Vitale Anatevka door Minerva
'Puristen vinden mij een monster'
Cultuur Kunst
Zomerorgelserie Katwijk
begint met Widor-cyclus
Toiletmuseum India
Emotioneel afscheid van orgel
ZATERDAG 2 JUL11994
Tekenen en schilderen voor beginners
alphen aan den run» Lieske den Duik geeft dit najaar weer een oe-
rientatiecursus tekenen en schilderen voor beginners in Expres
sie 70 in Alphen. In dertig lessen gaat de kunstenares in op on
der meer materiaalkeuze, kleuren, perspectief en het opzetten
van een tekening of doek. Voor informatie en aanmelding: Ex
pressie 70, telefoon 01720-93737.
Heerlens centrum voor architectuur
heerlen De gemeente Heerlen heeft besloten een studiecen
trum voor architectuur op te richten voor de euregio Maas-Rijn.
Het nieuwe instituut krijgt de naam Vitruvianum, afgeleid van
de naam van de Romeinse architect en bouwkundig theoreticus
Vitruvius. Het studiecentrum wordt gevestigd in het Thermen-
museum. Doel van het centrum is het documenteren, archive
ren en overdragen van euregionale architectuur en van architec
tuurgeschiedenis in nauwe samenwerking met het Nationaal Ar
chitectuur Instituut in Rotterdam. Vitruvianum gaat op 14 okto
ber open.
Varend schilderij
lemmer De Groninger schilder Gerriet Postma (61) heeft een va
rend schilderij gemaakt. In opdracht van het Fries Museum be
schilderde hij de zeilen van 'De Ideaal', een Friese maatkast van
de bruine zeilvloot Lemmer-Stavoren. Het 'Varend schilderij' is
de komende twee maanden te zien op de Friese wateren (onder
meer bij het skütsjesilen), het IJsselmeer en in Amsterdam.
Margreet Dolman op Quintus-festival
leiden Margreet Dolman, ofwel Paul Haenen, geeft op woens
dag 6 juli in de Stadsgehoorzaal een optreden op het studenten
songfestival van het Leidse Quintus. Met de liedjeswedstrijd
viert de studentenvereniging haar derde lustrum. Aan het festi
val doen deelnemers mee van de universiteiten in Rotterdam,
Tilburg, Wageningen, Delft, Groningen, Nijmegen en Utrecht.
De studenten hebben de liedjes zelf gecomponeerd en geschre
ven. Ter gelegenheid van het lustrum van Quintus zijn de num
mers ook op cd opgenomen. De opbrengst daarvan gaat het Ro
nald McDonaldhuis in leiden. De Stadsgehoorzaal gaat om 19.30
uur open.
GrootHandelsGebouw Rotterdam
Rotterdam De Rotterdamse architect ir. Victor Veldhuijzen van
Zanten gaat het monumentale GrootHandelsGebouw (GHG)
aan het Stationsplein in Rotterdam renoveren. Zijn voorstel is
verkozen boven de ontwerpen van drie andere kandidaten. De
renovatie van het bijna 50 jaar oude gebouw begint in 1995 en is
rond de eeuwwisseling voltooid. Het gaat 35 miljoen gulden kos
ten. Het GHG, een ontwerp van architect Maaskant, was het eer
ste grote bedrijfsverzamelgebouw van Nederland.
Expositie jazzgiganten Kurhaus
Peter Donkersloot exposeert vanaf morgen zijn
schilderijen van jazzgiganten in het Kurhaus. Op doeken van
1.40x1.60 meter heeft hij onder meer Chet Baker, Dizzy Gille
spie, Ella Fitzgerald, B.B. King, Miles Davis en Billy Holiday ge
portretteerd. De schilderijen zijn tot 13 juli te bezichtigen tussen
122.00
Donkersloots visie op Chet Baker.
Lustrummusical als cadeautje aan Leids publiek
Een bloedhete avond in een broeierige bunker. Zweet pa
relt op de voorhoofden van de dansers en ook de muzi
kanten werken zich in het zweet. Dan opeens begint een
groep te zingen en veroorzaakt - ondanks de warmte -
kippevel bij de aanwezige verslaggever. Hier repeteren le
den van de jubilerende studentenvereniging Minerva
voor hun lustrummusical, Anatevka van Joseph Stein.
Want al mopperen Leidenaars soms op die lawaaiige stu
denten, zij op hun beurt bieden het Leidse publiek tradi
tiegetrouw een cultureel evenement aan. Op 6 juli gaat
Anatevka in de Leidse schouwburg in première.
telwoorden voor regisseuse Jan-
leiden annemiek ruygrok
Je kunt alleen maar bewonde
ring hebben voor het enthou
siasme waarmee een groep van
100 studenten sinds november
vorig jaar onder leiding van Jan-
ne Jansen ('O Fortuna', 'Guys
Dolls') keihard werkt aan deze
produktie. Goedbedoelende
amateurs zijn het, meer niet.
Maar wat Jansen en
Bridy van der Hoff uit het 'i
tje ongeregeld' weten te halen,
grenst aan het ongelofelijke.
Anatevka met Lex Goudsmit
en Enny Mols-de Leeuwe in de
hoofdrollen, trok eind jaren zes
tig volle zalen in het Amster
damse Carré. De wereldbe
roemde musical werd uiteinde
lijk tot speelfilm ('Fiddler on the
roof) bewerkt. En dan pakken
na jaren studenten van Minerva
deze musical weer op. Geen
kleinigheid dus.
Janne Jansen durfde het toch
aan met de groep in zee te gaan.
Na een aantal audities werd de
cast samengesteld en er volgde
een 'heel leuke, maar ook heel
moeilijke' tijd. Jansen: „Je weet
hoe het met studenten gaat. Nu
eens zijn er tentamens, dan is er
weer iemand op wintersport. En
ik moest ook een orkest van 16
man zien samen te stellen.
Soms baalde ik als een stekker,
maar ik moet zeggen er wordt
goed en gemotiveerd gewerkt."
Vitaliteit en dynamiek zijn sleu-
Galeries verkopen
voor 70 miljoen
De Nederlandse professionele
galeries hebben in 1992 ruim
50.000 kunstwerken verkocht
ne Jansen. „Er zijn drie decor
wisselingen. Dat moet in 3 se
conden gebeuren om het dyna
misch te houden."
De acteurs en actrices moe
ten niet alleen acteren en zin
gen, maar ook kunnen dansen.
Aangezien de musical zich af
speelt in een joodse kolchoze in
het Rusland van rond de eeuw
wisseling, zijn dat geen vrijblij
vende pasjes, maar ingewikkel
de figuren met acrobatische
sprongen.
Choreografe Bridy van der
Hoff, een van de oprichters van
Djazzex, begon met elementaire
oefeningen bij de musical-ster-
ren in spé. „Het verschil tussen
links en rechts bijvoorbeeld. Dat
klinkt eenvoudig, maar voor wie
geen danservaring heeft zijn die
basale dingen heel belangrijk. Ik
heb hard aan de motoriek van
de dansers gewerkt. Soms be
gon ik ter plekke met een pas. Je
hebt met een aantal vaste gege
vens te maken: het tijdsbeeld,
het feit dat de musical zich in
Rusland afspeelt. En je moet re
kening houden met de joodse
traditie."
Tevje
Anatevka is een vitale musical
en de groep Minervanen weet
die vitaliteit op het publiek over
te brengen. De bronzen stem
van Lex Goudsmit deed inder
tijd het publiek huiveren. Tho-
Thomas Loudon (rechts) is Tevje, Saul de Caluwé speelt de slager ir
mas Loudon - 'die kriebelbaard
gaat er na de voorstellingen
weer af - is een jonge Tevje,
maar zijn stem is indrukwek
kend. „Ik ben vorig jaar met
zanglessen begonnen. Het boei
ende aan Anatevka vind ik die
kennismaking met het joodse
leven en de tradities. Er is een
duidelijk verhaal. Ik heb er heel
veel over gelezen. We' hebben
het Joods Historisch Museum
bezocht. En in het begin al heb
ik een gesprek met Lex Gouds
mit over de rol gehad." Nathalie
Jansen, die de rol van echtgeno
te Golde speelt, is geboeid door
het feit dat een joodse vrouw
behoorlijk onder de plak van de
man zit. „Als vrouw moest je je
neerleggen bij de tradities. Zo
Tevje op een gegeven
moment een van zijn dochters.
Golde is het daar niet mee eens,
maar het gebeurt toch, want Te
vje is de baas."
Het verhaal van Anatevka
heeft geen happy end. Michael
van der Ven, die de publiciteit
voor zijn rekening neemt: „Het
begin is erg vrolijk, maar later
wordt het heel droevig. De jo
den die uit hun kolchoze wor
den weggevoerd. Als voorspel
op de grote programs in Rus
land. Het is een actueel gege
ven, gezien de gebeurtenissen
in Oost-Europa nu." Musicals
zijn mooi, maar hebben volgens
Van der Ven, vaak een slap ver
haal. „Dat is met Anatevka an
ders. Het script is gebaseerd op
'Tevje in boter en kaas', de ver
halen van Sjolem Aleicheim.
Het heeft een literaire waarde.
En de muziek van 'Anatevka' is
prachtig." Voor de première op
6 juli is de oorspronkelijke cast
uitgenodigd. „Een groot aantal
mensen heeft toegezegd te zul
len komen. Hopelijk komt Lex
Gousmit ook. Dat zou wel leuk
zijn." In elk geval komen prin
ses Margriet en echtgenoot Pie-
ter van Vollenhoven naar de
reünistenavond op 8 juli. Over
'hoog' bezoek hebben ze bij Mi
nerva dus niet te klagen.
'Anatevka' is te zien op 6, 7, 8
(alleen voor reünisten), 9, 13
en 14 juli (20.15 uur), matinee
op 10 juli (15.30 uur). Kaarten
verkrijgbaar bij de kassa van
de Leidse schouwburg, of tele
fonisch: 071-131943 of 131944.
miljoen gulden. Per galerie
komt dat neer op 130 kunstwer
ken met een totaal verkoopbe
drag van 170.000 gulden. De ge
middelde verkoopprijs bedroeg
1100 gulden per kunstwerk.
Dat blijkt uit cijfers van het
Centraal Bureau voor de Statis
tiek. Het instituut heeft, voor
het eerst, onderzoek gedaan on
der ruim 400 galeries. Daarmee
zijn volgens het CBS nagenoeg
alle professionele galeries in de
enquête betrokken.
Het eerste concert in de inter
nationale zomerorgel-serie in
de Katwijkse Nieuwe Kerk is te
vens het derde uit de nu al ver
maarde Widor-cyclus. De Haag
se organist Ben van Oosten
neemt deze cyclus, ter herden
king van het 150ste geboorte
jaar van deze Franse compo
nist, voor zijn rekening. Van
Oosten voert de Widor-cyclus,
tfestaande uit tien orgelsymfo
nieën, integraal uit, opgesplitst
in vijf concerten. Volgende
week vrijdag 8 juli speelt hij de
derde en zevende symfonie. Op
30 september volgen symfonie
nummer 4 en 6; met symfonie
nr. 9 ('Gothique) en 5 sluit hij
op 9 december de Widor-cyclus
af.
Ben van Oosten heeft zich in
de internationale orgelwereld
een niet meer weg te denken
plaats verworven. Op zijn naam
staan ambitieuze orgelprojec
ten, zoals een cd met de com
plete orgelsymfonieën van
Louis Vierne en Alexandre Guil-
mant. Van Charles-Marie Widor
is de zevendelige cd-editie in
middels ook van de pers gerold.
Voor het blad Luister reden de
ze met een tien te waarderen.
De Widor-cyclus in de Kat
wijkse Nieuwe Kerk kenmerkt
zich door contrasten. Ook vrij
dagavond wordt een symfonie
(3) uit Widors klassieke periode
tegenover een symfonie (7) uit
een latere levensfase van de
componist geplaatst. In dit werk
toont Widor des te meer aan het
volledige meesterschap over het
orgel te hebben.
Op het programma van de in
ternationale zomerorgelserie in
Katwijk staan in totaal 8 orgel
concerten. Na Ben van Oosten
is op 15 juli de Franse organiste
Marie-Claire Alain aan de beurt.
Zij speelt werken van Bach,
Franck en van A. en J. Alain. De
Delftse Petra Veenswijk brengt
op 22 juli werken van Franck,
Mulet, De Saint-Martin en
Langlais ten gehore.
Dr. Kin' Ropek uit Tsjechië
geeft op 29 juli een zomerorgel-
concert, waarop hij werken van
Bach, Franck, Klicka en zichzelf
speelt. Verderop in de zomer
zijn concerten te verwachten
van Herman van Vliet (5 augus
tus), David Sanger uit Groot-
Brittannië (12 augustus) en Jos
van der Kooy (19 augustus).
Sander van Marion sluit op vrij
dag 26 augustus de zomerorgel
serie af.
Toegangskaarten voor de
concerten zijn verkrijgbaar aan
de kerk op de avond van het
concert. Ze zijn ook te koop bij
het VW-kantoor in Katwijk. Het
programmaboek over de Widor-
cyclus 1994, waarin bij elke
symfonie een heldere toelich
ting wordt gegeven, wordt voor
afgaande aan het concert gratis
uitgereikt.
Alleskunner Al Jarreau staat op North Sea Jazzfestival:
amsterdam theo hakkert
Al Jarreau. 'Vissen' uit 1940,
zanger par excellence. De zoon
uit het keurige domineesgezin
uit Milwaukee, Wisconsin die
ging studeren in San Francisco.
Om er wat bij te verdienen zong
hij drie, soms vier avonden in
de week in jazz-clubs. Na het
behalen van een graad in de
psychologie werd Jarreau full ti
me zanger. Zijn album 'Heaven
And Earth' (1992) bevatte een
risicoloze mix van soul en pop.
Sinds kort ligt zijn nieuwste in
de winkel: een plaat met klas
sieke songs uit 'de drie elemen
ten van Al Jarreau': pop, jazz en
rhythm and blues'.
'Tenderness' luidt de titel, en
wat belangrijker is: het album is
prachtig. Vier dagen lang oefen
de Jarreau met grootheden als
Steve Gadd, Eric Gale, Joe
Sample, Michael Brecker, David
Sanborn, Paulinho da Costa en
Kathleen Battle alvorens vijf
avonden achter elkaar live in
een studio, met publiek er bij,
standards op te nemen als
'Summertime', 'She's leaving
home', 'My favorite things',
'Mas que nada', 'Try a little ten
derness' en ook Elton John's
'Your song', waarmee hij twee
jaar geleden zijn laatste concert
in Nederland'opende.
„Ik moest deze plaat maken",
zegt Jarreau. „Mijn hard-core
fan in Amerika is namelijk lief
hebber van rhythm and blues.
Iemand die van Smokey Ro
binson, Gladys Knight, Aretha
Franklin en Stevie Wonder
houdt. De laatste acht, negen
jaar had zich voor hem eigenlijk
geen nieuwe artiest gemeld.
Daarom wilde ik zo'n plaat ma
ken. Ook wel met andere in
vloeden, maar toch vooral met
rhythm and blues. Want wat is
er toch in hemelsnaam mis met
rhythm and blues? Andere mu
ziek is er genoeg. Iedereen rapt,
iedereen
r nog ge-
iedereen scratcht,
samplet. Hé, wordt
zongen?"
Strandmuziek
In het begin van zijn carrière
viel Al Jarreau niet alleen op
met zijn naar alle kanten buig
zame stem, maar zeker ook
door de euvele moed bekende
jazz-instrumentals van een zelf
geschreven tekst te voorzien.
'Spain' van Chick Corea, 'Take
five' van Paul Desmond en
Blue rondo a la Turk' van Dave
Brubeck bijvoorbeeld. In de
tekst van 'Blue and green' op
'Heaven And Earth' eert hij.de
componisten van het nummer,
Miles Davis en Bill Evans.
„Ik betrap me er soms op dat
ik me te druk maak om de tek
sten. Maar ze zijn ook zo verrekt
belangrijk. Natuurlijk niet bij al
le nummers. Op 'Heaven And
Earth' staat ook gewone 'lekker
een dagje naar het strand'-mu-
ziek. 'Shake your booty' and
'Move your feet', begrijp je. Een
cabriolet lenen. Lol trappen. Die
muziek moet ook kunnen."
Aan het eind van het gesprek
informeert hij voorzichtig hoe
het in Nederland eigenlijk zit
met zijn plek in de platenzaak.
„Wat, ontbreekt mijn naam in
een Nederlandse jazz-encyclo-
pedie? Daar begrijp ik niks van.
Ha, ha. Natuurlijk wel! Ik ben
ook geen purist. Voor puristen
ben ik waarschijnlijk een mon
ster. Sta ik wel in een pop- en
rock-encylopedie? Daar hoor ik
dus niet. Weet je, ik hoor eigen
lijk nergens. Hooguit in de en-
cyclopdie van geperverteerde
limbo-dansers." De tranen lo
pen hem over de wangen van
het lachen. Een ober komt be
zorgd informeren of 'Mr. Jar
reau' nog iets wenst.
Al Jarreau treedt op tijdens
North Sea Jazz, zondag 10 juli,
Den Haag, Statenhal Congres
gebouw, 16.00 uur.
drukking: „Een natie die samen
ontlast, sterft verenigd." De
stoel-met-gat, gebruikt door Lo-
dewijk XIV. De tronen die in de
loop der tijden werden benut
door gekroonde hoofden. Het
komt allemaal aan de orde in 's
werelds tweede museum in zijn
soort. Het eerste werd enige ja
ren geleden in Oostenrijk ge
opend.
Het museum beschrijft in fei
te de geschiedenis van de hygië
ne. Moderne luxe komt ook aan
de orde: een jacuzzi en gouden
kranen. Maar ook de gewoonte
van een minister uit de regering
van Lodewijk XIII die de drek
van zijn paard, afgeblust met
witte wijn, at. Hij ging er van uit
dat hij daarmee ziektes voor
kwam. Artsen uit de achttiende
eeuw schreven een gorgeldrank
op basis van urine voor.
Het eerste toilet, of wat daar een
beetje op leek, moet in India
hebben gestaan. Dat zegt
Mulkh Raj, de conservator van
het Internationale Toiletmuse
um in New Delhi, dat deze week
werd geopend. Dat eerste
exemplaar bevond zich 2500
jaar voor Christus in de Indiase
stad Mohenjo-Daro. Het was
niet meer dan een overdekt
riool. Maar volgens Raj waren
de beschaving van de Hindoes
en de uitvinding van het geslo
ten riool belangrijke voorlopers
van het water-closet.
Wat is er allemaal te zien in
het Internationale Toiletmuse
um? De Romeinse latrines waar
de gasten op een rijtje zaten,
volgens Raj uit overtuiging. Hij
memoreert een Romeinse uit-
BEELDENSTORM
Ik hou v
onder de n
een biertje op e
toch verbeeldt mijn brein de zo
mer al jaren met behulp van
een regelrechte hellevoorstel-
ling. De meest verschrikkelijke,
Céliniaanse visioenen doemen
bij me op als ik aan de zomer
denk. Golven van stank... li
chaamsgeuren die om me heen
walmen... massa's vrouwtjes en
sullig uit hun ogen kijkende
mannen... met kinderen in wa
gentjes, die de hele tijd maar
aandacht blijven trekken, steeds
maar in beweging, ze deinen
maar voort... eindeloze mas
sa's... ik zie ze voorbij trekken...
ik zie ze glazig kijken, vooral die
glazige blik en de vette geur van
patat... ik zie ze... op groene ga
zons, met picknickmanden en
blaffende en springende hon
den... ze draaien om me heen...
vegen hun kwijlende bek aan
mij af... zwarte honden, ze laten
me niet met rust... gruwelijke,
kwispelstaartende honden.
Hoe komt het dat iemand, die
feitelijk best van de zomer kan
genieten, zo'n ongunstige voor
stelling van dat jaargetij met
zich meedraagt? Hoe komt het,
dat werkelijkheid en beeld zo
van elkaar kunnen verschillen?
Waarom wordt het fleurigste
seizoen in mijn hoofd toch
steeds getransformeerd tot die
misselijke kluwen spooksymbo-
len? Waarom wordt al het posi
tieve weggefilterd? Is dat een ra
re afwijking, waarvoor ik behan
deld zou moeten worden, of
steekt daar iets diepers achter?
Ik moet precieser zijn. Want ik
raak weliswaar gedeprimeerd
als ik het woord zomer hoor,
maar ik monter toch ook weer
helemaal op, zodra ik al de gru
welijke beelden die me dan te
binnen schieten op schrift stel
en teruglees. Dat doet me wer
kelijk goed, daar knap ik van op.
Mijn meest gangbare verklaring
luidt als volgt: de clichématige
manier waarop de zomer wordt
afgebeeld irriteert me. Al die
stupide Bounty- en Bacardi-ste-
reotypen: als dat het paradijs
moet voorstellen, doe mij dan
maar een enkeltje hel.
Maar eigenlijk geloof ik dat de
voornaamste reden is, dat ik er
zelf zo vaak ben ingetuind, in
die stereotypen. Hoe vaak ging
ik niet met de hoogste Bounty
verwachtingen de zomer in en
gebeurden er vervolgens de vre
selijkste dingen.
Ik weet heus wel dat zonne
schijn aangenaam is en dat het
nog heerlijker is om in de lom
mer van een grote boom te rus
ten aan de oever van een klate
rend bergbeekje. Maar de erva
ring leert dat de Bounty-realiteit
toch vooral bestaat uit opeenge-
perste massa's hol-ogigen, die
met kinderwagen en hond
rondschuifelen in akelige recre-
atiekampen, waar ze net doen
alsof dat gezellig is.
Een psycho-analist zou mijn af
wijking aldus'kunnen uitleggen:
het negatieve symbool heeft in
mijn onderbewustzijn het uitge
holde, positieve symbool afge
lost. Het negatieve symbool be
hoedt mij voor desillusies, en
wordt daardoor positief. Het is
de omkering die oplucht. Een
oppervlakkig beeld wordt zo
verbeterd door zijn keerzijde.
Zo ongeveer zal het zitten, ver
moed ik.
ONNO SCHILSTRA
Al Jarreau: „Wat i!
s met rhythm 'n blues?"
„Ik waardeer het bijzonder dat Monumentenzorg
zo veel geld over heeft voor de restauratie van dit
orgel, 't Is er hard aan toe, het mechaniek
schreeuwt om vernieuwing. Bij recente CD-opna-
mes heb ik me letterlijk de blaren op m'n vingers
gespeeld. Mijn vraag is echter, waarom krijgt dit
orgel alléén subsidie als het teruggebracht wordt
in de zeer oude staat met de zogeheten 'midden
toonstemming'? Zelfs Bach wilde in zijn tijd al
vreselijk graag naar Hamburg omdat daar een or
gel was met (onze hedendaagse) gelijkzwevende
stemming. Waarom worden de verantwoorde uit
breidingen, gemaakt in de loop der tijd, weggecij
ferd? Ze zijn de afspiegeling van wat men nu ver
wacht van een representatief orgel. Begrijp me
goed, ik heb niets tegen een authentiek Hager-
beerorgel, maar herstel dit orgel met al zijn mo
gelijkheden in z'n 'nieuwe' glorië, aldus Nico de
Raad, de organist die gisteravond met een bloed
end hart afscheid nam van dit unieke aangepaste
orgel.
De Raad liet in z'n eerste drie toccata's horen wat
mogelijk is op een middentoonstemming. De
lang niet makkelijke Toccata van Zipoli (1688-
1726) sprong er uit om zijn opvallende omspeling
van de harmoniek en de simpele ondersteuning
van het pedaal. Maar daarna de grote Toccata in
F van Bach, monumentaal door de Raad vertolkt,
helaas, voor het laatst in de Pieterskerk: straks is
dat niet meer mogelijk.
Voor César Franck's 'Choral in a' geldt het zelfde:
schluss. De Raad speelde dit stuk zo glansrijk en
letterlijk uit z'n tenen alsof hij hier mee wilde zeg
gen: denk er om mensen, voor eens en voorgoed
verleden tijd, klavieromvang, registers en stem
ming laten dit nooit meer toe.
Om orgelmoeheid te voorkomen is de combinatie
met zang een welkome variatie. Toch konden de
intermezzi mij niet voor de volle honderd procent
bekoren. Mede door de akoestiek en door de
plaats waar zij stond, hoog bij het orgel, galmde
Alisa Kasmir's stem behoorlijk en was haar veel
vuldige vibrato hinderlijk met name in het overi
gens prachtige 'Magna res est amor'.
