'Ik heb geen spijt, ik zou het weer doen'
Jupiter wacht op bombardement komeet-brokken
Feiten &Meningen
Overspel VS
met Duitsers
zeer logisch
Kippen
DONDERDAG 14 JUL11994
Het CDAeen week na het rapport-Gardeniers
Professor Kolnaar is zich nog steeds van geen
kwaad bewust. De Tilburgse econoom en vice-
voorzitter van de CDA-programmacommissie
was degene die voor de verldezingen het woord
'bevriezen' liet vallen toen het over de AOW-
uitkeringen ging. Er was toen geen redden meer
aan: het CDA duikelde verder in de peilingen
om uiteindelijk bij de Tweede Kamerverkiezin
gen op slechts 34 zetels uit te komen. „Nee, ik
heb geen spijt. Ik zou het weer precies zo doen.
Ik blijf erbij dat alle uitkeringen bevroren moe
ten blijven. Dat het mis is gegaan komt door de
presentatie. Het NOS-journaal pikte er slechts
één zinnetje uit: dat over de AOW".
Een nog stralende Brinkman op zaterdag 30 januari, de dag dat hij officieel tot lijsttrekker werd gekozen. Toen had hij al twee dagen moeten
praten als Brugman om partijgenoten over de streep te trekken die zich verzetten tegen de eerder die week in de schijnwerpers gekomen be
vriezing van alle sociale uitkeringen. foto anp
NIEUWSANALYSE
Clinton: Realpolitiker.
foto reuter
Op de persconferentie in Bonn maakte Bill
Clinton zich er met een kwinkslag vanaf. Op
de vraag of Duitsland nu Groot-Brittannië
had verdrongen als voornaamste bondge
noot, antwoordde de Amerikaanse presi
dent gevat: ,,Dat is zoiets als mij vragen een
favoriet te kiezen voor het WK voetbal, nu
we er zelf uitliggen".
Maar Clintons bezoek aan Duitsland liet
deze week weinig ruimte voor twijfel. Lief
devol gewaagde de president van een 'wer
kelijk unieke relatie' met Duitsland, en voor
zover ooit iemand had getwijfeld aan zijn
respect voor Kohl wenste hij de bondskan
selier volgaarne te bewieroken. Als hem op
internationale vergaderingen gewaagd
werd het woord te voeren, zo onthulde
Clinton, stond hij gewoon op en zei: „Ik ben
het met Flelmut eens".
Na deze ode aan Duitsland schreed Clin
ton door de Brandenburger Tor en decla
meerde: Nichts wird uns aufhalten (niets zal
ons tegenhouden). De boodschap was wel
duidelijk in Londen. 'Duitsland is beste
bondgenoot van VS', kopte The Indepen
dent. En The Guardian: 'Amerikanen ver
breken speciale band met Groot-Brittan
nië'.
Die 'speciale band' tussen de VS en de
moedematie' Groot-Brittannië ontstond
tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen de
Amerikanen en Britten door een gemeen
schappelijke vijand in eikaars armen wer
den gedreven. Daarna waren er ups en
downs, maar in de jaren '80 begon de band
heel innig te worden. Aan weerszijden van
de oceaan woei een ideologische wind die
een platonische liefde tussen Ronald
Reagan en Margaret Thatcher mogelijk
maakte.
Maar onder Reagans opvolger Bush be
koelde de liefde snel. Bush haatte Thatchers
betweterigheid, zoals de IJzeren Dame in
haar memoires toegaf. Maar belangrijker
voor het denken in Washington was de in
vloed van James Baker, Bush' minister van
buitenlandse zaken. Baker wordt in That
chers memoires gebrandmerkt als een naïe
ve pragmatist, die 'Duitsland belangrijker
acht dan de speciale relatie met het Vere
nigd Koninkrijk'.
Maar die hang naar Duitsland, schrijft
Thatcher, was slechts een kinderziekte van
Bush. Toen Saddam Husseins divisies Koe
weit waren binnengerold, drong het snel tot
hem door dat hij maar één bondgenoot
had: Groot-Brittannië, dat 40.000 desert rats
naar de Golf stuurde. Duitsland daarente
gen moest zich afzijdig houden; zijn grond
wet verbood het zenden van troepen.
Toekomstige historici zullen de plotseling
aanwakkerende liefde ten tijde van de Golf
oorlog waarschijnlijk als een voetnoot af
doen. Clinton sloeg vrijwel onmiddellijk na
zijn ambtsaanvaarding de weg in die Baker
had gewezen.
Tijdens de Amerikaanse verkiezingscam
pagne hadden Britten gepoogd om Clintons
tegenstander. Bush, van politieke munitie
voorzien. Ze hadden gewroet in Clintons
verleden als student aan de Universiteit van
Oxford. En hoewel de Britten niets hadden
gevonden, was de boodschap duidelijk: pre
mier Majors kompanen hadden liever Bush
als president.
Maar meer dan door rancune laat Clinton
zich leiden door realiteit. Hij is, zoals hij
duidelijk maakte in Duitsland, een Realpoli
tiker. Niet langer wensen de Amerikanen
hun buitenlands beleid te stoelen op mili
taire bondgenootschappen uit het verleden.
„Flandelaren, niet alleen soldaten, zullen in
de 21ste eeuw bepalen welke landen be
trekkingen onderhouden", zei Clinton.
Groot-Brittannië, de oudste industriële
natie ter wereld, speelt in economisch op
zicht nog maar een marginale rol. Duitsland
heeft een bruto nationaal produkt dat bijna
twee maal zo groot is, en zelfs Frankrijk en
Italië zijn de Britten voorbijgestreefd. Daar
komt nog bij dat Britse regeringen de afge
lopen vijftien jaar in Europa slechts de rol
van dwarsligger hebben gespeeld.
De openlijke vrijage tussen de verenigde-
Staten en Duitsland werd in Londen nooit
helemaal ernstig genomen. Daarvoor was
een goede reden: in tijden van oorlog zou
den de VS en Groot-Brittannië vrijwel on
middellijk weer tot elkaar worden veroor
deeld. Duitsland immers mocht krachtens
zijn grondwet geen troepen inzetten buiten
het grondgebied van de NAVO-landen.
Maar uitgerekend tijdens Clintons bezoek
aan Duitsland werd ook die hinderpaal ge
slecht. Na de Golfoorlog was Kohl de grond
wet ruimer gaan interpreteren. Hij had
Duitse blauwhelmen naar Somalië ge
stuurd, en een Awacs-vliegtuig en een fre
gat naar Bosnië. Daarvoor was hij door de
oppositie voor het Constitutioneel Hof ge
daagd, dat echter deze week de bondskan
selier in het gelijk stelde.
„We gaan nu niet een sfeer van 'op naar
het front' scheppen", zei Kohl in reactie op
de historische uitspraak. Maar een Duits
land dat is losgemaakt uit de ketenen van
zijn eigen grondwet, is voor Clinton een
nog interessanter bondgenoot een bond
genoot die hij nu zonder scrupules kan
voordragen voor een permanente zetel in
de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.
LONDEN CEES VAN ZWEEDEN
Ruim een week na de presentatie van het
rapport van de commissie-Gardeniers,
waarin onverhuld het falen van velen in de
partij aan de kaak wordt gesteld, zijn de
hoofdrolspelers niet erg onder de indruk.
Waarnemend partijvoorzitter Lodders gaf
de verzekering dat veel anders moet in het
CDA en dat de 'heling' van de partij gemak
kelijk door de 'schuldigen' zelf ingezet kan
worden.
„Het is zeer te betreuren dat een zo diep in
grijpende boodschap zo eenzijdig als een
economische noodzaak is gepresenteerd',
schrijft de commissie over Kolnaars optre
den. De opmerking heeft veel 'onrust' ver
oorzaakt. Het beeld ontstond dat de 'reken
machines' bepalender zijn dan het 'christe-
lijk-sociale gezicht van onze partij', aldus
Gardeniers. Kolnaar kucht, maar geeft geen
krimp.Als je een goed rentmeester wilt
zijn, blijft de maatregel noodzakelijk".
Het sociale gezicht kreeg ook deuken en
schrammen door het harde verkiezingspro
gramma, waarin aanvankelijk werd gepleit
voor de afschaffing van het minimumloon
en de vermogensbelasting en het verlagen
van het toptarief in de inkomstenbelasting.
Een en ander 'beschadigde het beeld van
een overwogen en evenwichtig program',
aldus de commissie.
„Ach, dit kwam meer door de presentatie
dan door de inhoud", zegt Eerste Kamerlid
Braks, voorzitter van de toenmalige pro
gramcommissie. „Maar dat was niet mijn
verantwoordelijkheid. Ik heb geen campag
ne gevoerd. Heel makkeljk om achteraf te
zeggen dat het sociale gezicht daarmee
aangetast is".
Fractievoorzitter Brinkman, die mag blijven
zitten zoalang de kabinetsformatie voort
duurt, was één en al deemoed toen zijn fa
len als fractieleider en lijsttrekker aan de or
de kwam. Uit de gemaakte fouten zouden
hij en de hevig bekritiseerde fractie lering
trekken. Twee dagen later laat hij echter ijs
koud weten dat zijn fractie bepaalde con
clusies niet deelt, zoals de aantasting van
het sociale gezicht. Volgens hem is dat
slechts een kwestie van beeldvorming. Bo
vendien „heeft de fractie een beetje de in
druk dat hetgeen ze aan goeds heeft gedaan
in de afgelopen jaren, wat bescheiden in
het rapport terecht is gekomen", aldus
Brinkman deze week in het partijblad
CDActueel. Er waren zelfs enkele fractiele
den die een bespreking van het rapport in
de fractie overbodig vonden, omdat de kri
tiek nu wel bekend is.
Ook zijn rechterhand, één van de 'directe
(PR)-advieseurs' waar hij volgens de com
missie teveel naar luisterde, loopt bepaald
niet over van schuldbewustheid. Het ka
merlid Hans Hillen: „Iedereen draagt
schuld, maar wij zijn nu eenmaal gezichts
bepalende professionals en krijgen er dus
harder van langs. Het zij zo". Over het soci
ale gezicht is hij niet bezorgd. „Het is de
oude vraag over het verschil in soliditeit en
solidariteit. Voor ons is dat hetzelfde. Net
als bij de AOW is het een kwestie van pre-
Voorzitter Jansen van de CDA-werkgroep
sociale zekerheid gruwt van dit soort reac
ties. Hij stuurde een boze brief naar de frac
tie, omdat koers wordt gezet naar een cen
trum-rechts kabinet. „Hoe kan het CDA
daarin een socialer beleid voeren? Hebben
ze er dan niets van begrepen?". Het CDA
kan er volgens Jansen alleen weer bovenop
worden geholpen door een mentaliteitsver
andering in de partijtop. „Alsof alle fouten
een kwestie van beeldvorming zijn geweest.
Blijkbaar snappen ze niets van de kritiek
van het rapport-Gardeniers. Die oude, ver
keerde mentaliteit zit nog steeds in de frac
tie".
De vraag rijst of de schuldigen aan de te
loorgang van de partij, het CDA zelf uit het
moeras kunnen trekken. Hillen: „Moeten
we dan allemaal naar huis gaan? Moeten
we als fractie dan als enige consequenties
uit de kritiek trekken? De keeper van Ier
land maakt één fout waardoor Nederland
kan scoren. Moet die man. die 77 interlands
foudoos heeft gespeeld, dan maar stoppen?
Ook Kolnaar denkt er niet over voortaan
gewoon wetenschapper en SER-lid te blij
ven. „Ik blijf gewoon aan als CDA-adviseur.
Sterker nog, ze hebben me al een paar keer
weer om raad gevraagd".
Jansen: „Ze mogen best blijven zitten, maal
dan moeten ze wel de nieuwe lijn volgen.
Kamerleden die dat niet willen doen, die
nen op te stappen. Dat geldt ook voor het
partijbestuur. Dat heeft ook veel fouten ge
maakt". Het bestuurslid Post (kamerkring
Haarlem), vlak na de verkiezingen zo aan
geslagen dat hij erop stond dat het hele par
tijbestuur zou moeten aftreden, heeft nog
steeds geen bedankje naar het partijbureau
gestuurd.
Het CDJA ergert zich ook aan de vrijblijven
de sfeer, waarin iedereen blijft zitten waar
ie zit. Vice-voorzitter Stadhouders in CDAc
tueel: „Een ieder moet uit het rapport de
schoen aantrekken die hem of haar past. Ei-:
gen fouten worden echter weggewuifd in
het belang van de formatie: het partijbe
stuur zet niet door, de partijtop handelt
naar eigen goeddunken en de fractie is zich
van geen kwaad bewust. Ze dronken een
glas, ze deden een plas en alles bleef zoals
het was".
DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN
Als gigantische projectielen uit een ruimte-kanon zul
len de resten van een kapotgeslagen komeet vanaf za
terdag de planeet Jupiter bombarderen. Brokken rots
en ijs met de omvang van bergen van de komeet
Shoemaker-Levy 9 komen als een langgerekt salvo met
een snelheid van 209.200 kilometer per uur op de ko
meet afgevlogen. Het grootste brokstuk heeft een dia
meter van bijna 3,2 kilometer. De klap die dat zal geven
is te vergelijken met een explosie van 200.000 megaton
TNT.
Elk brok zal naar verwachting exploderen in een vuur
bal van 24.000 kilometer doorsnee, die bijna duizend
kilometer boven de wolken van Jupiter zal uitstijgen.
„Dat is vele malen groter dan énige atoombom die ooit
op aarde tot ontploffing is gebracht", zegt Lucy McFad-
den van de universiteit van Maryland, een van de vele
astronomen die klaar staan om de ruimtelichtshow te
observeren. Niet alle astronomen geloven overigens dat
de botsing zo'n spectaculair effect zal hebben.
Helaas zal het verwachte vuurwerk niet direct te zien
zijn, omdat het bombardement, van de aarde af gezien,
net achter de westelijke horizon van Jupiter zal plaats
vinden.
Desondanks zal vrijwel elke belangrijke telescoop op
aarde, alsmede een variëteit aan observatie-instrumen
ten in de ruimte, op 16 juli op Jupiter worden gericht
voor wat astronomen beschouwen als de grootste ruim
tebotsing die zij ooit zullen aanschouwen.
„Dit is voor het eerst in de geschiedenis dat we een be
langrijke botsing konden voorspellen en de observatie
wetenschappelijk hebben kunnen voorbereiden", zegt
Gene Shoemaker, verbonden aan de US Geological Sur
vey en een van de ontdekkers van de komeet. „We zijn
getuige van een gebeurtenis die eens in een millennium
voorkomt. De kans dat je zo'n botsing in pakweg een
eeuw te zien krijgt is 1 op 10.000. Ik droom al mijn hele
leven van een inslag op de maan", zegt Shoemaker. „Ik
had nooit gedacht dat ik er nog eens een op Jupiter zou
De planeet Jupiter.
meemaken."
Shoemaker, zijn vrouw Carolyn en David Levy ontdek
ten de komeet op 24 maart 1993 toen zij met behulp
van een verouderde telescoop op Palomar Mountain in
California hun maandelijkse foto-overzicht van de
ruimte maakten. „We doen het nog op de ouderwetse
manier", zegt Shoemaker. „We zitten buiten op de ob
servatietoren en bedienen de telescoop met de hand."
Het team maakt al jaren regelmatige observaties van de
hemel en heeft op die manier al eerder kometen ont
dekt. Deze vonden ze op een nacht dat het weer niet
erg meewerkte en zij bang waren dat de film die zij ge
bruikten per ongeluk was belicht. Ze namen toch maar
foto's en hoopten er het beste van.
Carolyn zag de komeet het eerst. Toen zij de film analy
seerde met behulp van een flikker-apparaat dat de be
wegingen van de ruimte-objecten zichtbaar moet ma
ken, zag ze .iets dat leek op een uitgerekt lichtpunt. „Het
was duidelijk het vreemdste object dat we ooit waren
tegengekomen", zegt Shoemaker. „Carolyn noemde het
meteen een geplette komeet. Zij heeft er nooit aan ge
twijfeld dat het een komeet was."
Al gauw werden enkele van de meest geavanceerde as
tronomische instrumenten, alsmede de ruimtetele
scoop Hubble, op de 'geplette komeet' gericht en in
mei werd vastgesteld dat de Shoemaker-Levy 9 bestond
uit 21 brokken die achter elkaar aan door de ruimte 1
scheerden. Onderzoek naar de herkomst van de komeej
bracht aan het licht dat deze in juli 1992 vlak langs Jupi
ter was gekomen en door de enorme zwaartekracht vai
de gigantische planeet in stukken was gebroken. De
brokken formeerden zich als de wagons van een goede
renfrein en gingen er met een enorme snelheid van
door, de ruimte in. Nu zijn ze met een snelheid van 60
kilometer per'seconde op de terugweg naar Jupiter.
Het eerste brokstuk bereikt zaterdag om 21.54 uur Ne
derlandse tijd de bovenste wolken van Jupiter. In de vij
dagen daarna zullen de in formatie vliegende brokken
volgen, de laatste vrijdag om 09.53 uur.
Wat er vanaf aarde precies van te zien zal zijn, is niet
bekend. Sommige astronomen geloven dat het effect
dat zal zijn van een blindganger. Jupiter, de grootste
planeet van ons zonnestelsel, heeft een elf maal zo gro
te doorsnede als de aarde, maar bestaat voor het groot
ste deel uit waterstof en helium. Objecten kunnen daai
door misschien gewoon in Jupitér verdwijnen.
Anderen gaan ervan uit dat de snelheid en massa van
de Shoemaker-Levy 9 voor explosies zal zorgen waar
van het licht via Jupiters manen naar de aarde gekaatst
zal worden. De vuurballen, zo geloven zij, zullen gedu
rende 45 seconden even helder rood zijn als het zon
licht dat Jupiter weerkaatst. Maar ook de optimisten
zijn niet helemaal zeker van hun zaak. „Het ergste zou
zijn als alles gewoon verdwijnt en er niets te zien is",
zegt Shoemaker. „Maar het zou me wel heel erg verba
zen als we niets te zien krijgen".
WIM STEVENHAGEN
Ze zijn niet te vermijden
als je het park binnen
wandelt: kippen. Tok
kend en kraaiend krioe
len ze om je heen. Be-
^XotÊrdam™ delend om voedsel. Een
heel park ter beschik
king, maar de boerenkrielen zijn lui ge
worden.
Het Amsterdamse Amstelpark ligt aan
de rand van het welvarende stadsdeel
Buitenveldert en aan rivier de Amstel.
Het geldt als een van de mooiste parken
in de hoofdstad. Dit dankzij de eerste
Floriade in 1972, waardoor het park een
rijke en gevarieerde aanplant kreeg. Er
rijdt zelfs een treintje door het 38 hecta
re grote park.
Veel van de oorspronkelijke aanplant
ging in de loop der tijd verloren. Voor
het kostbare onderhoud ontbreekt het
Amsterdam nu eenmaal aan geld. Maar
nog steeds zijn er de heemtuin met be
dreigde inheemse planten, het rosari
um en dahliarama, de Japanse tuin en
de vermaarde rhododeridronvallei. Er
zijn attracties voor kinderen en er is een
paviljoen voor exposities.
Wat ook bleef zijn de kippen. „Voor de
aardigheid werden er tijdens de Floria
de een paar uitgezet, met het idee dat
zij onkmidzaden en insecten zouden
oppikken", vertelt de parkwachter. De
pluimveestapel is inmiddels uitgedijd
tot enkele honderden exemplaren. „Op
een bepaald moment liep het gierend
uit de hand."
„Soms zijn het er zoveel, dat het gras
niet eens ingezaaid kan worden. Als we
niet zouden ingrijpen, waren het er dui
zenden." Hoezo ingrijpen? Hij aarzelt.
„Nou, we geven er wel eens een paar
weg". En de rest? „Eh, tja, eh... afschie
ten. Een vorm van beheer. Hoeveel?
Nou, dat zeg ik liever niet, dat klinkt zo
gruwelijk."
Om nekschoten te voorkomen, wordt
als anticonceptie driftig eieren geraapt.
„Gelukkig zijn het geen legkippen. Ge
middeld een paar maanden per jaar
leggen ze eieren. Maar het zijn wel ont
zettende broeders. De meeste broed-
plekken in het park ken ik wel. In het
legseizoen ben ik toch al gauw een hal
ve dag zoet met het rapen."
De steeds maar uitdijende hoender
stand krijgt van buitenaf nog een extra
impuls. Bij voorkeur in de nachtelijke
uren worden hoenders over het park
hek gezet. Door kippenfokkerijen die af
willen van hun haantjes. Of door bur
gers die genoeg hebben van het kippe-
hok in het achtertuintje, maar de bees
ten niet de nek om durven draaien.
De parkwachter: „Het is zielig voor die
beesten. Ze zijn gewend aan een kleine
ruimte en kunnen hier nauwelijks over
leven. Die van ons zijn winterhard, ze
slapen in de bomen".
Het stadspubliek is gecharmeerd van de
kippen. Het park is toch al rijk aan
beesten. Want niet alleen overleven er
kippen, maar ook een stuk of vijftien
pauwen, een tiental hazen, een bun
zing, hermelijn, torenvalk en uilen. Tot
voor kort stikte het er ook van de konij
nen. Sinds de konijnenstand het afgelo-
pen najaar echter werd getroffen door
de konijneziekte myxomatose, komen
ze er nog slechts sporadisch voor.
En dan zijn er nog de drie hoogbejaarde
zeehonden. In 1972 arriveerden ze in
het Floriadepark in een veel te kleine
vijver. Volgens plan zouden ze daarin
niet langer dan een halfjaartje blijven
Nu zwemmen ze er nog steeds hun m
nieme rondjes. Inmiddels hebben ze de
de respectabele leeftijd van 33 en 34
jaar bereikt. En dat terwijl de leeftijd
,van zeehonden in gevangenschap ge
middeld 23 jaar bedraagt.
Ontdaan over de veel te kleine vijver,
voerden regelmatige bezoekers van h
park enige tijd geleden nog actie. Ze
wilden de zeehonden overbrengen naar
Artis. Maar de beesten zijn er zo aan g(
wend, dat een dergelijke verhuizing
vrijwel zeker hun dood zou betekenen.
THEA VAN BEEK GPD
