'Dromen moetje beetje recyclen' Verscheurd beeld van Jaap van der Pol 'Varend schilderij' koos ruime sop Cultuur Kunst aam 'Bertha was hooguit prettig gestoord' BKR-werk gaat naar Stichting Kunstwegen Opera herdenkt bevrijding Frits Becht directeur Architectuur instituut DINSDAG 12 JUL11994 7 Gestolen aquarel teruggevonden parijs In het huis van een 54-jarige zakenman in Parijs heeft de politie vorige week een aquarel van Jean Honoré Fragonard (1723-1806) teruggevonden. Het werk was elf jaar geleden gesto len uit het gemeentelijk museum Cognacq-Jay in het centrum van de Franse hoofdstad. Enkele maanden na de diefstal werd een verdachte aangehouden, maar hij was niet meer in bezit van de aquarel, waarvan de waarde wordt geschat op 700.000 Franse francs (230.000 gulden). Acteur/regisseur Scheepens overleden den haag De acteur en regisseur Bart Scheepens is gisteren overleden aan de gevolgen van de ziekte aids. Vrienden van hem hebben dat laten weten. Scheepens is 50 jaar geworden. Hij be gon als acteur bij het Koninklijk Jeugdtheater in Antwerpen. La ter werd hij acteur/regisseur bij Ensemble en Proloog. In 1976 werd hij artistiek leider bij de Nieuwe Komedie. Daarna was hij directeur van het Waagtheater in Delft. Koude Oorlog in Legermuseum delft 1 Iet Legermuseum in Delft besteedt t/m 30 oktober met twee kleine exposities aandacht aan de Koude Oorlog. In Vrede zonder grenzen, 30 jaar Nederlandse troepen in Duitsland wordt het verblijf van de soldaten in Seedorf, Hohne en Langemanns- hof belicht. Daarnaast is er informatie over de internationale verhoudingen in de periode 1963-1993. In Waakzaam en paraat, Navo en Warschaupact in karikatuur geeft politiek tekenaar Frits Behrendt zijn visie op vijftig jaar confrontatie tussen twee machtsblokken. Futuristische bouwontwerpen amsterdam In de Amsterdamse Zuiderkerkis van 13 juli t/m 1 augustus een tentoonstelling over bouwontwerpen voor de 21ste eeuw te zien. In de komende 20 jaar moeten er één miljoen wo ningen worden bijgebouwd. Het grootste gedeelte daarvan in de Randstad. Deze bouwopgave vergt een duidelijke visie, aldus de aankondiging. Aan deze presentatie, die eerder te zien was tij dens de Bouw RAI, is een kleine expositie over de eilanden Bor neo en Sporenburg in Amsterdam gekoppeld. Kersentuin in Amsterdamse Bos amsterdam Theater het Amsterdamse Bos speelt t/m 27 augus tus de Kersentuin van Anton Tsjechow. De hoofdrollen worden vervuld door Nettie Blanken (Ljoebow) en Felix Jan Kuypers (Gajew). De voorstellingen worden gespeeld van dinsdag t/m zaterdag. De première is op 15 juli. Aanvang telkens 21.30 uur. Bij twijfel over het doorgaan van de voorstelling in verband met het weer kan vanaf 18.00 uur worden gebeld naar 020-6433286. Veilingrecord Assyrisch reliëf londen Het ruim 3000 jaar oude Assyrische reliëf, dat vorig jaar is ontdekt in een school in het Engelse Dorset, heeft bij het vei linghuis Christie's in Londen ruim 7,7 miljoen pond, ruim 20 miljoen gulden, opgebracht. Dat is niet alleen een veilingrecord voor een antiquiteit, het is ook bijna tien keer zoveel als de ge schatte opbrengst, aldus een woordvoerder van Christie's. Ge raamd was dat het reliëf tenminste 750.000 pond zou opbren gen. John Lever, hoofdonderwijzer van de Canford School w rische reliëf werd ontdekt, bij het kostbare veilingstuk. De Stichting Kunstwegen heeft honderdduizend kunstwerken, afkomstig uit de voormalige Beeldende Kunstenaars Rege ling (BKR) gekregen. De Stich ting gaat de kunst via dê kunst uitleen in omloop brengen. Het t werk dat daarvoor niet geschikt is, zal aan de kunstenaar wor den teruggegeven. De Stichting Kunstwegen be staat uit vertegenwoordigers van de Federatie van Kunste naarsverenigingen, de Federatie Kunstuitleen, de Kunstenbond FNV en het ministerie van wvc. Kunstenaars zullen via adver- Dromen en kunst is het onder werp van een tentoonstelling in het Arsenaal naast het Centraal Faciliteitengebouw van de uni versiteit aan de Cleve- ringaplaats 1. De expositie maakt deel uit van het congres over dromen van Association for the Study of Dreams dat van dinsdag 19 tot zaterdag 23 juli plaatsvindt. In het Arsenaal hangt en staat het werk van 25 nationale en internationale kunstenaars die dromen ver beelden. Samensteller is Christine Mil let. Van haar zijn daar ook enke le werken te bekijken. Het me rendeel van Millets werk is te zien in galerie Zichy. Drie kun stenaars, Job van Weelden, Jes se Kok en Mia Anna Maria Andresen, geven net als Millet een lezing ondersteund met di a's over hun werk op woensdag 20 juli om 20.00 uur in het LAK- theater. Daar zijn ook de twee Theatervoorstellingen en tentoonstelling op dromencongres: theatervoorstellingen van het congres. Op woensdag 20 juli speelt het Dream Theatre om 19.00 uur 'The story of Anna O'. „Ze is de patiënte van de leer meester van Freud, dr. Breuer", vertelt JoAnne Oussorn. In haar eentje is zij het Dream Theatre. Ze schreef en speelt het stuk zelf. „Anna O. heette eigenlijk Bertha Pappenheim. Een heel zelfstandige, ontwikkelde vrouw die over emancipatorische vraagstukken schreef in het Duitsland van de vorige eeuw. Pas later kwamen mensen er achter dat zij dezelfde was als AnnaO." „In mijn stuk staat ze op uit de dood en vertelt het werkelij ke verhaal van Anna O. Ik kan daar zelf ook alleen maar naar gissen want de werkelijke we tenswaardigheden liggen begra ven in een New York archief. Freuds dochter Anna heeft de stukken daar opgeborgen. Ze komen pas vrij in het jaar 2020. En de laatste zelfs in het jaar 2112. De stukken verdragen kennelijk geen daglicht." Schrikken „Bertha Pappenheim sprak haar gevoelens onverschrokken uit. En daar schrokken de heren analytici van. Ze begonnen haar als patiënt te zien in plaats van een vrouw die ongelukkig was in haar tijd. Ze was heel ontwik keld maar ze kon daar niets mee. Bertha stortte dan ook in. Ze werd toen beschouwd als hysterische vrouw. Maar ze is hooguit wat we nu prettig ge stoord noemen. Bertha kwam in een sanatorium terecht. Dr. Breuer, Freuds leermeester, be gon met df 'talking cure' en langzaam kwamen de trauma's en droomverhalen los. Dat ver haal probeer ik te verbeelden." Het tweede theaterstuk is op donderdag 21 juli om 19.00 uur. „De voorstelling heet 'The In credible Thinking Man'", vertelt Rien de Waal. „We zijn geen echt theatergezelschap maar we varen onder de vlag van de stichting voor Merkwaardige Fotografie. We geven een pseu- do-wetenschappelijke voorstel ling met stereofoto's in kleur. Het publiek krijgt daarbij een brilletje op." „Ik speel een Britse ajls die vertelt over een patiënt van hem, The Incredible Thinking Man. Zijn hallucinaties, trau matische waanvoorstellingen, erotische schijngestalten laten we zien op die stereodia's. En die zijn erg mooi. Het zijn niet zomaar stereodia's maar we hebben er met de computer een aantal trucs op losgelaten. De voorstelling is eng maar vooral erg grappig." De tentoonstelling in het Ar senaal te gratis bezichtigen op woensdag t/m vrijdag van 9.00-17.00 uur en zaterdag van 9.00-14.30 uur. De theater voorstellingen worden gevolgd door diapresenaties van kun stenaars die hun dromen heb ben verbeeld. De voertaal van zowel de toneelstukken als de lezingen is Engels. Kaarten voor het avondprogramma zijn 10 gulden te verkijgen bij het Centraal Faciliteitenge bouw van de universiteit, Cle- veringaplaats 1. Christine Millet 'praat' al schilderend met de figuren uit haar dromen: Lieflijke wezens, mensen van vlees en bloed, monsters: de mens krijgt 's nachts bezoek van de meest fantasti sche figuren. Het rinkelen van de wekker jaagt de perso nages uit die dromen meestal voorgoed op de vlucht. Zo niet bij Christine Millet. De Utrechtse (33) van Spaans- Duitse komaf duikt al jaren in haar dromen en sinds vijf jaar verbeeldt ze die op enorme stukken hard board. ,,Mijn dromen zijn ook reusachtig. En het was lekker om zo groot te werken." In galerie Zichy aan de Steenstraat in Leiden laat Millet haar droomfiguren voor het eerst aan het publiek zien. leiden letty stam men. En op een gegeven mo- tenties op de hoogte worden ge bracht. Als zij niet akkoord gaan met het uitlenen van hun werk, kunnen zij protest aantekenen. Twee jaar geleden begon de RBK met het weggeven van BKR-werk. Het ging naar instel lingen die de BKR-kunst aan de muur hadden hangen en naar n'on-profït-instellingen, die de kunstwerken wel wilden heb ben. De schenkingsactie zette nogal wat kwaad bloed bij de kunstenaars. Het weggeven werd daarop gestaakt. Overleg met de bonden heeft uiteinde lijk geleid tot de oprichting van de Stichting Kunstwegen. „Dromen zijn de afvalproduk- ten van de dagelijkse ervarin gen", vertelt Millet. „Als je er niets mee doet, dan zijn dro men bedrog. Je moet ze een beetje recyclen. Het schilderen is een manier om de dromen te rug te brengen in het dagelijks leven. Anders zijn het zo van die gescheiden werelden. Met het schilderen pak ik de droom uit de lucht en zet die op de aarde. Met de voeten op de grond." „Ik was als kind altijd al in de wolken, een dromer. Ik ben ze op een gegeven moment op gaan schrijven. Vijfjaar geleden kwam ik op een workshop over dromen terecht bij Robert Bos- nak. Hij bracht me op het idee te gaan schilderen. Ik droomde toen veel over een reus. En ik moest iets met hem doen. Zo ben ik gaan schilderen. Ik kon hem in fiet begin niet te pakken krijgen maar dat is me later wel gelukt." „Dromen boeien me. Ze zijn heel geladen. Het is een soort explosie van energie, hartstocht, emotie. En agressie natuurlijk. Ik begon ook met heel agressie ve beelden over die reus, een soort monster. Ik schilder zon der letterlijk een droom uit te* beelden. Het gaat me meer om de kwaliteit van die droom, het esthetische. Een ander beeld wat in het begin vaak voor kwam was* die van de gekke vrouw. Dat was nadat ik een verhaal hoorde over een vrouw die in de kerkers van een kasteel was verbrand. Ze zit opgesloten. Haar hartstocht, levenslust is onderdrukt." „De vrouw en het monster komen elkaar later tegen in mijn werk. In het begin heel on derzoekend. Soms ook triest als ze niet bij elkaar kunnen ko- t de i het i ster. Dan blijkt dat hij niet al leen maar eng is maar ook sen sueel, seksueel. En speels, hij wordt steeds speelser. Hij is nog steeds agressief maar nu wel met een menselijk gezicht. Die gekke vrouw kwam ik heel vaak tegen. Soms kon ik geen contact met haar krijgen. Dan wist ik dat ik haar nog eens moest schilderen." Indianen De monsters uit haar begintijd, zijn niet te zien op de tentoon stelling. „Dat wilde ik niet, dat is te kwetsbaar." Misschien maar goed ook want haar figuren, en vooral haar monsters, zijn met zo veel kracht op het board ge schilderd dat je er nachtmerries van kunt krijgen. De aardetin- ten die Millet in het begin ge bruikte, maken langzamerhand plaats voor sprekender kleuren. Ook krijgen haar vrouwen gaan deweg meer menselijke trekken. Ze doen denken aan Zuidame- rikaanse Indianen. „In het begin was het schilde ren heel eng. Ik was er zo inten sief mee bezig. En als je ergens heel ingespannen mee bezig bent, dan droom je er ook over. Het is een dialoog met de figu ren uit mijn droom. Ik moest ze schilderen zonder taboes: geen keurigheid meer, alles open. En ik kreeg er heel veel energie voor terug. Het was ook heel leuk om te doen. Lekker wild te keer gaan op het doek." „Ik heb ontzettend veel uit mijn dromen gehaald. Ik heb le^ ren schilderen. Want ik heb geen opleiding gehad. Ik heb mijn eigen thema, mijn eigen stijl ontwikkeld. Mijn werk is heel persoonlijk. Het meest ge voelige stuk ligt voorin. Dat is inmiddels vijf jaar geleden. Wat amsterdam anp Vijftig jaar na de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog wordt volgend jaar in de Stadsschouwburg in Amsterdam de opera Der Kaiser von Atlantis oder Der Tod dankt ab van de joodse componist Victor Ullmann opgevoerd. beeldende kunst recensie roos van put Expositie: Jaap van der Pol, te zien t/m 1 september, do t/m zo. 13.00-18.00 uur, Galerie Verhaar, Schoolstraat 9 Wasse- Het eerste dat opvalt bij het werk van Jaap van der Pol is de tegenstrijdigheid: enerzijds zie je grote doeken met veel kleu ren en anderzijds zie je werken waar het grijs en zwart over heerst. Vreugdevolle en luchtige sferen tegenover depressie en somberheid. De mens, of een groot gedeelte van het mense lijk lichaam komt in beide wer ken voor. Daarnaast schildert hij overbekende voorwerpen uit het dagelijks leven zoals sigaret ten, lucifers, handschoenen, waaiers en flessen. Maar ook hondjes en vissen zijn onder werp van zijn voorstellingen. De 'sombere werken' zijn in 1980 gemaakt, de kleurrijke werken zijn van recentere da tum. Wat beweegt de galerie houder er toe om schilderijen te exposeren die in 1980 en in de jaren negentig zijn ontstaan en die bovendien zo uiteenlopend van aard zijn? Het is geen over- zichtstentoonstelling, dus een beeld van het gehele oeuvre krijg je als toeschouwer niet. Maar wat je wel krijgt voorge schoteld heeft niets met elkaar te maken. Noch visueel noch wat betreft inhoud. Op deze manier ontstaat een 'ver scheurd beeld' van het werk van de kunstenaar. Uitersten Het recente werk verliest met name door de keuze van de ga leriehouder enorm aan kracht en zeggingskracht. Een kunste naar ontwikkelt zich gedurende de jaren, het is dan ook juist in teressant om deze ontwikkeling te tonen, maar in Galerie Ver haar zie je hiervan niets terug. Twee uitersten worden ge toond, maar de weg van het ene punt naar het andere blijft duis ter. Dat is toch wel jammer. In de grijs/zwarte werken zie je steeds een romp van een man die is gekleed in een militair jas je'. Op de plek waar het hoofd zou moeten zitten bevinden zich dikke verfstreken. Soms dragen de mannen een rood- wit/blauwe sjerp. En een enke le maal is een kleerhanger op de plek van de hals geschilderd. Over een deel van de geportret teerde zie je ook steeds weer een driehoek opduiken. De symboliek, depressie en som berheid, is direct voelbaar. Maar als je dan titels leest zoals 'und eines Tages war alles vorbei' en 'eine Antwort habe ich nicht ge- funden', dan zijn de schilderijen opeens wat simplistisch. Het is zonder meer duidelijk dat de werken zijn ontstaan vanuit een sombere gedachte of depressie ve ervaring. Zonder de titels spreken de werken voldoende. Balans De titels bij de kleurrijke werken lijken mij weer wat gezocht ('45 minutes from Hollywood', 'Zo- nobia'), ook hier spreken de schilderijen voor zich. De titels zijn er aan toegevoegd, wellicht om een symbolische lading te suggereren. Maar die is er echt niet. Van der Pol houdt zich in deze werken met name bezig met het platte vlak, compositie en kleur. Binnen zijn beeldtaal zoekt hij de juiste balans tussen de vormen. Of dit nu twee vrouwfiguren zijn in combinatie met een hondje en een omval lende vaas met tulpen, of een stilleven van een hoedje, siga retten en lucifers, dat maakt in feite niet uit. Hij experimenteert met de mogelij kheden van het platte vlak, zonder de suggestie van ruimte te geven. Een per spectief zie je dan ook niet. De vrouwen zijn bijvoorbeeld afge beeld tegen een platte achter grond van typisch decoratieve elementen. Het doet denken aan behang, de repetering in een bepaald patroon van motie- De elementen uit het lijks leven, de mens en le zaken, worden gecompo neerd tot een tafereel dat in fei te een directe afspiegeling is van de belevingswereld van Jaap van der Pol, maar hij geeft er zijn eigen subjectieve orde ning aan. Dit resulteert in schil derijen die een wonderlijke sfeer in zich dragen en die door de compositie simpel en com plex tegelijk zijn. Christine Millet: „Ik was als kind altijd al in de wolken, een dromer." hier te zien is, ligt minder ge voelig. Dit is mijn eerste exposi tie en ik ben er klaar voor. Bo vendien, mijn vrouwen zijn krachtig genoeg. Die kunnen er wel tegen om bekeken te wor den." De schilderijen van Christine Millet zijn tot 30 juli te zien in galerie Zichy in de Steenstraat, woensdag t/m vrijdag 42.00- 18.00 uur, zaterdag 11.00- 17.00 uur. In het kader van het internationale congres over foto henk bouwman dromen van de Rijksuniversi teit geeft de kunstenares op donderdag 21 juli uitleg over haar dromen in de Engelstalige lezing 'Dialogue with Dream Images' in het LAK-theater. rotterdam anp Frits Becht wordt de r recteur van het Nederlands Ar chitectuurinstituut (NAi) in Rot terdam. Hij volgt per 15 oktober Adri Duivesteijn op die bij de laatste verkiezingen tot lid van de Tweede Kamer voor de PvdA is gekozen. Het NAi-bestuur heefi dat gisteren, op Bechts 64e verjaardag, bekendgemaakt. De benoeming geldt voor vier jaar. Becht heefi volgens het NAi-bestuur aangetoond met een juist gevoel voor inhoudelij ke kwaliteit hoogwaardige pu bliekstentoonstellingen te kun nen maken, dan wel te laten sa menstellen. Hij heeft daarin vooral ervaring opgedaan op het terrein van de beeldende kunst en de grensgebieden van vormgeving en architectuur. Ook zullen in de toekomst vaker dan voorheen externe bronnen moeten worden aangeboord om de continuïteit en de verde re ontwikkeling van het NAi te garanderen en Becht beschikt op dit terrein over een grote er varing, aldus het bestuur. In een toelichting zegt directeur Dui- vesteyn dat men mag verwach ten dat de komende jaren de min of meer vanzelfsprekende steun van de overheid aan in stellingen als de zijne minder zal worden. Dat blijkt ook uit de bezuingingsplannen bij de kabi netsformatie. Het zal dus nodig zijn extern geld te zoeken, niet alleen bij sponsors, maar ook bijvoorbeeld door voor bepaal de activiteiten coalities met ver schillende instellingen te vor men of door projecten in op dracht uit te voeren, zegt Dui- vesteyn. Het NAi heeft thans een omzet van 9 miljoen gulden per jaar bij een overheidsbijdra ge van 5,75 miljoen gulden. Na een succesvolle carrière in het bedrijfsleven onder meer als oprichter en directeur van het marktonderzoeksbureau Into- mart ging de kunstverzamelaar Becht zich vanaf 1987 bezig houden met het organiseren van culturele manifestaties. Zo was hij actief bij het Van Gogh- jaar in 1990, het Miró-jaar ih Barcelona in 1993 en is hij thans directeur van de stichting die het Mondriaan-jaar organiseert. Hij was voorts voorzitter van onder meer het Holland Festi val, Openbaar kunstbezit en de Mickery Workshop. Hij zit in de adviesraad van het Eindhovense Van Abbemuseum en in de ad viescommissie moderne kunst van het Bonnefantenmuseum in Maastricht. Adri Duivesteyn werd vijf jaar geleden directeur van het NAi. Onder zijn bewind is eind 1993 het nieuwe gebouw van het instituut in Rotterdam totstandgekomen en is de func tie van het NAi en de financiële basis verbreed. Ten afscheid gaat Duivesteyn de tentoonstel ling „De verborgen opgave" over de rol van architecten en stedebouwers bij de uitbreiding van wereldsteden maken. De scheidende directeur wil vooral de rol naar voren halen die ar chitecten en stedebouwers in dat proces kunnen spelen. Dat gebeurt aan de hand van enkele steden zoals Yogyakarta (Indonesië), Bangkok (Thai land), Sao Paolo (Brazilië) en Li ma (Peru). De expositie wordt in september geopend. groningen 'Als we straks bij de dijk varen, hoog aan de wind, kunnen we het bezaan er eens bijtrekken," stelt schipper Jan Ider vanach ter het roer van 'De Ideaal'. Zonder mankeren heeft hij de ruim dertig meter lange Friese Maatkast het havengat van Lemmer uitgeloodst en nu wor den de zeilen gehesen. De han den uit de mouwen. Schoten worden gevierd, zwaarden op gehaald, verstaging bijgesteld. Rood, wit, geel, blauw, groen, zwart en roze zijn die zeilen. Beschilderd in een losse, be weeglijke toets. Op het vuur rood topzeil signeerde Gerriet Postma (1932) zijn 'varende schilderij'. Ook de kunstenaar helpt de zeilen hijsen, trekt en sjort dat het een aard heeft. Voor het eerst ziet hij het resul taat van zijn schildersverrichtin gen zoals ze bedoeld zijn: va rend. Postma beschilderde de 260 m zeil aan beide zijden in een scheepsloods in Hoogezand. Daar spreidde hij de enorme doeken een voor een op de vloer uit en bewerkte ze, geas sisteerd door enkele kunstaca demiestudenten, met roller en kwast. Nu en dan werden de zeilen opgehangen of klom de kunstenaar met trillende benen op een steiger om zijn werk van een afstand te kunnen beschou- Het varende kunstwerk van Gerriet Postma: „Het moest een schilderij worden, niet een decor." foto anp wen. „Maar," stelt Postma, „je mist het totaalbeeld. Ik ben wel ervaren, maar zo'n grote lap, te gen de achtergrond van luch ten, soms blauw dan weer grijs of bewolkt, van het water, dorpjes en weilanden dat is toch moeilijk voor te stellen. Ik wist dat de vlakken fel en groot moesten zijn, want je ziet het schip op een afstand van vijftig, maar ook van vijfhonderd me ter. Toch wilde ik het ook schil derachtig houden. Het moest een schilderij worden, niet een decor." Over het resultaat is Postma meer dan tevreden. „Een reac tie? Daar heb ik een woorden boek voor nodig. En misschien zijn er wel helemaal geen woor den voor. Zo fantastisch. Ik voel me een beetje een piraat. En dan het zeilen op zo'n schip. Dat is de totale vrijheid." Dat het mogelijk is je in te schepen op een boot met be schilderde zeilen heeft een aan tal mensen wel aangesproken. De boekingen lopen goed, waardoor het schip de helft van de beschikbare tijd al bezet is. Gedurende de maanden juli en augustus zeilt 'De Ideaal' als va rend schilderij door de Friese wateren. Ook worden Amster dam en een Waddeneiland aan gedaan. In Leeuwarden is op dit moment een overzichtsten toonstelling van Gerriet Post- ma's schilderijen in het Fries Museum.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 7