Cultuur Kunst Slurpende rupsen en grommende tak ewondering "99 Explosieve stijging bezoek megabioscopen Viering Dag van de Architectuur Teruggave Koenigscollectie onzeker lONDERDAG 30 JUNI 1994 HEF ANNEMIEK RUYGROK, 071 -356471PLV.-CHEF JAN RIJSDAM, 071 -356473 Laatste concert orgel Pieterskerk leiden Organist Nico de Raad en alt Fiona Weingarten openen morgenavond de K&O-serie zomerorgelconcerten in de Pieters kerk in Leiden. Het is meteen de laatste keer dat het orgel in de huidige staat te beluisteren. Het instrument wordt daarna geres taureerd en gaat klinken zoals bouwer Van Hagenbeer het in 1643 afleverde. De Raad en Weingarten beginnen om 20.15 uur en brengen werken van Purcell, Handel, Chausson, Franck, Bach en Andriessen. Kaarten zijn verkrijgbaar bij K&O en morgen avond bij de Pieterskerk. Ex-president Carter straks dichter Washington Van de vroegere Amerikaanse president Jimmy Carter zal in januari een dichtbundel verschijnen. De titel luidt: Always a Reckoning. De uitgave, bij Times Books, omvat 44 ge dichten van autobiografische aard. De thema's zijn politiek en persoonlijke gevoelens. De ex-president schrijft over zijn moe der, het verlies van zwarte vrienden met wie hij in Georgia op groeide en het kommervolle bestaan van daklozen. Superinsekten in Leicis Pesthuis Het is allemaal super wat de klok slaat in het Leidse Pest huis. Daar zijn de afgelopen tijd zes superinsekten neer gestreken, die vanaf morgen kunnen worden bekeken. Pas op 23 oktober kiezen ze weer het luchtruim. De ten toonstelling 'Superinsekten' is, naar een concept van Pe ter Koomen van het Nationaal Natuurhistorisch Muse um, georganiseerd samën met het Nationaal Natuurhis torisch Museum in Londen. Een rondwandeling aan de hand van Koomen langs slurpende rupsen, bekvechten de torren, langs superlelijke en supermooie insekten en onderweg een praatje met de man van de evolutieleer: Darwin himself. utrecht gpd Uit een onderzoek dat de Eu ropese filmvertonersorganisatie Media Salles heeft laten verrich ten blijkt dat de stimulerende werking die zogenaamde 'multiplexen' hebben op het bioscoopbezoek nog veel groter is dan tot dusver werd aangeno men. Het onderzoek dat werd uit- ;evoerd door de adviesbureaus .ondon Economics en BIPE Conseil heeft becijferd dat in landen waar het bouwen van megabioscopen tijdig en ener giek ter hand werd genomen enorme groeicijfers van het bio scoopbezoek werden geboekt, terwijl landen die er nog niets aan hebben gedaan, te kampen hebben met gestage terugloop. Uit het onderzoek valt op te maken dat hoe groter het aantal schermen in een bioscoopcom plex is, des te hoger het gemid delde rendement per scherm uitvalt. En pas echt succesvol i\\w de zogenaamde 'multi plexen' die acht of meer zalen hebben te bieden en bovendien de beschikking hebben over theatercafés, een restaurant, winkelruimte (voor filmboeken, posters etc.) een geautomati seerde superefficiënte kaartver koop en - boven alles - plenty parkeerruimte. Indien dergelij ke 'multiplexen' gebouwd wor den in drukbevolkte gebieden, halen ze per scherm ruim het dubbele van de omzet in bio scopen met een of twee zalen. In Engeland wordt nu met 80 bioscopen die samen 400 zalen bezitten van de totale 1700, maar liefst 70 procent binnen gesleept van de totale recette. In het Verenigd Koninkrijk is door de komst van de midtiplexen het bioscoopbezoek bijna ver dubbeld van 60 miljoen ver kochte kaartjes in 1984 naar 113 miljoen in 1993. In Frankrijk gaat 93 procenf van de fïlmbe- zoekers uitsluitend nog naar complexen met meerdere zalen. De multiplexen van Duitsland hebben nu tweederde van de nationale markt in handen ge kregen. Nederland behoort in tussen met Griekenland, Luxemburg en Portugal tot de enige landen waar nog geen en kele multiplex gebouwd werd. De eerste gaan dit jaar in Sche- veningen en Maastricht open. LEIDEN ANNEMIEK RUYGROK Verwacht geen langdradige uit legborden of ellenlange video presentaties in het Pesthuis. Rond de zes robots, die door Kokoro Insects in Tokyo werden vervaardigd, is een uitgebreide expositie gebouwd die de sa menhang in de insektenwereld boeiend en vermakelijk duide lijk maakt. Een 3D-presentatie, inclusief brilletje, vertelt het pu bliek eerst het een en ander over deze grootste diersoort in de wereld. Er zijn één miljoen insekten bekend, maar er zwer ven nog tussen de 10 en de 100 miljoen naamloos.rond. Bedenk vervolgens dat er - inclusief de mens - 4.707 zoogdieren zijn, dan is het niet moeilijk na te gaan welk een verscheidenheid de insektenwereld kent. 'Superinsekten' laat het zoog dier mens kennismaken met een piepklein onderdeel van de insektensoort, die diertjes met een driedelig lichaam, twee of vier vleugels, zes poten en 2 voelsprieten. Spinnen zijn dus géén insekten, maar spinaehti- gen. En pissebedden heben ook niks met insekten te maken, zij behoren tot de kreeftachtigen. Het is even een weetje voor wie de biologieles al lang achter de rug heeft. Een rij vitrines leert iets over grote en kleine soorten: de grootste kakkerlak tegenover de Noordse kakkerlak die - jawel - in Nederland voorkomt. Veel soorten zijn uitgestorven, om dat hier in West-Europa oude bomen uit het bos worden ge haald en er in zo'n opgeruimd bos weinig leuks voor de beest jes te beleven valt. Maar: „Het gaat steeds slechter met het milieu, dus voor insekten wordt het steeds beter. Je ziet nu in de bossen meer rottend hout", al dus 'optimist' Peter Koomen. En dan sta je ineens oog in oog met de zes oogjes van de Japanse citroenrups. Gifgroen is hij en hij kronkelt al slurpend en hoorbaar vretend in zijn vol le lengte van 3,5 meter over een plankier. Op een projectie scherm verschijnt de vlinder die ooit uit deze veelvraat tevoor schijn zal fladderen. En op pa nelen wordt het hele proces van rups, pop tot vlinder uitgelegd in het Nederlands en Engels. Supermooi De vlinders, uit de enorme col lectie van het Natuurhistorisch Museum, staan opgeprikt te pronken in vitrinekasten. Su permooi zijn ze met metalige, soms lichtgevende blauwe, groene en rode kleuren. Maar er zijn ook 'beduvelvlinders': door zichtig bijna, zodat eventuele vijanden ze nauwelijks zien. Superlelijk, al zal niet ieder een dat toegeven, zijn de steke- beesten die vervolgens te zien zijn: wespen en steekmuggen. En wat te denken van een reu ze-wandelende tak die krakend en grommend zijn metershoge achterlijf in dreighouding om hoog steekt? Insekten houden van bedon deren, zo blijkt uit de tentoon stelling. Een vlindertje met THEATERS DEN HAAG CIRCUSTHEATER dag (beh ma), 20.00 uur, zo ook 14.00 uur: Musical 'The Phantom of the Opera'. CONGRESGEBOUW za 2, zo 3; Flexpoint Ballet Centre THEATER PEPIJN t/m za 2, 21.00 uur: David Vos zingt AMSTERDAM CARRÉ t/m zo 28/8 (beh ma), 20.15 uur, zo ook 14.00 uur: Musical 'Cyrano'. MUZIEKTHEATER ma 4. woe 6, 19.30 uur: De Neder landse Opera, 'L'lncoronazionedi Poppea'. THEATER BELLEVUE vr 1za 2, 20.30 uur: Emdvoorstel- ling van de Opleiding Moderne Thea terdans van de Amsterdamse Hoge school voor de Kunsten; werk van o.a. Krisztina de Chatei en Conny Jans in deze rubriek komen al of niet bekende streekgenoten aan het woord die, hetzij direct, hetzij zijdelings met kunst en cultuur te maken hebben. Ze praten over een kunstvoorwerp, een kunstuiting waaraan ze bijzondere waarde hechten. Van de snuifdoos van oma tot het grijsgedraaide muziekstuk en alles wat daar tussen zit. Vandaag spreekt Yvonne van Baarle, hoofd sector kunsten van de gemeente Leiden, haar bewondering uit voor een armband van Otto Künzli. ,,Het is mijn geheim, dat ik nu na elf jaar onthul." werkelijk goud is wat eronder zit. Zo is de armband spannend, terwijl je er niets aan ziet. Ik zie in deze armband ook de eerste aanzet van een enorme verandering in Künzli's werkwijze. Later heb ik me een boekje over hem aangeschaft en dan zie je dat hij met hout en steen is gaan werken. Waarschijnlijk omdat hij echt de balen van die ouderwetse manier van werken met sieraden had. Of de hele goudwereld voor gek wilde zetten. Ik heb wat met armbanden. Heb een hele tere van Marijke de Goey. En deze tweedelige van Fran^oise van den Bosch. Het is een replica, nummer 2 uit een serie van 100. En dan nog een van Frans van Nieuwenborgh. Al die armbanden passen allemaal in het rijtje kunstenaars die iets gemaakt hebben dat heel lang meegaat. Ze zijn van een schoonheid, die iets eeuwigs en tegelijkertijd iets vergankelijks uitstraalt. Dat maakt je eigenlijk enorm treurig. Als je mijn persoonlijke smaak vraagt, dan zeg ik je dat van alle kunsten ik niet buiten beeldende kunst en niet buiten muziek kan. Ik ben erg onder de indruk van de opera's van Richard Wagner. Vooral het gedeelte 'das Rheyigold' uit 'De Ring'. Dat verhaal dat er midden in de Rijn een klomp goud ligt, bewaakt door de drie Rijndochters. Op eerl gegeven moment veronachtzaamt een van hen haar taak en wordt het stuk goud gestolen. Want als je er een ring van zou smeden, krijg je de macht over hemel en aarde. Natuurlijk gaat het allemaal mis. Verschrikkelijk Peter Koomen van het Nationaal Natuurhistorisch Museum in Leiden, bedacht het concept voor 'Superinsek ten'. Even verderop vliegt een gigantische woestijnsprinkhaan op. foto's dick hocewoning 'voelhorens' aan de vleugels zet zijn vijand op de verkeerde poot. Als hij wegvliegt gaat hij precies de andere kant uit dan de insekteneter, zich verkneu kelend op een lekker hapje, had gedacht. Of ze hebben 'ogen' op hun vleugels, die hun vijand doordringend wegkijken, of hun lijf is 'verdeeld' in brokjes, zodat ze in niets lijken op een kant en klare maaltijd die de consument op het oog had. Sommige in sekten, zoals de Nederlandse nachtvlinder, lijken op be schimmelde vogelpoepjes, wei nig aantrekkelijk voor de lekker bek. Op leven en dood vechten twee gigantische neushoornke vers. „Om een vrouwtje natuur lijk. Die toeters en bellen aan hun kop hebben ze daarbij hard nodig," is Koomens meewarige commentaar. Dutje Het is even schrikken, maar om de hoek zit Darwin te oreren. Hij vertelt hoe hij zo tot zijn'on derzoekingen is gekomen: als jongetje van tien was hij al ge- biologerd door kevers en toren. Darwin, een' sprekende en be wegende pop, heeft al een hoge leeftijd bereikt. Vandaar dat hij na zijn praatje even een dutje doet om na een paar minuten de volgende groep belangstel lenden zijn verhaal weer te doen. Even verderop vliegt een gi gantische woestijnsprinkhaan 'op', zijn vleugels spreidend en zich met zijn achterpoten afzet tend. Op een monitor waaraan 35 knoppen zitten, kan het pu bliek 35 soorten sprinkhanen met bijpassende geluiden te voorschijn toveren. En kinderen kunnen met een bouwpakket insekten maken. Likkende en zuigende koppen van honingbij, bronlibel en steekmug passeren we, alvorens bij een kast met hinderlijke beesten als luizen ('levend op een warm mensenhoofd'), vlooien (springen 30 meter weg) en teken te komen. Het publiek mag ook zelf do de insekten meenemen om ze onder een elektronenmicro scoop eens goed te kunnen be kijken. Dus het is raadzaam doodgemepte muggen van de muur te halen en in een luci fersdoosje te stoppen, alvorens CONCERTEN LEIDEN HOOGLANDSE KERK Zaterdag 2 juli Orgelconcert door Astrid de Koning, 13.30 uur. LEIDSE HOUT Zondag 3 juli Folkclub Horus organiseert het Leid se Hout Festival met diverse folkgroe pen en solisten, van 13.00 tot 17.00 LVC Vrijdag 1 juli Wammes!, zoldercafé, 23.30 uur. Donderdag 7 juli 'Be wild, go west' mmv o.a. The Acoustic Riders. 22.00 uur. PIETERSKERK Vrijdag 1 juli Nico de raad, orgel, Fiona Weingar ten, alt; werken van o.a. Boëlman, Bach en Franck, 20.15 uur. DE X Vrijdag 1 juli De Leidse band Be Lazy Lizzy, 21.00 KATWIJK SCUM Vrijdag 1 juli De Amsterdamse rockformatie Donor, 20.00 uur. DEN HAAG CONGRESGEBOUW Woensdag 6 juli Womad Festival, concert met o.a. Pe ter Gabriël. Donderdag 7 juli Midsummer Jazzgala. DR. ANTON PHILIPSZAAL Zaterdag 2 juli Residentie Orkest, Residentie Bach- koor en het Residentie Kamerkoor olv Günther Herbig mmv Annegeer Stumphius, sopraan, John Bröcheler, bariton; werken van Brahms, 20.15* AMSTERDAM CONCERTGEBOUW Zaterdag 2 juli Symfonieorkesten koor Koninklijk Conservatorium, symfonieorkesten koor Sweelinck Conservatorium olv Yoel Levi mmv Roberta Alexander, so praan, Jard van Nes, alt; Tweede symfonie in c van Mahler, 20.15 uur Zondag 3 juli Residentie Orkest en Residentie Bachkoor olv Günther Herbig mmv Annegeer Stumphius, sorpaan en John Bröcheler, bariton; werken van Brahms, 20.15 uur. Maandag 4 juli Koninklijk Concertgebouworkest olv Claus Peter Flor, solist Andreas Haef- liger, piano; werken van Mozart en Brahms, 20.15 uur. Dinsdag 5 juli Nieuw Sinfonietta Amsterdam olv Ni- colette Fraillon, solist Leo van Doe selaar, orgel; werken van Bach- /Mahler, Haydn, Schnittkeen Mozart, 20.15 uur. Donderdag 7 juli Radio Filharmonisch Orkest, Groot Omroepkoor olv Alexander Lazariev, solist Alexander Toradze, piano; wer ken van Prokofjew en Stravinsky, 20.15 uur. PARADISO Vrijdag 1 juli B-Boy Extravaganza. Zaterdag 2 juli Muziekpakhuis, zomerconcert. Zondag 3 juli Dwight Yoakam, 22.00 uur, voorpro gramma Melissa Ferrick, 21.00 uur. Maandag 4 juli Ney MatoGrosso; 'Viva Brasil'. Dinsdag 5 juli No Means No. Woensdag 6 juli Chuxiong Yi (Yunnan, Zuidwest Chi na), 21.00 uur. Donderdag 7 juli Rollins Band, 22.00 uur. het Pesthuis te bezoeken. Aan het slot van de tentoon stelling maakt een maquette duidelijk hoe de Natuurhistori sche Presentatie die in 1997 hier voor het publiek opengaat, eruit komt te zien. Een gigantisch museum, waar behalve insekten ook andere diersoorten in vele stadia te zien zullen zijn. De organisatoren verwachten de komende maanden een enorme toeloop op de superin sekten. Op z'n minst 100.000, maar hopelijk 200.000 mensen zullea met open ogen en mon den (van verbazing) langs grote en kleine griezels gaan. En de gemeente Leiden heeft eraan meegewerkt dat de bewegwijze ring duidelijk is en dat er een flink parkeerterrein is gemaakt om alle auto's en touringcars te herbergen. 'Superinsekten' van 1/7 t/m 23/10 in het Pesthuis, Pest huislaan 7, Leiden. Openings tijden: di t/m vr 10-17 uur, za en zo 11-17 uur, maandags ge sloten. 'Superinsekten' is ook een Railldee, hetgeen een kor ting van 25 procent op de toe gangsprijs van negen gulden inhoudt. Holland Festival minder in trek AMSTERDAM GPD Het Holland Festival 1994 heeft met een zaalbezetting van 85 procent zes procent minder be langstelling getrokken dan vorig jaar. Directeur Jan van Vlijmen toonde zich gisteren toch tevre den met de 55.000 bezoekers van dit jaar. Hij verklaarde de terugval met 5000 belangstel lenden uit het ontbreken van het RAI-concert in het festival programma. Na vier jaar trekt Koninklijke PTT Nederland (KPN) zich in 1995 terug als hoofdsponsor, maar wil wel als subsponsor bij het festival betrokken blijven. Het VSB-fonds wordt voor een periode van drie jaar de nieuwe hoofdsponsor. Het Holland Festival 1995 staat in het teken van de vijftig jarige herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog. In Carré gaat op 31 mei de ope ra Esmée van Theo Loevendie in première op een libretto van Jan Blokker. Toneelgroep Am sterdam en Hollandia brengen een produktie van Dick Raay- makers onder de titel 'De val van Mussolini'. Het Koninklijk Concertgebouworkest geeft vier concerten. De Mozart-cyclus van John "Eliot Gardiner wordt afgesloten met een semi-con- certante uitvoering van 'Die Zauberflöte'. DEN HAAG ANP Op en rond 1 juli wordt dit jaar in 25 Nederlandse steden de Dag van de Architectuur gevierd met tentoonstellingen, rondleidingen, wandelroutes, forumdiscussies, prijsvragen en bus- en fietstoch ten. Allerlei programma's moeten de belangstel ling voor de gebouwde omgeving stimuleren. In 1985 is 1 juli door de internationale Unie van Architecten uitgeroepen tot Dag van de Architec tuur. In Nederland, waar de organisatie in han den is van de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) groeit de belangstelling jaarlijks. Met name in Rotterdam is de architectuurdag populair. In de Maasstad wordt dit weekeinde aandacht besteed aan de verhouding tussen architectuur en beeldende kunst. In Den Haag staat de mani festatie zaterdag in het teken van de „besloten openbare ruimten". Belangstellenden in Eindho ven worden op een zoektocht naar de kwaliteit van de eigen stad vergast. In Amsterdam worden bustochten naar Nieuw-Sloten georganiseerd. Friesland viert de dag pas over twee weken met de Nacht van de Architectuur in de nieuwe schouwburg in Leeuwarden. De andere plaatsen waar manifestaties worden gehouden zijn Alkmaar, Almere, Amersfoort, Apeldoorn, Breda, Enschede, Epe, Groningen, Haarlem, Helmond, 's Hertogenbosch, Hilver sum, Norg, Nijmegen, Sint Oedenrode, Tilburg, Utrecht, Ween, Zierikzee en Zwolle. Als ik dan zo aan die opera zit te denken en aan die armband van Künzli met dat bolletje goud, kom ik tot de conclusie dat ik dat rustig moet laten zitten. Want misschien is het wel heel gevaarlijk om hetg eruit te peuteren. MOSKOU GPD TEKST ANNEMIEK RUYGROK FOTO HENK BOUWMAN De terugkeer van de beroemde Koenigs-collectie naar Neder land dreigt te worden geblok keerd door nationalistische en communistische politici in het Russische parlement, Volgens de kunsthistoricus prof. Qrasjtsjenko, lid van de Russi sche commissie van deskundi gen die adviseert over teruggave van tijdens de Tweede Wereld oorlog geroofde kunstschatten, is er een 'demagogische discus sie' gaande over dit onderwerp, die voorspellingen over terugga ve van de collectie onmogelijk maakt. Nederland onderhandelt met de Russische regering over te ruggave van de collectie van de Haarlemse kunstverzamelaar Franz Koenigs. De tekeningen en schetsen van beroemde kun stenaars als Holbein, Dürer, Rembrandt en Tintoretto ver dwenen in de oorlog van Ne derland naar Duitsland en wer den vervolgens door het Rode Leger als oorlogsbuit meegeno men naar de Sovjetunie. Na meer dan veertig jaar ont kenningen gaf de Russische re gering in 1992 toe dat de collec tie zich in Moskou bevond en liet de tekeningen zien aan de toenmalige Nederlandse am bassadeur Joris Vos. Afgespro ken werd dat teruggave van de collectie mogelijk zou zijn nadat de verzameling in Rusland zou zijn tentoongesteld. Probleem is nu dat het Russische Hogerhuis ijvert voor een wet die alle kunst op Russisch grondgebied, onge acht de herkomst, tot Russisch bezit verklaart.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 9