Verkiezing splitst Oekraïne Schoten Sarajevo klinken tachtig jaar later nog door Tutsi-vluchtelingen kunnen door komst Fransen weer rustig slapen Buitenland (Clinton haalt bezem weer door Witte Huis Hongarije krijgt wel 'paars' Natuurgeweld in Frankrijk en Duitsland INSDAG 28 JUNI 1994 5 Honderd doden na aanval op Aden jDEN* De gevechten tussen Zuidjemenitische en Noordjemeni- lische troepen rond de zuidelijke hoofdstad Aden zijn gisteren in alle hevigheid voortgezet. Er zouden de afgelopen 48 uur al meer dan 120 mensen om het leven zijn gekomen en meer dan dui zend mensen gewond geraakt. Het zuiden vreest dat het noor den troepen samentrekt voor een beslissende aanval om het land met geweld te herenigen. Geen armen draaien in Denemarken kopenhagen Denemarken schaft het gebruik af dat de politie arrestanten de arm op de rug mag draaien. Amnesty Internatio nal had de praktijk vorige week aan de kaak gesteld. De ge wraakte methode bestaat eruit dat men relschoppers de handen op de rug boeit. Vervolgens bindt worden de benen op knie hoogte samen gebonden, zet men een voet tegen de 'andere' knie vast en plaatst men de andere voet van de arrestant om hoog onder de handboeien. Sikh moet schoenen poetsen als penitentie amritsar Een religieuze Sikh-rechtbank in Amritsar heeft giste ren een Amerikaanse professor veroordeeld tot zeven dagen vloeren boenen en schoenen poetsen omdat hij de echtheid van het heilige boek van de Sikhs had durven aanvechten. Prashura Singh, die op de universiteit van Michigan les geeft over de Sikh religie, achtte zichzelf schuldig aan 'godsdienstige misleiding'. De twee schoten die 80 jaar geleden in Sarajevo door een Servische natio nalist werden afgevuurd, klinken aan het eind van de eeuw nog door. De kogels die de 19-jarige Gavrilo Prin- cip afvuurde, maakten niet alleen een einde aan de levens van de Oosten- rijks-Hongaarse kroonprins en zijn vrouw, maar vormden ook de inlei ding tot twee wereldoorlogen, de Koude Oorlog en een nieuwe Balkan oorlog. Veel mensen beschouwen de moorden op 28 juni 1914 als de eerste stap om de Zuidslaven te verenigen en te be vrijden van buitenlandse overheersing. Anderen zien ze als het echte begin van de huidige oorlog om Bosnië, waarbij de Serviërs, net als toen, de aanvallende partij zijn. Princip pleegde de moord speciaal op de feestdag Vidovdan, 28 juni. Op die dag wordt de verloren slag op het Me relveld (in Kosovo in 1389) tegen de Turken herdacht. De Serviërs verloren toen hun soevereiniteit, maar in de 500 jaar daarna werd de slag een bron van legendes die de Serviërs inspireerde om hun orthodoxe geloof levend te houden onder de Turkse moslim-over heersing. „Ik herinner me een grote stilte", ver telt Ismet Tabakovic, een moslim, over de gebeurtenissen van 80 jaar geleden. „De mensen huilden. Wij voelden niet alleen spijt voor het imperium, maar ook voor het echtpaar. Wij wisten wat de Serviërs ons nu zouden aandoen." Oostenrijks rol in Bosnië was nieuw. Wenen was de opvolger van het Turkse rijk. Maar de Oostenrijkse rol op de Balkan was een doom in het oog van Servische nationalisten, die hun eigen staat, recent bevrijd van Turkse over heersing, zagen als rechtmatige heer ser over het gebied. Na de moorden verklaarde Oostenrijk- Hongarije de oorlog aan Servië. De Eerste Wereldoorlog, die het imperium uiteen zou doen vallen, was uitgebro ken. Daarna volgde de Tweede Wereld oorlog en de verdeling van Europa in communistische en niet-communisti- sche zones. Servië domineerde het koninkrijk van Slovenen, Kroaten en Serviërs het latere Joegoslavië tussen de wereld oorlogen en de haat tussen de bevol- ldngsgroepen nam langzaam toe. Ser viërs, Kroaten en moslims begingen in de Tweede Wereldoorlog talrijke gru welen jegens elkaar. Na de oorlog wist de Kroatische communist Josip Broz Tito het nationalisme in te perken, maar hij slaagde er niet in een Joego slavische identiteit te scheppen. De daad van Princip, een lid van de Zwarte-Handbeweging die Servië wilde verenigen, werd in het na-oorlogse Joegoslavië niet veroordeeld. In 1953 werd een museum geopend bij de Mil- jacka-rivier, waar de schoten werden afgevuurd. Een zwartmarme/en steen waarin twee voetstappen waren uitge houwen, werd in het trottoir gemetseld waar Princip had gestaan. Andrej Mitrovic, hoogleraar geschiede nis in Belgrado, zegt dat nationalisten als Princip hebben geholpen nieuwe staten te vormen uit oude rijken, maar dat het nationalisme van vandaag 'chauvinistisch, separatistisch en on democratisch' is. Dat soort nationalis me ligt ten grondslag aan de twee jaar oude oorlog om Bosnië, die door de Serviërs werd begonnen uit woede over de wens van de moslims en ande re volkeren om zich los te maken van Joegoslavië. Het Princip-museum is door de be schietingen beschadigd. Voorwerpen die de granatenregen hebben door staan, zoals Princips tas, zijn in kisten gepakt en in een synagoge opgeslagen. Volgens curator Bajto Gec herhaalt de geschiedenis zich: „Toen viel het Turk se rijk uiteen en poogde Servië Bosnië te veroveren. Nu is Joegoslavië uiteen gevallen en probeert Servië opnieuw Bosnië in te nemen. Het is absoluut hetzelfde plan, toen en nu." Niet iedereen deelt die zienswijze. Dra- go Zgojnanin veroordeelt de belegering van Sarajevo, maar oordeelt als een Serviër over de gebeurtenissen van 1914. „Voor mij blijft Princip een na tionale held, een revolutionair die een reeks gebeurtenissen begon die leid den tot de bevrijding van alle inwoners van Bosnië", aldus Zgojnanin. „Ieder een spuugt nu op hem. Dat is niet juist." _jStafchef McLarty wijkt voor Panetta correspondent )e Amerikaanse president, .linton, heeft gisteren opnieuw Ie bezem door het Witte Huis 'ehaald. Ditmaal werd stafchef Thomas 'Mack' McLarty het Jachtoffer. McLarty nam de •erantwoordelijkheid op zich roor de chaos in de organisatie ran het Witte Huis, die de presi- lent al sinds zijn aantreden >arten speelt. Clinton besloot om half juli le veel te 'zachte' McLarty (48) Ie vervangen door Leon Panet- a, die nu nog begrotingsdirec teur is. Panetta wordt beter in itaat geacht harde beslissingen te nemen als dat nodig is. Met het opstappen van 4cLarty, die overigens wel per- ioonlijk adviseur van Clinton ilijft, raakt de president op nieuw een van zijn oude vrien den uit Arkansas kwijt. Eerder al moest onderminister van justi tie Hubbel opstappen, werd personeelschef Watkins ontsla gen en pleegde juridisch advi seur Foster zelfmoord. Vooral nu zijn omstreden olan voor hervorming van de gezondheidzorg op veel verzet in het Congres stuit, heeft Clin ton behoefte aan iemand die orde op zaken stelt in de be- eidsstaf van het Witte Huis. Pa netta, zelf voormalig lid van het Huis van Afgevaardigden, wordt daartoe in staat geacht. „Nie mand begrijpt het Witte Huis en het Congres beter dan Leon Pa netta", zei Clinton gisteren. Panetta (56) was als begro tingsdirecteur de architect van Clintons bezuinigingsplan, dat het Amerikaanse begrotingste kort moet terugdringen van 330 tot minder dan 200 miljard dol lar in 1997. Hij wordt als begro tingsdirecteur opgevolgd door zijn plaatsvervanger, de 63-jari- ge Alice Rivlin, de eerste vrouw op deze post. Clinton kondigde voorts aan dat David Gergen, die vorig jaar als communicatie-directeur was binnengehaald, overstapt van het Witte Huis naar het ministe rie van buitenlandse zaken. Hij moet minister Christopher hel pen het fel bekritiseerde Ameri kaanse buitenlandse beleid be ter te verkopen.' In Washington wordt al gerui me tijd gespeculeerd dat Clin ton ook zijn buitenlands-poli tieke staf wil reorganiseren. Christopher zou dan het veld moeten ruimen, mogelijk voor zijn onderminister Strobe Tal- bott. De benoeming van Gergen wordt uitgelegd als een laatste poging om het publiek een be tere indruk te geven van het buitenlands beleid. Kravtjsoek wint in west, Koetsjma in oost De zondag gehouden parlementsverkiezingen dreigen Oekraïne meer dan tevoren te splitsen. President Kravtsjoek verwierf volgens gisteren bekendgemaakte voorlopige uitslagen een grote meerderheid in het natio nalistische westen van Oekraïne. Zijn grote rivaal, oud premier Leonid Koetsjma, scoorde daarentegen hoog in het pro-Russische oosten van het land en op het even eens pro-Russische schiereiland De Krim. MOSKOU-KIEV GPD-Rtr-DPA Geen van beide presidentskan didaten heeft de meerderheid behaald, zodat een tweede stemronde op 10 juli noodzake lijk is. Volgens Koetsjma is dit echter het gevolg van fraude. Zijn woordvoerder zei gister avond dat de uitslag in het voordeel van zijn rivaal Kravtsjoek is vervalst. De voor zitter van de nationale kiesraad wees de beschuldiging van de hand. De einduitslag wordt in de loop van vandaag verwacht. Opvallend was dat Kravtsjoek, die Oekraïne in 1991 naar de onafhankelijkheid leidde, bijna 80 procent van de stemmen kreeg in West-Oekraïne. Kravtsjoek heeft in zijn verkie zingscampagne een groot punt gemaakt van de Oelaaïnse on afhankelijkheid en de noodzaak om te 'integreren met West-Eu ropa'. Hij beloofde de kiezers dat op die manier binnen drie jaar een einde zou komen aan de economische crisis. De Oekraïnse kiezers moeten op 10 juli opnieuw naar de stembus om te kiezen tussen Koetsjma en Kravtsjoek (rechts). foto seroei supinski Oekraïne staat er sinds de on afhankelijkheid bijzonder slecht voor, met een nationale munt die bijna niets waard is (45.000 karbovanovets voor 1 dollar), hyper-inflatie en een enorme schuld (ruim 4 miljard gulden) alleen al door de aankoop van brandstof. Koetsjma daarentegen bepleit herstel van de praktisch verbro ken economische en politieke relaties met Rusland. De gewe zen premier, in september 1993 door Kravtsjoek aan de kant ge zet, meent dat Oekraïne niets van het Westen heeft te ver wachten. Geen van beide kemphanen kan echter bogen op een uitgewerkt programma van economische hervormin gen. De andere vijf kandidaten kwamen er bij deze verkiezin gen nauwelijks aan te pas. Al leen de communistische voor zitter van het Oekraïnse parle ment, Aleksandr Moroz, scoor de goed in het oosten, waar de meerderheid van de ruim twaalf miljoen etnische Russen in Oekraïne woont. Het beeld dat gisteravond op basis van regionale uitslagen uit de bus kwam, voorspelt voor de tweede ronde een nek-aan-nek- race tussen Kravtsjoek en Koetsjma, met Kravtsjoek als fa voriet. Hij leek gisteren de meeste stemmen te halen. Maar waarnemers menen dat de aan hang van de communist Moroz, die gisteren als derde genoteerd stond, op 10 juli voor Koetsjma zal kiezen. Domper voor coalitie van premier Italië ROME EELCO VAN DER UNPEN CORRESPONDENT De centrum-rechtse alliantie van de Italiaanse premier Ber lusconi is niet onoverwinnelijk. Dit blijkt uit de uitslag van zon dag gehouden plaatselijke ver kiezingen. Veel kandidaten van links en van de vroegere chris tendemocratische partij gingen met de winst aan de haal. Ruim zes miljoen Italianen was gevraagd in de tweede, be slissende ronde het bestuur te kiezen van 137 gemeenten, ze ven provincies en de regio Sar dinië. De opkomst bedroeg slechts 53,4 procent. Links zegevierde in Sardinië met 42 procent van de stem men. Berlusconi's Forza Italia en de ultra-rechtse Nationale Alliantie bleven steken op 36,6 procent. De christendemocrati sche Volkspartij herrees en sleepte 20,7 procent in de wacht. De kans is groot dat de progressieven en de Volkspartij een coalitie vormen en zo de twee regeringspartijen op Sardi nië tot de oppositiebanken ver oordelen. Ook in de provinciehoofdste den was succes weggelegd voor de progressieven. Ze wonnen in negen steden, Forza Italia en Nationale Alliantie in zeven plaatsen. De beide regerings partijen veroverden vier provin cieraden, de progressieven drie. 'Falen van CIA kostte spionnen in Iran leven' WASHINGTON Rtr Iran heeft eind jaren tachtig in- formatie van de Amerikaanse I geheime dienst CIA onder schept waardoor het zeker der- tig burgers kon liquideren die voor de CIA werkten. Dit meldt het Amerikaanse weekblad US News and World Report. Hoge CIA-functionarissen hebben waarschuwingen daar over in de wind geslagen: ze .0 dachten dat de Iraniërs niet ar slim genoeg zouden zijn om de CIA te kunnen afluisteren, zo schrijft het blad. Uit onderzoek van het weekblad blijkt dat de sp meeste in Iran gearresteerde II medewerkers van de Ameri- kaanse inlichtingendienst zijn a gemarteld en vervolgens ver- a moord. ;i Een woordvoerder van de CIA 3 wilde gisteren niet meteen rea- 8 geren op het verslag. Als het P echter juist is, dan is er opnieuw jc sprake van een blunder van de Amerikaanse geheime dienst in er Iran. Vlak voor de Iraanse revo lutie, die wijlen ayatollah Kho meini aan de macht bracht, had de dienst ontkend dat er een grote oppositie tegen de sjah bestond. In 1979 bestormden en bezetten radicale moslims de Amerikaanse ambassade in Te heran. CORRESPONDENT OOST-EUROPA Met de beëdiging van premier Gyula Hom krijgt Hongarije vandaag zijn eigen 'paarse' coa litie. De socialistische MSzP en de liberale Vrije Democraten (SzDSz) zijn het in nog geen maand tijd eens geworden over een kabinet waarin zowel radi cale economische hervormers als voorvechters van een goede •sociale zekerheid zitten. Deformatie was kort, zelfs voor Hongaarse begrippen, waar vol gens de wet twee maanden na de verkiezingen een nieuw ka binet gevormd moet worden. Belangrijkste zorg van de libera len daarbij was hun uiteindelij ke positie in de regering, zeker omdat de MSzP alleen al meer dan de helft van de zetels in het parlement heeft. Ze wilden niet als 'jongste bediende' mee draaien, maar eisten garanties dat ze een volwaardige stem in het beleid zouden krijgen. Hoe graag de socialisten on danks hun sterke parlementaire positie een coalitiepartner wil len, blijkt uit de gemaakte af spraken, die er in feite op neer komen dat de regering altijd in grote harmonie besluiten moet nemen. De liberalen hebben uiteindelijk maar een beperkt aantal zetels in het kabinet, te beperkt mis schien wel naar hun zin. Ze hadden aanvankelijk ingezet op vier ministersposten. Het zijn er uiteindelijk drie geworden, waaronder overigens de zeer belangrijke van binnenlandse zaken. Dat departement is niet alleen belangrijk omdat de politie en de veiligheidsdienst eronder vallen, maar ook omdat de mi nister van binnenlandse zaken gelijktijdig vice-premier is en automatisch de opvolger van premier Hom, mocht die moe ten aftreden of overlijden. De Hongaarse 'paarse coalitie' is in zekere zin een mijlpaal in de politiek van het voormalige Oostblok. Het is voor het eerst dat een gewezen communisti sche partij en een partij die de voormalige dissidentenbewe ging vertegenwoordigt, vrijwillig met elkaar samenwerken. In een politiek klimaat waar ieder een in tegenstellingen denkt en waar concessies en consensus haast vieze woorden zijn, is dat een belangrijke stap. Een van de grote vraagstukken van de komende tijd wordt wat de nieuwe coalitie met hoge functionarissen van het oude bewind gaat doen. De afgelopei jaren zijn veel belangrijke func ties gaandeweg ingevuld door vertegenwoordigers van de grootste voormalige regerings partij, het Hongaars Democra tisch Forum. Tram slaat in zijn eentje op hol in Noorse hoofdstad Hij begon zijn tocht in de steile heuvels bij het skistation van Oslo. Het gevaarte denderde steeds sneller naar beneden. Pas na meer dan zeven kilometer kwam de wagen tot stilstand op een oplopend traject in een metrotimnel. Wonder boven wonder is niemand gewond geraakt. De dienstwagen liep ook geen schade op. De politie onderzoek hoe de wagen op hol heeft kunnen slaan. Een tramwagen zonder chauffeur is in de nacht van zondag op maandag met snelheden tot 200 kilometer per uur kilometers door het centrum van Oslo gereden. Dat heeft de Noorse politie gisteren bekend gemaakt. De dienstwagen, die gebruikt wordt bij her stelwerkzaamheden aan de rails, weegt 15 ton. auribeau Auribeau sur Saigne is een van de vele plaatsen in Zuid-Frankrijk waar de natuur ongenadig heeft toegeslagen. Stormen en overstromin gen hebben een ravage aangericht. In Zuid-Duitsland zorgde zware regenval gisteren eveneens voor overstromingen. In Baden-Württemberg vielen drie doden door de gevolgen van het noodweer. foto reuter f Franse militairen zijn gisteren voor het eerst doorgedrongen tot Centraal-Ruan- da. In Gikongoro werden zij onthaald door de plaatselijke bevolking en 250.000 Hutu's the zijn gevlucht voor het door de Tutsi's overheerste Rwandees Patriottisch Front (RPF). De Fransen hadden tot nu toe hun acties in het kader van de opera- tie-Turquoise beperkt tot het westen van Rwanda. CYANGUGU ROBERT BLOCK THE INDEPENDENT In een kom tussen de glooiende heuvels van een theeplantage slapen, eten en bid den zo'n 8.000 Tutsi's met een nieuw ge voel van hoop. In het overvolle vluchtelin genkamp wordt zelfs voorzichtig gelachen, voor het eerst sinds extremistische Hutu milities begonnen met hun slachtpartij on der Tutsi's en gematigde Hutu's. De reden van het nieuwe optimisme onder de vluchtelingen bij Cyangugu in het wes ten van Rwanda is de aanwezigheid.van vijftig lichtbewapende Franse para's die de voorhoede vormen van de Franse interven tiemacht. Een 26-jarige vluchteling wijst met zijn magere vinger naar de omliggende hori zon. „De milities verschenen dagelijks op de rand van de heuvels", zegt hij, „maar toen de Fransen donderdag kwamen, kon den we 's nachts voor het eerst rustig sla pen." Hij zwijgt even nadenkend. „Als de Fransen weer vertrekken voordat de rust is hersteld, zijn wij de klos. Dan jagen de mi lities ons uit wraak onmiddelijk over de kling." Maai- bij die mogelijkheid willen de berooi de vluchtelingen niet lang stil blijven staan. Zondag vierden de kampbewoners hun eerste katholieke mis in tijden. Zo'n 3.000 mensen verzamelden zich op een helling en luisterden naar de preek, van bovenaf gadegeslagen door Franse soldaten. Maar de Tutsi's in het vluchtelingenkamp zijn niet de enige Rwandezen die blij zijn met de komst van de Fransen. Vijftien kilo meter verderop, in de stad Cyangugu zelf, vieren Hutu's de Franse interventie om heel andere redenen. Met Franse vlaggen uitgedoste auto's en bromfietsen parade ren over de hoofdweg van de stad. „De mensen hier zijn blij, omdat Frankrijk het enige land is dat de problemen van Rwanda begrijpt", zegt een Hutu en aan hanger van de Hutu-regering, die verant woordelijk wordt geacht voor de orgie van geweld. „We willen dat de Fransen de re bellen van het RPF weer terugjagen naar Uganda, waar ze vandaan kwamen. Als ze dat niet doen, zal het RPF ons vermoorden. Maar de bevolking hier vertrouwt erop dat het Franse leger ons zal redden." De Fransen bieden deze tegengestelde ver wachtingen het hoofd door steeds weer te benadrukken dat ze een absoluut neutrale partij vormen met als enige doel de huma nitaire bescherming van alle vluchtelingen. Maar de Fransen zullen nauwelijks kunnen voorkomen dat ze ervan worden beschul digd de ene of de andere kant te steunen. De Tutsi-leiders van het RPF hebben hun oppositie tegen de Fran.se betrokkenheid tijdelijk opgeschort, op voorwaarde dat de Fransen zich strikt aan hun humanitaire mandaat houden. Maar dit neemt niet weg dat het RPF nog steeds uiterst wantrouwig is over de beweegredenen van de Fransen. Het RPF vreest dat het er Parijs uiteindelijk om te doen is de Hutu-regering in het za del te houden. Ook sommige hulporganisaties hebben al hun bedenkingen geuit over de Franse in terventiemacht, omdat die gebruik maakt van de hulp van Rwandese para's. De vergelijking met de desastreuze Ameri kaanse interventie in Somalië dringt zich op. In Somalië kwamen de humanitaire doeleinden in het gedrang toen de Ameri kaanse troepen verstrikt raakten in de bur geroorlog. Bij de Franse interventie in Rwanda lijkt dit gevaar vooralsnog minder groot, aangezien hun troepenmacht en materieel lang niet zo massaal is als die van de Amerikanen in Somalië.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 5