verzekeringen R sluiten. Bovendien wordt er voorziekenfondsverzekerde een eigen risico van 200 guli ingevoerd. DEN HAAG JOS HEYMANS Informateur Kok heeft de sociale partners voldoen de handreikingen gegeven om elkaar de komende jaren danig dwars te zitten. Privatisering van de WAO, beperkte koppeling van lonen en uitkerin gen, schrappen in de arbeidsvoorwaarden van rijks ambtenaren: de conflictstof ligt voor het oprapen. „Kok trekt met dit regeerakkoord wel een zeer ste vige wissel op de maatschappelijke verhoudingen", zegt de nieuwe FNV-vice-voorzitter Vogelaar. Het CNV noemt de plannen ambitieus, maar met een onduidelijke financiële onderbouwing. De MHP (hoger personeel) vindt het nog onduidelijk hoe er 350.000 banen uit de proeve kunnen rollen en wat de gevolgen zijn voor burgers en bedrijven. De werkgevers zijn evenmin tevreden. Te zeer vertrouwt de formateur op de markt, zegt Vogelaar. Daarnaast bezuinigt hij te veel en verdeelt hij het bestaande werk te weinig. Bovendien, zo vervolgt zij, is een aantal van 350.000 nieuwe banen veel te weinig om aan de vraag in de komende ja ren tegemoet te komen. Met name de privatisering van de WAO en de Ziek tewet zit de FNV hoog. „Dat gaat ons veel te ver". Elke solidariteit gaat verloren indien iedere bedrijfs tak, of zelfs ieder bedrijf, de eigen broek moet op houden. Het argument daarvoor is al talloze malen over tafel gegaan: buiten de schuld van werknemers is de bouw een veel ongezondere bedrijfstak dan het bankbedrijf. Het zou, zo meent de vakcentrale, dan ook uiterst onredelijk zijn als bouwvakkers veel hogere premies betalen dan bankemployees. En dat is waarschijnlijk wel het gevolg van de privatisering. Sombere voorspellingen van de Bouw- en Hout bond FNV wijzen zelfs op een verdubbeling van de WAO-premie in die bedrijfstak. De collega's van het CNV reppen niet over deze mogelijke ontwikkeling. De keuze van Kok om de WAO en Ziektewet over te dragen aan het bedrijfs leven is immers een CNV-idee. De christelijke werknemers benadrukken het grotere verantwoor delijkheidsbesef bij sociale partners, wat tot minder uitkeringen zal leiden, die dan ook niet omlaag hoeven. Buitendien is prikkelen van niet-actieven om aan het werk te gaan één ding, het scheppen van werk gelegenheid is een ander. Vogelaar mist instrumen ten die herverdeling van werk stimuleren. Mogelijk heden om dispensatie te verlenen van het mini mumloon om werk te scheppen aan de onderkant van de arbeidsmarkt, lijkt Vogelaar geen goed idee. Zij ziet meer in het creëren van functies tussen het minimumloon en de laagste cao-schaal. Kok noemt die mogelijkheid ook. Sterker nog, hij wil die ma nier van loonmatiging zelfs afdwingen door aan CAO's waarin afspraken daarover niet voorkomen, algemeen-verbindendverklaring te onthouden. Daardoor zouden niet-georganiseerde werkgevers niet aan'de CAO gebonden zijn. Voor de FNV (en ook voor CNV en de centrale voor hoger personeel MHP) is dat een brug te ver. Vogelaar: „Het is niet verstandig om het instrument van de algemeen verbindendverklaring als breekijzer te hanteren". Voorzitter Rinnooy Kan van de werkgeversorgani satie VNO is, uiteraard op andere gronden dan Vo- i erg tevreden. „Kok neemt een lan ge aanloop waarin allerlei mooie dingen worden gesuggereerd, maar het blijkt uiteindelijk toch maar een heel klein sprongetje te zijn", aldus de VNO- voorzitter, mede namens de werkgevers die in het NCW zijn vertegenwoordigd. „De keuze voor de toekomst komt onvoldoende uit de verf. We zijn dan ook nog niet tevreden." 'Erg negatief vinden de werkgevers binnen het VNO het uitstel van grote infrastructurele werken als de Betuwelijn en de voorgestelde bezuinigingen op technologie. Ook de energieheffing voor ldein- verbruikers is de werkgevers in het verkeerde keel gat geschoten. En bovendien signaleert Rinnooy Kan 'toch weer een bepaalde mate van nivellering' in de voorstellen over de Nabestaandenwet en de kinderbijslag. „Daar verraadt de informateur zijn politieke achtergrond", aldus deVNO-voorzitter. Over de voorstellen tot 'vernieuwing' van de sociale zekerheid is hij aanzienlijk positiever. Met name de privatisering van Ziektwet en WAO wordt hoog tijd, aldus Rinnooy Kan. Hoewel één van de voornaam ste partners in een nieuw stelsel, de FNV, daar dus anders over denkt, hoopt het VNO toch tot zaken te kunnen komen. „Ik acht het zeker niet uitgesloten dat we de zorgen van de FNV kunnen wegnemen. Per slot van rekening zijn de voorstellen van Kok gebaseerd op een zeer royale meerderheid in de So ciaal-Economische Raad DEN HAAG ANP VVD-leider Bolkestein spreekt een z paarse bijna-akkoord. r voorzichtig 'ja' uito t wat vooral een nadere invulling is van het FOTO A

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2