«Afrika keert terug naar de Aarde
Waarom zou Noord-Korea geen atoombom mogen hebben?
Hl
Landmijnen zijn
een goudmijn
Buitenland
JINSDAG 28 JUNI 1994
Hoopvolle tekenen op verloren gewaand continent
nve J
we Hulporganisaties in Europa
vve begonnen vorige maand
"j 'een actie voor Rwanda. Ve-
J en voorspelden dat men
sen geen zin zouden heb-
li ben om weer een cheque
llteiuit te schrijven voor de zo
veelste door de mens ver-
'pe oorzaakte ramp in Afrika.
Opnieuw vermoordden
Afrikanen elkaar om een
onbegrijpelijke reden in
grote aantallen en met bui
tengewone wreedheid. De
afschuwelijke stapels lijken
in Rwanda, zo werd ge
zegd, zouden leiden tot
een verdere marginalisatie
van dit continent.
j n; RICHARD DOWDEN THE INDEPENDENT
Na Somalië, Angola en Mozam
bique lijkt Rwanda de grootste
de meest cynische
pessimisten te bevestigen. En
niemand kan beweren dat de
gebeurtenissen door de media
zijn opgeklopt. Cameramensen
die ik daar tegenkwam, hadden
hun redacteuren het ver
zoek gekregen geen beelden
maken van lijken.
Waarom moeten mensen al-
verhaal te horen krij
gen over onverklaarbare moord
in Afrika?
Rwanda leek zelfs het optimis-
neutraliseren dat voort
kwam uit de verkiezing van
Nelson Mandela tot president
van Zuid-Affika. Sinds het
moorden meer dan een maand
geleden begon, hebben veel
mensen het gevoel gekregen
wat door sommigen ook is uit
gesproken dat 'dit het echte
Afrika is; hoe lang zou het duren
voordat in Zuid-Affika hetzelfde
gaat gebeuren?'
Het Idinkt wat vergezocht om
dan te beweren dat Afrika op
_1 het punt staat de boel op orde
te krijgen. Maar Mandeia's op
roep voor een Afrikaanse we
dergeboorte op de recente top
van de Organisatie van Afri
kaanse Eenheid (OAE), gaf het
nieuwe Afrikaanse realisme
weer. „We moeten zeggen dat
.30 geen hindernis groot genoeg is
om ons af te houden van het
'jj totstandbrengen van een Afri
kaanse wedergeboorte", zei
Mandela. Hij legde de schuld
niet bij westerse landen. Hij eis
te ook niets van hen hoewel
dat normaal gesproken juist wel
gebeurt in toespraken op OAE-
bijeenkomsten. Mandeia's
boodschap was dat AfriJka zijn
problemen moet oplossen.
Er zijn vreemdere dingen ge
beurd. Mandela is er daar zelf
één van. Mensen laten zich ge
makkelijk meeslepen door de
euforie die vorige maand Zuid-
Afrika beheerste als ze hopen
dat Afrika een oplossing kan
vinden voor zijn oorlogen, zijn
economie kan herstellen en
voedsel kan vinden voor de ge
bieden waar droogte en hon
gersnood heersen. Maar er is
meer. Die euforie is uitgegroeid
tot echte verandering en echte
hoop. En wat voor onrealisti
sche verwachtingen ook zijn ge
wekt, die realiteit bestaat wel
degelijk. Als de rest van Afrika
daardoor wat zelfrespect en ide
alisme heeft gekregen, des
beter.
Vijf jaar lang heeft het erop ge
leken dat dit continent weg
dreef van de rest van de planeet
Aarde. Terwijl de economie in
de rest van de Derde Wereld
het grootste deel van Azië en
Zuid-Amerika van de grond
begon te komen, zonken Afri
kaanse landen steeds dieper
weg in schulden en depressies.
Het leek wel alsof het continent
weigerde zich te ontwikkelen.
Dus waarom zou de buitenwe
reld daaraan aandacht schen
ken? Afrika is immers niet meer
van strategisch belang. De mar
ginalisatie van Afrika leek on
omkeerbaar.
Wat is er dan veranderd? Op
hoofdpunten niets. Bij de huidi
ge economische groei duurt het
nog steeds veertig jaar voordat
de meeste Afrikanen weer terug
zijn op de levensstandaard die
ze in de jaren '70 hadden. De
hulpstroom neemt af, de han-
delsvoorwaardenverslechteren,
het inkomen per hoofd van de
bevolking is de afgelopen tien
jaar in het grootste deel van
Afrika met 25 procent vermin
derd. Inmiddels groeien de
schulden, en de bevolking ook.
Wat is veranderd, is het besef
het er een paar strohalmen zijn
die kunnen worden gegrepen.
Zuid-Afrika's emotionele terug
keer naar de mensheid werd
door vele miljoenen televiesie-
kijkers meebeleefd. Plotseling
kon iedereen zich identificeren
met een land dat vroeger on
aanraakbaar was en een onein
dig lange weg had te gaan. En
we zullen nog meer beleven. Er
is nieuwe commerciële belang
stelling voor Afrika. Het kapita
lisme is Afrika in de jaren T
ontvlucht. De directe
vergeven. Maar tegenwoordig is er ook weer hoop voor het verloren gewaande conti-
foto epa
Alweer een (burger)oorlog, alweer onnoemlijk veel doden. Soms lijkt dat wel de normale toestand in Afrika.
Deze foto werd eerder deze maand gemaakt in Rwanda foto reuter
ringen in kapitaal bleven ten
zuiden van de Sahara steken op
ongeveer een miljard dollar per
jaar. En de kapitaalvlucht was in
diezelfde periode waarschijnlijk
vijf maal zo groot. Maar buiten
landse investeerders tonen nu
een hernieuwde belangstelling
voor zuidelijk Afrika.
Een land dat zich al snel ont
wikkelt is Uganda, hoewel het
er minder dan tien jaar geleden
net zo voorstond als Rwanda op
dit moment. Dit jaar is de
Ugandese shilling gaan stijgen
ten opzichte van de dollar. Bui
tenlandse hulp en een stijgende
koffieprijs hebben daaraan ze
ker bijgedragen. Maar de plaat
selijke bevolking heeft ook
nieuw zelfvertrouwen gekregen
en ontwikkelt krachtige econo
mische activiteit.
Politiek scoort Uganda niet
hoog op de democratische
ranglijst, omdat het geen demo
cratie is waarin meer partijen
zijn toegelaten. Maar president
Joweri Museveni heeft gepro
beerd iedereen die onder de be
volking steun heeft bij het poli
tieke proces te betrekken. In
Zuid-Afrika streeft Mandela het
zelfde na. Dat is een
gangspunt in Afrika, waar de
politieke winnaar altijd geneigd
was alles naar zich toe te trek
ken en de deur dicht te gooien
voor mededingers.
Uit dergelijke aanwijzingen kan
worden opgemaakt dat Afri
kaanse landen zich opmerkelijk
snel kunnen oprichten, als de
omstandigheden daar maar
naar zijn. Tot die omstandighe
den behoort zeker ook de hou
ding van de rest van de wereld.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
Mandela vraagt
meer activiteit
van Washington
WASHINGTON AFP-Rtr
De Zuidafrikaanse presi
dent Nelson Mandela heeft
de Verenigde Staten opge
roepen een actievere poli
tiek ten opzichte van Afri
ka te voeren. De VS zou
den volgens Mandela meer
kunnen doen voor het her
stel van de democratie op
het continent. Washington
zou zich kunnen inspan
nen om de gigantische
schuldenlast van de Afri
kaanse landen terug te
brengen tot een aanvaard
baar niveau.
Mandela deed zijn op
roep, opgenomen op vi
deo, bij de opening van
een conferentie in het Wit
te Huis over een nieuwe
benadering van de giganti
sche problemen in Afrika.
De VS kunnen volgens de
Zuidafrikaanse president
een pioniersrol vervullen.
Secretaris-generaal Sa-
lim A. Salim van de Orga
nisatie voor Afrikaanse
Eenheid (OAE) sprak even
eens de hoop uit dat Was
hington een leidende rol
gaat vervullen in Afrikaan
se aangelegenheden.
Amerikaanse beleidsma
kers hebben op de Afrika-
conferentie overigens geen
concrete toezeggingen ge
daan over kwijtschelding
i schulden.
LONDEN ROBERT BLOCK
THE INDEPENDENT
De Verenigde Naties hebben
het grootste contract in de ge
schiedenis voor het opruimen
van mijnenvelden onlangs toe
gekend aan een consortium van
wapenfabrikanten. Tien miljoen
gulden uit de internationale hu
manitaire fondsen van de VN
zullen worden aangewend om
2.000 kilometer weg in het mid
den van Mozambique vrij te
maken van landmijnen.
Mensenrechtenorganisaties die
al twee jaar ijveren voor een
verbod op de produktie en het
gebruik van landmijnen zijn
woedend. Ze vinden het ontoe
laatbaar dat wapenfabrikanten
hun zakken op deze manier
twee keer kunnen vullen: een
keer door mijnen te verkopen,
de tweede keer door ze tegen
een vergoeding op te ruimen.
Ondanks het door 41 landen
ondertekende moratorium op
de export van landmijnen wor
den er wereldwijd nog steeds
meer mijnen gelegd dan opge
ruimd.
Naar schatting liggen er mo
menteel zo'n 100 miljoen mij
nen in 62 landen. In het kader
van riskante en kostbare opera
ties worden jaarlijks 80.000
landmijnen opgeruimd. Maar in
dezelfde periode worden er el
ders twee miljoen nieuwe ge
legd. De kosten voor het oprui
men van mijnen bedragen de
onthutsende som van 900 tot
3.000 gulden per stuk.
Aangezien mijnenvelden een
groot obstakel vormen voor
vluchtelingen die naar huis te
rug willen en voor het starten
van ontwikkelingsprojecten, is
mijnopruiming hard op weg
een belangrijk onderdeel te
worden van de humanitaire
hulpverlening aan door oorlog
geteisterde gebieden. Dit bete
kent dat internationale hulp
fondsen hiervoor steeds meer
geld zullen uittrekken. Het on
langs gesloten contract voor
Mozambique is slechts het be
gin. De Verenigde Naties schat
ten dat er in de komende jaren
tussen de 60 en 80 miljoen gul
den zal worden uitgetrokken,
alleen al voor de 'ontmijning'
van Mozambique en Angola. En
dat is nog niets vergeleken met
de bedragen die in de toekomst
gemoeid zullen zijn met het on
schadelijk maken van de naar
schatting drie miljoen mijnen
het voormalige Joegoslavië.
De grote wapenfabrikanten be
schouwen deze lucratieve markt
als een belangrijke groeisector.
Het Zuidafrikaanse militair-in
dustriële complex, dat vroeger
door de staat werd gerund,
heeft zijn landmijnenproduktie
stilgelegd en is zich gaan toeleg
gen op het opruimen van mij
nen om te beginnen de ex
plosieven die het zelf heeft hel
pen leggen. „In Angola liggen
mijnen die niemand zonder on
ze hulp zal kunnen vinden en
onschadelijk maken", aldus een
woordvoerder. Als voorbeeld
noemde hij een mijnenveld bij
de stad Mavinga, waar het Zuid
afrikaanse leger 27.000 mijnen
heeft gelegd.
Iedere week worden wereldwijd
gemiddeld 150 burgers door
landmijnen verminkt of ge
dood. De legers die de mijnen
leggen, zeggen dat ze tegen vij
andige troepen of tanks worden
gebruikt. Maar in werkelijkheid
worden deze explosieven steeds
vaker tegen burgers ingezet om
die van hun land te verdrijven.
En in Bosnië en Kroatië worden
mijnen gebruikt bij de etnische
zuivering.
Mijnen maken echter geen on
derscheid tussen de voetstap
van een soldaat in het veld en
die van een oude vrouw die
hout sprokkelt. Mijnen hebben
ook geen weet van gestaakte vij
andigheden. Lange tijd na de
gevechten kunnen ze de kinde
ren en kleinkinderen van de sol
daat die ze heeft gelegd nog ver
minken of doden.
Ondanks het relatieve succes
van het VN-moratorium op de
export van mijnen worden we
reldwijd nog steeds tussen de
vijf en tien miljoen landmijnen
per jaar gefabriceerd. Italië, Chi
na, de landen van de voormali
ge Sovjetunie, voormalig Oost-
Duitsland en voormalig Tsje-
choslowakije zijn de grootste
producenten.
Een totaal verbod op de fabrica
ge en het gebruik van de explo
sieven maakt weinig kans van
slagen. Landmijnen zijn immers
bijzonder effectieve wapens.
Vandaar dat de meeste landen
die zich wel aan de bepalingen
van het VN-moratorium hou
den, zich nu buigen over de
ontwikkeling van geavanceerde
mijnen, die na een bepaalde tijd
uit zichzelf ontploffen.
Ook als oorlogen
voorbij zijn blijven
landmijnen nog tot
in lengte van jaren
slachtoffers maken,
veelal onder bur
gers, onder wie de
ze Cambodjaanse
jongen.
archieffoto gpd
beter. ontvlucht. De directe investe- tenlandse hulp en een stijgende zelfde na. Dat is een nieuw uit- van archieffoto gpd w." j -
Zuidkoreaanse studenten meest bevreesd voor Japan
Seoul cees van zwEEDENlitiemacht van drieduizend man moest Amerikanisme liggen in het verleden. Veel de Amerikanen worden ervoor verant- op de universiteiten met een schouderop- het Japanse juk, waarvoor tienduizenden
worden ingezet om de ambassade der Ver- Zuidkoreanen denken dat de Verenigde woordelijk gesteld." halen begroet. Sommige jongeren zijn met hun leven betaalden.
Het lijkt onverklaarbaar: de permanente enigde Staten te vrijwaren van sloopwerk- Staten in 1945 verantwoordelijk waren Wat het blazoen van de Verenigde Staten bang voor de nucleaire dictator Kim II- Korea werd niet alleen gekoloniseerd, het
Het lijkt onverklaarbaar: de permanente
aanwezigheid van een bataljon oproerpoli
tie voor de omheinde Amerikaanse ambas
sade in Seoul. In 1950 waren het de Ameri
kanen die de Noordkoreaanse agressors te
rugdrongen tot achter de demarcatielijn en
daarmee Zuid-Korea's voortbestaan veilig
stelden. Maar anno 1994, terwijl Zuid-Ko-
rea zich opnieuw bedreigd voelt door het
Noorden, zijn de Amerikanen aanzienlijk
minder welkom.
„Amerika is onze grootste vijand", zegt
Myung Hwa-cho, muziekstudente in de
Zuidkoreaanse hoofdstad Seoel. „Noord-
Korea zal ons nooit aanvallen. De Noord-
koreanen en wij zijn één volk."
Demonstreren maakt in Zuid-Korea een vi
taal deel uit van het rijke universiteitsleven,
en de studenten zullen niets nalaten om
hun betogingen een anti-Amerikaans ca
chet te geven. Vorige week slaagden ze er
zelfs in een demonstratie tegen het GATT-
wereldhandelsakkoord te plaatsen in het
kader van de strijd tegen Uncle Sam.
Studenten uit de zuidelijke stad Kwangju
kaaptqp een trein, reden triomfantelijk
naar Seoul en voegden zich bij de hoofd
stedelijke studenten. Ze gijzelden een
drachtig 54 politiemannen en togen naar
de Amerikaanse ambassade. Op rituele wij
ze werden vernielingen aangericht en ge
zagsdragers gemolesteerd,
litiemacht van drieduizend man moest
worden ingezet om de ambassade der Ver
enigde Staten te vrijwaren van sloopwerk
zaamheden.
Gevraagd naar het waarom van de actie
zegt een deelneemster, Soo Yeon-lim van
Yonsei Universiteit, laconiek: „Oh, door
dat GATT-akkoord raken onze rijstboeren
hun subsidies kwijt. Ik heb gehoord dat wij
dan Amerikaanse rijst moeten gaan eten.
Die schijnt goedkoper te zijn dan Koreaan
se rijst".
In Kwangju, waar in 1980 ruim tweehon
derd studenten werden doodgeschoten, is
de stemming het grimmigst. Begin deze
maand, toen het steeds duidelijker begon
te worden dat Noord-Korea bezig was met
de ontwikkeling van een kernbom, togen
in deze stad 50.000 studenten de straat op.
Hun eis was eenvoudig: Amerika moest
ophouden Kim Il-sung, De 'Grote Leids
man' uit het Noorden, te koeioneren. En
om de eis aanschouwelijk te maken, wer
den portretten uitgedeeld van de geliefde
roerganger.
De betogingen zijn niet, zoals soms in an
dere landen, het werk van een luidruchtige
minderheid. De afkeer van Amerika onder
jeugdige Zuidkoreanen is vrijwel algemeen,
zo bleek uit een recent onderzoek. Van de
ondervraagde jongeren zei bijna negentig
procent de Verenigde Staten meer te vre
zen dan Noord-Korea.
De wortels van het Zuidkoreaanse anti-
Amerikanisme liggen in het verleden. Veel
Zuidkoreanen denken dat de Verenigde
Staten in 1945 verantwoordelijk
voor de deling van hun land. In dat jaar
kregen twee Amerikaanse topmilitairen
opdracht van hun president om in dertig
minuten een demarcatielijn op de kaart te
tekenen. Het duo, van wie de latere minis
ter van defensie Dean Rusk er een was,
koos tamelijk willekeurig de 38ste breedte
graad.
Anno 1994 vormt die 38ste breedtegraad
de grens tussen Noord- en Zuid-Korea,
hoewel de studenten vergeten dat zonder
die demarcatielijn heel Korea in 1945
waarschijnlijk onder Sovjet-invloed was
gekomen. Stalins Rode Leger was via de
twintig kilometer lange gemeenschappelij
ke Sovjet-Koreaanse grens al het noorden
binnengedrongen en maakte zich op het
hele land te bezetten. De Amerikanen, die
op dat moment nog in oorlog waren met
Japan, konden geen troepen vrijmaken
voor Korea. Ze kozen daarom voor het
minste kwaad: een demarcatielijn, met aan
Stalin het voorstel het Koreaanse schierei
land naar Duits voorbeeld te splitsen.
„Maar Duitsland was de agressor geweest
en werd na de oorlog voor straf verdeeld",
observeert een Nederlandse missionaris
die al jaren tussen de Koreanen woont.
„Korea daarentegen ging de oorlog in als
slachtoffer en kwam eruit als slachtoffer.
Daarom is die deliftg hier zo'n trauma. En
de Amerikanen worden ervoor verant
woordelijk gesteld.
Wat het blazoen van de Verenigde Staten
verder bezoedelde, was hun paternalisme.
De Amerikaanse legercommandant wei
gerde het bestuur te erkennen dat de Zuid
koreanen zelf hadden gevormd. Generaal
Hodge verdacht deze regering van linkse
sympathieën en begon een eigen bestuur
samen te stellen.
Maar hij was slecht op de hoogte van de
plaatselijke omstandigheden en gaf de
sleutelposities aan lieden-in-pakken die
een paar woorden Engels spraken. Helaas
bleken die lieden bijna altijd met de Japan
se bezetters te hebben gecollaboreerd;
sommigen waren zelfs Japanners. Betogin
gen tegen dit bestuur werden vervolgens
met behulp van Amerikaanse troepen
Zuid-Korea is sinds 1992 een model-demo
cratie, een der liberaalste in het Verre Oos
ten. De laatste politieke gevangene is vrij
gelaten, de censuur opgeheven, de leger
top gemuilkorfd. Op de universiteiten,
waar studeren in het verleden vaak onmo
gelijk was wegens laaghangende traangas-
wolleen, is de rust goeddeels weergekeerd.
Maar de studenten hebben nooit vergeten
hoe Washington de militaire dictators ge
doogde die tot 1987 het land bestierden.
Hoewel uit de VS de afgelopen tijd alarme
rende berichten kwamen over een mogelijk
ke Noordkoreaanse kernbom, werden die
op de universiteiten met een schouderop
halen begroet. Sommige jongeren zijn
bang voor de nucleaire dictator Kim Il-
sung en zijn bizarre zoon, die leeft op e
dieet van westerns en zich kleedt in cow-
bow-ouffit. Maar de meesten hebben een
angst die alles verdringt: Japan.
„Wij zien Japan als onze grootste vijand",
zegt Doo Ho-you, een filosofiestudent aan
de Yonsei Universiteit. „Nooit zullen de Ja
panners hun droom opgeven om andere
landen te koloniseren. Nu al hebben ze het
plutonium en de technologie om een
atoombom te bouwen. Waarom zou
Noord-Korea er dan geen mogen hebben?"
Greenpeace wees er vorig jaar al op dat Ja
pan veel meer plutonium uit de verrij-
kingsfabriek in het Britse Sellafield gaat im
porteren dan het nodig heeft voor zijn
snelle-kweekreactoren.
In Zuid-Korea sluimert al vele jaren de
angst voor een Japanse 'bom', een angst
die onlangs nog werd aangewakkerd door
de Japanse premier. In een moment van
geringe fijngevoeligheid bevestigde Tsuto-
mu Hata tegenover het Japanse persagent-
sap Kyodo: „Natuurlijk heeft Japan het ver
mogen om kernwapens te bezitten, hoewel
we ze niet hebben gemaakt".
De angst voor Japan staat in de ziel van de
Koreanen gekerfd, omdat Korea meer dan
enige andere natie onder de grillen van het
Land van de Rijzende Zon heeft geleden.
Tussen 1910 en 1945 zuchtte Korea onder
het Japanse juk, waarvoor tienduizenden
met hun leven betaalden.
Korea werd niet alleen gekoloniseerd, het
werd feitelijk opgeheven. Het Koreaans
werd vervangen door Japans, Koreanen
moesten Japanse namen aannemen en
werden gedwongen voor de Japanse keizer
te bidden. Tijdens de Tweede Wereldoor
log werden duizenden Koreaanse vrouwen
voor de Japanse soldaten geworpen en an
deren waren proefkonijn bij medische ex
perimenten. Hoe reëel die angst voor Ja
pan is, staat te bezien. Maar anders dan
Duitsland heeft het moderne Japan nooit
op overtuigende wijze afstand genomen
van zijn verleden.
„Officieel zeggen Zuidkoreaanse politici
dat ze tegen Noord-Korea's kernbom zijn",
constateert een westerse diplomaat, die
niet bij naam wil worden genoemd. „Maar
privé houden sommigen er een andere
mening op na. China heeft kernwapens en
doet nog steeds proeven, zeggen ze. Japan
heeft het plutonium en de technologie om
een bom te maken. Een Noordkoreaanse
atoombom? Geen probleem dus. Vroeg of
laat sterft de 82-jarige dictator in Noord-
Korea en worden de beide landsdelen her
enigd. En dan is die Noordkoreaanse kern
bom gewoon een Koreaanse bom."