Hereniging Cyprus na twintig jaar geen stap dichterbij 'Bambi' vormt bedreiging voor Britse premier Feiten &Meningen Varkensfokkers weten: koffie wordt wél duurder DONDERDAG 21 JUL11994 NIEUW SANALYSE Britse journalisten noemen hem 'Bambi'. een verwijzing naar zijn baby-face. Rechtse politici hebben hem wegens zijn aalgladde welbespraaktheid.ro/2v Blur (Wazige Tonv) gedoopt. Maar Tony Blair (41) zou heel goed de volgende premier van het Verenigd Koninkrijk kunnen worden. Zelfs het Britse establishment, een bolwerk van conserva tisme. acht hem blijkens een recente opnie- peiling veruit de geschiktste kandidaat voor het ambt van premier. Blair kr-eeg drie keer zo veel 'stemmen' als John Major, de huidi ge eerste minister. Tony Blair wordt vandaag door de Labour Party tot opvolger gekozen van John Smith, die eind mei door een hartaanval bruusk aan de partij werd ontrukt. Formeel dingen drie kandidaten naar de functie van leider van 'Hare Majesteits Loyale Oppositie', maar de andere twee zijn kansloos. Voor John Prescott en Margaret Beckett is er slechts één vraag: wie mag onder Blair als vice-leider fungeren? De erfenis die John Smith zijn opvolger heeft nagelaten, laat zich in een eenvoudig cijfer uitdrukken: 54 procent. Dat was het percentage kiezers dat na de dood van Smith zei op Labour te zullen stemmen als er verkiezingen werden gehouden. Die sco re is de hoogste van Labour in 23 jaar. Hij is hoger dan Thatchers score vlak na de Falk- landoorlog, en hij is ruim tweeëneenhalf keer zo hoog als die van Major nu. De vraag is of Tonv Blair de fakkel die hij nu van John Smith heeft overgenomen, hoog kan houden. De Conservatieven zelf denken van wel; Tony Blair wordt door hen meer gevreesd dan enige andere politicus van Labour. De reden daarvoor is eenvoudig: Tony Blair spreekt, meer nog dan Smith, tot de verbeelding van de middenklassen die tra ditioneel de verkiezingen beslechten. Ken Livingstone, die op de linkervleugel van La bour opereert, omschreef Blair als 'uiterst rechts'. En The Daily Telegraph, een zeer behoudende krant, duidde hem liefdevol als 'een Margaret Thatcher met een humaan gezicht'. Tony Blair, die pas 41 jaar is, is de natuur lijke opvolger van Smith. Meer nog dan zijn voorganger, spreekt Blair tot de verbeelding van de middenklassen. Hij is de zoon van een Conservatief politicus, en het produkt van privé-ondervvijs. Zijn vader stuurde hem naar een elitaire middelbare school, waarna hij Oxford University doorliep. Hoewel hij zich omschrijft als een chris ten-socialist, heeft hij het voorkomen van een Conservatief. Zelfs Conservatieven wor den soms in verwarring gebracht. Toen Blair voor het eerst het Lagerhuis betrad, werd hij hartelijk welkom geheten door de Conservatief Sir Edward du Cann, die dacht dat hij een partijgenoot was. Onder John Smith was Tony Blair scha- duwminister voor binnenlandse zaken, een terrein waarop Labour traditioneel verliest van de Conservatieven. Maar Blair slaagde erin minister Howard van binnenlandse za ken op eigen terrein, de misdaadbestrij ding. te verslaan. Met zijn leuze Tough on crime, tough on the causes of crime (hard optreden tegen misdaad, hard optreden te gen de oorzaken van misdaad) stal hij de kleren van rechts zonder de eigen kleren af te leggen. Als premier zou Blair geen poging doen de klok terug te draaien. Hij zou het huidige wegenbouwprogramma bevriezen ten gun ste van investeringen in het openbaar ver voer en de flexibiliteit van de economie schragen door kindercrèches te subsidi ëren. En hij zou minder problemen veroor zaken in Brussel, al was het alleen maar omdat hij minder rekening te houden zou hebben met een anti-Europese vleugel in zijn partij. Maar hij zou nooit de privatise ring van British Airways of British Telecom weer ongedaan maken. Of de vakbonden hun oude macht teruggeven. De verworvenheden van het Thatcheris- me zullen nooit door de gehele natie wor den aanvaard, voordat een Labour-regering ze heeft bezegeld. Slechts 'Bambi' lijkt daar toe in staat. CORRESPONDENT Uitkijkend over de palmbomen die wuiven in een zacht briesje, kleine golfjes die stuk slaan op een rots in een diepblauwe zee, is er niets dat aan oorlog doet denken. Maar officieel is op Cyprus nog steeds een wapenstilstand van kracht. Op 20 juli 1974 immers, gisteren precies twintig jaar geleden, bezette Turkije de noorde lijke helft van het eiland. Sindsdien is de repu bliek in de Middellandse zee verdeeld. Een op lossing van het geschil tussen Grieks- en Turks- Cyprioten is nog niet in zicht. Zelfs in Pila, waar Grieken en Turken nog samenleven, heeft iedere bevolkingsgroep haar eigen koffiehuis. Op de foto het Griekse koffiehuis. De Turkse bezetting volgde op een door Athene geïnstigeerde staatsgreep tegen de toenmalige Cypriotische president, aarts bisschop Makarios. De Turks-Cyprioten voelden zich bedreigd en vroégen en kregen steun uit Ankara. De Turkse troepen wer den als bevrijders binnengehaald. Negen jaar later werd de 'Turkse Republiek van Noord-Cyprus' uitgeroepen. Dit ministaatje met z'n 170.000 inwoners wordt behalve door Turkije en Azerbeidzjan, doorniemand erkend. Twee weken geleden verbood het Europese Hof de import van Noordcypriotische landbouwprodukten. De zoveelste klap, maar geen haar op het hoofd van de Turks-Cyprioten denkt aan het opgeven van hun vrijheid. Want alles is beter dan her haling van een pijnlijk verleden met de Grieks-Cyprioten. GRIEKENLAND Het dorp Pila, in het westen van het eiland, vertelt in een no- tedop wat Cyprus was en wat het wellicht in de toekomst weer kan zijn. Turkse huizen zijn niet van de Griekse te onderschei den. De twee bevolkingsgroepen wonen kriskras door elkaar. Toch hebben ze ieder hun eigen bureaucratie. De Turkse en de Griekse burgemeester werken alleen samen als het gaat om een gemeenschappelijk belang, zoals het ophalen van vuilnis. De twee groepen hebben ieder hun eigen koffiehuis, waar ze el kaar zo af en toe bezoeken, maar gemengde huwelijken komen niet voor. In het Griekse koffiehuis hangen aan het plafond vlaggetjes van Griekenland. De muren zijn behangen met por tretten van Grieks-Cypriotische helden die gestorven zijn in de strijd voor enosis, de vereniging met het 'moederland'. Maar Cyprus heeft nooit tot Griekenland behoord. Enosis was dan ook in eerste instantie de uitdrukking van het verlangen bevrijd te worden van de Britse overheersing. In de onderdrukking van deze vrijheidsstrijd maakten de Britten gebruik van de onge rustheid onder de Turks-Cypriotische bevolking die bang was voor de gevolgen van een Griekse overheersing. Turks-Cyprio ten werden gerecruteerd voor het onderdrukkingsleger en in het parlement werden beide groepen tegen elkaar uitgespeeld door de koloniale heersers. Onafhankelijkheid kon het geschade vertrouwen tussen de twee bevolkingsgroepen niet herstellen. De in Londen opge stelde grondwet dicteerde een volledig gescheiden systeem met aparte verkiezingen, aparte blokken in padement en regering en aparte rechtsspraak. Dit maakte het onmogelijk om politie ke partijen te vormen die niet op etnische basis gestoeld waren, maar op gemeenschappelijke belangen. Het verregaande vetorecht dat de Turkse minderheid kreeg over zaken als buitenlandse politiek en defensie, verscherpte de tegenstelling alleen maar. Al in 1963 leidde dit tot een burger oorlog, die als gevolg had dat de Turks-Cyprioten uit het parle ment en de regering gezet werden. Dit maakte de weg vrij voor economische discriminatie: slechtere banen, minder loon. Bovendien had de wereld, verwikkeld in de Koude Oorlog, het strategisch belang van het eiland ontdekt: gemakkelijke toe gang tot het Suezkanaal en de energiebronnen van het Mid den-Oosten, een ideale afluisterpost om de Sovjetunie in de ga ten te houden en springplank voor eventuele militaire acties. De NAVO-belangen in de piepjonge republiek werden zeker gesteld door drie 'garantielanden', Groot-Brittannië, Grieken land en Turkije, die ieder hun militaire bases kregen. Zij had den het recht om in te grijpen als de situatie dat vereiste. Toen in 1974 de Grieks-Cypriotische EOKA-beweging een coup pleegde, met opnieuw enosis als doel, besloot Turkije dat het tijd voor actie was. VERHUIZEN Na de Turkse invasie werden de Turks-Cyprioten die in het zui den woonden, gedwongen naar het noorden te verhuizen; de Grieks-Cyprioten in het noorden moesten naar het zuiden ver trekken. Sindsdien zijn zelfs de telefoonlijnen tussen de twee helften verbroken. Taksim (scheiding), het Turks-Cypriotische antwoord op enosis, werd werkelijkheid. Het vonnis van het Europese Hof naar aanleiding van een klacht van Grieks-Cypriotische fruitexporteurs bepaalt dat groente en fruit met het stempel 'Noord-Cyprus' voortaan ver boden zijn op de Europese markt. Dit heeft hen in het nauw gedreven. ,,Ze dwingen ons in de armen van Turkije, wie an ders zal ons helpen?", zegt de 'minister' van economische za ken, Onur Borman. Export vormt met toerisme de enige bron van inkomsten. „Ik wil niet zeggen dat het Europese Hof een polidek besluit heeft genomen", zegt 'vice-premier' özgün in Nicosia de enige stad op het westelijk halfrond die nog door een Muur verdeeld is. „Maar het komt wel op een uiterst ongelegen moment". DOORBRAAK Zijn sociaal-democratische partij regeert sinds een halfjaar sa men met de conservatieve partij van 'president' Denktash. Voor het eerst in de twintig jaar durende onderhandelingen was er sprake van een doorbraak dankzij de meer toegeeflijke politiek van de nieuwe regering. „Hoe kunnen we de mensen onder deze omstandigheden nog vertellen dat we water bij de wijn moeten doen?", zegt Özgün somber. Los van de administratieve formule die gevonden moet wor den, vormt het hete hangijzer in de onderhandelingen de te rugkeer van zowel de 50.000 Turkse als de 200.000 Griekse be woners naar hun oorspronkelijke woonplaatsen. Daarbij zullen immense problemen ontstaan. Hoe moet bijvoorbeeld het eigendomsrecht worden bepaald van een hotel dat gebouwd werd op de grond van iemand die moest vertrekken? Voor 1974 waren er op heel Cyprus slechts twee hotels met Turkse eigenaren, maar welke Turk zal nu be reid zijn zijn hotel terug te geven aan de Griekse eigenaar? De Turks-Cypriotische 'regering' heeft ingestemd met het af staan van een deel van het door Turkije bezette gebied. Als eer ste stap zal Marash (Varosha) heropend worden. Deze stad aan de oostkust van zo'n honderd vierkante kilometer, vormde vóór 1974 het toeristische hart van het eiland. Toen het Turkse leger oprukte, vluchtte de bevolking weg, in de veronderstelling dat ze een paar uur later weer terug zouden komen. De stad staat er nog steeds bij zoals de troepen hem aantroffen: leeg. NICOSIA «JESSICA LUTZ CORRESPONDENT Rijke Chinezen döom in het® oog van AziatC, In Indonesië en andere Zuillj oostaziatische landen groeit,g afkeer jegens de omvangrijk^ groep Chinese bewoners van het gebied. De slecht betaald plaatselijke bevolking ziet ral lede ogen hoe etnische Chin zen zich flink verrijken aan ontluikende economische b|e van Azië. Steeds vaker komtp1 tot plaatselijke volksopstand^ waarbij Chinese handelaren®1 worden aangevallen en hun|u zittingen worden geplunderj in brand gestoken. L In Medan werd onlangs de C nese eigenaar van een chemju sche fabriek door een uitzing menigte doodgeslagen toen |c in zijn auto probeerde te vlu|n ten. Het leger moest eraan t^i pas komen om de orde te he|e stellen en pas na tientallen aj restaties keerde de rust weerjt Maar voor hoelang? De etnische Chinezen in Zuil oost-Azië naar schatting 2j< miljoen in getal zijn al lani het slachtoffer van discriminF en rascisme wegens hun ijve,r en hun vermogen om geld tev' vergaren. Sinds ze in de 19d^c eeuw massaal uit China vert)n ken, hadden de Chinese emi?c granten één doel voor ogen: geld verdienen om de toekoijf van hun families veilig te stel len. iR Door een combinatie van han delszin, zuinigheid en noestei vlijt controleert de Chinese zjo kengemeenschap vandaag dtr dag in heel Zuidoost-Azië he»r bankwezen en een groot deebi van de industrie. En met huur voorliefde voor gouden siera den, Mercedessen en draadlij telefoons springen de Chinez als rijke consumenten in het °°g- f. Weinigen in Indonesië hebbft de bloedige gebeurtenissen v, 1965 vergeten, toen anti-corn munistische demonstranten amok maakten en zich mass* overgaven aan een slachtparf1 van etnische Chinezen, waarf 500.000 slachtoffers vielen, [E hoofdzakelijk in Java en Bali, ji In het multiraciale Maleisië, waar Chinezen zo'n dertig pr?i cent van de bevolking vormefi lieten in 1969 honderd Chinefg zen het leven bij rellen in hete Chinese district van Kuala LuU pur. In 1987 kon de politie mi- net voorkomen dat Maleisisch' jongeren, gewapend met hakjfc messen en koevoeten, opnieiM een bloedbad aanrichtten on| de Chinese gemeenschap in d hoofdstad. 1 In Cambodja, Vietnam en zeil in het tolerante Thailand, was de Chinezen zich door huwelj ken met de plaatselijke bevol^ king hebben vermengd, heerij nog steeds een onmiskenbarej- wrevel jegens de rijkdom vanL Chinezen. Deze spanningen worden verh. der aangewakkerd door een groeiende angst voor de snellL wederopbloei van China, watL door heel Zuidoost Azië ondeL Pekings schaduw dreigt te val^ len. En nu China hard op wea, een economische wereldmaq te worden, richtten overzeesea Chinezen hun blik weer op hij, vaderland. Veel Chinese emi-[, granten hebben altijd de droc|£ gekoesterd om, na zich in hett buitenland te hebben verrijkt^ met opgeheven hoofd naar C| na terug te keren. En plotselir lijkt deze droom een reële moj. gelijkheid te worden. Vandaag de dag investeren geëmigreer j Chinezen drie keer zoveel ir China als de Amerikaanse e panse zakenwereld samen. Het feit dat veel etnische Chiil zen in Zuidoost Azië hun ver diensten steeds vaker in de Cl> nese economie investeren in plaats van in hun gastland, i kert de anti-Chinese gevoelen alleen rriaar verder aan. TOKYO TERRY MCCARTHY VERTALING: MARGREET TOM JANSSEN in" W/K V/A/P# 'Koffieprijs weer omhoog' kopte deze krant op 12 juli. Slecht nieuws voor de Nederlander, die jaarlijks gemiddeld 175 liter van het zwarte vocht door het keelgat giet. Toch heeft de con sument sinds de 12de geen cent extra hoeven neertellen voor een pak koffie. Loos alarm dus, dat bericht over die prijsverhoging? Zeker niet. De koffie wordt wel degelijk duurder. En hoe vreemd het ook mag klinken, dat heeft onder andere met Varkens te maken. Douwe Egberts, met ruim 70 procent van de markt verreweg de grootste koffiebrander van Nederland, heeft zijn koffieprijs dit jaar al drie keer verhoogd. Begin januari werd een pak een half pond 15 cent duurder, begin juni weer twee dubbeltjes en begin deze maand kwam er nog eens 35 cent bovenop. De laatste prijsverhoging heeft te makep met de vorst die in Brazilië de koffiestruiken heeft aangetast, heette het. Maar zo is het niet. De prijsverho gingen van dit jaar zijn het gevolg van bewe gingen op de internationale grondstoffen- markt. De afgelopen jaren kregen de koffie-exporte rende landen steeds minder geld voor hun prodükfTEn daar komen de varkens om de hoek kijken. Als varkensfokkers namelijk een slechte prijs krijgen voor hun dieren gaan ze minder varkens fokken. Dus wordt de hoe veelheid aangeboden varkensvlees kleiner. Als de consument echter om zijn karbonaadje blijft vragen, is er te weinig vlees om die vraag te bevredigen. Dat betekent dat de prijs van varkensvlees omhoog gaat. Als de prijs stijgt, zien boeren winstkansen en slaan ze dus als de wiedeweerga weer aan het fokken van var kens. Plotseling komen er dan zo veel karbo- naadjes op de markt dat je ze aan de straatste nen niet meer kwijt kunt. Het onvermijdelijke gevolg is dat de prijs instort. Waarna het circus weer van voren af aan begint. Die golfbewe ging wordt in economenland de varkenscyclus genoemd. Ook in de koffiehandel is dat mechanisme volop werkzaam. De afgelopen jaren kregen de koffieproducenten op de internationale markt steeds minder geld voor hun produkt. Dat leidde er toe dat in de twee grootste kof fielanden ter wereld, Brazilië en Colombia, koffieplantages werden verwaarloosd. Daar naast besloten die landen maar een deel van hun voorraad koffie op de markt te brengen. Het aanbod werd dus kleiner, terwijl aan de vraag naar koffie weinig veranderde. Gevolg: oplopende prijzen in de internationale handel en vervolgens ook in de schappen van de su permarkt. Daar komt bij dat grondstoffenmarkten (ook The voor bijvoorbeeld goud, granen- tamelijk gevoelig zijn voor pure speculatie. Zo was de grote belegger George Soros vorig jaar actief in de goudhandel. Dat joeg de prijs op, n-en_nikkeLL_ elle leculatie. Zo ~DE terwijl er niet minder goud uit de grond werd gehaald en terwijl de vraag niet wezenlijk toe nam. Er was dus gewoon sprake van specula tie. Net als dit jaar in de koffiehandel. Al met al bereikte de prijs van Robusta, een van de belangrijkste koffiesoorten, eerder deze maand op Londense markt het hoogste niveau in ruim acht jaar: 4.000 Amerikaanse dollar per ton. Daar ging wel weer iets af, maar ook nu nog schommelt de prijs rond de 3.800 dol lar per ton. Vroeg of laat gaat de consument dat in zijn portemonnee voelen en dus meld den deze en andere kranten: koffieprijs weer omhoog. In al die berichten werd ook gemeld dat twee koudegolven in Brazilië enorme aantallen kof fiestruiken zwaar hadden beschadigd. Logisch resultaat: kleinere oogsten dus minder aanbod dus hogere prijzen. Een woordvoerder van Douwe Egberts meldde echter dat „de consu ment nog praktisch niets heeft gemerkt van de vorstschade". De Nederlandse brander is dan ook niet van plan op korte termijn nieuwe prijsverhogingen door te voeren. Maar als niet de vorstschade maar andere za ken tot de prijsverhogingen van dit jaar heb ben geleid, dan moet er op termijn nog meer ellendeop_dekpffieliefhebber afkomen. Een woordvoerderkondigde begin vorige week- dan ook aan dat we „een tijd tegemoet gaan van langdurig hogere koffieprijzen". Logisch: ééns moet de consument toch de schade die j de kou heeft aangericht op zijn bordje krijgenj Dat moment breekt volgend jaar aan. De hui-ji dige oogst 1994/1995 van ruim 23 miljoen ba-r len van 60 kilo is al grotendeels van de Brazi- u liaanse struiken geplukt. Daarmee kan dus niets meer mis gaan. Des te meer echter met b de oogst 1995/1996 die op 1 mei volgend jaart begint. Daarin zal namelijk tot uitdrukking ko men hoezeer de vorst heeft huisgehouden. Aanvankelijk was die oogst geschat op een kleine 27 miljoen balen, maar na de kougol- ven wordt nog maar op 14 tot 17 miljoen ba len gerekend. Gevolg: minder aanbod dus ho-|< gere prijzen. Het doet allemaal een beetje denken aai situatie in 1977, toen de koffie na vorstschade^ in Brazilië schreeuwend duur werd. En toch is er hoop, althans voor koffiedrinkers, niet voorji de producenten. Voorzitter Onchere var Internationale Koffie Organisatie voorziet dat fi tal van koffieboeren de komende tijd weer op grote schaal in hun gewassen gaan investeren! Op termijn wordt de wereld dan overspoeld met koffie en zal de prijs instorten. Het is metb koffie immers als met varkens: de cyclus jojooj eeuwigdoor.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2