Betuwelijn kan wachten
'Ze moet een extra wolletje meenemen'
Binnenland
Noodweer teistert oost-Nederland
Wilhelmina pleegde met verzet coup tegen Gerbrandy
Nederlaag CDA te wijten
aan Brinkman en partijtop
Indiase zusterorganisatie
misleidde Novib jarenlang
Gedetineerdenclub is kas
en penningmeester kwijt
Ook luchtmacht gaat nauw
samenwerken met Belgen
WOENSDAG 29 JUN11994
Prins Bernhard 83
den haag Prins Bernhard
viert vandaag öp Paleis
Soestdijk zijn 83ste verjaar
dag. Als speciale hulde zullen
twaalf parachutisten van het
Jcarus-team boven het paleis
uit het vliegtuig springen en
in de paleistuin landen om
de jarige prins te feliciteren.
fOTO AART ZEEMAN
Brand door bacteriën in spouwmuur
den haag Bacteriebroei heeft in het verleden heel wat hooimij
ten en aangrenzende boerderijen in vlammen doen opgaan. Dat
echter twee woonhuizen in brand vliegen door broeiende bacte
riën in de spouwmuur, zoals deze week in Amersfoort, is nieuw,
aldus A. Akkermans van de vakgroep microbiologie van de
Landbouwuniversiteit Wageningen. Maar het verbaast hem
niets, want het is bekend dat bacteriën een enorme hitte kunnen
^ontwikkelen. Deze zogeheten thermofielen voelen zich lekker bij
zestig tot zeventig graden Celcius, maar doen het ook nog goed
bij tachtig graden.
Nederland heeft weinig agenten
den haag De sterkte van de politie in Nederland is wat betreft
bevolkingsdichtheid een van de laagste in West-Europa. Dat
blijkt uit een onderzoek van het ministerie van binnenlandse za
ken. Over de laatste tien jaar is het aantal agenten in Nederland
weliswaar toegenomen met tien procent, maar procentueel is
deze groei achtergebleven bij de relatief sterk gestegen geregi
streerde criminaliteit.
Tunnel Enkhuizen-Lelystad
enkhuizen» De tweede sluis in de dijk Enkhuizen-Lelystad, naast
de Krabbersgatsluis, moet een zogeheten navisduct worden. Dat
heeft Rijkswaterstaat bepaald. De dijk wordt doorbroken om
ruimte te maken voor de sluis. De weg die nu nog op de dijk ligt,
wordt dan als tunnel onder de sluis doorgevoerd. Dit aquaduct
in het water heet navisduct. De kosten zijn geraamd op zestig tot
tachtig miljoen gulden.
CAO levensmiddelengroothandel rond
den haag Werkgevers en bonden zijn het gisteren eens gewor
den over een nieuwe CAO voor de levensmiddelengroothandel.
De ongeveer 13.000 werknemers krijgen in de loop van het an
derhalf jaar lopende contract een salarisverhoging van 1,5 pro
cent. De VUT-leeftijd blijft 60 jaar.
D66: Schietbanen voor popgroepen
den haag De Tweede-Kamerfractie van D66 wil dat popgroepen
de gelegenheid moeten krijgen te repeteren in ruimten waar po
litie of defensie schietoefeningen houden. Veel van dergelijke
banen worden niet meer gebruikt of staan 's avonds leeg. De ge
luidsisolatie is perfect zodat van overlast nauwelijks sprake zal
zijn.
Minister De Graaff-Nauta: Snel
duidelijkheid BVD-dossiers
haarlem arthur maandag
De Haarlemmer H. Valkenier en
de Nijmegenaar B. van Baggum
horen op korte terrpijn definitief
of ze de gegevens mogen inzien
die de Binnenlandse Veilig
heidsdienst (BVD) over hen
beeft. Dat heeft demissionair
do minister De Graaff-Nauta (bin-
tu .nenlandse zaken) de Tweede
lt Kamer laten weten. De minister
zegt verder toe dat met spoed
wordt onderzocht in hoeverre
Dré de wettelijke regeling rond de
BVD moet worden aangepast.
In een brief aan de Tweede
Kamer geeft de minister na
mens de regering een reactie op
de recente uitspraak van de Af
deling bestuursrechtspraak van
de Raad van State, waarin wordt
gesteld dat de wettelijke rege-
't Is ZoraerSALE bij IKEA.
Met kortingen tot wel 50%!
AMSTERDAM DELFT DUIVEN/ARNHEM EINDHOVEN/EKKERSRUT SLIEDRECHT
ANP Algemeen Nederlands Persbure,
TU Delft: Door anders plannen van treinenloop goederenvervoer
Het bestaande spoorwegnet kan de helft meer goederen
vervoer aan dan de zeventien miljoen ton die nu wordt
verwerkt. Door de treinenloop anders te plannen en extra
inhaalsporen en alternatieve routes te gebruiken, kan de
capaciteit van het huidige spoorwegnet aanmerkelijk
worden vergroot. Op deze wijze duurt het langer voordat
een nieuwe transportader als de Betuwelijn echt nodig is.
delft »anpniet de stelling aan dat de Betu
welijn, die een vervoerscapaci
teit zou hebben van 65 miljoen
ton, overbodig is. Daarvoor is
meer onderzoek nodig, zegt hij.
Een nadere studie heeft vol
gens het ministerie van verkeer
en waterstaat alleen zin als spe
cifiek wordt gekeken naar de
Nederlandse situatie. „Zoals het
er nu ligt, hechten we er weinig
waarde aan. Er komen ook geen
Dat is een van de conclusies uit
een onderzoek van de Techni
sche Universiteit Delft. Die on
derzocht een en ander in op
dracht van de gemeentelijke ha
venbedrijven van Rotterdam en
Amsterdam en het ministerie
van verkeer en waterstaat. On
derzoeker A. Dijkstra durft op
basis van dit onderzoek echter
gegevens boven water.
In dit technische onderzoek is
veel te veel gekeken naar de si
tuatie bij spoorwegen in het
buitenland. Een vergelijking
met hier gaat dus niet op. Zeker
als op bepaalde lijnen geen rek
meer zit in de capaciteit", aldus
een woordvoerster.
Dijkstra stelt echter dat NS in
de toekomst meer ruimte moe
ten geven aan goederentreinen
dan nu het geval is. In het verle
den was er absolute prioriteit
voor het reizigersvervoer. Dijk
stra erkent dat de afgelopen tijd,
vooral ook nu het goederenver
voer is ondergebracht in het
zelfstandige bedrijf NS-Cargo,
het vrachtverkeer via het spoor
wat meer kans krijgt. De aan
dacht voor het goederenvervoer
zal echter nog verder moeten
toenemen.
Voor de reizigers zou dat be
tekenen dat ze op sommige pe
rioden van de dag minder fre
quent kunnen vertrekken dan
nu. Dijkstra is uitgegaan van
hetzelfde aantal reizigers, dat in
zijn voorstel in langere treinen
wordt vervoerd. Bovendien stelt
hij voor dat er in de toekomst
met het oog op een betere be
heersing van de capaciteit al
leen nog maar Intercity-treinen
en stoptreinen zullen rijden en
geen sneltreinen meer.
Een andere belangrijke con
clusie van het onderzoek is dat
een beveiligingssysteem dat
meer aansluit bij hetgeen in
omringende landen gebruikelijk
is, meer treinverkeer toelaat.
ling rond de BVD niet deugt. Iq
door Van Baggum en Valkenier
aangespannen procedures zegt
de Afdeling dat de regeling op
verschillende punten strijdig is
met het Europese verdrag ter
bescherming van de rechten
van de mens en de fundamen
tele vrijheden (EVRM).
De BVD heeft te veel vrijheid,
terwijl burgers te weinig contro
lemogelijkheden hebben op het
doen en laten van de dienst, al
dus de Afdeling bestuursrecht
spraak. In haar brief aan de Ka
mer zegt de minister dat de uit
spraak ingrijpende gevolgen
lijkt te hebben. Nadere studie
moet ook duidelijk maken wat
er moet gebeuren met de vele
verzoeken om inzage in BVD-
dossiers, die thans nog in be
handeling zijn.
enschede Het oosten van ons land is vanmorgen getroffen door een hevig noodweer. Onweer en zware regenval zorgden op veel plaatsen voor
overlast. In Enschede en andere plaatsen kwamen de straten blank te staan en gingen putdeksels spontaan omhoog. Door het zware onweer vielen
veel elektrische installaties zoals verkeerslichten en spoorwegbomen uit. Een ondergelopen tunnel in Enschede (foto) zorgde voor veel verkeers
overlast. FOTO ANP
Beatrix en Claus op staatsbezoek naar IJsland
den haag barenda grutterink
„Gaat ze naar IJsland?! Wat moet ze daar
nou?" Het eerste commentaar op de mede
deling dat koningin Beatrix morgen een
staatsbezoek brengt aan IJsland, is van bij
na iedereen hetzelfde. Na de verbazing ko
men de grapjes: „Leuk voor d'r, al die gei
sers de hele dag. Ze houdt toch wel van vis?
En laat 'r een extra wolletje meenemen!"
Meteen is ook alle kennis van de gemiddel
de Nederlander over het 2,5 keer zo grote
IJsland gespuid, al roept een enkeling nog
in een vlaag van helderheid: „Ze hebben
daar toch een vrouwelijke president?
Schijnt 'n leuk mens te zijn."
De schaarse kennis klopt overigens wel.
Ondiep gelegen magnavelden zorgen er
voor dat neerslag in IJsland verandert in de
voor het land zo karakteristieke heetwater-
bronnen. Tachtig procent van de IJslandse
export bestaat uit vis en visprodukten en
IJsland moet het niet van het weer hebben.
Een 'extra wolletje' zal inderdaad van pas
komen, omdat het in de IJslandse zomer
meestal nog geen twaalf graden wordt. En
het 'leuke mens' klopt ook: het is de 63-jari-
ge Vigdis Finnbogadottir.
Het eigenlijke staatsbezoek van koningin
Beatrix en prins Claus duurt twee dagen.
Morgen zijn er drie officiële begroetingen,
drie tentoonstellingen om te bezoeken en 's
avonds het galadiner.
Koningin en prins ontmoeten Finnbogadot
tir, de burgemeester van Reykjavik en ver
der de Nederlandse gemeenschap. Want
die is er ook, bijna zeventig mensen sterk.
Onder hen zijn nogal wat marinemensen
doordat Nederland op IJsland een NAVO-
bijdrage levert: er is een P3-Orion voor de
opsporing van onderzeeërs.
Behalve de zestien marinemensen zijn er
opvallend veel fysiotherapeuten. „Zij kon
den hier gemakkelijker een baan vinden",
verklaart de voorzitter van de Nederlandse
club, de lerares Engels en Nederlands
G. Cook-Bodegom. Verder varieert het Ne
derlandse gezelschap van een groentenhan-
delaar tot een gevangenbewaarder.
De tweede dag van het staatsbezoek gaat
het Nederlandse koninklijke paar vooral de
natuur in. Het plant een berk in een vriend-
schapsbos, gaat geheel volgens ieders ver
wachtingen naar een geothermische warm
waterinstallatie en, tot slot, naar een visver-
werkingsbedrijf. De dag wordt echter be
gonnen met een tocht naar het Nationaal
Park Thingvellir, waar IJslands eerste volks
vertegenwoordiging, de Althing, zichzelf in
930 in het leven riep.
Vrouwen werken over de gehele linie hard
mee in IJsland. Moeder de vrouw achter het
aanrecht laten, is ook lang niet altijd moge
lijk door het hoge prijsniveau. Bijna vijf pro
cent van de IJslanders is werkloos. Degenen
met baan werken gemiddeld 54 per week.
De verleidingen om iets anders te doen, lig
gen niet bepaald in elke hoek op de loer, al
weten de IJslanders zich toch wel te verma
ken. Ze lezen, schaken en musiceren veel
en spelen vaak amateurtoneel. Er zijn een
nationaal ballet, een national symfonie-or
kest en een nationaal theater. Er is maar
een handjevol bioscopen, maar hoofdstad
Reykjavik kent toch een internationaal goed
aangeschreven filmfestival.
Het koninklijke bezoek zal in IJsland ook
wel weer wat leven in de brouwerij bren
gen, al is men op IJsland sinds de top van
Reagan en Gorbatsjov in 1986 en de viering
van het 50-jarige bestaan van de republiek
met meerdere staatshoofden heel wat ge
wend.
De betrekkingen tussen IJsland en Neder
land zijn al oud. In de middeleeuwen waren
er al handelscontacten. Het ging toen bij
voorbeeld om witte valken die geschikt wa
ren voor de jacht.
Nederland en IJsland zijn nog steeds han
delspartners. In 1992 bestond 7,5 procent
van de IJslandse import uit Nederlandse
produkten. Twee procent van alle IJslandse
uitvoer ging naar Nederland. Om die be
trekkingen te versterken, komt in het kiel-
zog van koningin en prins een redelijk om
vangrijke handelsmissie mee.
numegen margit spaak
„Koningin Wilhelmina heeft als het ware met
oud-verzetsmensen in het bevrijde zuid-Neder
land een coup gepleegd om het tweede kabinet-
Gerbrandy ten val te brengen. De majesteit voel
de niets meer voor dat stelletje uit Londen, zoals
zij de uitgeweken ministers steeds noemde, en
wilde dat haar helden (de oud-verzetsmensen)
aan de macht kwamen."
Dat stelt H. Termeer die vandaag aan de Katho
lieke Universiteit in Nijmegen promoveert op
een lijvig onderzoek naar de rol van de oud-ille
galen in het bevrijde zuiden van Nederland van
september '44 tot mei '45. Het onderzoek van
Termeer is in boekvorm verschenen onder de ti
tel 'Het Geweten der Natie'.
Met de operatie Market öarden werd het eerste
deel van zuid-Nederland op 17 september 1944
tot aan Arnhem bevrijd. Het verzet speelde een
belangrijke rol in die bevrijding, maar minstens
even belangrijk werd de rol van de oud-illegalen
na de bevrijding van zuid-Nederland. Termeer
noemt dat zelfs 'een sleutelrol'.
Termeer: „Uit alle archieven die ik heb onder
zocht, blijkt zonneklaar dat de rol die ex-verzets
mensen hebben gespeeld in het herstel van het
bestuurlijke gezag van Nederland van cruciaal
belang is geweest. Koningin Wilhelmina heeft
hen veel macht gegeven".
Na de bevrijding van het zuiden ontstond in Ne
derland een machtsvacuüm. In alle regerings
plannen voor het nieuwe bestuur van het land
was men er van uitgegaan dat Nederland in één
keer zou worden bevrijd. Toen dat mislukte
werd al na een paar weken duidelijk dat er een
bestuurlijke wanorde heerste. „Het was bijna
een bananenrepubliek", stelt Termeer. Het Mili
tair Gezag, dat volgens prof. dr. L. de Jong
meteen orde op zaken stelde in het bevrijde ge
bied, was maar in enkele plaatsen machtig. In
sommige plaatsen kwamen gezagsdragers van
vóór de oorlog weer aan de macht, terwijl in an
dere plaatsen het oud-verzet direct macht wilde.
De zaak spatte uit elkaar nadat één van de mi
nister-kwartiermakers (leden van het kabinet die
in Nederland de situatie opnamen en daar in
Londen verslag van deden) van de regering in
ballingschap in januari een ongelukkige toe
spraak hield, die bij veel mensen verkeerd viel.
Via een vertrouweling van prins Bernhard in het
oud-verzet spoorde koningin Wilhelmina daarna
de inmiddels gereorganiseerde oud-illegalen aan
om een open brief in de vrije pers te publiceren,
waarin de vloer werd aangeveegd met de zitten
de ministers. De brief werd gepubliceerd. Twee
dagen later viel het kabinet en was de weg vrij
voor een regering met oud-verzetsmensen, zo
heeft Termeer ontdekt.
Er was, mede doordat het in de rest van Neder
land nog oorlog was, een soort situatie ontstaan
waarin het oude gezag bijna synoniem was met
'slap' of 'fout' en de nieuwe machthebbers, die
zich allemaal aansloten bij oud-illegale organi
saties, per definitie 'goed' waren. Koningin Wil
helmina heeft een behoorlijk handje meegehol
pen aan die beeldvorming. Pas toen in het derde
kabinet-Gerbrandy een flink aantal oud-verzets
mensen was benoemd, vlak voor de bevrijding
in mei '45, leek Nederland weer bestuurbaar te
worden.
Termeer gaat in zijn onderzoek ook in op de
enorme frustratie die de oud-illegalen deson
danks na mei 1945 hebben opgelopen. „Het leek
erop dat zij min of meer zouden worden be
loond voor hun inspanningen in de oorlog. Maar
toen de toestand werd genormaliseerd, verdwe
nen zij al gauw uit beeld, niet in het minst om
dat het gezamenlijke ideaal het land bevrij
den was verdwenen.
Veel oud-verzetsmensen zijn, zo is Termeer ge
bleken, na de oorlog geëmigreerd. „Ook zijn
sommigen geestelijk geëmigreerd door te gaan
werken voor instellingen als de Verenigde Na
ties. Ze hebben daar weer een gemeenschappe
lijk ideaal gezocht, waaronder ze de ellende van
alledag konden verstoppen." Voornaamste re
den voor emigratie is, denkt Termeer, dat het
krachtige, moderne en besluitvaardige Neder
land dat het verzet in de oorlog voor ogen had,
nooit goed van de grond is gekomen.
Het laten rijden van meer trei
nen per uur hoeft volstrekt niet
ten koste te gaan van de veilig
heid, zo stelt Dijkstra nadrukke
lijk.
Dijkstra verwijt NS onduide
lijk te zijn over hun plannen om
de capaciteit van het bestaande
spoorwegnet te vergroten.
Overal in Europa willen de
spoorwegondernemingen meer
treinen laten rijden. Landen als
Duitsland en Frankrijk zijn erg
open over de richting die zij op
willen, zo stelt de Delftse onder
zoeker. „De NS laat in dit op
zicht weinig van zich horen.
Maar misschien heeft dat wel te
maken met de Betuwelijn", ver
onderstelt hij.
Steeds meer
jongeren roken
den haag» anp
Steeds meer jongeren roken. Elf
procent van de jongens en
meisjes van 10 tot 14 jaar rookt.
Twee jaar geleden was dat nog
negen procent. Dat staat in het
jaarverslag over 1993 van de
Stichting Volksgezondheid en
Roken.
Volwassenen daarentegen
drukken steeds vaker hun peuk
definitief uit. In 1993 rookte 33
procent van de bevolking, één
procent minder dan het jaar
daarvoor.
Eind jaren tachtig daalde het
aantal jonge rokers. Lag in 1985
het percentage nog op dertien
procent, vijf jaar later was het
gezakt tot zeven procent. De
laatste jaren gaat het gestaag
weer omhoog. Over de oorzaak
tast R. de Jong, directeur van de
Stichting Volksgezondheid en
Roken, nog in het duister.
Commissie pleit voor nieuwe koers
den haag gpd
CDA-partijleider Brinkman en
het voltallige partijbestuur zijn
de voornaamste schuldigen van
de verkiezingsnederlaag van de
partij. Betwijfeld wordt of zij in
staat zijn de partij uit de malai
se te halen. De partijcultuur
moet namelijk radicaal veran
deren en de partij moet op zoek
naar een nieuwe koers.
Dat zijn naar verwachting de
voornaamste conclusies die
vandaag worden getrokken
door de commissie-Gardeniers.
Deze commissie heeft de oorza
ken van de nederlaag van het
CDA bij de verkiezingen op 3
mei onderzocht.
In het stuk wordt de hele par
tijtop, inclusief Brinkman, hard
aangepakt. Uit gesprekken met
tal van kopstukken blijkt dat het
wantrouwen in de partij groot
is. Tussen de top en de basis
gaapt een enorme kloof, aldus
een commissielid. Aan commu
nicatie ontbreekt het ten ene
male.
Brinkman heeft volgens de
critici onvoldoende leiding ge
geven aan de partij. In bedekte
termen zal Brinkman daarom
worden geadviseerd op te stap
pen als politiek leider. In de
luwte van een mogelijk minis
terschap kan hij dan zijn krach
ten aan het CDA blijven geven.
den haag jan peter versteege
De Novib en de ICCO hebben
met twee andere Europese ont
wikkelingsorganisaties de India
se overheid gevraagd een on
derzoek in te stellen naar hun
Indiase partnerorganisatie Awa
re. Dit nadat volgens Novib-
woordvoerder onlangs bleek dat
de organisatie de vier Europese
instellingen had misleid ten
aanzien van de besteding van
ontwikkelingsgelden. De andere
Europese organisaties zijn
NCOS en Diakonia uit respec
tievelijk België en Zweden.
De instellingen zijn er achter
gekomen dat Aware jarenlang
een deel van de binnenstro
mende miljoenen achterhield
voor fondsvorming in plaats
van het geld uit te geven aan
projecten. Het gaat om een be
drag van 23 miljoen gulden.
De misleiding kwam in april
dit jaar aan het licht. Toen kre
gen de Europese organisaties
een jaarverslag in handen dat
was bestemd voor de Indiase
overheid. De verslaglegging was
op zich correct, alleen bleek het
bedrag aan financiële reserves
23 miljoen gulden hoger dan in
het verslag aan de buitenlandse
donoren.
Een en ander was aanleiding
om een Indiase en een Neder
landse accountant de zaak te la
ten uitzoeken. Aware bleek deze
handelwijze goed te praten met
het excuus dat het op deze wij
ze een 'reservefonds' had gecre
ëerd om in de toekomst minder
afhankelijk te zijn buitenlandse
donoren, aldus Novib-woord-
voerder Pelgröm vanmorgen.
Novib en ICCO hebben de In
diase autoriteiten verzocht om
de bankrekening van Aware te
blokkeren. De ontwikkelingsor
ganisaties hopen op die manier
het verduisterde geld alsnog
voor projectbesteding beschik
baar te krijgen. Alle contacten
met Aware zijn voorlopig opge
schort.
utrecht gpd
meester ontruimd. BWO-voor-
zitter Van der Maal hoopte er de
computer, enkele scanners en
de administratie van de BWO
aan te treffen. Helaas. „Een ou
de televisie en een paar vuilnis
zakken, meer stond er niet."
De ontruimde woning van de
penningmeester behoort toe
aan de Amsterdamse Stichting
Vrij, eveneens belangenbeharti
ger van gedetineerden en ex-ge
detineerden. De stichting heeft
nog vijfduizend gulden van de
man te goed, evenals een jaar
huur voor de woning.
Het lijkt een grap. maar voor de
Bond van Wetsovertreders
(BWO), belangenbehartiger van
gedetineerden en ex-gedeti
neerden, is het bittere ernst. De
penningmeester is er met de
kas vandoor. Hoeveel geld is
verdwenen, is nog onduidelijk.
De man heeft namelijk ook de
hele boekhouding vanaf 1992
meegenomen.
Op last van andere schuldei
sers werd deze week de Amster
damse woning van de penning-
leeuwarden gpd
over in Nederland ontwikkelde
foto-apparatuur voor F-16's.
Beide luchtmachten beschikken
over dit type jachtvliegtuig.
Maar er staan meer zaken op
touw, aldus majoor Fokkema
van de Koninklijke Luchtmacht.
Zo zouden de Nederlandse en
Belgische luchtmachten samen
gebruik kunnen maken van pe
perdure tankvliegtuigen, kun
nen er gezamenlijke operaties
met F-16's komen en is samen
werking ook mogelijk bij
vliegopleidingen.
Samenvoeging van de gene
rale staven zoals bij de marine
nu is gebeurd, verwacht Fokke
ma niet. „De commandostruc
tuur van de luchtmacht is veel
dieper in de hele NAVO gewor
teld, het is allemaal al veel inter
nationalen
De politieke en sportieve span
ningen tussen Nederland en
België mogen deze dagen flink
oplopen, op militair gebied is
het tussen beide landen pais en
vree. Bij de bezegeling van de
integratie van de Nederlandse
en Belgische marinestaven kon
digden defensieminister Ter
Beek en zijn Belgische ambtge
noot Delcroix gisteren aan dat
ook de luchtmachten van beide
landen nauwer gaan samenwer
ken.
Anders dan bij de marine is
bij de luchtmacht overigens al
sprake van intensieve interna
tionale samenwerking. Zo heeft
Nederland zijn Hercules-trans
portvliegtuigen al in België ge
stationeerd en krijgt de Belgi
sche luchtmacht de beschikking
