Bevoorrading kampen
Rwandese vluchtelingen
logistieke nachtmerrie
Legerbaas Couzy
moet wegwezen
Feiten &Meningen
'Muskens is oerdegelijk, een eerste klas organisator'
V oedselpakketten
vallen in de modde
Duitse hulplijn breekt
'muur tussen de oren'S
MAANDAG 25 JULI 1994
Nijmegen, afgelopen vrij dagmiddag. Bij de
voor Nederland verzengend hete intocht
van de Vierdaagse is een legeronderdeel in
aantocht dat een vaantje heeft gewonnen.
Op vier punten, waaronder discipline en
marsvaardigheid, was dit onderdeel superi
eur. Als de mannen voorbij marcheren,
worden ze begroet door een saluerende
grijsaard in legergroen. Hij staat op een ver
hoging van vurehout, overtrokken met een
stukje grijze vloerbedekking. Vanaf de pers
tribune ziet het er nogal potsierlijk uit.
Gelukkig, denk ik op die perstribune, is
Nederland geen bananenrepubliek waar
militairen zomaar kunnen toeslaan. Maar
blijkbaar ben ik te optimistisch. Want die
saluerende grijsaard is luitenant-generaal
H. Couzy. En die vertoont wel degelijk ba
nanenrepubliek-trekjes.
Afgelopen donderdag was Couzy niet in
Nijmegen maar in Delft. Hij opende daar
een tentoonstelling in het Legermuseum.
En hij dreigde de Nederlandse politiek.
Krachtens de Prioriteitennota van minister
van defensie Ter Beek moeten de Neder
landse landstrijdkrachten een flinke veer la
ten. Ze worden met ongeveer de helft inge
krompen.
Dat is een zeer pijnlijk reorganisatiepro
ces, liet Couzy vanuit Delft weten. En gelijk
heeft hij. Voor iedere manager is het een
bereklus zo'n reorganisatie door te voeren.
Daar is heel wat tijd voor nodig. Maar de
luitenant-generaal zei meer. Hij zei-name-
lijk ook dat de Nederlandse politiek er reke
ning mee moet houden dat er grenzen zijn
aan de loyaliteit van de krijgsmacht. Hij zei
dat een zo omvangrijke reorganisatie in het
gewone bedrijfsleven allicht zou leiden tot
een bedrijfsbezetting. Of de politiek dat
maar even in de oren wilde knopen.
Die toonzetting is de Haagse politiek in
het verkeerde keelgat geschoten. D66 was
boos, de PvdA was boos, de WD was nijdig,
ja zelfs het als conservatief bekend staande
Tweede-Kamerlid Hillen (CDA) was niet be
paald opgetogen.
Een meerderheid van de Nederlandse
volksvertegenwoordiging is dus nijdig op de
bevelhebber van de landstrijdkrachten. Te
meer omdat het niet de eerste keer is dat
Couzy in het openbaar een politiek stand
punt vertolkt.
Natuurlijk is het niet eenvoudig als je als
baas van een grote organisatie als het leger
moet vertellen dat de halve club naar huis
moet. En natuurlijk heeft ook de landmacht
tijd nodig voor een zo ingrijpende reorgani-
satie. Wat dat betreft heeft luitenant-gene
raal Couzy volkomen gelijk.
Maar hij zei nog iets meer. Hij zei dat in
de loop van die reorganisatie wel eens een
einde zou kunnen komen aan de loyaliteit
van de landmachtmilitairen. Dat nu was, in
de woorden van CDA'er Hillen, 'een brug te
ver'. En Hillen mag op diverse maatschap
pelijke terreinen achter de feiten aan lopen,
daarin was hij zeer bij de tijd en had hij vol
strekt gelijk.
Je kunt je als operettefiguur suf salueren
tijdens een folkloristische gebeurtenis als de
Nijmeegse Vierdaagse, dat wil nog niet zeg
gen dat je als legerbevelhebber ook eer;
folkloristische figuur moet zijn. Alle Neder
landse ambtenaren zijn nog altijd onderge
schikt aan de vaderlandse politiek. En als
legerbevelhebber heb je dan wel geweren
en tanks ter beschikking, maar je bent en
blijft een ambtenaar. Dus ben je onderge
schikt aan de politiek die een uitdrukking is
van de volkswil.
Wat had die Couzy nu eigenlijk gedacht?
Dat militairen zomaar een opstand kunnen
ontketenen als een politiek besluit ze niet
zint? Dat beroepssoldaten zomaar de kont
tegen de krib kunnen gooien als een poli
tiek besluit hen onwelgevallig is?
Kom nou toch! Ieder Nederlandse ambte
naar heeft uit te voeren wat zijn politieke,
door ons allemaal gekozen baas voor hem
in petto heeft. Couzy heeft niet voor de eer
ste keer verteld dat hij het niet pikt. Als het
hem zo hoog zit, dan moet hij maar wegwe-
Maar minister Ter Beek neemt hem nog
steeds in bescherming. Het wordt daarom
tijd dat de volksvertegenwoordiging de mg
recht en van de minister hom of kuit vraagt.
Die Couzy, hoe kundig hij als militair ook
mag zijn, die Couzy moet weg.
De politiek, door ons met z'n allen geko
zen, maakt nog altijd de dienst uit. En niet
een generaal die er andere opvattingen op
na houdt. Per slot van rekening is dit land
geen bananenrèpubliek.
RONALD FRISART
„Water, we hebben water nodig. De mensen
sterven bij bosjes", roept een wanhopige ver
pleegkundige van een Britse hulporganisatie.
Rond de tenten van wat binnenkort een van de
grootste vluchtelingenkampen in Zaïre zal wor
den, Mugunga bij de Zaïrese grensstad Goma,
sterven velen. Door een vergissing is het kamp
deze dag niet van schoon drinkwater voorzien.
Het resultaat: tientallen doden extra.
Rwandese vluchtelingen staan beteuterd bij een kapot geslagen pallet met hulpgoederen. De hulporganisaties hebben veel kritiek op het Amerikaanse stuntwerk bij de gis
teren begonnen hulpbrug. FOTO REUTER
Mugunga, vijftien kilometer buiten
Goma, is vorige week opgezet om de
vluchtelingen de overvolle stad uit te
krijgen. Drommen Hutu's lopen
vanuit de stad richting het kamp. Op
de eerste dag zaten er 15.000, vrijdag
tegen de avond 100.000 en gisteren
wellicht 150.000.
„Door bekend te maken dat er in het
kamp voedsel wordt uitgedeeld en dat
er drinkwater is, proberen we de
vluchtelingen hierheen te krijgen.
Hiermee kunnen we de hulpverlening
beter concentreren. De situatie in
Goma is onhoudbaar", zegt de Ameri
kaan Jan de Wilde van de Internatio
nale Organisatie voor Migratie (IOM).
Maar dat geldt evengoed voor Mu
gunga zelf. In het kamp voltrekt zich
een regelrechte ramp.
LATRINES
Er komen meer vluchtelingen dan
verwacht. Voorzieningen zijn er prak
tisch niet. Er is bijna geen eten, geen
water, en latrines kunnen in de harde
lava-rotsen niet gegraven worden. Op
het rotsachtige terrein kunnen men
sen nauwelijks een geschikt plekje
vinden om een hutje te bouwen.
Rond enkele hospitaaltenten liggen
tientallen ernstig verzwakte vluchte
lingen. Cholera heeft genadeloos toe
geslagen. Grootste probleem is het
water. Door een misverstand zijn
twee grote opslagtanks die de dag
daarvoor waren neergezet, niet ge
vuld.
Patiënten, verpleegkundigen en on
telbare vluchtelingen roepen wanho
pig om water. Er volgen paniekerige
radiogesprekken met Goma. De rij
doden wordt met het uur langer. Een
vrijwilliger sleurt met één hand een
overleden kind uit een tent en slingert
het bij de overige lijken.
Nederlander Daan Everts, plaatsver
vangend directeur van de VN-organi-
satie World Food Program, heeft
moeite zijn emoties de baas te blij
ven. Via de radio probeert hij alsnog
water naar het kamp te dirigeren. „Al
leen staan we voor een keuze. Als we
nu water brengen duikt iedereen op
de waterwagen en wordt het een cha
os. Als we een paar uur wachten en
het water brengen goed georganise-
ren, verloopt het uitdelen beter. Punt
is wel dat in die paar uur nog vele
mensen zullen sterven". Twee kilo
meter verderop ligt een vulkaan, ge
vuld met fris regenwater. Everts: „Als
we daar water vandaan zouden kun
nen halen, zijn we gered. Alleen zal
het materiaal nog moeten worden ge
bracht".
IMPROVISEREN
Het leveren van drinkwater, voedsel
en medicijnen aan circa één miljoen
vluchtelingen in én rond Goma vormt
voor de vele hulporganisaties een lo
gistieke nachtmerrie. Bijna alles moet
per vliegtuig worden aangevoerd, de
wegen zijn verstopt met vluchtelingen
en de communicatie tussen de orga
nisaties verloopt moeizaam door het
gebrek aan telefoon- en radioverbin
dingen en door competentiestrijd.
Met als gevolg dat er langs elkaar
heen wordt gewerkt. Alleen door snel
te improviseren, komt nog een flink
deel van de hulp terecht bij de vluch
telingen, zij het vaak te laat en in te
kleine hoeveelheden.
Tienduizenden vluchtelingen komen
in Mugunga op een vrachtwagen met
voedsel af. De 22 ton maïs en 18 ton
biscuit is de eerste hulp die het kamp
bereikt. De Hutu's blijven gediscipli
neerd achter een dun touwtje staan,
waarmee een stuk terrein is vrijge
maakt voor het uitdelen. Het voedsel
een minimaal rantsoen van tussen
de 200 en 500 gram per persoon per
dag is voorlopig een druppel op de
gloeiende plaat.
Toch menen veel Hutu's in Mugunga
dat ze geen keus hebben. De grens
tussen Rwanda en Zaïre is heropend,
maar 'teruggaan betekent vermoord
worden door de Tutsi's. We gaan al
leen als ons eigen leger ook terug
gaat', meent Abumuremyi Leonidas,
die met zijn vrouw en vijf kinderen uit
Kigali is gevlucht. Dan is het alterna
tief: leven in een overvol vluchtelin
genkamp en grote kans op ziekte en
overlijden, altijd beter, meent hij.
Heel misschien zal hij teruggaan als
de Verenigde Naties militairen in
Rwanda zouden stationeren. „Alleen
als ze heel lang blijven, want de Tut
si's kunnen we nooit vertrouwen".
GOMA CEES VAN DER LAAN
Nieuwe bisschop van Breda kent zijn bisdom alleen uit verhalen
Het bisdom Breda is mgr. Mus
kens slechts langs enkele we
gen bekend. „Dat varieert van
enige stamgasten van café De
Driesprong in Rucphen, die op
de fiets naar Rome kwamen,
tot officieren van de KMA in
Breda. Elk jaar ontvang ik daar
als rector van het Nederlands
College een groep van", zo be
kent de nieuwe bisschop van
Breda in een brief aan zijn
voorganger mgr. Ernst.
Mgr. dr. M. Muskens verklaar
de zaterdag telefonisch vanuit
Rome dat hij nooit is gevraagd
bisschop van Den Bosch te
worden. Toch was hij tien jaar
geleden degene die het meest
werd genoemd als opvolger
van de bisschop van Den
Bosch, mgr. Bluyssen. Hij werd
toen, zij het voor korte tijd, via
allerlei publikaties een bekende
Nederlander.
In de bespiegelingen rond zijn
persoon in die tijd wordt hij be
schreven als een man die welis
waar op 11 december 1935 in
het Brabantse Elshout (in het
bisdom Den Bosch), is gebo
ren, maar die voor het overige
weinig heeft van een 'Bourgon
dische Brabander'. Hij wordt
gekarakteriseerd als oerdege
lijk, 'een eerste klas organisa
tor'. En als 'een man met een
ijzeren dagindeling, een bijna
dwangmatige discipline, bij
zonder nijver en enigszins so
ber'. Zijn doctors-dissertatie
bijvoorbeeld schreef hij in zes
weken tijd.
STUDIE
Muskens werd na zijn wijding
op 16 juni 1962 door mgr. W.
Bekkers achtereenvolgens ka
pelaan in de Caecilia-parochie
te Veldhoven van 1962 tot 1964
en van de H. Antonius van Pa-
dua-parochie in Nijmegen tot
1966. Tijdens het parochiewerk
in Nijmegen studeerde hij in
opdracht van mgr. Bekkers
missiologie aan de R.K. Univer
siteit. Zijn proefschrift over de
islam en de nationale cultuur
in Indonesië verscheen ook in
het Indonesisch, Engels en
Duits.
Vanaf 1970 tot 1977 was hij
werkzaam in Indonesië, de eer
ste vijfjaar als oprichter en
hoofd van de afdeling Docu
mentatie en Informatie op het
secretariaat-generaal van de
Indonesische bisschoppen in
Jakarta. In die jaren schreef hij
de geschiedenis van de Katho
lieke Kerk in Indonesië, in vijf
banden.
Na een studieréis door Ma
leisië,'Japan, Tahiti, Chili, Bra
zilië, Suriname, Curasao, Ke
nya, Tanzania en Zuid-Afrika
schreef h ij in Indonesië vijf
brochures over de participatie
van leken in de pastoraal in de
ze landen. Vervolgens fungeer
de hij als secretaris van de Unie
van Katholieke Universiteiten
De nieuwe bisschop van Breda,
in Indonesië.
In 1977 werd hij,
verblijf in de VS, i
i studie-
r Rome ge
roepen om rector te worden
van het Nederlands College al
daar. Tot op heden is hij rector
van dit college en tevens pro
curator (vertegenwoordiger)
van de Nederlandse bisschop
pen in Rpme en honorair am
bassaderaad van de Neder
landse ambassadeur bij de Hei
lige Stoel. Het Nederlands Col
lege werd onder zijn leiding
doelbewustgeinternationali-
seerd. Gedurende zijn zestien
jaren als rector hebben er 153
priesters gewoond, een kleine
groep Nederlanders en verder
uit vele landen in Afrika en
Azië.
BOEK
In 1987 publiceerde Muskens
een boek over de geschiedenis
van de Nederlanders in Rome,
getiteld: 'Op bedevaart, voor
studie, voor overleg in Rome'.
Een tweede editie verscheen in
In de jaren '80 nam hij het ini
tiatief om de oude kerk van de
Friezen aan het Sint Pieters
plein weer voor de Nederlan
ders geopend te krijgen. In een
brief aan bisschop Ernst schrijft
Muskens daarover: „Ik weet,
dat de Heilige Vader de ontwik
kelingen bij die kerk met grote
aandacht heeft gevolgd. Wij
zijn overburen van elkaar. Hij
kan bij ons naar binnen kijken
(wij niet bij hem). Ik weet ook,
dat de paus door al mijn activi
teiten op het college (een pas
toor met 28 kapelaans) en in de
Friezenkerk,'de pastoor' in mij
ontdekt heeft. Daar ben ik blij
mee en ik er ben er ook wel een
beetje trots op"."
Over de Friezenkerk schreef
Muskens in 1989 zijn boek 'De
kerk van de Friezen bij het graf
van Petrus'.
ROOSENDAAL GPD
Kritiek op uivoering hulpactie VS
Amerikaanse vrachtvliegtuigen
hebben afgelopen weekeinde
de eerste voedselpakketten ge
dropt boven de gebieden waar
de Rwandese vluchtelingen in
Zaïre zijn gestrand. De Ameri
kaanse luchtbrug, óm de meer
dan een miljoen gevluchte
Rwandezen van voedsel en
schoon water te voorzien, is
op gang gekomen. De hulp
verlening wordt bemoeilijkt
door gewapende bendes die
vluchtelingen beroven.
Nu de Zaïrese autoriteiten de
grens weer hebben openge
steld, trekken duizenden
vluchtelingen terug naar
Rwanda. Zij geven daarmee
gehoor aan de oproep van de
Verenigde Naties en verkiezen
het afgenomen geweld in
eigen land boven de cholera-
epidemie die in de overvolle
kampen dagelijks aan duizen
den mensen het leven kost. In
totaal overleden al meer dan
9.000 mensen aan de ziekte.
De door het Rwandees Patriot
tisch Front (RPF) gevormde
regering heeft de vluchtelin-
gen de verzekering gegeven
dat ze veilig kunnen terugke-
De luchtbrug op de Zaïrese
grensplaats Goma werd giste
ren geopend met de landing
van een groot vrachtvliegtuig
van het Amerikaanse leger.
Behalve een waterzuiverings
installatie had het toestel vork-
heftrucs aan boord om het los
sen van de later geplande
vluchten te versnellen.
Andere toestellen brachten
waterzuiveringstabletten, me
dicijnen en voedsel. De An
kanen voerden minstens
voedseldroppings uit in d
buurt van de kampen ronc
Goma. Flulpverleners noe
den de acties een zinloze
kwisting van materiaal en
„Het is een stunt", om te laloi
zien hoe snel het Amerikaa
leger reageert op noodsitu;
ties, aldus hulpverleners tejkc
plekke.
Ray Wilkinson, woordvoerc
van de VN-vluchtelingenor
nisatie Unhcr in Goma, erk
de dat er nogal wat schortte
aan de Amerikaanse operai
Een pakket trof bijna een VI
helikopter, die naar het gel
was gekomen om te bekijki
of bij de operatie alles goedM!
ging, en een ander mi
een haar na een school. Soiie
mige pakketten vielen bij d ei
landing volledig stuk, andei it
kwamen hoog in de banani F
bomen terecht.
Mwami Ndeze, hoofd
dorp Rwankwi waar di
pakketten neerkwamen, ke
met trieste blik naar e
tal zwaar gehavende dozen
met het opschrift 'Gift of th
Netherlands'. De inhoud
de dozen, meel en melkpot o
der, lag verspreid in d
der. „Ze hadden het missche
beter per vrachtwagen kuni i
sturen, dan hadden we
aan gehad. Even goed is alk
wat we kunnen zeggen: be
dankt," betoogde het dorps
hoofd.
GOMA AFP-RTR-DPA
De mentale blokkeringen waren
duidelijk genoeg. De 'muur tus
sen de oren' werd de uitdruk
king voor de psychologische
barrières tussen oost en west.
Maar de barrières zijn niet
slechts psychologisch, ook taal
kundig.
In de 40 jaar dat ze in verschil
lende landen zijn opgegroeid,
zijn Oost- en Westduitsers zich
op verschillende manieren gaan
uitdrukken. De problemen om
elkaar goed te begijpen zijn zo
groot dat een faculteit van de
universiteit van Hajle een hulp
lijn, een 'Duits-Duitse vertaal-
service', heeft geopend voor
Duitsers die de problemen met
de betekenis van woorden wil
len ontwarren.
Soms worden de problemen ge
makkelijk opgelost. Een 7-jarige
Oostduitser wilde bevestigd
krijgen dat het woord geil alleen
maar goedkeuring uitdrukte, in
de betekenis van 'briljant' of
'groots'. De traditionele beteke-'
nis van het woord is, volgens
het Langenscheidtwooiden-
boek: 'heet, geil, hitsig'. De 7-ja-
rige beweerde dat zijn opa hem
sloeg als hij het woord geil ge
bruikte. De jongen wilde slechts
zijn taalkundige onschuld be
wijzen.
Vaker wordt de advieslijn ge
bruikt door degenen die bang
zijn zich verkeerd te gedragen
in de brave new westerse we
reld. Zij kunnen bellen met de
vraag hoe zij zich correct moe
ten uitdrukken. Een dus heeft
het Kollektiveen groep men
sen die samenwerken baan
gemaakt voor het westerse
team. De Sitzung of sessie, is
vervangen door de conferentie
of meeting. Het moet gezegd
dat meeting een lastige is voor
de Oostduitsers.
Toen Oost-Duitsland nog Oost-
Duitsland was, had meeting (dat
niet uit het Engels kwam maar
broederlijk was overgenomen
uit het in de Sovjet-taal gebrui
kelijke politieke miting) de be
tekenis van partijsecretarissen
die doorzeurden over de klas
senstrijd en de triomfen van het
communisme. Het is begrijpe
lijk dat sommige Oostduitsers
daarom niet zo enthousiast zijn
om meetings bij te wonen met
hun nieuwe westerse bazen.
In sommige gevallen is de bete
kenis van een woord duidelijk
genoeg, maar de logica van de
kloof tussen oost en west is dat
niet. In Oost-Duitsland werd
een rijbewijs jarenlang Fahrer-
Zm/frm's('rij-perïnissie') ge
noemd, terwijl de Westduiters
een Fiihrerschein
('leiderscertificaat') hadden, -
columniste van het tijdschri
Stern (Oostduits) ging op zo
naar deskundige verldaringe1
voor de reden waarom haar
Fahrerlaubnisee n andere n<
had gekregen. „Waarom heli
dat zelf niet bedacht! Het wc1
'rij-permissie' suggereert: 'Jt J
mag, Ossi (Oostduitser)!' Me'
andere woorden, bevel van l
venaf. Aan de andere kant kl'1
het 'Führer-certificaat' veel i
bewuster en wil zeggen: ,Ik,
bestuurder!'
Aldus worden de Oostduitse
bekeerd van passief naar act
Klaus Almstadt, een onderzc
ker aan het Halle-instituut,
geeft verlegen een verklarinj
voor het oorspronkelijke ver
van de communisten: „Fühi
schein werd bewust niet ge
bruikt vanwege de niet-zo-lc
ke betekenis van dat woord,
vanwege de historische asso
ties als u begrijpt wat ik b
doel."
Sommige telefoontjes naar d
hulplijn van Halle gaan allee
maar over grammatica. Maa
vragen over de tegenstelling
oost-west komen, aldus Alm
stadt, 'veel meer voor dan w
hadden verwacht'. De woorc
die voorkomen op Westduit
sollicitatieformulierenroepc
vele vragen op. Hoe kan een
Oostduitser raden dat wann
hem of haar om, bij voorbee
een 'bewijs van vermogen'
wordt gevraagd, men een vei
klaring van de bank wil zien
de financiële liquiditeit aan
toont?
Inmiddels bemerkt Almstadt
verzet in het oosten tegen de
linguïstische Anschluss. „De
mensen zijn woorden gaan g
bruiken die in onbruik waret
geraakt." Nieuwe winkels in
oosten worden WtB genoem
een afkorting voor iets wat in
buurt komt van een warenhi
een benaming die gebruikt
werd in de communistische!
en in het westen onbekend it
De taalkundigen van Halle zi
dit als een symptoom van va
beslotenheid de Oostduitse
identiteit niet te laten verniel
gen. Dat is ook van toepassin
op de economie. Almstadt:
,,'Oost-produkt' was een neg
tief woord. Nu zijn de mense
echter trots geworden op de
dingen die ze maken. Op het
bord staat: „Hier koopt u Ooi
produkten'. Dat zou u vroege
nooit hebben gezien."
BERLUN STEVE CRAWSHAW
