Zware verliezen na
riskante speculatie
Symposium: kanker is geen erfelijke ziekte
Knallende straaljager zorgt voor consternatie
Klikken loont niet bij elke rechter
Randstad
McDonald's start proef
met thuisbezorging
Toezichthouders krijgen
ruim baan in Den Haag
Kankerpatiënte eist
vergoeding voor
taxol-behandeling
VRIJDAG 24 JUN11994
CHEF GERT VISSER, 071-356439 PLV -Cl
N DER KOOIJ, 071-356441
LEIDEN/NOORDWUKERHOUT
CAROLINE VAN OVERBEEKE
..Kanker is geen erfelijke ziekte.
De kans dat kanker niet erfelijk
is, is 95 procent", benadrukt de
Leidse klinisch geneticus J. Oos-
terwijk. „Maar het onderzoek
naar de erfelijke factoren van
kanker is wel heel belangrijk.
Het helpt ons het achterliggen
de mechanisme van het ont
staan van de ziekte te doorgron
den. En dat kan grote gevolgen
hebben voor het voorkomen en
behandelen van kanker."
Oosterwijk is als arts-specia
list verbonden aan het Klinisch
Genetisch Centrum van het
Academisch Ziekenhuis Leiden
(AZL). Hij was een van de spre
kers deze week op het symposi
um 'Hoe erfelijk is kanker ei-
genlijk?' in Noordwijkerhout.
Dit symposium werd gehouden
ter gelegenheid van het 15-jarig^
bestaan van het Integraal Kan
ker Centrum West (IKW).
De erfelijkheid van kanker
staat momenteel volop in de
belangstelling. Inmiddels is er
bewijs dat een erfelijke compo
nent bij verschillende soorten
kanker een belangrijke rol
speelt. In geval van borstkanker
is ongeveer 5 procent van de ge
vallen erfelijk bepaald, datzelfde
geldt voor dikke darmkanker.
De zoektocht naar de verant
woordelijke genen die het ont
staan van kanker kunnen be
vorderen, gaat door. Het gaat
hierbij vermoedelijk om genen
die de groei van tumoren in het
lichaam moeten tegengaan,
maar door een defect hun werk
niet meer kunnen doen.
Als er duidelijke aanwijzingen
zijn voor de erfelijkheid van een
bepaalde vorm van kanker,
wordt de betreffende familie
voorgelicht. Deze kennis kan
betekenen dat mensen beslui
ten om geen kinderen te ne
men. Bovendien moeten fami
lieleden regelmatig worden on
derzocht zodat tijdig kan wor
den ingegrepen èls kanker
wordt ontdekt. Dat laatste
wordt geregeld door de Stich
ting Opsporing Erfelijke Tumo
ren die ook in Leiden is geves
tigd. De stichting registreert fa
milies waar erfelijke vormen
van kanker voorkomen en doet
onderzoek naar mensen die een
grote kans lopen kanker te krij
gen.
Bij het Klinisch Genetisch
Centrum van het AZL kunnen
mensen terecht met vragen
over een mogelijke erfelijke
aandoening bij zichzelf of in de
familie. Oosterwijk: „We kun
nen nu nog geen laboratorium
onderzoek doen naar de erfe
lijkheid van bijvoorbeeld borst
kanker. Maar er zijn wel duide
lijke aanwijzingen waar we op
afkunnen gaan: zoals meerdere
gevallen in de familie met
borstkanker op relatief jonge
leeftijd en het voorkomen van
tumoren in beide borsten."
Volgens Oosterwijk is het nog
niet mogelijk de erfelijkheid van
alle kankervormen nauwkeurig
vast te stellen. „Bij veel kanker-
vormen kun je niet zien of de
aandoening erfelijk is of dat het
op toeval berust dat ze meerde
re familieleden treft. Omge
vingsfactoren zoals roken, voe
ding en het milieu spelen ook
een belangrijke rol bij het ont
staan van de kanker. We moe
ten meer onderzoek doen om
de mogelijke erfelijke compo
nenten van de ziekte te achter
halen."
Het DNA-erfelijkheidsonder-
zoek kan volgens Oosterwijk be
langrijke informatie opleveren
voor de behandeling van kanker
in de toekomst. „De ziekte ont
staat namelijk altijd in het DNA,
de erfelijke code die in de kem
van alle cellen aanwezig is. Aan
zowel erfelijke vormen van kan
ker als niet-erfelijke vormen van
kanker ligt hetzelfde ontstaans
proces ten grondslag. Als er iets
mis is met de erfelijke code. kun
je kanker krijgen. De cel kan
gaan woekeren omdat de erfe l
lijke code van de cel in de wan
is. Bij erfelijke kanker gebeurt
dit relatief vaker en op jongere
leeftijd dan bij niet-erfelijke I
kanker."
„Daarom is het onderzoek
naar die erfelijkheid heel be
langrijk: als je begrijpt wat het "1
mechanisme van kanker is, kun -J
je beter ingrijpen. Verder is het
goed dat de erfelijkheid van
kanker op dit symposium onder
aandacht van huisartsen is ge
bracht. In het verleden was er S|'
onder medici nauwelijks aan u
dacht voor familiegegevens. Als
er sterke aanwijzingen zijn vootj
erfelijkheid is het goed dat de
huisarts dat onderkent en regi- q
Onderzoek miljoenenverlies bij woningbouwcorporaties
Zeker 34 woningcorporaties in Nederland verliezen geza
menlijk tientallen miljoenen guldens door riskante spe
culatie in opties. De woningbouwcorporaties Kombinatie
77 (K77) in Utrecht en Onze Woning in Nieuwegein gaan
naar verwachting elk voor minimaal zeven miljoen gul
den het schip in.
utrecht gpd
Staatssecretaris E. Heerma
(VROM) heeft gisteren opdracht
gegeven de speculatie met ge
meenschapsgeld bij (voofcüs-
nog) vier corporaties tot op de
bodem uit te zoeken, waaron
der K77 en Onze Woning. Ook
de SCW in Amersfoort, met
25.000 woningen één van de
grotere corporaties in ons land,
is in het vizier van het ministe
rie van volkshuisvesting. De
vierde corporatie zou zich in de
Randstad bevinden.
Of de financiële tegenvallers
uiteindelijk gevolgen hebben
voor huurders van debetrokken
corporaties, valt nog niet te zeg
gen. Volgens een woordvoerder
van VROM is het onderzoek
'vanwege het belang van finan
ciële continuïteit bij corpora
ties' binnen enkele dagen afge
rond. Heerma overweegt een al
gemene maatregel van bestuur
om nieuwe speculaties te voor
komen. „In het somberste sce
nario wordt de corporatie onder
curatele gesteld", schetst de
woordvoerder één van de mo
gelijkheden.
Zeer bezorgd
Het verzoek tot een kritisch on
derzoek kwam woensdag van
de Nationale Woningraad
(NWR) en de koepelorganisatie
NCIW. Zij zijn zeer bezorgd
over het nieuwe fenomeen, om
dat het uiteindelijk alle corpora
ties in Nederland op hoge kos
ten kan jagen. Tot nu toe leen
den banken tegen gunstige
voorwaarden geld uit. Ze zagen
woningbouwverenigingen als
een veilige en solide belegging.
Incident met Boeing verbaast kenners
den haag Een Britse commissie onderzoekt hoe het mogelijk is
dat twee straaljagers van de Britse luchtmacht zaterdag een KLM
Boeing 747 in de weg hebben kunnen vliegen. In de buurt van
Schotland naderde het duo de Boeing tot minder dan 20 kilome
ter. De waarschuwingsapparatuur werkte tijdig en gezagvoerder
Westerdijk trok zijn kist naar veiliger hoogte, zonder dat passa
giers onraad roken. Zo dicht naderen hoort echter niet. En lucht
vaartkenners zijn verbaasd dat het toch gebeurde, ondanks alle
aanwijzingen en regels.
Hoogovens stapt naar Europees Hof
umuiden Hoogovens stapt net als British Steel naar de rechter
uit protest tegen een besluit van de Europese Commissie om ak
koord te gaan met extra miljarden staatssteun voor de Italiaanse
concurrent Ilva. Hoogovens vertrouwt de zaak niet, zo blijkt uit
een gisteren verspreid persbericht. Volgens een woordvoerster
van het bedrijf trok Ilva zich te weinig aan van afgesproken ter
mijnen voor capaciteitsreducties. Dat zou concurrentieverval
sing zijn en lijkt Hoogovens in strijd met de Europese regels.
den haag/leiden
ad van kaam
McDonalds is onlangs in Alk
maar en Zandvoort gestart met
een proef voor thuisbezorging.
De proef duurt een half jaar en
dient niet alleen als test voor
Nederland, maar ook voor de
rest van Europa. Dit meldde gis
teren het vakblad Snackkoerier.
De zeven aangeschafte 'ham
burgerscooters' kunnen de
vraag nu al niet meer aan. De
Alkmaarse McDonald's exploi
tant heeft al extra telefoonlijnen
en scooters besteld. Het experi
ment lijkt daarom nu al ge
slaagd.
Of de filialen in Leiden en Lei
derdorp straks ook op de 'thuis-
tour' gaan, wist licentiehouder
Martin Kop nog niet. „Je over
valt me hier mee, dit is volsla
gen nieuw voor me. In eerste
instantie lijkt het me niet een
voudig om de zaak warm te
houden onderweg. Vooral de
frietjes worden snel slap. Maar
deze week hebben we landelijk
overleg. Misschien komt het
dan aan de orde en kan ik dan
iets meer vertellen over dit pro
ject/^
De proef met de Haagse variant
op de stadswacht is een succes.
Wat in november op kleine
schaal in de wijk Segbroek be
gon, zal zich uitbreiden over
vrijwel de gehele stad. Op korte
termijn wordt het aantal zoge
heten straattoezichthouders al
vast opgeschroefd van vijftien
tot 120. Verder komen er 22
speciale inspecteurs voor open
bare ruimten. Dat heeft de ge
meente Den Haag meegedeeld.
Straattoezichthouders, allen
banenpoolers, binden de strijd
aan met viezigheid en verpau
pering. Waar stadswachten in
de rest van het land het accent
leggen op veiligheid, gaat het bij
de Hagenaars vooral om leef
baarheid.
Bewoners die zich ergeren
omdat de buurman zijn te grote
stapel grof vuil drie dagen te
vroeg op de stoep heeft gezet,
hoeven niet meer te aarzelen bij
Nu er gespeculeerd wordt, drei
gen de banken hun condities in
negatieve zin aan te passen.
Sinds hun verzelfstandiging
zoeken corporaties naarstig
naar financiering van hun nieu
we verplichtingen. Volgens de
ABN Amro hebben minstens 34
corporaties gekozen voor de
rente-derivaten, waarvan vele
varianten in omloop zijn. De
meeste animo bestond bij cor
poraties in de Randstad. Zij ko
zen doorgaans voor de minder
riskante varianten, waarbij het
verlies beperkt blijft tot de
hoogte van de uitgegeven optie
premie.
K77 en Onze Woning namen
veel grotere risico's. Ze schre
ven zelf opties uit zonder enige
dekking: de obligaties waren
niet in hun bezit. Bij K77 wordt
de transactie als normaal on
derdeel van de bedrijfsvoering
beschouwd. Het maximale ver
lies wordt op 7,5 miljoen gulden
geschat. Ónze Woning wil pas
reageren als er financieel orde
op zaken is gesteld. Volgens in
gewijden heeft de corporatie ze
ven tot tien miljoen gulden ver
loren.
Arrestatie van
qat-handelaren
schiphol* anp
Op Schiphol zijn deze week
voor het eerst handelaren in het
verdovende middel qat aange
houden. Bij het vrachtstation op
de luchthaven arresteerde de
douane drie mannen van Afri
kaanse afkomst. Zeshonderd ki
lo van het onder Afrikanen po
pulaire middel werd in beslag
genomen.
De drie werden later overge
dragen aan de marechaussee. In
overleg met het openbaar mi
nisterie in Haarlem zijn de
mannen in verzekering gesteld,
verhoord en weer heengezon
den. De marechaussee zal het
dossier doorzenden naar de
Haarlemse officier van justitie,
die over de vervolging zal be
slissen. Volgens marechaussee-
woordvoerder A. de Jong zijn
sinds 29 mei de werkzame stof
fen van qat (cathinon en cathi-
ne) ondergebracht in de opium
wet en is de handel daarmee
een illegale activiteit geworden.
Rotterdam Koeien op zonne-energie? Een beetje. In een weiland bij Rotterdam zorgt deze zonne-collector ervoor dat water uit een sloot in een waterbak wordt gepompt. Heel
milieuvriendelijk dus. anp foto
'Mensen dachten aan een aardbeving en een ontploffing'
regio roza van der veer
Een straaljager die met een donderend
lawaai door de geluidsbarrière knalde,
heeft gisteren rond het middaguur voor
ontsteltenis in Leiden en regio gezorgd.
De politie in Hillegom kreeg talloze tele
foontjes dat er een grote ontploffing met
uitslaande brand was geweest. Enkele
opgeschrikte Hillegommers melden zelfs
dat de knallen in het Hillegomse verzor
gingstehuis Den Weeligenberg hadden
plaatsgevonden.
De alarmerende telefoontjes waren
voor de politie aanleiding voor een uit
gebreide speurtocht. Twee surveillance
auto's gingen op zoek naar de ontplof
fing en de brand. Aangekomen bij Den
Weeligenberg bleek in het verzorgings
huis echter niets aan de hand te zijn. Een
verdere speurtocht leidde uiteindelijk
naar een bedrijf aan het Oosteinde. Dat
was met vergunning bezig met het ver
branden yan een grote hoeveelheid pal
lets.
„Mensen in Hillegom hebben de knal
len gehoord en rook gezien. Die combi
natie leidde tot de melding dat bij Den
Weeligenberg een ontploffing was ge
weest", vertelt F. Mesker van het politie
district Bollenstreek Noord.
„Ook in andere plaatsen kwamen tien
tallen telefoontjes binnen: de klap was
tot in Waddinxveen gehoord. Mensen
meldden dat de kopjes op de tafel ston
den te trillen. Daardoor werd toch al snel
duidelijk dat er toch wat anders aan de
hand moest zijn."
Ook bij de Katwijkse politie kwamen
een tiental telefoontjes binnen. „Mensen
dachten aan een aardbeving en een ont
ploffing", vertelt ook P. Tas van politie
district Bollenstreek Zuid. Volgens een
woordvoerder van het KNMI in De Bilt,
dat door tientallen mensen uit Noord-
Holland werd gebeld, werden de trillin
gen veroorzaakt door een vliegtuig dat
door de geluidsbarrière ging. Volgens de
apparatuur van het meteorologisch insti
tuut zou zo'n zeventig kilometer ten
westen van Zandvoort een toestel van de
luchtmacht de snelheid van het geluid
hebben overschreden. Het was een Ame
rikaans toestel, meent de KNMI, omdat
er geen Nederlands toestel op dat mo
ment op die plek in de lucht was. Een
woordvoerder van het KNMI: „Het ging
om een Amerikaans toestel. Boven de
Noordzee wordt er regelmatig door de
luchtmacht van verschillende landen su
personisch gevlogen. Meestal merken de
mensen daar niets van. Maar onder be
paalde weersomstandigheden wordt
zo'n knal als het ware uitvergroot. En dat
was nu het geval."
den haag anpwie ze hun gal kunnen spuwen.
Ze bellen gewoon het centrale
meldpunt van de
„handhavingsteams" of klam
pen een voorbijkomende toe
zichthouder aan. Behalve op
dat soort zaken houden de
teams toezicht op foutparkeren,
controleren ze of horeca-, gara
ge- en kamerverhuurbedrijven
de regels naleven en zorgen ze
voor een snelle reparatie van
beschadigingen aan wegdek of
trottoir.
In veel gevallen delen de toe
zichthouders eerst een waar
schuwing uit. Pas als dat niet
helpt bellen ze de politie. Alleen
in de maand maart betrapten ze
bij voorbeeld in Segbroek 575
huishoudens op het fout aan
bieden van vuilnis. In 361 geval
len was een waarschuwing vol
doende om de overtreders hun
troep te laten verwijderen. Bij
de meer dan honderd parkeer-
overtredingen kwam het 53 keer
tot een proces-verbaal.
Haken en ogen aan onderhandelen met verdachten
leiden monica wesseling
Ook in Nederland komt het ge
regeld voor dat een misdadiger
door de rechter aanmerkelijk
minder zwaar gestraft wordt
als hij bereid is te klikken over
zijn collega-boeven. Het komt
vaak voor, maar er zijn nauwe
lijks regels. Dat betekent niet
alleen dat de verdachten niet
bij alle rechtbanken gelijkelijk
beloond worden, maar ook dat
elke vorm van controle op de
ze 'onderonsjes' ontbreekt.
Het wordt tijd dat er goede
regels komen voor wat mag en
wat niet mag, zeggen de voor
standers van dit 'onderhande
len met verdachten', in Ameri
ka aangeduid als Plea bargai
ning. De tegenstanders willen
juist dat er nu, nu deze ge
dragswijze wat meer in de
openbaarheid lijkt te komen
en dus bespreekbaar is, maat
regelen worden genomen om
deze vormen van 'voor wat-
hoort-wat'-rechtspraak te
voorkomen. Voor- en tegen
standers in de persoon van
rechters, officieren van justitie,
procureurs-generaal en weten
schappers troffen elkaar gis
termiddag tijdens een sympo
sium over dit onderwerp aan
de Leidse universiteit.
Zonder onderhandelings
ruimte kun je de strijd tegen.de
zware criminaliteit wel op je
buik schrijven, denkt de Am
sterdamse officier van justitie
Van Capelle. Getuigen zullen
steeds banger worden hun
mond open te doen nu ook in
Nederland de liquidaties in het
misdadig milieu geen uitzon
dering meer zijn. In 1993 wer
den er 43 mensen vermoord
louter en alleen omdat een van
de misdaadorganisaties de be
trokkene 'niet zag zitten'
Doodsklap
Weigeren de getuigen te getui
gen, dan is dat volgens Van Ca
pelle de doodsklap voor de de
mocratische rechtsorde. „Poli
tie en rechters kunnen uitslui
tend nog effectief optreden te
gen verkeersovertredingen en
gelegenheidsdiefjes." Er moet,
zo bepleit Van Capelle, voor
een verdachte dus reden zijn
zijn mond tegenover de politie
of de rechter open te doen.
Zo'n reden kan strafverminde
ring zijn. Minder straf in ruil
voor informatie. Die ruilmoge-
lijkheid moet echter alleen
voor zware georganiseerde
misdaad bestaan. Alleen dan is
volgens Van Capelle de prijs
(een verdachte minder straf
fen) de informatie waard. Het
kan niet zo zijn dat iemand die
in verband met drankmisbruik
voor de rechter staat, vrijge
sproken wordt als hij verklapt
dat zijn buurman ook te veel
had gezopen.
Vóör onderhandelen pleit
ook het nu al bestaande stuw
meer aan zaken op de plank.
De rechters hebben het ra-
zenddruk en de berechting van
verdachten laat vaak maanden
zo niet jaren op zich wachten.
Onderhandelen met een ver
dachte kan een langdurige
rechtzaak uitsparen.
Vingers
Een verdachte kan zichzelf be
hoorlijk in de vingers snijden
als hij besluit het 'op een ak
koordje te gooien' nog voordat
de rechter so wie so heeft be
paald of hij wel schuldig is. Dit
onderhandelen voor de recht
bank komt ook in Nederland
geregeld voor. De verdachte
verklikt en verdient daarmee
bijvoorbeeld een jaar minder
celstraf. Had hij zijn mond
nooit open gedaan dan was hij
misschien wel vrijgesproken.
Een crimineel mag dan cripii-
neel zijn, tegenstanders van
het onderhandelen noemen dit
risico voor de verdachte toch
een groot bezwaar.
Moreel gezien valt er volgens
tegenstanders, onder wie de
hoogleraren Schalken (Amster
dam) en Swart (Utrecht), ook
het een en ander op onderhan
delen met verdachten aan te
merken. Jan met de Pet zou
maar moeilijk begrijpen dat ie
mand die opdracht gaf voor
tien moorden er dank zij haar
geklik met twee jaar cel vanaf
komt, terwijl een door haar
verklikt crimineeltje tien jaar
cel krijgt voor één simpele
moord.
Onderhandelen in achterka
mertjes brengt bovendien de
openbaarheid van de recht
spraak in gevaar. Tien jaar cel
of na een jaartje de straat weer
op: voor Swart mag die keuze
niet afhangen van de kwaliteit
van de onderhandelaar.
De Nederlandse rechtspraak
kent al tien jaar min of meer
vage richtlijnen over onder
handelen met verdachten. Va
ge richtlijnen voor een zo cru
ciale vraag. Mr. Delden, presi
dent van de Haagse rechtbank
en voorzitter van de Neder
landse Vereniging voor Recht
spraak lijkt meer duidelijkheid
in de bevoegdheden van rech
ters en officieren van justitie
niet snel te verwachten; „We
zijn er weer in geslaagd dit
complexe onderwerp vanmid
dag nog ondoorzichtiger te
maken."
Omstreden in de medische wereld
den haag anp
RENS KOLDENHOF
Een 49-jarige vrouw die in het
Haarlemse Spaarne Ziekenhuis
voor kanker wordt behandeld
met het middel Taxol, heeft gis
teren in kort geding geëist dat
verzekeraar Nationale Neder
landen, de kosten daarvan ver
goedt. Het geding diende voor
de vice-president mr. A. Holtrop
van de rechtbank in Den Haag.
Hij deed geen uitspraak maar
verwees de vrouw naar de ad
ministratieve rechter in Haar
lem.
In mei werd bij de vrouw een
kwaa'daardig gezwel aan de ei
erstokken ontdekt. De internist
van het Spaarne Ziekenhuis
heeft haar inmiddels één keer
met taxol behandeld, wat ruim
4200 gulden kostte. De vrouw
had eerder ook kanker. Toen is
ze behandeld met andere mid
delen, maar die slaan nu niet
meer aan. Het enige dat de art
sen kunnen doen is proberen de
tumor te verkleinen. Daarvoor
zijn nog zes behandelingen no
dig. De patiënte zou dus nog
zes keer het bedrag uit eigen
zak moeten betalen, wat vol
gens haar advocate mr. M.
Meerman „zeer onrechtmatig"
is.
Nationale Nederlanden houdt
vast aan de verzekeringsvoor-
waarden in de Algemene Wet
Bijzondere Ziektekosten. Het
middel staat niet op de lijstje
van te vergoeden medicijnen.
Taxol is omstreden in de medi
sche wereld omdat het zeer
kostbaar is terwijl het de ziekte
niet geneest. Wel kan Taxol het
leven van een patiënt verlen
gen. De Ziekenfondsraad komt
naar verwachting in september
met een advies over toepassing
van taxol. Volgens de verzeke
raar rest zowel medici, verzeke
raars als patiënten niets anders
dan daarop te wachten.
Zilveren Kruis Spaarneland
maakte vorige maand bekend
Taxol, vooruitlopend op het ad
vies van de Ziekenfondsraad,
wel te vergoeden.
