«Afrika keert terug naar de Aarde Waarom zou Noord-Korea geen atoombom mogen hebben? Hl Landmijnen zijn een goudmijn Buitenland JINSDAG 28 JUNI 1994 Hoopvolle tekenen op verloren gewaand continent nve J we Hulporganisaties in Europa vve begonnen vorige maand "j 'een actie voor Rwanda. Ve- J en voorspelden dat men sen geen zin zouden heb- li ben om weer een cheque llteiuit te schrijven voor de zo veelste door de mens ver- 'pe oorzaakte ramp in Afrika. Opnieuw vermoordden Afrikanen elkaar om een onbegrijpelijke reden in grote aantallen en met bui tengewone wreedheid. De afschuwelijke stapels lijken in Rwanda, zo werd ge zegd, zouden leiden tot een verdere marginalisatie van dit continent. j n; RICHARD DOWDEN THE INDEPENDENT Na Somalië, Angola en Mozam bique lijkt Rwanda de grootste de meest cynische pessimisten te bevestigen. En niemand kan beweren dat de gebeurtenissen door de media zijn opgeklopt. Cameramensen die ik daar tegenkwam, hadden hun redacteuren het ver zoek gekregen geen beelden maken van lijken. Waarom moeten mensen al- verhaal te horen krij gen over onverklaarbare moord in Afrika? Rwanda leek zelfs het optimis- neutraliseren dat voort kwam uit de verkiezing van Nelson Mandela tot president van Zuid-Affika. Sinds het moorden meer dan een maand geleden begon, hebben veel mensen het gevoel gekregen wat door sommigen ook is uit gesproken dat 'dit het echte Afrika is; hoe lang zou het duren voordat in Zuid-Affika hetzelfde gaat gebeuren?' Het Idinkt wat vergezocht om dan te beweren dat Afrika op _1 het punt staat de boel op orde te krijgen. Maar Mandeia's op roep voor een Afrikaanse we dergeboorte op de recente top van de Organisatie van Afri kaanse Eenheid (OAE), gaf het nieuwe Afrikaanse realisme weer. „We moeten zeggen dat .30 geen hindernis groot genoeg is om ons af te houden van het 'jj totstandbrengen van een Afri kaanse wedergeboorte", zei Mandela. Hij legde de schuld niet bij westerse landen. Hij eis te ook niets van hen hoewel dat normaal gesproken juist wel gebeurt in toespraken op OAE- bijeenkomsten. Mandeia's boodschap was dat AfriJka zijn problemen moet oplossen. Er zijn vreemdere dingen ge beurd. Mandela is er daar zelf één van. Mensen laten zich ge makkelijk meeslepen door de euforie die vorige maand Zuid- Afrika beheerste als ze hopen dat Afrika een oplossing kan vinden voor zijn oorlogen, zijn economie kan herstellen en voedsel kan vinden voor de ge bieden waar droogte en hon gersnood heersen. Maar er is meer. Die euforie is uitgegroeid tot echte verandering en echte hoop. En wat voor onrealisti sche verwachtingen ook zijn ge wekt, die realiteit bestaat wel degelijk. Als de rest van Afrika daardoor wat zelfrespect en ide alisme heeft gekregen, des beter. Vijf jaar lang heeft het erop ge leken dat dit continent weg dreef van de rest van de planeet Aarde. Terwijl de economie in de rest van de Derde Wereld het grootste deel van Azië en Zuid-Amerika van de grond begon te komen, zonken Afri kaanse landen steeds dieper weg in schulden en depressies. Het leek wel alsof het continent weigerde zich te ontwikkelen. Dus waarom zou de buitenwe reld daaraan aandacht schen ken? Afrika is immers niet meer van strategisch belang. De mar ginalisatie van Afrika leek on omkeerbaar. Wat is er dan veranderd? Op hoofdpunten niets. Bij de huidi ge economische groei duurt het nog steeds veertig jaar voordat de meeste Afrikanen weer terug zijn op de levensstandaard die ze in de jaren '70 hadden. De hulpstroom neemt af, de han- delsvoorwaardenverslechteren, het inkomen per hoofd van de bevolking is de afgelopen tien jaar in het grootste deel van Afrika met 25 procent vermin derd. Inmiddels groeien de schulden, en de bevolking ook. Wat is veranderd, is het besef het er een paar strohalmen zijn die kunnen worden gegrepen. Zuid-Afrika's emotionele terug keer naar de mensheid werd door vele miljoenen televiesie- kijkers meebeleefd. Plotseling kon iedereen zich identificeren met een land dat vroeger on aanraakbaar was en een onein dig lange weg had te gaan. En we zullen nog meer beleven. Er is nieuwe commerciële belang stelling voor Afrika. Het kapita lisme is Afrika in de jaren T ontvlucht. De directe vergeven. Maar tegenwoordig is er ook weer hoop voor het verloren gewaande conti- foto epa Alweer een (burger)oorlog, alweer onnoemlijk veel doden. Soms lijkt dat wel de normale toestand in Afrika. Deze foto werd eerder deze maand gemaakt in Rwanda foto reuter ringen in kapitaal bleven ten zuiden van de Sahara steken op ongeveer een miljard dollar per jaar. En de kapitaalvlucht was in diezelfde periode waarschijnlijk vijf maal zo groot. Maar buiten landse investeerders tonen nu een hernieuwde belangstelling voor zuidelijk Afrika. Een land dat zich al snel ont wikkelt is Uganda, hoewel het er minder dan tien jaar geleden net zo voorstond als Rwanda op dit moment. Dit jaar is de Ugandese shilling gaan stijgen ten opzichte van de dollar. Bui tenlandse hulp en een stijgende koffieprijs hebben daaraan ze ker bijgedragen. Maar de plaat selijke bevolking heeft ook nieuw zelfvertrouwen gekregen en ontwikkelt krachtige econo mische activiteit. Politiek scoort Uganda niet hoog op de democratische ranglijst, omdat het geen demo cratie is waarin meer partijen zijn toegelaten. Maar president Joweri Museveni heeft gepro beerd iedereen die onder de be volking steun heeft bij het poli tieke proces te betrekken. In Zuid-Afrika streeft Mandela het zelfde na. Dat is een gangspunt in Afrika, waar de politieke winnaar altijd geneigd was alles naar zich toe te trek ken en de deur dicht te gooien voor mededingers. Uit dergelijke aanwijzingen kan worden opgemaakt dat Afri kaanse landen zich opmerkelijk snel kunnen oprichten, als de omstandigheden daar maar naar zijn. Tot die omstandighe den behoort zeker ook de hou ding van de rest van de wereld. VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Mandela vraagt meer activiteit van Washington WASHINGTON AFP-Rtr De Zuidafrikaanse presi dent Nelson Mandela heeft de Verenigde Staten opge roepen een actievere poli tiek ten opzichte van Afri ka te voeren. De VS zou den volgens Mandela meer kunnen doen voor het her stel van de democratie op het continent. Washington zou zich kunnen inspan nen om de gigantische schuldenlast van de Afri kaanse landen terug te brengen tot een aanvaard baar niveau. Mandela deed zijn op roep, opgenomen op vi deo, bij de opening van een conferentie in het Wit te Huis over een nieuwe benadering van de giganti sche problemen in Afrika. De VS kunnen volgens de Zuidafrikaanse president een pioniersrol vervullen. Secretaris-generaal Sa- lim A. Salim van de Orga nisatie voor Afrikaanse Eenheid (OAE) sprak even eens de hoop uit dat Was hington een leidende rol gaat vervullen in Afrikaan se aangelegenheden. Amerikaanse beleidsma kers hebben op de Afrika- conferentie overigens geen concrete toezeggingen ge daan over kwijtschelding i schulden. LONDEN ROBERT BLOCK THE INDEPENDENT De Verenigde Naties hebben het grootste contract in de ge schiedenis voor het opruimen van mijnenvelden onlangs toe gekend aan een consortium van wapenfabrikanten. Tien miljoen gulden uit de internationale hu manitaire fondsen van de VN zullen worden aangewend om 2.000 kilometer weg in het mid den van Mozambique vrij te maken van landmijnen. Mensenrechtenorganisaties die al twee jaar ijveren voor een verbod op de produktie en het gebruik van landmijnen zijn woedend. Ze vinden het ontoe laatbaar dat wapenfabrikanten hun zakken op deze manier twee keer kunnen vullen: een keer door mijnen te verkopen, de tweede keer door ze tegen een vergoeding op te ruimen. Ondanks het door 41 landen ondertekende moratorium op de export van landmijnen wor den er wereldwijd nog steeds meer mijnen gelegd dan opge ruimd. Naar schatting liggen er mo menteel zo'n 100 miljoen mij nen in 62 landen. In het kader van riskante en kostbare opera ties worden jaarlijks 80.000 landmijnen opgeruimd. Maar in dezelfde periode worden er el ders twee miljoen nieuwe ge legd. De kosten voor het oprui men van mijnen bedragen de onthutsende som van 900 tot 3.000 gulden per stuk. Aangezien mijnenvelden een groot obstakel vormen voor vluchtelingen die naar huis te rug willen en voor het starten van ontwikkelingsprojecten, is mijnopruiming hard op weg een belangrijk onderdeel te worden van de humanitaire hulpverlening aan door oorlog geteisterde gebieden. Dit bete kent dat internationale hulp fondsen hiervoor steeds meer geld zullen uittrekken. Het on langs gesloten contract voor Mozambique is slechts het be gin. De Verenigde Naties schat ten dat er in de komende jaren tussen de 60 en 80 miljoen gul den zal worden uitgetrokken, alleen al voor de 'ontmijning' van Mozambique en Angola. En dat is nog niets vergeleken met de bedragen die in de toekomst gemoeid zullen zijn met het on schadelijk maken van de naar schatting drie miljoen mijnen het voormalige Joegoslavië. De grote wapenfabrikanten be schouwen deze lucratieve markt als een belangrijke groeisector. Het Zuidafrikaanse militair-in dustriële complex, dat vroeger door de staat werd gerund, heeft zijn landmijnenproduktie stilgelegd en is zich gaan toeleg gen op het opruimen van mij nen om te beginnen de ex plosieven die het zelf heeft hel pen leggen. „In Angola liggen mijnen die niemand zonder on ze hulp zal kunnen vinden en onschadelijk maken", aldus een woordvoerder. Als voorbeeld noemde hij een mijnenveld bij de stad Mavinga, waar het Zuid afrikaanse leger 27.000 mijnen heeft gelegd. Iedere week worden wereldwijd gemiddeld 150 burgers door landmijnen verminkt of ge dood. De legers die de mijnen leggen, zeggen dat ze tegen vij andige troepen of tanks worden gebruikt. Maar in werkelijkheid worden deze explosieven steeds vaker tegen burgers ingezet om die van hun land te verdrijven. En in Bosnië en Kroatië worden mijnen gebruikt bij de etnische zuivering. Mijnen maken echter geen on derscheid tussen de voetstap van een soldaat in het veld en die van een oude vrouw die hout sprokkelt. Mijnen hebben ook geen weet van gestaakte vij andigheden. Lange tijd na de gevechten kunnen ze de kinde ren en kleinkinderen van de sol daat die ze heeft gelegd nog ver minken of doden. Ondanks het relatieve succes van het VN-moratorium op de export van mijnen worden we reldwijd nog steeds tussen de vijf en tien miljoen landmijnen per jaar gefabriceerd. Italië, Chi na, de landen van de voormali ge Sovjetunie, voormalig Oost- Duitsland en voormalig Tsje- choslowakije zijn de grootste producenten. Een totaal verbod op de fabrica ge en het gebruik van de explo sieven maakt weinig kans van slagen. Landmijnen zijn immers bijzonder effectieve wapens. Vandaar dat de meeste landen die zich wel aan de bepalingen van het VN-moratorium hou den, zich nu buigen over de ontwikkeling van geavanceerde mijnen, die na een bepaalde tijd uit zichzelf ontploffen. Ook als oorlogen voorbij zijn blijven landmijnen nog tot in lengte van jaren slachtoffers maken, veelal onder bur gers, onder wie de ze Cambodjaanse jongen. archieffoto gpd beter. ontvlucht. De directe investe- tenlandse hulp en een stijgende zelfde na. Dat is een nieuw uit- van archieffoto gpd w." j - Zuidkoreaanse studenten meest bevreesd voor Japan Seoul cees van zwEEDENlitiemacht van drieduizend man moest Amerikanisme liggen in het verleden. Veel de Amerikanen worden ervoor verant- op de universiteiten met een schouderop- het Japanse juk, waarvoor tienduizenden worden ingezet om de ambassade der Ver- Zuidkoreanen denken dat de Verenigde woordelijk gesteld." halen begroet. Sommige jongeren zijn met hun leven betaalden. Het lijkt onverklaarbaar: de permanente enigde Staten te vrijwaren van sloopwerk- Staten in 1945 verantwoordelijk waren Wat het blazoen van de Verenigde Staten bang voor de nucleaire dictator Kim II- Korea werd niet alleen gekoloniseerd, het Het lijkt onverklaarbaar: de permanente aanwezigheid van een bataljon oproerpoli tie voor de omheinde Amerikaanse ambas sade in Seoul. In 1950 waren het de Ameri kanen die de Noordkoreaanse agressors te rugdrongen tot achter de demarcatielijn en daarmee Zuid-Korea's voortbestaan veilig stelden. Maar anno 1994, terwijl Zuid-Ko- rea zich opnieuw bedreigd voelt door het Noorden, zijn de Amerikanen aanzienlijk minder welkom. „Amerika is onze grootste vijand", zegt Myung Hwa-cho, muziekstudente in de Zuidkoreaanse hoofdstad Seoel. „Noord- Korea zal ons nooit aanvallen. De Noord- koreanen en wij zijn één volk." Demonstreren maakt in Zuid-Korea een vi taal deel uit van het rijke universiteitsleven, en de studenten zullen niets nalaten om hun betogingen een anti-Amerikaans ca chet te geven. Vorige week slaagden ze er zelfs in een demonstratie tegen het GATT- wereldhandelsakkoord te plaatsen in het kader van de strijd tegen Uncle Sam. Studenten uit de zuidelijke stad Kwangju kaaptqp een trein, reden triomfantelijk naar Seoul en voegden zich bij de hoofd stedelijke studenten. Ze gijzelden een drachtig 54 politiemannen en togen naar de Amerikaanse ambassade. Op rituele wij ze werden vernielingen aangericht en ge zagsdragers gemolesteerd, litiemacht van drieduizend man moest worden ingezet om de ambassade der Ver enigde Staten te vrijwaren van sloopwerk zaamheden. Gevraagd naar het waarom van de actie zegt een deelneemster, Soo Yeon-lim van Yonsei Universiteit, laconiek: „Oh, door dat GATT-akkoord raken onze rijstboeren hun subsidies kwijt. Ik heb gehoord dat wij dan Amerikaanse rijst moeten gaan eten. Die schijnt goedkoper te zijn dan Koreaan se rijst". In Kwangju, waar in 1980 ruim tweehon derd studenten werden doodgeschoten, is de stemming het grimmigst. Begin deze maand, toen het steeds duidelijker begon te worden dat Noord-Korea bezig was met de ontwikkeling van een kernbom, togen in deze stad 50.000 studenten de straat op. Hun eis was eenvoudig: Amerika moest ophouden Kim Il-sung, De 'Grote Leids man' uit het Noorden, te koeioneren. En om de eis aanschouwelijk te maken, wer den portretten uitgedeeld van de geliefde roerganger. De betogingen zijn niet, zoals soms in an dere landen, het werk van een luidruchtige minderheid. De afkeer van Amerika onder jeugdige Zuidkoreanen is vrijwel algemeen, zo bleek uit een recent onderzoek. Van de ondervraagde jongeren zei bijna negentig procent de Verenigde Staten meer te vre zen dan Noord-Korea. De wortels van het Zuidkoreaanse anti- Amerikanisme liggen in het verleden. Veel Zuidkoreanen denken dat de Verenigde Staten in 1945 verantwoordelijk voor de deling van hun land. In dat jaar kregen twee Amerikaanse topmilitairen opdracht van hun president om in dertig minuten een demarcatielijn op de kaart te tekenen. Het duo, van wie de latere minis ter van defensie Dean Rusk er een was, koos tamelijk willekeurig de 38ste breedte graad. Anno 1994 vormt die 38ste breedtegraad de grens tussen Noord- en Zuid-Korea, hoewel de studenten vergeten dat zonder die demarcatielijn heel Korea in 1945 waarschijnlijk onder Sovjet-invloed was gekomen. Stalins Rode Leger was via de twintig kilometer lange gemeenschappelij ke Sovjet-Koreaanse grens al het noorden binnengedrongen en maakte zich op het hele land te bezetten. De Amerikanen, die op dat moment nog in oorlog waren met Japan, konden geen troepen vrijmaken voor Korea. Ze kozen daarom voor het minste kwaad: een demarcatielijn, met aan Stalin het voorstel het Koreaanse schierei land naar Duits voorbeeld te splitsen. „Maar Duitsland was de agressor geweest en werd na de oorlog voor straf verdeeld", observeert een Nederlandse missionaris die al jaren tussen de Koreanen woont. „Korea daarentegen ging de oorlog in als slachtoffer en kwam eruit als slachtoffer. Daarom is die deliftg hier zo'n trauma. En de Amerikanen worden ervoor verant woordelijk gesteld. Wat het blazoen van de Verenigde Staten verder bezoedelde, was hun paternalisme. De Amerikaanse legercommandant wei gerde het bestuur te erkennen dat de Zuid koreanen zelf hadden gevormd. Generaal Hodge verdacht deze regering van linkse sympathieën en begon een eigen bestuur samen te stellen. Maar hij was slecht op de hoogte van de plaatselijke omstandigheden en gaf de sleutelposities aan lieden-in-pakken die een paar woorden Engels spraken. Helaas bleken die lieden bijna altijd met de Japan se bezetters te hebben gecollaboreerd; sommigen waren zelfs Japanners. Betogin gen tegen dit bestuur werden vervolgens met behulp van Amerikaanse troepen Zuid-Korea is sinds 1992 een model-demo cratie, een der liberaalste in het Verre Oos ten. De laatste politieke gevangene is vrij gelaten, de censuur opgeheven, de leger top gemuilkorfd. Op de universiteiten, waar studeren in het verleden vaak onmo gelijk was wegens laaghangende traangas- wolleen, is de rust goeddeels weergekeerd. Maar de studenten hebben nooit vergeten hoe Washington de militaire dictators ge doogde die tot 1987 het land bestierden. Hoewel uit de VS de afgelopen tijd alarme rende berichten kwamen over een mogelijk ke Noordkoreaanse kernbom, werden die op de universiteiten met een schouderop halen begroet. Sommige jongeren zijn bang voor de nucleaire dictator Kim Il- sung en zijn bizarre zoon, die leeft op e dieet van westerns en zich kleedt in cow- bow-ouffit. Maar de meesten hebben een angst die alles verdringt: Japan. „Wij zien Japan als onze grootste vijand", zegt Doo Ho-you, een filosofiestudent aan de Yonsei Universiteit. „Nooit zullen de Ja panners hun droom opgeven om andere landen te koloniseren. Nu al hebben ze het plutonium en de technologie om een atoombom te bouwen. Waarom zou Noord-Korea er dan geen mogen hebben?" Greenpeace wees er vorig jaar al op dat Ja pan veel meer plutonium uit de verrij- kingsfabriek in het Britse Sellafield gaat im porteren dan het nodig heeft voor zijn snelle-kweekreactoren. In Zuid-Korea sluimert al vele jaren de angst voor een Japanse 'bom', een angst die onlangs nog werd aangewakkerd door de Japanse premier. In een moment van geringe fijngevoeligheid bevestigde Tsuto- mu Hata tegenover het Japanse persagent- sap Kyodo: „Natuurlijk heeft Japan het ver mogen om kernwapens te bezitten, hoewel we ze niet hebben gemaakt". De angst voor Japan staat in de ziel van de Koreanen gekerfd, omdat Korea meer dan enige andere natie onder de grillen van het Land van de Rijzende Zon heeft geleden. Tussen 1910 en 1945 zuchtte Korea onder het Japanse juk, waarvoor tienduizenden met hun leven betaalden. Korea werd niet alleen gekoloniseerd, het werd feitelijk opgeheven. Het Koreaans werd vervangen door Japans, Koreanen moesten Japanse namen aannemen en werden gedwongen voor de Japanse keizer te bidden. Tijdens de Tweede Wereldoor log werden duizenden Koreaanse vrouwen voor de Japanse soldaten geworpen en an deren waren proefkonijn bij medische ex perimenten. Hoe reëel die angst voor Ja pan is, staat te bezien. Maar anders dan Duitsland heeft het moderne Japan nooit op overtuigende wijze afstand genomen van zijn verleden. „Officieel zeggen Zuidkoreaanse politici dat ze tegen Noord-Korea's kernbom zijn", constateert een westerse diplomaat, die niet bij naam wil worden genoemd. „Maar privé houden sommigen er een andere mening op na. China heeft kernwapens en doet nog steeds proeven, zeggen ze. Japan heeft het plutonium en de technologie om een bom te maken. Een Noordkoreaanse atoombom? Geen probleem dus. Vroeg of laat sterft de 82-jarige dictator in Noord- Korea en worden de beide landsdelen her enigd. En dan is die Noordkoreaanse kern bom gewoon een Koreaanse bom."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 7