Hereniging Cyprus na twintig
jaar geen stap dichterbij
'Bambi' vormt
bedreiging voor
Britse premier
Feiten &Meningen
Varkensfokkers weten: koffie wordt wél duurder
DONDERDAG 21 JUL11994
NIEUW SANALYSE
Britse journalisten noemen hem 'Bambi'.
een verwijzing naar zijn baby-face. Rechtse
politici hebben hem wegens zijn aalgladde
welbespraaktheid.ro/2v Blur (Wazige Tonv)
gedoopt. Maar Tony Blair (41) zou heel
goed de volgende premier van het Verenigd
Koninkrijk kunnen worden. Zelfs het Britse
establishment, een bolwerk van conserva
tisme. acht hem blijkens een recente opnie-
peiling veruit de geschiktste kandidaat voor
het ambt van premier. Blair kr-eeg drie keer
zo veel 'stemmen' als John Major, de huidi
ge eerste minister.
Tony Blair wordt vandaag door de Labour
Party tot opvolger gekozen van John Smith,
die eind mei door een hartaanval bruusk
aan de partij werd ontrukt. Formeel dingen
drie kandidaten naar de functie van leider
van 'Hare Majesteits Loyale Oppositie',
maar de andere twee zijn kansloos. Voor
John Prescott en Margaret Beckett is er
slechts één vraag: wie mag onder Blair als
vice-leider fungeren?
De erfenis die John Smith zijn opvolger
heeft nagelaten, laat zich in een eenvoudig
cijfer uitdrukken: 54 procent. Dat was het
percentage kiezers dat na de dood van
Smith zei op Labour te zullen stemmen als
er verkiezingen werden gehouden. Die sco
re is de hoogste van Labour in 23 jaar. Hij is
hoger dan Thatchers score vlak na de Falk-
landoorlog, en hij is ruim tweeëneenhalf
keer zo hoog als die van Major nu.
De vraag is of Tonv Blair de fakkel die hij
nu van John Smith heeft overgenomen,
hoog kan houden. De Conservatieven zelf
denken van wel; Tony Blair wordt door hen
meer gevreesd dan enige andere politicus
van Labour.
De reden daarvoor is eenvoudig: Tony
Blair spreekt, meer nog dan Smith, tot de
verbeelding van de middenklassen die tra
ditioneel de verkiezingen beslechten. Ken
Livingstone, die op de linkervleugel van La
bour opereert, omschreef Blair als 'uiterst
rechts'. En The Daily Telegraph, een zeer
behoudende krant, duidde hem liefdevol als
'een Margaret Thatcher met een humaan
gezicht'.
Tony Blair, die pas 41 jaar is, is de natuur
lijke opvolger van Smith. Meer nog dan zijn
voorganger, spreekt Blair tot de verbeelding
van de middenklassen. Hij is de zoon van
een Conservatief politicus, en het produkt
van privé-ondervvijs. Zijn vader stuurde
hem naar een elitaire middelbare school,
waarna hij Oxford University doorliep.
Hoewel hij zich omschrijft als een chris
ten-socialist, heeft hij het voorkomen van
een Conservatief. Zelfs Conservatieven wor
den soms in verwarring gebracht. Toen
Blair voor het eerst het Lagerhuis betrad,
werd hij hartelijk welkom geheten door de
Conservatief Sir Edward du Cann, die dacht
dat hij een partijgenoot was.
Onder John Smith was Tony Blair scha-
duwminister voor binnenlandse zaken, een
terrein waarop Labour traditioneel verliest
van de Conservatieven. Maar Blair slaagde
erin minister Howard van binnenlandse za
ken op eigen terrein, de misdaadbestrij
ding. te verslaan. Met zijn leuze Tough on
crime, tough on the causes of crime (hard
optreden tegen misdaad, hard optreden te
gen de oorzaken van misdaad) stal hij de
kleren van rechts zonder de eigen kleren af
te leggen.
Als premier zou Blair geen poging doen
de klok terug te draaien. Hij zou het huidige
wegenbouwprogramma bevriezen ten gun
ste van investeringen in het openbaar ver
voer en de flexibiliteit van de economie
schragen door kindercrèches te subsidi
ëren. En hij zou minder problemen veroor
zaken in Brussel, al was het alleen maar
omdat hij minder rekening te houden zou
hebben met een anti-Europese vleugel in
zijn partij. Maar hij zou nooit de privatise
ring van British Airways of British Telecom
weer ongedaan maken. Of de vakbonden
hun oude macht teruggeven.
De verworvenheden van het Thatcheris-
me zullen nooit door de gehele natie wor
den aanvaard, voordat een Labour-regering
ze heeft bezegeld. Slechts 'Bambi' lijkt daar
toe in staat.
CORRESPONDENT
Uitkijkend over de palmbomen die wuiven in
een zacht briesje, kleine golfjes die stuk slaan
op een rots in een diepblauwe zee, is er niets
dat aan oorlog doet denken. Maar officieel is op
Cyprus nog steeds een wapenstilstand van
kracht. Op 20 juli 1974 immers, gisteren precies
twintig jaar geleden, bezette Turkije de noorde
lijke helft van het eiland. Sindsdien is de repu
bliek in de Middellandse zee verdeeld. Een op
lossing van het geschil tussen Grieks- en Turks-
Cyprioten is nog niet in zicht.
Zelfs in Pila, waar Grieken en Turken nog samenleven, heeft iedere bevolkingsgroep haar eigen koffiehuis. Op de foto het Griekse koffiehuis.
De Turkse bezetting volgde op een door Athene geïnstigeerde
staatsgreep tegen de toenmalige Cypriotische president, aarts
bisschop Makarios. De Turks-Cyprioten voelden zich bedreigd
en vroégen en kregen steun uit Ankara. De Turkse troepen wer
den als bevrijders binnengehaald.
Negen jaar later werd de 'Turkse Republiek van Noord-Cyprus'
uitgeroepen. Dit ministaatje met z'n 170.000 inwoners wordt
behalve door Turkije en Azerbeidzjan, doorniemand erkend.
Twee weken geleden verbood het Europese Hof de import van
Noordcypriotische landbouwprodukten. De zoveelste klap,
maar geen haar op het hoofd van de Turks-Cyprioten denkt
aan het opgeven van hun vrijheid. Want alles is beter dan her
haling van een pijnlijk verleden met de Grieks-Cyprioten.
GRIEKENLAND
Het dorp Pila, in het westen van het eiland, vertelt in een no-
tedop wat Cyprus was en wat het wellicht in de toekomst weer
kan zijn. Turkse huizen zijn niet van de Griekse te onderschei
den. De twee bevolkingsgroepen wonen kriskras door elkaar.
Toch hebben ze ieder hun eigen bureaucratie. De Turkse en de
Griekse burgemeester werken alleen samen als het gaat om een
gemeenschappelijk belang, zoals het ophalen van vuilnis.
De twee groepen hebben ieder hun eigen koffiehuis, waar ze el
kaar zo af en toe bezoeken, maar gemengde huwelijken komen
niet voor. In het Griekse koffiehuis hangen aan het plafond
vlaggetjes van Griekenland. De muren zijn behangen met por
tretten van Grieks-Cypriotische helden die gestorven zijn in de
strijd voor enosis, de vereniging met het 'moederland'. Maar
Cyprus heeft nooit tot Griekenland behoord. Enosis was dan
ook in eerste instantie de uitdrukking van het verlangen bevrijd
te worden van de Britse overheersing. In de onderdrukking van
deze vrijheidsstrijd maakten de Britten gebruik van de onge
rustheid onder de Turks-Cypriotische bevolking die bang was
voor de gevolgen van een Griekse overheersing. Turks-Cyprio
ten werden gerecruteerd voor het onderdrukkingsleger en in
het parlement werden beide groepen tegen elkaar uitgespeeld
door de koloniale heersers.
Onafhankelijkheid kon het geschade vertrouwen tussen de
twee bevolkingsgroepen niet herstellen. De in Londen opge
stelde grondwet dicteerde een volledig gescheiden systeem met
aparte verkiezingen, aparte blokken in padement en regering
en aparte rechtsspraak. Dit maakte het onmogelijk om politie
ke partijen te vormen die niet op etnische basis gestoeld waren,
maar op gemeenschappelijke belangen.
Het verregaande vetorecht dat de Turkse minderheid kreeg
over zaken als buitenlandse politiek en defensie, verscherpte de
tegenstelling alleen maar. Al in 1963 leidde dit tot een burger
oorlog, die als gevolg had dat de Turks-Cyprioten uit het parle
ment en de regering gezet werden. Dit maakte de weg vrij voor
economische discriminatie: slechtere banen, minder loon.
Bovendien had de wereld, verwikkeld in de Koude Oorlog, het
strategisch belang van het eiland ontdekt: gemakkelijke toe
gang tot het Suezkanaal en de energiebronnen van het Mid
den-Oosten, een ideale afluisterpost om de Sovjetunie in de ga
ten te houden en springplank voor eventuele militaire acties.
De NAVO-belangen in de piepjonge republiek werden zeker
gesteld door drie 'garantielanden', Groot-Brittannië, Grieken
land en Turkije, die ieder hun militaire bases kregen. Zij had
den het recht om in te grijpen als de situatie dat vereiste. Toen
in 1974 de Grieks-Cypriotische EOKA-beweging een coup
pleegde, met opnieuw enosis als doel, besloot Turkije dat het
tijd voor actie was.
VERHUIZEN
Na de Turkse invasie werden de Turks-Cyprioten die in het zui
den woonden, gedwongen naar het noorden te verhuizen; de
Grieks-Cyprioten in het noorden moesten naar het zuiden ver
trekken. Sindsdien zijn zelfs de telefoonlijnen tussen de twee
helften verbroken. Taksim (scheiding), het Turks-Cypriotische
antwoord op enosis, werd werkelijkheid.
Het vonnis van het Europese Hof naar aanleiding van een
klacht van Grieks-Cypriotische fruitexporteurs bepaalt dat
groente en fruit met het stempel 'Noord-Cyprus' voortaan ver
boden zijn op de Europese markt. Dit heeft hen in het nauw
gedreven. ,,Ze dwingen ons in de armen van Turkije, wie an
ders zal ons helpen?", zegt de 'minister' van economische za
ken, Onur Borman.
Export vormt met toerisme de enige bron van inkomsten. „Ik
wil niet zeggen dat het Europese Hof een polidek besluit heeft
genomen", zegt 'vice-premier' özgün in Nicosia de enige stad
op het westelijk halfrond die nog door een Muur verdeeld is.
„Maar het komt wel op een uiterst ongelegen moment".
DOORBRAAK
Zijn sociaal-democratische partij regeert sinds een halfjaar sa
men met de conservatieve partij van 'president' Denktash.
Voor het eerst in de twintig jaar durende onderhandelingen
was er sprake van een doorbraak dankzij de meer toegeeflijke
politiek van de nieuwe regering. „Hoe kunnen we de mensen
onder deze omstandigheden nog vertellen dat we water bij de
wijn moeten doen?", zegt Özgün somber.
Los van de administratieve formule die gevonden moet wor
den, vormt het hete hangijzer in de onderhandelingen de te
rugkeer van zowel de 50.000 Turkse als de 200.000 Griekse be
woners naar hun oorspronkelijke woonplaatsen. Daarbij zullen
immense problemen ontstaan.
Hoe moet bijvoorbeeld het eigendomsrecht worden bepaald
van een hotel dat gebouwd werd op de grond van iemand die
moest vertrekken? Voor 1974 waren er op heel Cyprus slechts
twee hotels met Turkse eigenaren, maar welke Turk zal nu be
reid zijn zijn hotel terug te geven aan de Griekse eigenaar?
De Turks-Cypriotische 'regering' heeft ingestemd met het af
staan van een deel van het door Turkije bezette gebied. Als eer
ste stap zal Marash (Varosha) heropend worden. Deze stad aan
de oostkust van zo'n honderd vierkante kilometer, vormde vóór
1974 het toeristische hart van het eiland. Toen het Turkse leger
oprukte, vluchtte de bevolking weg, in de veronderstelling dat
ze een paar uur later weer terug zouden komen. De stad staat
er nog steeds bij zoals de troepen hem aantroffen: leeg.
NICOSIA «JESSICA LUTZ
CORRESPONDENT
Rijke Chinezen
döom in het®
oog van AziatC,
In Indonesië en andere Zuillj
oostaziatische landen groeit,g
afkeer jegens de omvangrijk^
groep Chinese bewoners van
het gebied. De slecht betaald
plaatselijke bevolking ziet ral
lede ogen hoe etnische Chin
zen zich flink verrijken aan
ontluikende economische b|e
van Azië. Steeds vaker komtp1
tot plaatselijke volksopstand^
waarbij Chinese handelaren®1
worden aangevallen en hun|u
zittingen worden geplunderj
in brand gestoken. L
In Medan werd onlangs de C
nese eigenaar van een chemju
sche fabriek door een uitzing
menigte doodgeslagen toen |c
in zijn auto probeerde te vlu|n
ten. Het leger moest eraan t^i
pas komen om de orde te he|e
stellen en pas na tientallen aj
restaties keerde de rust weerjt
Maar voor hoelang?
De etnische Chinezen in Zuil
oost-Azië naar schatting 2j<
miljoen in getal zijn al lani
het slachtoffer van discriminF
en rascisme wegens hun ijve,r
en hun vermogen om geld tev'
vergaren. Sinds ze in de 19d^c
eeuw massaal uit China vert)n
ken, hadden de Chinese emi?c
granten één doel voor ogen:
geld verdienen om de toekoijf
van hun families veilig te stel
len. iR
Door een combinatie van han
delszin, zuinigheid en noestei
vlijt controleert de Chinese zjo
kengemeenschap vandaag dtr
dag in heel Zuidoost-Azië he»r
bankwezen en een groot deebi
van de industrie. En met huur
voorliefde voor gouden siera
den, Mercedessen en draadlij
telefoons springen de Chinez
als rijke consumenten in het
°°g- f.
Weinigen in Indonesië hebbft
de bloedige gebeurtenissen v,
1965 vergeten, toen anti-corn
munistische demonstranten
amok maakten en zich mass*
overgaven aan een slachtparf1
van etnische Chinezen, waarf
500.000 slachtoffers vielen, [E
hoofdzakelijk in Java en Bali, ji
In het multiraciale Maleisië,
waar Chinezen zo'n dertig pr?i
cent van de bevolking vormefi
lieten in 1969 honderd Chinefg
zen het leven bij rellen in hete
Chinese district van Kuala LuU
pur. In 1987 kon de politie mi-
net voorkomen dat Maleisisch'
jongeren, gewapend met hakjfc
messen en koevoeten, opnieiM
een bloedbad aanrichtten on|
de Chinese gemeenschap in d
hoofdstad. 1
In Cambodja, Vietnam en zeil
in het tolerante Thailand, was
de Chinezen zich door huwelj
ken met de plaatselijke bevol^
king hebben vermengd, heerij
nog steeds een onmiskenbarej-
wrevel jegens de rijkdom vanL
Chinezen.
Deze spanningen worden verh.
der aangewakkerd door een
groeiende angst voor de snellL
wederopbloei van China, watL
door heel Zuidoost Azië ondeL
Pekings schaduw dreigt te val^
len. En nu China hard op wea,
een economische wereldmaq
te worden, richtten overzeesea
Chinezen hun blik weer op hij,
vaderland. Veel Chinese emi-[,
granten hebben altijd de droc|£
gekoesterd om, na zich in hett
buitenland te hebben verrijkt^
met opgeheven hoofd naar C|
na terug te keren. En plotselir
lijkt deze droom een reële moj.
gelijkheid te worden. Vandaag
de dag investeren geëmigreer j
Chinezen drie keer zoveel ir
China als de Amerikaanse e
panse zakenwereld samen.
Het feit dat veel etnische Chiil
zen in Zuidoost Azië hun ver
diensten steeds vaker in de Cl>
nese economie investeren in
plaats van in hun gastland, i
kert de anti-Chinese gevoelen
alleen rriaar verder aan.
TOKYO TERRY MCCARTHY
VERTALING: MARGREET
TOM JANSSEN
in"
W/K V/A/P#
'Koffieprijs weer omhoog' kopte deze krant op
12 juli. Slecht nieuws voor de Nederlander, die
jaarlijks gemiddeld 175 liter van het zwarte
vocht door het keelgat giet. Toch heeft de con
sument sinds de 12de geen cent extra hoeven
neertellen voor een pak koffie. Loos alarm dus,
dat bericht over die prijsverhoging? Zeker niet.
De koffie wordt wel degelijk duurder. En hoe
vreemd het ook mag klinken, dat heeft onder
andere met Varkens te maken.
Douwe Egberts, met ruim 70 procent van de
markt verreweg de grootste koffiebrander van
Nederland, heeft zijn koffieprijs dit jaar al drie
keer verhoogd. Begin januari werd een pak
een half pond 15 cent duurder, begin juni
weer twee dubbeltjes en begin deze maand
kwam er nog eens 35 cent bovenop. De laatste
prijsverhoging heeft te makep met de vorst die
in Brazilië de koffiestruiken heeft aangetast,
heette het. Maar zo is het niet. De prijsverho
gingen van dit jaar zijn het gevolg van bewe
gingen op de internationale grondstoffen-
markt.
De afgelopen jaren kregen de koffie-exporte
rende landen steeds minder geld voor hun
prodükfTEn daar komen de varkens om de
hoek kijken. Als varkensfokkers namelijk een
slechte prijs krijgen voor hun dieren gaan ze
minder varkens fokken. Dus wordt de hoe
veelheid aangeboden varkensvlees kleiner. Als
de consument echter om zijn karbonaadje
blijft vragen, is er te weinig vlees om die vraag
te bevredigen. Dat betekent dat de prijs van
varkensvlees omhoog gaat. Als de prijs stijgt,
zien boeren winstkansen en slaan ze dus als
de wiedeweerga weer aan het fokken van var
kens. Plotseling komen er dan zo veel karbo-
naadjes op de markt dat je ze aan de straatste
nen niet meer kwijt kunt. Het onvermijdelijke
gevolg is dat de prijs instort. Waarna het circus
weer van voren af aan begint. Die golfbewe
ging wordt in economenland de varkenscyclus
genoemd.
Ook in de koffiehandel is dat mechanisme
volop werkzaam. De afgelopen jaren kregen
de koffieproducenten op de internationale
markt steeds minder geld voor hun produkt.
Dat leidde er toe dat in de twee grootste kof
fielanden ter wereld, Brazilië en Colombia,
koffieplantages werden verwaarloosd. Daar
naast besloten die landen maar een deel van
hun voorraad koffie op de markt te brengen.
Het aanbod werd dus kleiner, terwijl aan de
vraag naar koffie weinig veranderde. Gevolg:
oplopende prijzen in de internationale handel
en vervolgens ook in de schappen van de su
permarkt.
Daar komt bij dat grondstoffenmarkten (ook
The voor bijvoorbeeld goud, granen-
tamelijk gevoelig zijn voor pure speculatie. Zo
was de grote belegger George Soros vorig jaar
actief in de goudhandel. Dat joeg de prijs op,
n-en_nikkeLL_ elle
leculatie. Zo ~DE
terwijl er niet minder goud uit de grond werd
gehaald en terwijl de vraag niet wezenlijk toe
nam. Er was dus gewoon sprake van specula
tie. Net als dit jaar in de koffiehandel.
Al met al bereikte de prijs van Robusta, een
van de belangrijkste koffiesoorten, eerder deze
maand op Londense markt het hoogste niveau
in ruim acht jaar: 4.000 Amerikaanse dollar
per ton. Daar ging wel weer iets af, maar ook
nu nog schommelt de prijs rond de 3.800 dol
lar per ton. Vroeg of laat gaat de consument
dat in zijn portemonnee voelen en dus meld
den deze en andere kranten: koffieprijs weer
omhoog.
In al die berichten werd ook gemeld dat twee
koudegolven in Brazilië enorme aantallen kof
fiestruiken zwaar hadden beschadigd. Logisch
resultaat: kleinere oogsten dus minder aanbod
dus hogere prijzen. Een woordvoerder van
Douwe Egberts meldde echter dat „de consu
ment nog praktisch niets heeft gemerkt van de
vorstschade". De Nederlandse brander is dan
ook niet van plan op korte termijn nieuwe
prijsverhogingen door te voeren.
Maar als niet de vorstschade maar andere za
ken tot de prijsverhogingen van dit jaar heb
ben geleid, dan moet er op termijn nog meer
ellendeop_dekpffieliefhebber afkomen. Een
woordvoerderkondigde begin vorige week-
dan ook aan dat we „een tijd tegemoet gaan
van langdurig hogere koffieprijzen". Logisch:
ééns moet de consument toch de schade die j
de kou heeft aangericht op zijn bordje krijgenj
Dat moment breekt volgend jaar aan. De hui-ji
dige oogst 1994/1995 van ruim 23 miljoen ba-r
len van 60 kilo is al grotendeels van de Brazi- u
liaanse struiken geplukt. Daarmee kan dus
niets meer mis gaan. Des te meer echter met b
de oogst 1995/1996 die op 1 mei volgend jaart
begint. Daarin zal namelijk tot uitdrukking ko
men hoezeer de vorst heeft huisgehouden.
Aanvankelijk was die oogst geschat op een
kleine 27 miljoen balen, maar na de kougol-
ven wordt nog maar op 14 tot 17 miljoen ba
len gerekend. Gevolg: minder aanbod dus ho-|<
gere prijzen.
Het doet allemaal een beetje denken aai
situatie in 1977, toen de koffie na vorstschade^
in Brazilië schreeuwend duur werd. En toch is
er hoop, althans voor koffiedrinkers, niet voorji
de producenten. Voorzitter Onchere var
Internationale Koffie Organisatie voorziet dat fi
tal van koffieboeren de komende tijd weer op
grote schaal in hun gewassen gaan investeren!
Op termijn wordt de wereld dan overspoeld
met koffie en zal de prijs instorten. Het is metb
koffie immers als met varkens: de cyclus jojooj
eeuwigdoor.