Verkiezing
splitst
Oekraïne
Schoten Sarajevo klinken tachtig jaar later nog door
Tutsi-vluchtelingen kunnen door komst Fransen weer rustig slapen
Buitenland
(Clinton haalt bezem
weer door Witte Huis
Hongarije krijgt wel 'paars'
Natuurgeweld in Frankrijk en Duitsland
INSDAG 28 JUNI 1994
5
Honderd doden na aanval op Aden
jDEN* De gevechten tussen Zuidjemenitische en Noordjemeni-
lische troepen rond de zuidelijke hoofdstad Aden zijn gisteren in
alle hevigheid voortgezet. Er zouden de afgelopen 48 uur al meer
dan 120 mensen om het leven zijn gekomen en meer dan dui
zend mensen gewond geraakt. Het zuiden vreest dat het noor
den troepen samentrekt voor een beslissende aanval om het
land met geweld te herenigen.
Geen armen draaien in Denemarken
kopenhagen Denemarken schaft het gebruik af dat de politie
arrestanten de arm op de rug mag draaien. Amnesty Internatio
nal had de praktijk vorige week aan de kaak gesteld. De ge
wraakte methode bestaat eruit dat men relschoppers de handen
op de rug boeit. Vervolgens bindt worden de benen op knie
hoogte samen gebonden, zet men een voet tegen de 'andere'
knie vast en plaatst men de andere voet van de arrestant om
hoog onder de handboeien.
Sikh moet schoenen poetsen als penitentie
amritsar Een religieuze Sikh-rechtbank in Amritsar heeft giste
ren een Amerikaanse professor veroordeeld tot zeven dagen
vloeren boenen en schoenen poetsen omdat hij de echtheid van
het heilige boek van de Sikhs had durven aanvechten. Prashura
Singh, die op de universiteit van Michigan les geeft over de Sikh
religie, achtte zichzelf schuldig aan 'godsdienstige misleiding'.
De twee schoten die 80 jaar geleden
in Sarajevo door een Servische natio
nalist werden afgevuurd, klinken aan
het eind van de eeuw nog door. De
kogels die de 19-jarige Gavrilo Prin-
cip afvuurde, maakten niet alleen een
einde aan de levens van de Oosten-
rijks-Hongaarse kroonprins en zijn
vrouw, maar vormden ook de inlei
ding tot twee wereldoorlogen, de
Koude Oorlog en een nieuwe Balkan
oorlog.
Veel mensen beschouwen de moorden
op 28 juni 1914 als de eerste stap om
de Zuidslaven te verenigen en te be
vrijden van buitenlandse overheersing.
Anderen zien ze als het echte begin
van de huidige oorlog om Bosnië,
waarbij de Serviërs, net als toen, de
aanvallende partij zijn.
Princip pleegde de moord speciaal op
de feestdag Vidovdan, 28 juni. Op die
dag wordt de verloren slag op het Me
relveld (in Kosovo in 1389) tegen de
Turken herdacht. De Serviërs verloren
toen hun soevereiniteit, maar in de 500
jaar daarna werd de slag een bron van
legendes die de Serviërs inspireerde
om hun orthodoxe geloof levend te
houden onder de Turkse moslim-over
heersing.
„Ik herinner me een grote stilte", ver
telt Ismet Tabakovic, een moslim, over
de gebeurtenissen van 80 jaar geleden.
„De mensen huilden. Wij voelden niet
alleen spijt voor het imperium, maar
ook voor het echtpaar. Wij wisten wat
de Serviërs ons nu zouden aandoen."
Oostenrijks rol in Bosnië was nieuw.
Wenen was de opvolger van het Turkse
rijk. Maar de Oostenrijkse rol op de
Balkan was een doom in het oog van
Servische nationalisten, die hun eigen
staat, recent bevrijd van Turkse over
heersing, zagen als rechtmatige heer
ser over het gebied.
Na de moorden verklaarde Oostenrijk-
Hongarije de oorlog aan Servië. De
Eerste Wereldoorlog, die het imperium
uiteen zou doen vallen, was uitgebro
ken. Daarna volgde de Tweede Wereld
oorlog en de verdeling van Europa in
communistische en niet-communisti-
sche zones.
Servië domineerde het koninkrijk van
Slovenen, Kroaten en Serviërs het
latere Joegoslavië tussen de wereld
oorlogen en de haat tussen de bevol-
ldngsgroepen nam langzaam toe. Ser
viërs, Kroaten en moslims begingen in
de Tweede Wereldoorlog talrijke gru
welen jegens elkaar. Na de oorlog wist
de Kroatische communist Josip Broz
Tito het nationalisme in te perken,
maar hij slaagde er niet in een Joego
slavische identiteit te scheppen.
De daad van Princip, een lid van de
Zwarte-Handbeweging die Servië wilde
verenigen, werd in het na-oorlogse
Joegoslavië niet veroordeeld. In 1953
werd een museum geopend bij de Mil-
jacka-rivier, waar de schoten werden
afgevuurd. Een zwartmarme/en steen
waarin twee voetstappen waren uitge
houwen, werd in het trottoir gemetseld
waar Princip had gestaan.
Andrej Mitrovic, hoogleraar geschiede
nis in Belgrado, zegt dat nationalisten
als Princip hebben geholpen nieuwe
staten te vormen uit oude rijken, maar
dat het nationalisme van vandaag
'chauvinistisch, separatistisch en on
democratisch' is. Dat soort nationalis
me ligt ten grondslag aan de twee jaar
oude oorlog om Bosnië, die door de
Serviërs werd begonnen uit woede
over de wens van de moslims en ande
re volkeren om zich los te maken van
Joegoslavië.
Het Princip-museum is door de be
schietingen beschadigd. Voorwerpen
die de granatenregen hebben door
staan, zoals Princips tas, zijn in kisten
gepakt en in een synagoge opgeslagen.
Volgens curator Bajto Gec herhaalt de
geschiedenis zich: „Toen viel het Turk
se rijk uiteen en poogde Servië Bosnië
te veroveren. Nu is Joegoslavië uiteen
gevallen en probeert Servië opnieuw
Bosnië in te nemen. Het is absoluut
hetzelfde plan, toen en nu."
Niet iedereen deelt die zienswijze. Dra-
go Zgojnanin veroordeelt de belegering
van Sarajevo, maar oordeelt als een
Serviër over de gebeurtenissen van
1914. „Voor mij blijft Princip een na
tionale held, een revolutionair die een
reeks gebeurtenissen begon die leid
den tot de bevrijding van alle inwoners
van Bosnië", aldus Zgojnanin. „Ieder
een spuugt nu op hem. Dat is niet
juist."
_jStafchef McLarty wijkt voor Panetta
correspondent
)e Amerikaanse president,
.linton, heeft gisteren opnieuw
Ie bezem door het Witte Huis
'ehaald. Ditmaal werd stafchef
Thomas 'Mack' McLarty het
Jachtoffer. McLarty nam de
•erantwoordelijkheid op zich
roor de chaos in de organisatie
ran het Witte Huis, die de presi-
lent al sinds zijn aantreden
>arten speelt.
Clinton besloot om half juli
le veel te 'zachte' McLarty (48)
Ie vervangen door Leon Panet-
a, die nu nog begrotingsdirec
teur is. Panetta wordt beter in
itaat geacht harde beslissingen
te nemen als dat nodig is.
Met het opstappen van
4cLarty, die overigens wel per-
ioonlijk adviseur van Clinton
ilijft, raakt de president op
nieuw een van zijn oude vrien
den uit Arkansas kwijt. Eerder al
moest onderminister van justi
tie Hubbel opstappen, werd
personeelschef Watkins ontsla
gen en pleegde juridisch advi
seur Foster zelfmoord.
Vooral nu zijn omstreden
olan voor hervorming van de
gezondheidzorg op veel verzet
in het Congres stuit, heeft Clin
ton behoefte aan iemand die
orde op zaken stelt in de be-
eidsstaf van het Witte Huis. Pa
netta, zelf voormalig lid van het
Huis van Afgevaardigden, wordt
daartoe in staat geacht. „Nie
mand begrijpt het Witte Huis en
het Congres beter dan Leon Pa
netta", zei Clinton gisteren.
Panetta (56) was als begro
tingsdirecteur de architect van
Clintons bezuinigingsplan, dat
het Amerikaanse begrotingste
kort moet terugdringen van 330
tot minder dan 200 miljard dol
lar in 1997. Hij wordt als begro
tingsdirecteur opgevolgd door
zijn plaatsvervanger, de 63-jari-
ge Alice Rivlin, de eerste vrouw
op deze post.
Clinton kondigde voorts aan
dat David Gergen, die vorig jaar
als communicatie-directeur was
binnengehaald, overstapt van
het Witte Huis naar het ministe
rie van buitenlandse zaken. Hij
moet minister Christopher hel
pen het fel bekritiseerde Ameri
kaanse buitenlandse beleid be
ter te verkopen.'
In Washington wordt al gerui
me tijd gespeculeerd dat Clin
ton ook zijn buitenlands-poli
tieke staf wil reorganiseren.
Christopher zou dan het veld
moeten ruimen, mogelijk voor
zijn onderminister Strobe Tal-
bott. De benoeming van Gergen
wordt uitgelegd als een laatste
poging om het publiek een be
tere indruk te geven van het
buitenlands beleid.
Kravtjsoek wint in west, Koetsjma in oost
De zondag gehouden parlementsverkiezingen dreigen
Oekraïne meer dan tevoren te splitsen. President
Kravtsjoek verwierf volgens gisteren bekendgemaakte
voorlopige uitslagen een grote meerderheid in het natio
nalistische westen van Oekraïne. Zijn grote rivaal, oud
premier Leonid Koetsjma, scoorde daarentegen hoog in
het pro-Russische oosten van het land en op het even
eens pro-Russische schiereiland De Krim.
MOSKOU-KIEV GPD-Rtr-DPA
Geen van beide presidentskan
didaten heeft de meerderheid
behaald, zodat een tweede
stemronde op 10 juli noodzake
lijk is. Volgens Koetsjma is dit
echter het gevolg van fraude.
Zijn woordvoerder zei gister
avond dat de uitslag in het
voordeel van zijn rivaal
Kravtsjoek is vervalst. De voor
zitter van de nationale kiesraad
wees de beschuldiging van de
hand. De einduitslag wordt in
de loop van vandaag verwacht.
Opvallend was dat Kravtsjoek,
die Oekraïne in 1991 naar de
onafhankelijkheid leidde, bijna
80 procent van de stemmen
kreeg in West-Oekraïne.
Kravtsjoek heeft in zijn verkie
zingscampagne een groot punt
gemaakt van de Oelaaïnse on
afhankelijkheid en de noodzaak
om te 'integreren met West-Eu
ropa'. Hij beloofde de kiezers
dat op die manier binnen drie
jaar een einde zou komen aan
de economische crisis.
De Oekraïnse kiezers moeten op 10 juli opnieuw naar de stembus om te kiezen tussen Koetsjma en
Kravtsjoek (rechts). foto seroei supinski
Oekraïne staat er sinds de on
afhankelijkheid bijzonder slecht
voor, met een nationale munt
die bijna niets waard is (45.000
karbovanovets voor 1 dollar),
hyper-inflatie en een enorme
schuld (ruim 4 miljard gulden)
alleen al door de aankoop van
brandstof.
Koetsjma daarentegen bepleit
herstel van de praktisch verbro
ken economische en politieke
relaties met Rusland. De gewe
zen premier, in september 1993
door Kravtsjoek aan de kant ge
zet, meent dat Oekraïne niets
van het Westen heeft te ver
wachten. Geen van beide
kemphanen kan echter bogen
op een uitgewerkt programma
van economische hervormin
gen.
De andere vijf kandidaten
kwamen er bij deze verkiezin
gen nauwelijks aan te pas. Al
leen de communistische voor
zitter van het Oekraïnse parle
ment, Aleksandr Moroz, scoor
de goed in het oosten, waar de
meerderheid van de ruim twaalf
miljoen etnische Russen in
Oekraïne woont.
Het beeld dat gisteravond op
basis van regionale uitslagen uit
de bus kwam, voorspelt voor de
tweede ronde een nek-aan-nek-
race tussen Kravtsjoek en
Koetsjma, met Kravtsjoek als fa
voriet. Hij leek gisteren de
meeste stemmen te halen. Maar
waarnemers menen dat de aan
hang van de communist Moroz,
die gisteren als derde genoteerd
stond, op 10 juli voor Koetsjma
zal kiezen.
Domper voor
coalitie van
premier Italië
ROME EELCO VAN DER UNPEN
CORRESPONDENT
De centrum-rechtse alliantie
van de Italiaanse premier Ber
lusconi is niet onoverwinnelijk.
Dit blijkt uit de uitslag van zon
dag gehouden plaatselijke ver
kiezingen. Veel kandidaten van
links en van de vroegere chris
tendemocratische partij gingen
met de winst aan de haal.
Ruim zes miljoen Italianen
was gevraagd in de tweede, be
slissende ronde het bestuur te
kiezen van 137 gemeenten, ze
ven provincies en de regio Sar
dinië. De opkomst bedroeg
slechts 53,4 procent.
Links zegevierde in Sardinië
met 42 procent van de stem
men. Berlusconi's Forza Italia
en de ultra-rechtse Nationale
Alliantie bleven steken op 36,6
procent. De christendemocrati
sche Volkspartij herrees en
sleepte 20,7 procent in de
wacht. De kans is groot dat de
progressieven en de Volkspartij
een coalitie vormen en zo de
twee regeringspartijen op Sardi
nië tot de oppositiebanken ver
oordelen.
Ook in de provinciehoofdste
den was succes weggelegd voor
de progressieven. Ze wonnen in
negen steden, Forza Italia en
Nationale Alliantie in zeven
plaatsen. De beide regerings
partijen veroverden vier provin
cieraden, de progressieven drie.
'Falen van CIA
kostte spionnen
in Iran leven'
WASHINGTON Rtr
Iran heeft eind jaren tachtig in-
formatie van de Amerikaanse
I geheime dienst CIA onder
schept waardoor het zeker der-
tig burgers kon liquideren die
voor de CIA werkten. Dit meldt
het Amerikaanse weekblad US
News and World Report.
Hoge CIA-functionarissen
hebben waarschuwingen daar
over in de wind geslagen: ze
.0 dachten dat de Iraniërs niet
ar slim genoeg zouden zijn om de
CIA te kunnen afluisteren, zo
schrijft het blad. Uit onderzoek
van het weekblad blijkt dat de
sp meeste in Iran gearresteerde
II medewerkers van de Ameri-
kaanse inlichtingendienst zijn
a gemarteld en vervolgens ver-
a moord.
;i Een woordvoerder van de CIA
3 wilde gisteren niet meteen rea-
8 geren op het verslag. Als het
P echter juist is, dan is er opnieuw
jc sprake van een blunder van de
Amerikaanse geheime dienst in
er Iran. Vlak voor de Iraanse revo
lutie, die wijlen ayatollah Kho
meini aan de macht bracht, had
de dienst ontkend dat er een
grote oppositie tegen de sjah
bestond. In 1979 bestormden
en bezetten radicale moslims de
Amerikaanse ambassade in Te
heran.
CORRESPONDENT OOST-EUROPA
Met de beëdiging van premier
Gyula Hom krijgt Hongarije
vandaag zijn eigen 'paarse' coa
litie. De socialistische MSzP en
de liberale Vrije Democraten
(SzDSz) zijn het in nog geen
maand tijd eens geworden over
een kabinet waarin zowel radi
cale economische hervormers
als voorvechters van een goede
•sociale zekerheid zitten.
Deformatie was kort, zelfs voor
Hongaarse begrippen, waar vol
gens de wet twee maanden na
de verkiezingen een nieuw ka
binet gevormd moet worden.
Belangrijkste zorg van de libera
len daarbij was hun uiteindelij
ke positie in de regering, zeker
omdat de MSzP alleen al meer
dan de helft van de zetels in het
parlement heeft. Ze wilden niet
als 'jongste bediende' mee
draaien, maar eisten garanties
dat ze een volwaardige stem in
het beleid zouden krijgen.
Hoe graag de socialisten on
danks hun sterke parlementaire
positie een coalitiepartner wil
len, blijkt uit de gemaakte af
spraken, die er in feite op neer
komen dat de regering altijd in
grote harmonie besluiten moet
nemen.
De liberalen hebben uiteindelijk
maar een beperkt aantal zetels
in het kabinet, te beperkt mis
schien wel naar hun zin. Ze
hadden aanvankelijk ingezet op
vier ministersposten. Het zijn er
uiteindelijk drie geworden,
waaronder overigens de zeer
belangrijke van binnenlandse
zaken.
Dat departement is niet alleen
belangrijk omdat de politie en
de veiligheidsdienst eronder
vallen, maar ook omdat de mi
nister van binnenlandse zaken
gelijktijdig vice-premier is en
automatisch de opvolger van
premier Hom, mocht die moe
ten aftreden of overlijden.
De Hongaarse 'paarse coalitie'
is in zekere zin een mijlpaal in
de politiek van het voormalige
Oostblok. Het is voor het eerst
dat een gewezen communisti
sche partij en een partij die de
voormalige dissidentenbewe
ging vertegenwoordigt, vrijwillig
met elkaar samenwerken. In
een politiek klimaat waar ieder
een in tegenstellingen denkt en
waar concessies en consensus
haast vieze woorden zijn, is dat
een belangrijke stap.
Een van de grote vraagstukken
van de komende tijd wordt wat
de nieuwe coalitie met hoge
functionarissen van het oude
bewind gaat doen. De afgelopei
jaren zijn veel belangrijke func
ties gaandeweg ingevuld door
vertegenwoordigers van de
grootste voormalige regerings
partij, het Hongaars Democra
tisch Forum.
Tram slaat in zijn eentje op hol in Noorse hoofdstad
Hij begon zijn tocht in de steile heuvels bij het
skistation van Oslo. Het gevaarte denderde
steeds sneller naar beneden. Pas na meer dan
zeven kilometer kwam de wagen tot stilstand op
een oplopend traject in een metrotimnel.
Wonder boven wonder is niemand gewond
geraakt. De dienstwagen liep ook geen schade
op. De politie onderzoek hoe de wagen op hol
heeft kunnen slaan.
Een tramwagen zonder chauffeur is in de nacht
van zondag op maandag met snelheden tot 200
kilometer per uur kilometers door het centrum
van Oslo gereden. Dat heeft de Noorse politie
gisteren bekend gemaakt.
De dienstwagen, die gebruikt wordt bij her
stelwerkzaamheden aan de rails, weegt 15 ton.
auribeau Auribeau sur Saigne is een van de vele plaatsen in Zuid-Frankrijk waar de natuur ongenadig heeft toegeslagen. Stormen en overstromin
gen hebben een ravage aangericht. In Zuid-Duitsland zorgde zware regenval gisteren eveneens voor overstromingen. In Baden-Württemberg vielen
drie doden door de gevolgen van het noodweer. foto reuter
f
Franse militairen zijn gisteren voor het
eerst doorgedrongen tot Centraal-Ruan-
da. In Gikongoro werden zij onthaald
door de plaatselijke bevolking en 250.000
Hutu's the zijn gevlucht voor het door de
Tutsi's overheerste Rwandees Patriottisch
Front (RPF). De Fransen hadden tot nu
toe hun acties in het kader van de opera-
tie-Turquoise beperkt tot het westen van
Rwanda.
CYANGUGU ROBERT BLOCK
THE INDEPENDENT
In een kom tussen de glooiende heuvels
van een theeplantage slapen, eten en bid
den zo'n 8.000 Tutsi's met een nieuw ge
voel van hoop. In het overvolle vluchtelin
genkamp wordt zelfs voorzichtig gelachen,
voor het eerst sinds extremistische Hutu
milities begonnen met hun slachtpartij on
der Tutsi's en gematigde Hutu's.
De reden van het nieuwe optimisme onder
de vluchtelingen bij Cyangugu in het wes
ten van Rwanda is de aanwezigheid.van
vijftig lichtbewapende Franse para's die de
voorhoede vormen van de Franse interven
tiemacht.
Een 26-jarige vluchteling wijst met zijn
magere vinger naar de omliggende hori
zon. „De milities verschenen dagelijks op
de rand van de heuvels", zegt hij, „maar
toen de Fransen donderdag kwamen, kon
den we 's nachts voor het eerst rustig sla
pen." Hij zwijgt even nadenkend. „Als de
Fransen weer vertrekken voordat de rust is
hersteld, zijn wij de klos. Dan jagen de mi
lities ons uit wraak onmiddelijk over de
kling."
Maai- bij die mogelijkheid willen de berooi
de vluchtelingen niet lang stil blijven staan.
Zondag vierden de kampbewoners hun
eerste katholieke mis in tijden. Zo'n 3.000
mensen verzamelden zich op een helling
en luisterden naar de preek, van bovenaf
gadegeslagen door Franse soldaten.
Maar de Tutsi's in het vluchtelingenkamp
zijn niet de enige Rwandezen die blij zijn
met de komst van de Fransen. Vijftien kilo
meter verderop, in de stad Cyangugu zelf,
vieren Hutu's de Franse interventie om
heel andere redenen. Met Franse vlaggen
uitgedoste auto's en bromfietsen parade
ren over de hoofdweg van de stad. „De
mensen hier zijn blij, omdat Frankrijk het
enige land is dat de problemen van
Rwanda begrijpt", zegt een Hutu en aan
hanger van de Hutu-regering, die verant
woordelijk wordt geacht voor de orgie van
geweld. „We willen dat de Fransen de re
bellen van het RPF weer terugjagen naar
Uganda, waar ze vandaan kwamen. Als ze
dat niet doen, zal het RPF ons vermoorden.
Maar de bevolking hier vertrouwt erop dat
het Franse leger ons zal redden."
De Fransen bieden deze tegengestelde ver
wachtingen het hoofd door steeds weer te
benadrukken dat ze een absoluut neutrale
partij vormen met als enige doel de huma
nitaire bescherming van alle vluchtelingen.
Maar de Fransen zullen nauwelijks kunnen
voorkomen dat ze ervan worden beschul
digd de ene of de andere kant te steunen.
De Tutsi-leiders van het RPF hebben hun
oppositie tegen de Fran.se betrokkenheid
tijdelijk opgeschort, op voorwaarde dat de
Fransen zich strikt aan hun humanitaire
mandaat houden. Maar dit neemt niet weg
dat het RPF nog steeds uiterst wantrouwig
is over de beweegredenen van de Fransen.
Het RPF vreest dat het er Parijs uiteindelijk
om te doen is de Hutu-regering in het za
del te houden.
Ook sommige hulporganisaties hebben al
hun bedenkingen geuit over de Franse in
terventiemacht, omdat die gebruik maakt
van de hulp van Rwandese para's.
De vergelijking met de desastreuze Ameri
kaanse interventie in Somalië dringt zich
op. In Somalië kwamen de humanitaire
doeleinden in het gedrang toen de Ameri
kaanse troepen verstrikt raakten in de bur
geroorlog. Bij de Franse interventie in
Rwanda lijkt dit gevaar vooralsnog minder
groot, aangezien hun troepenmacht en
materieel lang niet zo massaal is als die
van de Amerikanen in Somalië.