Beeldentuin is een aanwinst
seal verder weg
fan de dansvloer
'Ik fotografeer armoede, geen ellende'
Cultuur Kunst
Luchtig orgelspel Marie-Claire Alain
Vervuild zalmroze tapijt
weg uit Muziektheater
)penluchttheater omgetoverd
ti Tsjechovs 'Kersentuin'
tERDAG 16 JUL11994
ef z4l: „Om mezelf niet te gaan herhalen moest ik eerst weer normaal
'in8 in leven." foto rob verhorst
slaat} <-7
CHEF ANNEMIEK RUYGROK. 071 -356471PLV -CHEF JAN RIJSDAM. 071-356472
STERDAM LOUIS DU MOULIN
'ekft il is zich er al van bewust dat
spe-veel heeft uit te leggen. Eerst
mistgeroepen worden tot dé Brit-
|k®. pop-ontdekking van 1991,
'reevolgens drie jaar lang onder-
30iken en dan terugkomen met
^deji loodzware single, zijnde
muzikaal gebed voor hen
sterven. Niet bepaald de
lest voor de hand liggende
zo ag van zaken, erkent de rijzi-
Londenaar. „Althans voor
Voor mij is er nooit
andere weg dan die ik ge-
een men heb in beeld geweest.
t M|l wel komen omdat ik ervoor
'Lo& om verder te gaan als het
rve reotype popidool."
<otstijn tweede album 'Seal' is
tdi^i meet af aan vooral een po
injg geweest om afstand te ne-
van het mega-succes dat
m vanaf zijn solo-debuut-
an igle 'Crazy' tot benauwens
heeft omringd. Vandaar zijn
zienbarende breuk (in eerste
itantie) met producer Trevor
)m en zijn verkenning van het
idioklimaat aan de -Ameri-
anse westkust, een trip die
andeweg zou ontaarden in
a| n 'eindeloze vakantie'.
3 „Het leven daar beviel me zo
ed dat ik aan schrijven niet
ekwam. Ik stond ook droog,
lor je eerste plaat heb je je he-
ooi, leven de tijd, maar voor de
jvolger moet je toch vooral
jtten uit de ervaringen erna.
354jn mezelf niet te gaan herha-
1 moest ik dus eerst weer nor
aal gaan leven. Ik heb me los
weekt van de muziekscène
tar, ben verliefd geworden en
in met m'n vriendin naar
exico gegaan, waar ik vele
aanden heb gezeten. Later
jb ik in Los Angeles de rellen
Begemaakt, nog een dubbele
ngontsteking opgelopen, zag
op Sunset Boulevard iemand
1 ior mijn neus neerschieten en
fb ik met m'n Range Rover
i'n smak gemaakt dat ik af en
e nog niet kan geloven dat ik
Qelp wagen levend heb verlaten,
is daarna kreeg ik eindelijk het
Ivoel dat ik weer iets te mel-
inhad."
Seal (31) dacht eerst in Nick
een perfecte producer
(vonden te hebben, maar
vam na weken experimente
el toch tot een andere conclu-
Hoog huisvlijtgehalte en stoelen met de slappe lach in Voorschoten:
In Voorschoten zijn twee exposities met twee verschillen
de temperaturen. De warmte is blijven hangen onder de
hanebalken van het Ambachts- en Baljuwhuis waar werk
van Zuidhollandse beeldhouwers te zien is. In de tuin
van de openbare bibliotheek waait een koel briesje
boompluis op rond de beelden van Voorschotense kun
stenaars. Het zijn twee heel verschillende tentoonstellin
gen die één ding duidelijk maken: beelden moeten vaker
naar buiten. Die ongewone omgeving plus de 'extraatjes'
die moeder natuur ongevraagd toevoegt, brengt leven in
verstilde objecten.
schaal. De materialen verrassen.
Een trits aan elkaar geregen
moertjes blijkt van een kleurrij
ke schoonheid te zijn die een
enkel moertje niet doet vermoe
den. Van bamboe maakte Tine
ke van Ede een fragiele con
structie met daarin kleinere
bamboestukjes aan nylondra
den. Volgens de beschrijving
zou het muziek moeten maken
bij 'elk zuchtje wind'. Dat kwam
er niet uit. Want hoe ik ook
heen en weer liep en wapperde
met mijn notitieblok, ik hoorde
alleen de planken vloer kraken
onder mijn bewegingen.
Christine Linaris-Coridou
gaat gebukt over straat. Wat ze
daar vond, heeft ze op textiel
genaaid. In 'Touwtjes' heeft ze
de oogst van op het strand aan
gespoelde stukken touw ver
werkt. Het heeft een hoog huis
vlijtgehalte. Spannender is 'Ka
lender', zes doeken op kleur
volgenaaid met vondsten van
de straat. De collages van een
ring, rietjes, ballonnetjes, stuk
jes papier, patatvorkjes met het
straatyuil er nog op, prijskaart
jes en elastiekjes maken
VOORSCHOTEN LETTY STAM
In het Ambachts- en Baljuwhuis
is onder de titel 'materiaal met
ruimte' heel divers werk bijeen
gebracht van negen kunste
naars die 'beeldhouwen' met
traditionele en minder gebrui
kelijke materialen als rubber,
textiel of krantenpulp. Beatrijs
Schweitzer maakt geheimzinni
ge en vooral stoere objecten die
bijna prehistorisch aandoen. In
een titelloos stuk is een ge
groefd marmeren elips in een
staal met leren constructie ge
vat. Volgens Schweitzer een
voorwaardelijk schild. Een an
der werk is 'Tantalus'. Een pun
tige steen hangt als een druppel
boven een groter stuk steen met
een holte. Een stalen construc
tie voorkomt dat de twee ooit
bij elkaar komen.
Paulus Maria gebruikt materi
alen uit de bouw. Van koperen
scharnieren heeft hij een in el
kaar draaiende spiraal gemaakt.
Substitute III bestaat uit raam-
kruizen en moertjes. Het lijkt
het geraamte van een New
Yorkse wolkenkrabber op
De windroos van Peter van Loon.
nieuwsgierig naar hun geschie
denis voordat ze in de goot be
landden. Waar komt dat oranje
plastic zeesterretje vandaan? En
waarom is snoepgoed zo vaak
foto loekzuyderduin
verpakt in goud?
Petra van der Meijden heeft
de rommelige binnenplaats bij
de bibliotheek herschapen in
een prachtige expositieruimte.
De nieuwe 'galerie' is in vier
verschillende niveaus bijna ge
heel betegeld met hier daar een
lapje tuin. Het bankje bij de im
posante linde geeft rondom
zicht op het werk van zes kun
stenaars uit Voorschoten. Renée
Steenbrink put inspiratie uit de
natuur. Haar 'spirit of de wind'
van wilgentenen, veren, groen
uitgeslagen koperen buizen en
stenen aan touwen doet sterk
denken aan een Indiaanse scep
ter.
Tineke Porck toont de pracht
en kracht van eenvoud. Ze heeft
een roestvrijstalen cirkel door
midden gezaagd en daar een
vierkant tussen gelast. Dat vier
kant verbindt en scheidt de
twee halve cirkels. De opge
droogde regendruppels en de
mier die over het glimmende
ijzer loopt, geven het object een
extra dimensie. Eelkjen Kloos
maakte van gips op kippegaas
drie stoelen op ruwhouten vlon
dertjes. Volgens de titel dansen
de meubels. Vanaf de bank lijkt
het eerder dat de stoelen de
slappe lach hebben en van pret
met hun poten trappelen. Ook
hier heeft moeder natuur het
beeld weer een extraatje mee
gegeven. Zandkorrels liggen op
de overgang van zitting en rug
leuning.
Materiaal met ruimte in het
Ambachts- en Baljuwhuis is tot
15 augustus dagelijks te zien
van 14.00 uur en 17.00 uur.
Buiten Beeld in de tuin is tot 1
oktober te bezichtigen tijdens
de openingsuren van de biblio
theek.
sie. Met de veel beroemdere (en
duurdere) Steve Lillywhite (be
kend van Ultravox tot U2) als
nieuwe vertrouwensman leek
hij aanvankelijk beter uit de
voeten te kunnen, totdat hij na
het opnemen van 'bijna vijf
songs' ook hem moest vertellen
dat hij niet tevreden was.
Nog voordat Seal zelf dacht
aan een hereniging met Trevor
Hom belde deze hem op. „Hij
was ook in L.A. bezig en vroeg
of ik in een nummer van Wendy
Lisa een bepaalde passage
voor mijn rekening kon nemen.
Vanzelfsprekend wilde ik dat
wel, waarna het leed al snel ge
leden was. Want in die korte tijd
dat Trevor me onder handen
nam voelde ik me meer zanger
dan ik me in tijden had gevoeld.
Al die voorafgaande investe
ringen in tijd, geld en mens
kracht zijn volgens de man met
het zwaar getekende gezicht ze
ker niet verspild geweest. „Ik
denk niet dat we zo goed voor
de dag waren gekomen als Tre
vor en ik meteen samen aan de
slag waren gegaan. In dat geval
was mijn inbreng ongetwijfeld
minder geweest. Nu hebben we
veelal op basis van gelijkwaar
digheid samengewerkt, waar
door ik dit album meer dan het
vorige als het mijne beschouw."
Ingetogener, donkerder, me-
lancholieker staat er op de
stempels die 'Seal-heeft meege
kregen. Dat betekent dus verder
weg van de dansvloer, waar hij
zich ooit in dienst van Adamski
(hitsingle 'Killer', 1990) uit de
anonimiteit zong. „Kan zijn,
maar het is natuurlijk de vraag
of ik daar wel thuishoorde," al
dus Seal, die in Californië zijn
dreadlocks heeft ingeruild voor
een coupe Philishave.
„In een vorige levensfase kon
ik er wellicht wel m'n ei kwijt,
nu niet meer. Maar dat wil nog
niet zeggen dat ik ook zwartgal-
liger ben geworden, zoals intus
sen volop wordt beweerd. Want
hoe zou ik nou somber kunnen
zijn als ik de luxe ken dat ik al
mijn eigen problemen van, me
af kan zingen? Dat is wat ik met
deze plaat toch vooral heb ge
daan. Voor mij is het maken er
van een regelrechte therapie ge
weest. Daarom is dit album al
bijvoorbaat een succes."
MUZIEK
RECENSIE LI DY VAN DER SPEK
Internationale Orgelserie 1994.
Marie-Claire Alain op het Van den Heu
velorgel. Gehoord 15 juli in de Nieuwe
Kerk te Katwijk aan Zee.
Onder het motto 'de aanhouder
wint' is het de Stichting Orgel
comité Nieuwe Kerk na tien jaar
gelukt Marie-Claire Alain uit
Parijs naar Katwijk te lokken.
Dochter van een organist en
zuster van de jonge, in 1940 ge
sneuvelde organist/componist
Jehan Alain, is het redelijk voor
spelbaar dat ook zij het vak in
ging. Met eerste prijzen voor
improvisatie, harmonieleer,
contrapunt en fuga kwam zij
van het Parijse Conservatorium.
Door haar briljant en intens
spel weet zij al jaren over de he
le wereld de orgelliefhebber te
boeien.
Alain opende het concert met"
Pange Lingua, een driedelig
werk van Nicolas Grigny
(1671-1703), organist in de
Notre Dame in zijn geboorte
plaats Reims.
Voor Grigny een werk met
weinig versieringen en
'gentillesses', waarin de ge-
puncteerde ritmes weinig alert
gespeeld werden en de fuga wat
plakkerig bleef. Noch de Varia
ties op een kerstliedje, noch die
op een thema van Clément Jan-
nequin (1936) van Jehan Alain
gaven mij het gevoel dat er een
wereldberoemd artiest hoog
achter het orgel schuilging. Pas
in de 'Pièce d'orgue' in G-dur
van J.S. Bach kwam er iets in
haar spel wat de Franse vertol
ker verraadde: luchtig, bijna
vluchtig maar heel virtuoos
spel, helemaal niet Duits. In het
koraal 'Schmücke dich, O liebe
Seele' kreeg Alain het instru
ment echt onder controle. Ook
in Franck's 'Prélude, fugue et
variation' viel deze fijnzinnige
registratie op.
Tot slot speelde Alain als een
waar eerbetoon twee werken
van haar broer Jehan. Bezonken
en doordacht weerklonk de tere
melodie van het postlude ge
volgd door een reeks van sterke
en spanningsvolle smeekbeden.
Permanente hoop voedt fotograaf Sebastiao Salgado
AMSTERDAM GPD
Duizenden vierkante meters
zalmroze tapijt uit het Amster
damse Muziektheater verdwij
nen deze week in vuilcontai
ners die buiten de cultuurtem
pel aan de oevers van de Am-
stel staan. De zalmroze kleur
was de persoonlijke keus van
architect Cees Dam. Al meteen
na de oplevering van het Mu
ziektheater in 1986 werden de
eerste vieze voetstappen en
brandgaatjes van uitgetrapte
sigaretten zichtbaar. Menige
bezoeker heeft zich sindsdien
geërgerd aan het steeds groei
ende aantal grijze vlekken en
de donkerbruine putjes in het
tapijt op de zo fraaie combina
tie van trappen en balkons. Er
komt nu een donkerblauw ta
pijt met een glasvezelpatroon
dat oplicht bij speciale belich
ting. Voor de vloer bij de druk
bezochte bars op de balkons is
gekozen voor makkelijk te on
derhouden marmoleum. Het
leggen neemt een aantal we
ken in beslag en is in elk geval
klaar voor de start van het
nieuwe uitgaansseizoen begin
september.
rtSTERDAM GPD
en zij op haar beurt is verliefd
op zijn bewondering. Zoals ge
woonlijk bij Tsjechov leidt ook
dit verhaal naar een onvermij
delijk dramatisch slot. Ljoebow
doet niets om het landgoed te
redden en vertrekt opnieuw
naar Parijs. Lopachin laat de
kersentuin van het landgoed
omhakken om daar zomerhuis
jes neer te zetten.
Nettie Blanken speelt de rol
van Ljoebow; voor Lopachin te
kent de vaste Amsterdamse
Bos-acteur Geert Lageveen. Do-
rine Niezing (Suusje uit de tele
visieserie 'In de Vlaamsche Pot')
maakt in de rol van Ljoebows
dochter Anja haar toneelde
buut. «De voorstelling is tot en
met 27 augustus te zien. Bij
twijfelachtige weersomstandig
heden kan vanaf 18.00 uur wor
den gebeld naar nummer 020-
6433286.
45ët Openluchttheater in het
Bos wordt deze
>mer omgetoverd in 'De Ker-
ptuin', het landgoed van Ljoe-
)w Andrejevna en haar broer
ajew uit Tsjechovs gelijknami-
30,toneelstuk. 'De Kersentuin' is
nieuwe produktie van regis-
iur Frances Sanders en haar
2Q leatergroep Het Amsterdamse
'Ós. Het gratis openluchtspek-
kel in juli en augustus trekt
arlijks bijna 30.000 belangstel-
nden.
Het verhaal begint m,et de te-
e igkeer van de berooide Ljoe-
3w naar 'De Kersentuin' na
in mislukt avontuur in Parijs,
et landgoed zal na de zomer
ig |j opbod worden verkocht om
B schulden die zij en haar
re roer Gajew hebben gemaakt te
linnen betalen. Aspirant-koper
Dpacfcin is verliefd op Ljoebow
PARUS DOMINIQUE ELSHOUT
De bezoeker mag het meteen
weten; zes abcessen zitten er
onder zijn linkerarm en hij heeft
waarschijnlijk malaria. Onbe
schroomd doet de vermaarde
Braziliaanse fotograaf Sebastiao
Salgado verslag van zijn ge
zondheidstoestand. De open
heid is tekenend voor de manier
waarop hij zijn reportages
maakt. Er moet wederzijds ver
trouwen zijn, anders kan hij
niet werken.
Drukke gebaren, heldere,
priemende blauwe ogen, verha
len met tal van zijwegen, tus
senzinnen, uitweidingen. Aan
niets is deze ochtend te merken
dat de Braziliaanse meester tot
zes uur in de morgen in de weer
is geweest. Een gedreven, vrien
delijke man, gezegend met een
onblusbaar optimisme en ge
voel voor het leven. Acht maan
den per jaar is hij van huis. Ei
genlijk heeft hij geen tijd voor
interviews.
Salgado gaat ver om zijn doel
te bereiken. Moet hij ergens vier
maanden blijven om de best
mogelijke foto's te maken, dan
blijft hij vier maanden. Dat le
vert ontroerende documenten
op. Beelden voor de eeuwig
heid. Een van die documenten
is tot en met 21 augustus te zien
in het Nederlands Foto Instituut
in Rotterdam. 'Workers', is de
titel. Een eerbetoon aan hand
arbeiders uit de hele wereld.
Salgado reisde ervoor naar een
fietsenfabriek in China, de
scheepswerven van Gdansk, to
nijnvissers op Sicilië, theeplan
tages in Ruanda, scheepsslope-
rijen in Bangladesh, de goud
mijnen van Serra Pelada in Bra
zilië en nog veel meer. Uit de
45.-000 contactafdrukken die de
Braziliaan maakte gedurende
de zes jaar dat zijn project
duurde, koos hij de 350 foto's
die in Rotterdam hangen.
Overal legt Salgado vlot con
tact met de mensen wier leven
hij in beeld wil brengen. Noem
het maar zijn Braziliaanse in
borst. „Een Braziliaan is erg
open. Als je hem een uur kent
weet je alles over zijn familie,
zijn verleden, zijn toekomst."
Coal Mining, Dhanbad, India 1989.
Zo gaat ook Salgado te werk, al
tijd in zijn eentje. Met andere
journalisten trekt hij zo min
mogelijk op, want dat leidt al
leen maar af. „Ik moet één wor
den met de groep waarbij ik op
bezoek ben. Ik vertel over mijn
kinderen, vraag hoe het met
hün kinderen gaat, wat ze eten,
van welke'soort muskieten ze
last hebben. Mijn zorgen en
problemen wil ik met hen de
len. Dat gaat niet als ik iemand
anders bij me heb."
Die werkwijze resulteert in fo
to's waaruit respect spreekt,
waarin de menselijke waardig
heid centraal staat. „Ik probeer
tot een ideologische identifica
tie te komen met de mensen die
ik fotografeer. Jk heb vaak te
maken met armen, maar ik fo
cus niet op hun ellende. De na
druk ligt op hun cultuur, hun
wijsheid en levenservaring. Niet
ik maak de foto, maar de men
sen voor de camera."
Salgado, econoom van huis
uit, begon per toeval te fotogra
feren toen zijn vrouw eens met
een cameraatje thuis kwam. Hij
raakte in de ban, gaf zijn baan
eraan en wijdt sindsdien zijn le
ven aan het vastleggen van een
tijdsgewricht. Dat gaat verder
dan feitelijke, klinische registra
tie. De foto's zijn geen doel, ze
zijn een uitdrukkingsmiddel ge
worden voor een man met een
missie. De wereld moet beter,
vrediger, harmonieuzer.
Salgado's foto's dragen daar
aan bij, hij weet het bijna zeker.
Ze brengen discussies op gang
over de verdeling van de wel
vaart, over zinloos geweld, over
onmenselijk lijden door
toedoen van machthebbers
zonder scrupules.
Salgado is waar ook ter we
reld consequent op zoek naar
deze positieve instelling en hij
vindt haar ook, dwingt dat af.
Armoede, gebrek en geweld
staan niet per definitie gelijk
aan menselijke misère. Saam
horigheid kan veel pijn verzach
ten. Wat dat betreft is de zoge
heten Derde Wereld er volgens
Salgado minder slecht aan toe
dan het ontwikkelde Westen. In
Parijs kent hij zijn buurman niet
eens. Individualisering tast de
foto sebastiao salcado
wortels van het bestaan aan,
want de mens is geboren om in
groepsverband te leven.
„Jullie mogen in Nederland
best trots zijn op je prachtige
nationale inkomen, maar het
heeft geen waarde. Dan is
Bangladesh, een van de armste
landen van de wereld, er beter
aan toe. Er is heel mooi licht,
prachtige muziek, de mensen
vertellen elkaar verhalen over
hun geschiedenis, er is een rijke
cultuur. De bevolking is arm
maar waardig. Mensen leven
samen. Dat groepsidee probeer
ik met mijn foto's te benadruk
ken. Ik fotografeer armoede,
maar geen ellende. Eenzaam
heid, dat is voor mij de echte el
lende".
Het Leidse oorlogsmonument is
misschien wel het vredigste
standbeeld dat je in deze stad
kunt vinden. Behalve tijdens de
jaarlijkse herdenking op 4 mei
valt er nooit iets te beleven. De
enige instantie die zich geregeld
met het monument bemoeit, is
de plantsoenendienst.
Slaapverwekkend saai is het
beeld. Een lompe, dikke meid
op een grijze sokkel, om de va
derlandse nagedachtenis aan de
Wereldoorlog wakker te hou
den. De reuzin lijkt voort te
schrijden, recht tegen een stevi
ge bries in, onderwijl peinzend
over haar schouder blikkend, in
haar hand een ontluikende
bloesemtak. Om nog enige
spanning in het beeld te bren
gen heeft de beeldhouwer de
reuzin haar borsten laten ont
bloten. Maar de preutsere Lei-
denaar mag niet voor het hoofd
worden gestoten, dus dat is
nauwelijks zichtbaar.
Oorlogsmonumenten, ze beho
ren tot de categorie 'onvermij
delijk en onverwoestbaar'. Er is
geen stad, geen dorp, geen ge
hucht zonder zijn eigen exem
plaar. En allemaal zijn ze even
klef en even nadrukkelijk van
symboliek. Zelden worden ze
beklad. Als het al gebeurd
spreekt de hele gemeenschap
schande en wordt er gezorgd
dat de smetten zo spoedig mo
gelijk verwijderd worden. Lo
gisch, geen wonder. Met hen
die vielen voor het vaderland
mag niet gespot worden, na
tuurlijk.
Net als overal lijkt het ook in
Leiden of iedereen de absolute
lulligheid en obligate symboliek
van het plaatselijke oorlogsmo
nument zonder enig bezwaar
accepteert. Zelfs de meest door
gewinterde graffity-spuiters lo
pen nog met een grote boog om
het gedenkteken heen. De eni
gen die het beeld vrijelijk mo
gen bevuilen, zijn de duiven. De
vrede is gerechtigd op de oorlog
te schijten, zou je kunnen zeg
gen.
Dat de oorlog op zijn beurt ook
schijt heeft aan de vrede, blijkt
op die andere plek in de stad.
Jawel, inderdaad, dat armzalige
hoekje op de Garenmarkt, waar
goedwillende burgers hebben
geprobeerd een gedenkteken
voor de vrede op te richten. De
lotgevallen van het vredesmo-
nument zijn genoegzaam be
kend: ze staan diametraal te
genover die van het oorlogsmo
nument. Terwijl het oorlogsmo
nument al decennia lang een
onbetwistbare functie uitoefent
en daarom met rust gelaten
wordt, daar tast men over het
nut van het vredesmonument
volledig in het duister. En dus
zijn de vandalen er niet weg te
branden. Die hebben een fijne
neus voor dat soort dingen.
Zoals het oorlogsmonument tot
vreedzaamheid maant en rust
uitstraalt, zo noodt het vredes-
(geen grap) die de bedenkers
van het beeld er wekelijks had
den willen organiseren is het
om mij onbekende reden nooit
gekomen. Daarentegen heeft
een gemeenteraadslid van de
partij die Leiden weer gezellig
groen wil maken al opgeroepen
de plek voortaan met videoca
mera's te bewaken. Videobewa
king, welja, gezellig. Waarom
niet gelijk ook wat prikkeldraad
eromheen?
Ach, het beste wat je voor het
vredesmonument kunt hopen
is, dat het maar weer gauw oor
log wordt. Valt er op die plek
tenminste iets te gedenken.
Mijn persoonlijke tip: laat de
vandalen lekker hun gang gaan.
Een beter beeld van de wede
dan een vernield beeld kun je
niet bedenken. Een echte door
denker.
ONNO SCHILSTRA
Martinez Move wint
Spaans Jazzconcours
AMSTERDAM GPD
Het jazzkwartet Martinez Move
is winnaar geworden van het
Internationale Jazzconcours van
Gexto in Bilbao, Spanje. De jury
roemde de formatie om de pro
fessionaliteit, het hoge niveau
van samenspelen en het plezier
in muziekmaken. De prijs be
staat uit een geldbedrag van
7000 gulden en het uitbrengen
van een live-cd met de opna
men die tijdens het concours
zijn gemaakt.
