'Ook kennis moetje
eerlijk verdelen'
Feiten &Meningen
Geen sterren
in voetbal
en politiek
Nieuwe verkiezingen:
wel mogelijk maar
niet bepaald fraai
Geld beste medicijnfj
tegen terreur Algerije»
WOENSDAG 13 JUL11994
Nederland heeft afgelopen zaterdag te
recht van Brazilië verloren. Brazilië
bracht sterren in het veld, Nederland
had er geen een. Bergkamp, Jonk, Win
ter en Overmars hebben de potentie,
maar zijn het nog niet. Rijkaard is het
geweest en Koeman is het nooit gewor
den. De Brazilianen brachten er ten
minste drie in het veld. Supersterren
Romario en Bebeto en ster Branco.
Het Braziliaanse elftel heeft Neder
land laten zien dat degelijkheid alleen
niet voldoende is om mee te tellen in
de wereld. Daarenboven zijn nodig:
creativiteit, vitaliteit en speelsheid,
kortom vreugde in het spel op basis van
subliem vakmanschap. Daarvoor heb je
naast werken sterren nodig, echte ster-
Advocaat, de bondscoach, heeft op
het WK-voetbal een elftal op de been
gebracht volgens een super-Hollands
recept: doe maar gewoon dan doe je
gek genoeg. Het begon al met de keuze
van de bondscoach. Niet superster Jo-
han Cruijff werd door KNYB-voorzitter
Staatsen, annex zondagskind annex ho
temetoot in het onvolprezen circuit van
Ons Soort Mensen uitverkoren, maar
Dick Advocaat. Een harde, degelijke en
vooral gewone, héél gewone Hollandse
werker.
Cruijff had te
veel praatjes en
wilde van die
zuinige Hollan
ders vooral te
veel geld. In
.Amerika zou
het passeren
van Johan
Cruijff voor de
ze voor het land
uiterst gewich
tige functie
eenvoudig on
denkbaar zijn.
Als de bobo's
het in dat land
al zouden wil
len, dan had
het publiek
daar wel een stokje voor gestoken. In
Nederland kon Staatsen Cruijff uitscha
kelen met steun van het publiek, dat
massaal koos voor Advocaat. Dat is er
tenslotte een die op ons grijze muizen
lijkt.
Daarna was Gullit aan de beurt, een
van de weinige andere absolute sterren
die Nederland op dit terrein heeft. Ook
hij moest wijken. Gullit had de keuze óf
je conformeren aan het maaiveld óf
wegwezen. Als een echte diva koos hij
voor de larmoyante aftocht. En zo
hoort het ook. Je bent een diva of je
bent het niet.
Waar wij geen enkel oog voor hebben
is de spanning die het ster-zijn met
zich meebrengt. Een ster mag schitte
ren, maar krijgt ook de volle laag als het
misgaat. Dat brengt een moeilijk te
hanteren spanning met zich mee. De
ster balanceert voortdurend op de rand
van de afgrond. Het is of bejubeld wor
den of verguisd worden. Daartussen in
zit niks. En ook dat hoort zo.
Dat neemt niet weg dat de ster in zijn
menselijke beleven een mens is zoals u
en ik. Deze spanning moet hij afreage
ren en voila daar zijn de allures van de
ster. Hij is per definitie lastig en wispel
turig en bijna altijd driftig en soms on
bezonnen. Dat kan niet anders, het wa
ter loopt tenslotte naar het diepste
punt. Wij behoren dat sterren ruimhar
tig te vergeven, zolang ze presteren. Iets
soortgelijks kan van wereldster Clinton
worden gezegd. Hij mag driftbuien
hebben en naar alle mooie meiden lon
ken zolang hij op niveau presteert.
Wij denken het te kunnen redden
met degelijke middelmatigheid. Het
WK-voetbal heeft aangetoond dat je
daar niet verder mee komt dan de
kwartfinales. Dit ondanks de enorme
veerkracht die is getoond door de twee
doelpunten van Bergkamp en Winter
op het moment van een 2-0 achter
stand. Het is gewoon niet genoeg en
het geeft geen pas zo'n elftal met geju
bel op Schiphol in te halen. Dat doe je
in schaamtevolle doodse stilte!
Wat voor een voetbalelftal geldt, geldt
voor onze prestaties in de wereldeco
nomie en in de politiek. Wij hebben
een zeldzaam gebrek aan sterren. In
het zakenleven moeten we ze met een
lampje zoeken, in de politiek zijn ze
doodeenvoudig afwezig. Zo zakt het
land al maar verder af in de wereld
rangorde van landen die er echt toe
doen. Het komt erop aan om op ons
degelijke middelmatige niveau sterren
te laten schitteren. We zullen moeten
leren, sterren niet alleen toe te staan en
de noodzakelijke ruimte te geven, maar
we zullen ze ook moeten laten schitte-
Kortom, het Nederlandse
doe maar gewoon dan doe je gek ge
noeg moet op de helling. Niet voor ie
dereen, maar wel voor die talenten die
Nederland kent: jong en oud, man en
vrouw. Ik zeg het de grote Roerganger
ongeveer na. Nederland laat je sterren
ons hel verlichten en voorgaan, opdat
we terugkeren aan de wereldtop. We
moeten voor goud gaan en niet voor
heel veel minder. Dat moet dus iemand
anders zijn dan Wim Kok, Lubbers II in
hoogst eigen persoon.
Job Colien keert van Onderwijs terug naar universiteit én gezin
FOTO GPD CEES ZORN
Hij is sociaal-democraat, maar geen partijdier. In Zoetermeer is hij net
zulke goede maatjes met zijn chauffeurs als met zijn topambtenaren. Job
Cohen - de tussenpaus van het hoger onderwijs - kent geen franje. De
onkreukbare opvolger van kortstondig staatssecretaris Roel in 't Veld
kwam, zag en houdt het binnenkort weer voor gezien. Van de PvdA zou
hij wel in Den Haag mogen blijven, maar in huize Cohen gaat het gezin
voor. „Ik wil m'n kinderen graag zien opgroeien."
„Job, we hebben je nodig", pleitte zijn
vriend en onderwijsminister Jo Ritzen
vorig jaar juni. Zijn staatssecretaris
Wallage was naar Sociale Zaken ver
huisd als opvolger van de afgetreden
Elske ter Veld. De in zijn plaats be
noemde 'bijklussende hoogleraar'
Roel in 't Veld verloor echter al snel
het vertrouwen zodat er opnieuw een
vacature was. Ritzen zocht een on
kreukbaar persoon om hem geduren
de de rest van de rit bij te staan. De
keus viel op Job Cohen, rector-magni-
ficus aan de Rijksuniversiteit Lim
burg. Zijn vrouw nam een jaar onbe
taald verlof en Cohen liet zich rap met
zijn gebroken enkel naar de koningin
rijden om de eed af te leggen.
Een bekende politicus is Cohen niet
geworden. Net zomin als een 'echte'
politicus in de zin dat alles moet wij
ken voor het landsbestuur. „Al vanaf
mijn studententijd ben ik geïnteres
seerd in politiek. Maar ik vind het
nogal een stap om me er helemaal in
te storten. Mijn vrouw heeft een leuke
baan in Maastricht, waar ze in sep
tember weer gaat beginnen. En ik wil
mijn kinderen (een zoon van 14 en
een dochter van 11) graag zien op
groeien."
Een mooie zomerdag. Half negen. De
staatssecretaris wordt in zijn tijdelijke
huis in Leiden - het bordje 'te huur'
hangt er al - opgehaald. Chauffeur Pe
ter stuurt de Japanner met i
puter (handig bij 80.000 kilometer per
jaar) met vaste hand over de snelweg.
Het zoveelste werkbezoek aan een
hogeschool in het land, dit keer in En
schede. Op de achterbank een mapje
met gegevens voor de gesprekken
straks, de ochtendbladen binnen
handbereik.
Geen strak kostuum, maar een grijze
broek en een kleurige stropdas met
boeken erop. „Heeft Ritzen speciaal
laten maken. Een cadeautje op het
laatste bewindsliedenoverleg op het
ministerie." Ontspannen en losjes
leunt Job Cohen achterover in zijn
stoel. Een houding die hem karakteri
seert, volgens zijn medewerkers. Het
'gewone' heeft hij niet verloren. Het
eerste waarover hij in de auto begint
zijn de wereldkampioenschappen
voetbal.
Cohen is realistisch over zijn eigen in
spanningen in het afgelopen jaar. Het
was heel hard werken, zegt hij. „Maar
ik heb geen spectaculaire dingen ge
daan. Je weet dat je in dat laatste jaar
geen nieuwe dingen kan doen. Wel
heb ik een heleboel zaken die er al
lang lagen, een stapje verder ge
bracht." Hij somt zijn wapenfeiten
op: de tweede fase voor de conserva
toria, de organisatie en financiering
van de academische ziekenhuizen, de
theologiestudies, de overdracht van
gebouwen naar het HBO, de decen
tralisatie van de arbeidsvoorwaarden
in het hoger onderwijs en niet te ver
geten de nevenactiviteiten van hoog
leraren en de Leidse bestuurscrisis.
Cohen verlaat Zoetermeer op een
moment dat miljoenenbezuinigingen
weer op het ministerie lijken af te ko
men. Voor 1995 ligt er een half mil
jard te wachten op 'invulling'. Geld
dat Ritzen niet zegt te hebben. Bij de
'paarse' onderhandelingen gingen de
partijen uit van een nieuwe korting
van 1,35 miljard, een bedrag dat ook
voor een ander nieuw kabinet reëel
lijkt.
„Dat zijn ongelooflijke bedragen",
zegt Cohen. „Ik kan me er niet veel bij
voorstellen. Daar zullen de nieuwe
bewindspersonen goed over moeten
nadenken. Als ik ervoor zou staan,
zou ik het niet gemakkelijk vinden
keuzes te moeten maken."
Op zijn eigen terrein, het hoger on
derwijs, worden de betaalbaarheid en
toegankelijkheid een steeds groter
probleem. „De drang naar hoger on
derwijs neemt toe, de financiële mid
delen niet. Die nemen zelfs af. Dus
hoe houd je dat onderwijs voor velen
betaalbaar?"
Het tweejaarlijkse Hoger Onderwijs
en Onderzoek Plan (kortweg 'Hoop')
geeft een aanzet, aldus Cohen. De
staatssecretaris kwam vorig jaar nog
net op tijd om invloed uit te oefenen
op dat plan, ook al lagen de grote lij
nen al vast. In het Hoop wordt het
stapelen van een universitaire studie
op een HBO-studie financieel onaan
trekkelijk gemaakt, net als studeren
na je 27ste. „Kennis is van groot be
lang. Daarin moeten we investeren.
Maar je kunt niet tegen de happy few
zeggen: ga je gang maar. De koek
moet eerlijk worden verdeeld." Stape
len van studies mag wel, zegt Cohen,
„maar dan moetje er als individu zelf
voor opdraaien. Een hogere opleiding
is iets waarmee je je verdere leven wat
moet, kunt en doet."
Cohen is geen partijdier. Hoe het
straks allemaal moet gaan met zijn
PvdA en de coalitievorming met an
dere partijen, daarover weet hij
slechts „iets meer dan een buiten
staander. Er is met enorm veel moeite
en weerstand geregeerd. Voor de
PvdA zou het een grote teleurstelling
zijn als die inspanning verloren zou
gaan."
Van de vier grote partijen lijkt de
PvdA de enige die niet in de oppositie
wil. „In de oppositie heeft de PvdA de
neiging de realiteit onvoldoende in
het oog te houden. Voor de PvdA
geldt: we hebben iets te melden en
daaraan willen we meewerken. Goed
beleid betaalt zichzelf uit. Ook al gaat
regeren af en toe 'van au'."
den haag ans bouwmans
Het is een veronderstelling,
maar niet van enig realisme
ontbloot. Stel dat het Wim Kok
als informateur niet lukt ten
minste drie fracties achter een
door hem geschreven concept
regeerakkoord te krijgen. Stel
dat na de paarse coalitie ook
geen centrum-links of centrum
rechts kabinet te vormen valt en
dat door geruzie ook minder
heidskabinetten onmogelijk
worden. Wat moet er dan ge
beuren?
In politiek Den Haag wordt dit
scenario met enige angst be
commentarieerd. Er zit dan im
mers nog steeds het demissio
naire kabinet Lubbers-Kok: de
coalitie van CDA en PvdA die al
sinds 3 mei geen meerderheid
meer in de Tweede Kamer heeft
en in feite dus een minder
heidskabinet is geworden.
Een demissionair kabinet mag
geen omstreden beslissingen
meer nemen. Dat wil zeggen:
geen besluiten waarachter een
beleidskeuze schuilt die niet
door eenieder in de Kamer
wordt gedeeld. Anderzijds heeft
de koningin ook dit demissio
naire kabinet het traditionele
verzoek voorgelegd alles te blij
ven doen wat in het belang is
van het land.
De waag die hierbij opkomt, is
of het met een beroep op het
landsbelang mogelijk is nieuwe
verkiezingen uit te schrijven:
een gang naar de stembus die
er toe kan leiden dat er binnen
de kortste keren een meerder
heidskabinet komt dat het land
bestuurbaar houdt.
Het zou een novum zijn in het
staatsrecht. Maar staatsrecht is
levend recht. Het kan verande
ren al naar gelang de actuele si
tuatie. In de Grondwet en de
Kieswet is in deze situatie dan
ook niet voorzien, maar dat be
tekent niet dat het niet kan.
Volgens de Grondwet kan de
koningin elk der Kamers der
Staten Generaal via een Konink
lijk Besluit ontbinden, wat neer
komt op het uitschrijven van
nieuwe verkiezingen. Daarmee
zou dan impliciet het demissio
naire kabinet worden belast.
Ook al zou het gaan om een
omstreden beslissing van dat
kabinet, niemand kan er dan
meer iets aan doen: de Kamers
zijn immers ontbonden.
Voor de koningin zou het een
heel zware beslissing zijn om
deze weg te kiezen. Het zou im
mers min of meer beschouwd
kunnen worden als het faillisse
ment van de politiek. Daarom
ligt in geval van nood een ande
re weg meer voor de hand: een,
echt kabinet beëdigen met als
enige opdracht het uitschrijven
van nieuwe verkiezingen. Dat
zou ook een minderheidskabi
net kunnen zijn dat moet steu|-
nen op het welwillend gedogeij
van niet-deelnemende partijen
De politieke onbeholpenheid
zou dan nog wat gemaskeerd
worden omdat er tenminste
nog een officieel kabinet is.
Eventueel zou die ministers
ploeg ook nog wat kunnen doe
met de begroting voor 1995, ee
stuk dat weliswaar door ande
ren is gemaakt maar waarin
geen echt beleid staat. Het
wordt dan een technische Mil
joenennota, die echter wel doo
het parlement moet worden be
handeld willen de ministeries ii
1995
geven.
t kunnen g
geven. -■
Er blijft bij dit alles echter één I
grote waag over: kan de politié
het maken haar eigen falen (orr
machtig een kabinet te vormen I
af te wentelen op de kiezer? Anrj
ders gezegd: kan men van de
burgers verlangen hun keuze
van 3 mei luttele maanden late
over te doen omdat de politiek r1
niet met hun eerdere keuze kat£(
omgaan? Het antwoord luidt
'nee'. Of de nood deze wet
breekt, zal de komende maan- P|
den moeten blijken.
den haag carel goseling
De golf van terreuraanslagen
door moslim-fanatici die de af
gelopen vijf dagen aan veertien
buitenlanders en acht Algerij
nen het leven heeft gekost, be
vestigt het nog eens: Algerije is
een van de gevaarlijkste en
daardoor meest geïsoleerde lan
den van de wereld geworden.
Want na de gruwelijke moord
op zeven Italiaanse zeeliêden,
vorige week donderdag, en die
op zeven inwoners uit voorma
lige Oostbloklanden, afgelopen
maandag, ziet het er naar uit
dat de buitenlanders die nu nog
in Algerije wonen en werken
van hun ambassades opdracht
zullen krijgen hun koffers te
pakken.
Italië heeft gisteren al besloten
het aantal diplomaten in Alge
rije te verminderen en meer sol
daten te sturen om de Italianen
in het land te beschermen. Gis
terochtend kwamen twee poli
tieagenten en twee aanvallers
om het leven bij een schietpartij
in Algiers in de straat van de Ita
liaanse ambassade. Italië en
Frankrijk overwegen een ge
meenschappelijke evacuatie
van alle Italianen en Fransen uit
Algerije, en ook Rusland wil
maatregelen treffen als weer
Russen in Algerije worden ver
moord.
De aanslagen kunnen niet los
worden gezien van de G-7, die
het afgelopen weekeinde in het
Italiaanse Napels een topconfe
rentie hield. Italië, Rusland en
Frankrijk en in mindere mate
de Verenigde Staten met hun
oliebelangen zijn de belang
rijkste investeerders in Algerije
en steunen daarom de regering
van president Liamin Zerual.
De 51 buitenlanders die sinds
september vorig jaar door radi
caal moslim-geweld om het le
ven kwamen, zijn nagenoeg al
len Italianen, Fransen, pas
poortdragers van voormalige
Oostbloklanden en Spanjaar
den. Want ook het Spaanse be
drijfsleven heeft de laatste jaren
geprobeerd een voet tussen de
deur te krijgen in de voorheen
gesloten economie van de voor
malige Franse kolonie.
Het ligt dan ook voor de hand
dat de fanatiekste fundamenta
listen, die een islamitische staat
voorstaan en elke westerse in
vloed in hun land willen uitban
nen, de relatieve nabijheid van
de G-7 hebben willen gebruiken
om de wereld nog eens met hun
vastbeslotenheid te confronte
ren. In dat opzicht moet de
openlijke steun die de G-7-lan-
den in Napels zaterdag betuig
den aan het adres van president
d<
Zerual als olie op het vuur wor
den beschouwd. De laatste aanF£
slagen lijken dat te bevestigen. w
De vraag is of president Zerual
en premier Mokmad Sifi veel 111
kunnen doen met de eis van db
G-7-landen dat er nu snel een
gesprek komt met het verbodei
Islamitisch Reddingsfront (FIS:
Zerual en Sifi zouden niets lie- J
ver willen. Maar het FIS eist be
halve de vrijlating van al zijn gbLE
arresteerde leiders en leden od—
het opheffen van het verbod ofqe
de beweging, aftreden van de
huidige regering en president, z-
directe parlementsverkiezingepQ
en de arrestatie en veroordeling
van iedereen die het FIS heeft ze
vervolgd. En dat is onacceptabel
voor Zerual, het leger en meni^
pro-westerse Algerijn.
Daar komt nog bij dat niet echi^f
duidelijk is in hoeverre het FIS sc
werkelijke invloed heeft op de
terroristen die zo bloedig hun
stempel op het gekwelde land
drukken. De extreemste terrein^
groep, de GIA, bestaat uit fana-^,
tieke criminelen, die worden te
gedreven door godsdienstwaal
zin en niet de indruk wekken
dat ze met wier dan ook willen i__
overleggen.
De enige oplossing voor het in-
terne j\lgerijnse conflict is daar^
om het vergroten van de econai
mische hulp. De Algerijnse ex-
president Ahmed Ben Bella
heeft ooit gezegd dat „het isla
mitisch fundamentalisme niet -
alleen in de moskeeën ontstaai
maar ook een vruchtbare voe
dingsbodem vindt in de econo
mische ellende". Iedereen die
Algerije kent, weet hoe juist diL
stelling is. Zj
Frankrijk, waar ruim een mil-
joen Algerijnen wonen, heeft 'c
dat het beste begrepen. On-
danks de enorme gevaren waat^
aan buitenlanders in Algerije
bloot staan, blijft de regering- f5
Balladur zich sterk maken voo!>
nog meer financiële injecties.
Zo kondigde Balladur maanda?
aan dat er nieuwe financiële
hulp ter waarde van zes miljard
franc op komst is. L'
Het is te hopen dat de overige
G-7-landen het niet bij hun
goedbedoelde woorden laten,
maar het Franse voorbeeld voij
gen. Want alleen met een ver-
betering van de levensomstan- E
digheden van de Algerijnen en
het vergroten van hun toe
komstperspectiefkan de terreu
onder controle worden ge-
bracht. Het democratiserings-
proces zal dan hopelijk vanzelf^
volgen.
barcelona ruud de wit
