Voor oliedollars is zelfs een beter klimaat te koop
"HiiuNAL JEWELIFRV
Buitenland
'Alleen een moedig man vergeeft zijn vijanden'
-- M-W
'De Vietnamezen vinden het prachtig'
WOENSDAG 22 JUNI 1994
CORRESPONDENT
Tien maanden hebben de drie broers
Gjergji de buitenlucht niet gezien. Al die
tijd hebben ze zich verborgen achter de
houten luiken van hun huis. Ook hun vier
zonen moesten binnen blijven. Iedere jon
gen of man uit de familie hangt een zekere
dood boven het hoofd als hij de besloten
heid van de bedompte boerderij verlaat.
Maar de dag voor Pasen zijn de luiken
open en staat Gjon Gjergji in de tuin hout
te hakken. Hij heeft vanwege de feestdagen
veertien dagen respijt gekregen van zijn
potentiële moordenaar. Na die periode is
hij weer onverbiddelijk tot binnenzitten
veroordeeld. En dat alles voor een misdaad
van zijn oudste broer waar hij part noch
deel aan had.
Ludovik Gjergji wordt door zijn broers
als licht zwakzinnig omschreven. Tien
maanden geleden kreeg hij ruzie met een
man uit het dorp en schoot hem dood.
Ludovik werd gearresteerd en de familie
van het slachtoffer zwoer wraak.
Heel Boltoje. een dorp van 180 families
in het noorden van Albanië, weet dat de fa
milie van het slachtoffer heeft gezworen
een mannelijk lid van de Gjergji-clan om
het leven brengen. En heel het dorp accep
teert dat, want volgens de oude wetten
moet het zo zijn. Nu de dictatuur van com
munist Enver Hoxha is verdwenen, heer
sen in het noorden van Albanië weer de
middeleeuwse Kanon-wetten die sinds vijf
honderd jaar van vader op zoon worden
doorgegeven. En die eisen dat bloed met
bloed wordt vergolden.
De familie Gjergji weet ternauwernood
te overleven. In de armoedige boerderij
vc|n Gjon, waar ze uit veiligheidsoverwe
gingen met zijn allen zijn ingetrokken, ver
telt zijn broer Mark dat het water hen tot
de lippen staat. Ze leven van de opbrengst
van de maisoogst van vorig jaar, de dage
lijkse verkoop van de paar liter melk die
hun koe geeft en van de incidentele slacht
van een varken. De 1,7 hectare grond die
ze na de opheffing van de coöperatie heb
ben gekregen, ligt braak.
„Zo kun je niet eeuwig leven", zegt
Mark. Hij hoopt dat de familie van het
slachtoffer over twee maanden, een jaar na
de moord, bereid is de Gjergji's te verge
ven. Theoretisch kan dat via bemiddeling
van de oude mannen van het dorp. De
broers zouden dan een schadevergoeding
moeten betalen. Maar als dat niet gebeurt?
„Dan zal ik me opofferen terwille van de
rest", zegt hij gelaten.
„Ik heb geprobeerd met de familie van
het slachtoffer te praten", vertelt Zef Jakini,
de dorpsoudste. „Maar dat heeft niets op
geleverd. De familie is boos en wil wraak.
Ze wil de Gjergji's tot wanhoop drijven, zo
dat een van hen naar buiten komt en zich
laat doodschieten." Het verbaast hem niet,
het zijn maar gewone mensen, zegt hij:
„Alleen moedige mannen durven hun vij
anden te vergeven."
Jakini noemt de hardheid van de Kanon
juist de kracht van de wet. Door de hele
clan bloot te stellen aan de kans op vendet
ta. worden alle leden gedwongen elkaar in
de hand te houden. Voor buitenstaanders
mag het lijken alsof de wet tot meer moor
den leidt, volgens hem leidt het juist tot
minder bloedvergieten.
Maar de Kanon wordt niet meer zo ge
handhaafd als vroeger. Het communisme
heeft de positie van de dorpsoudsten ver
zwakt. Ze worden niet meer zo serieus ge
nomen als vroeger. Daarom is Jakini wat
huiverig voor bemiddelingen, want hij
staat garant voor de veiligheid van de
Gjergji's als hij bemiddelt in een beza, een
periode van respijt zoals hen met Pasen is
gegeven.
Vroeger kon ook de priester in deze
zwaar katholieke streek grote invloed
oefenen. Als die naar de familie van
slachtoffer ging en daar een kruis op tafel
legde met de Jezus-figuur naar beneden,
waren er maar weinigen die het gebaar van
verzoening, het omdraaien van het kruis,
durfden te weigeren. Maar Dom Zef Gilaj,
de stokoude pater van het dorp, zou zo'n
actie niet meer aandurven. Hij heeft wel
vanaf de kansel opgeroepen van bloed
wraak af te zien, maar dat had geen succes
Gilaj wil met de kwestie zo min mogelijk
van doen hebben. De bloedwraak stamt
van voor de kerstening, zegt hij. Het is eer
oud gebruik waarop de kerk maar nauwe
lijks vat heeft gekregen, zelfs al zijn de Ka
non en de tien geboden volkomen met el
kaar in tegenspraak.
Verenigde Arabische Emiraten van leem- naar computertijdperk
De zeven sjeikdommetjes die nu bekend staan als de
Verenigde Arabische Emiraten, waren een kwart eeuw
geleden weinig meer dan zand. Maar met behulp van
oliedollars werden de emiraten, waarvan Abu Dhabi en
Dubai de bekendste zijn, in de vaart der volkeren opge
stoten. Abu Dhabi exporteert nu bloemen naar Neder
land, Dubai ontwikkelde zich tot het 'Rotterdam van het
Midden-Oosten'. De voormalige bedoeïnen ontdekten
dat voor geld alles te koop is - "zelfs een beter klimaat.
maar een plek in Abu Dhabi
waar lemen hutten zijn te vin
den: het openluchtmuseum.
Het emiraat heeft in minder
dan drie decennia de sprong
van het lemen naar het compu
ter-tijdperk gemaakt, van ka
meel naar auto. „Een gemid
deld gezin", legt Nasser uit,
„heeft nu drie tot vier auto's".
Dubai is het al net zo vergaan.
„Een kwart eeuw geleden
woonden ze hier nog in een
tentje op het strand", bevestigt
Ron Huisman, en gebaart naar
de vergeelde foto van Dubai die
de directiekamer opsiert. „Kijk
nu eens naar buiten". Vanaf de
vijfde verdieping van het hoofd
kantoor van Al-Futtaim, waar
de Nederlander hoofddirecteur
is, presenteert het nieuwe Du
bai zich: wolkenkrabbers, door
palmen omzoomde boulevards,
uitgestrekte parken. „Het golf
terrein is vijf minuten rijden",
voegt Huisman eraan toe.
Al-Futtaim is de grootste han
delsmaatschappij in de Perzi
sche Golf, en staat in menig op
zicht modeljvoor het land. De
groei van het concern is onstui
mig, het werk wordt er door
buitenlanders gedaan, en de
winst gaat naar de Arabische ei
genaren. Hoe hoog die winst is,
weet niemand, want het fami
liebedrijf verstrekt geen jaarcij-
Een juwelier in Dubai. Het emiraatje is in een kwart eeuw schatrijk geworden. foto archief
CORRESPONDENT
„Ieder gezin heeft hier een villa
zoals deze", zegt Nasser Assad
als hij achter de dienstbode en
zijn eigen buik aan de woonka
mer betreedt. Hij draait zich
om, en maakt een uitnodigende
beweging. Wij staan een ogen
blik als versteend op de drem
pel. Aan het oog ontrolt zich
een ruimte ter grootte van een
concertzaal, waarvan de vloer is
belegd met oosterse tapijten. In
een verre hoek staat een stoel-
tjesklok, de wijzers op twaalf
Nasser gebaart werktuiglijk
naar de 23 enorme fauteuils en
de 12 gewone stoelen die de
zaal vullen. „Gaat u zitten*" Dan
zijgen wij neer in een armstoel
van zwart pluche en plaatsen de
voeten op een Perzisch tapijtje
van 4.000 gulden.
Nasser is nu 28 jaar, en heeft
een bescheiden positie op het
ministerie van informatie te
Abu Dhabi. Hij geniet een leuk
inkomen, en hoeft niet al te
hard te werken. De werkdag be
gint om 8.00 uur met de eerste
Arabische koffie in het aircondi
tioned kantoor, en eindigt rond
1.30 uur. Pensioengerechtigde
leeftijd: 45 jaar.
Ondanks zijn relatieve jeugd
heeft Nasser nog het lemen tijd
perk meegemaakt. .Als kleine
jongen woonde ik in een hut
van leem in de woestijn", vertelt
hij. „Dat was slechts iets meer
dan twintig jaar geleden".
Thans, anno 1994, is er nog
fers.
Dubai, waar Al-Futtaim is ge
vestigd. is een van de zeven
sjeikdommen die onder de
naam 'Verenigde Arabische
Emiraten' door het leven gaan.
Het sjeikdom dankt zijn op
komst aan de olie, maar heeft
de afgelopen jaren met grote
voortvarendheid andere geld
bronnen aangeboord - anders
dan in Abu Dhabi is de olie er
over 15 jaar op.
Steeds meer toeristen vinden
hun weg naar het sjeikdom -
metje, gelokt door de lage prij
zen in de winkels. Wekelijks
landen in het naburige Sharjah
bijvoorbeeld 20 vliegtuigen uit
Rusland, en de inzittenden ko
men niet voor strand of woes
tijn. Zij verdringen zich in Du
bai's winkelcentra, waar Japan
se elektronica en sieraden door
het ontbreken van BTW en in
voerrechten 40 procent goedko
per zijn dan thuis (of in West-
Europa).
Naast het 'koopjestoerisme'
drijft de economie van Dubai
echter in toenemende mate op
de handel. De stad heeft zich de
bijnaam 'Rotterdam van het
Midden-Oosten' verworven, en
de havenfaciliteiten doen niet
onder voor die in de Maasstad.
Meer dan 80 procent van dë
goederen die in Dubai worden
ingevoerd, zijn bestemd voor de
export. Japanse auto's worden
via Dubai naar Vietnam en Chi
na verscheept, Keniase bonen
gaan vanuit Dubai per vracht
wagen naar Syrië.
In 1958 werd in de emiraten
het eerste olieveld aangeboord
(in Abu Dhabi), maar het zou
nog lang duren voordat de mo
dernisering van het land ter
hand kon worden genomen.
Pas vanaf 1973, toen de beide
emiraatjes hun olievelden goed
deels nationaliseerden, begon
de stroom oliedollars tot een
waterval aan te zwellen. Het
was aan sjeik Zayed bin Sultan
Al Nahyan (ongeveer 75), heer
ser van Abu Dhabi en president
van de federatie van emiraten,
om het oliegeld te besteden. En
zelfs zijn ergste vijanden geven
toe dat de sjeik, die kan lezen
noch schrijven, zich kundig van
die taak heeft gekweten.
Niet dat de sjeik veel vijanden
heeft, want wie zou zich tegen
een heerser willen keren die als
een sinterklaas regeert? Inwo
ners van de emiraten betalen
geen belasting, en krijgen een
hoop cadeau. Elk gezin heeft
recht op een stuk land waar het
zijn eigen villa mag bouwen,
onderwijs wordt gratis verstrekt,
en hetzelfde geldt voor medi
sche hulp. Indien een operatie
niet kan worden uitgevoerd in
een van de 'eigen' ziekenhui
zen, wordt de patiënt naar Eu
ropa of Amerika gevlogen. De
rekening gaat gewoon naar de
sjeik.
Zelfs de ergste financiële te
genslagen konden de sjeiks er
de afgelopen jaren niet toe
brengen hun onderdanen lastig
te vallen met onbenulligheden
als loonbelasting of BTW. De
Golfoorlog kostte 12 miljard
gulden en de val van de fraudu
leuze BBCI-bank betekende een
domper van bijna 20 miljard
gulden, maar nog altijd is het
belastingtarief gewoon nul.
Ook in ethisch opzicht is de
heerser genadig. Voor isla
mieten geldt de sharia, waaron
der bijvoorbeeld overspeligen
gestenigd kunnen worden.
Maar op de buitenlanders, die
in de emiraatjes 80 procent van
de bevolking uitmaken, zijn de
veel soepeler christelijke wetten
van toepassing. En anders dan
in het naburige Saudi-Arabië
kan in de emiraten de bevolking
via de satelliet gewoon de soft-
porno zenders ontvangen.
„Dit is geen dictatuur", con
stateert Ronald Mollinger. am
bassadeur der Nederlanden.
„De sjeiks hebben de macht,
maar ze doen niet waar ze zin
in hebben. Ze staan open voor
klachten van hun volgelingen,
en ze eerbiedigen de mensen
rechten. Deze maatschappij is
zelfs zo tolerant, dat ik me soms
schaam voor het misbruik dat
westerlingen hier daarvan ma
ken."
De oliedollars hebben in de
wonderen mogelijk
gemaakt. „Toen ik vijftien ja;
geleden voor het eerst in Ab
Dhabi kwam, stond er om d
vier bomen een Pakistaan m<
een waterslang", zegt de joui
nalist Mustafah Karkouti, als w
langs eindeloze rijen palmbc
men de stad binnenrijden.
ziet het resultaat; Abu Dhabi
nu de groenste stad van het hel
Arabische schiereiland.
Dubai, dat 130 km noordeli
ker aan de Golf ligt, poogt
achter te blijven. De haven
laat zich thans voorstaan
drie golfterreinen, elk waa
dagelijks een miljoen liter w
behoeft. En de golfclubs trekke
bezoekers uit de hele werelt
„Laatst hadden we de konin
van Maleisië hier nog", merl
Lindsey Hutchinson van de Du
bai Creek Golf Club op. „Hij w
de ook wel eens golf spelen
de woestijn".
Maar de allergrootste verr;
sing heeft Adial Sinnari, de n
teoroloog van de uitgestrekt
staatsboerderij in Al Ain. „Kijl
u moet begrijpen dat wij in d
land de afgelopen twintig ja;
ruim honderd miljoen bome
hebben geplant", zegt hij. „E
aanplant op die schaal blijft
zonder gevolgen voor het kü
maat. Woestijnzand weerkaat!
zonlicht, en drijft daardoor d
temperatuur op. Bossen en pat
ken daarentegen absorbei
het zonlicht."
Sinnari gaat met zijn-verwe
de vinger over een eindeloze
bel met cijfertjes. „Wij hebbei
in AI Ain tien jaar lang tempera
tuur en luchtvochtigheid genie
ten, en opmerkelijke vers
vingfen geconstateerd. De
peratuur is nu gemiddeld bijn
3 graden lager, de luchtvochtig
heid 30 procent hoger".
Zelfs sjeik Zayed bin Sultan A
Nahyan kan twee decennia
leden in zijn oneindige wijshei
niet hebben voorzien dat h
voor zijn oliedollars zelfs
beter klimaat kon kopen.
Vietnamveteraan Bob Shiblex vaart wel in Ho Chi Min Stad
HO CHI MIN STAD
Bob Shibley is de eerste Ameri
kaanse oorlogsveteraan die
weer vaste voet op Vietnamese
bodem heeft gezet jen dat wil
hij weten ook. 'Hienj en Bob's
Place, the first American Veteran
Bar in Vietnam', meldt een uit
hangbord boven de ingang van
zijn café in het hartje van het
huidige Ho Chi Minh City, vroe
ger Saigon. „Ik heb nog geen
geschikte Amerikaanse vlag
kunnen vinden, maar zodra ik
die heb, wapperen hier weer
onze stars and stripes", belooft
hij plechtig. Of de Vietnamezen
daar geen aanstoot aan zullen
nemen? „Welnee, ze vinden het
prachtig!"
Bob is met het café van hem
en zijn Vitnamese vriendin Hien
het levende bewijs van de ver
beterde betrekkingen tussen de
Verenigde Staten en Vietnam
sedert de Vietcong op 30 april
1975 het pro-westerse 'mario
nettenregime' van Ngo Dinh
Diem ten val bracht en de stad
Saigon innam. Bijna drie mil
joen Amerikanen, onder wie
Bob, hadden in de voorgaande
jaren in de Vietnamese jungle
een hopeloze oorlog tegen het
oprukkende wereldcommunis
me gevochten.
„Ik weet zeker dat ik in de he
mel kom, want ik heb geleefd in
de hel", was een van de favorie
te teksten die de GI's destijds in
hun Zippo-aanstekers lieten
graveren. „Toen de laatste Ame
rikanen op die dertigste april via
het heli-dek van onze ambassa
de Vietnam ontvluchtten, dacht
ik: daar komen we nooit weer
terug", vertelt Bob.
Maar het leven heeft zo zijn
grillen. Zippo's, ooit een talis
man van cynisme en wanhoop,
worden nu uitgevent in de tallo
ze toeristenwinkels van Dong
Khoi Street. Ho Chi Minh City
wemelt van de Amerikaanse za
kenmensen, op zoek naar nieu
we kansen die de economische
hervormingspolitiek van Viet
nam biedt. Het nachtleven
bruist als weleer en de yankees
veteraan of niet zijn weer
meer dan welkom. Bob: „Ik
denk wel eens: ook met een an
dere afloop van de oorlog waren
we waarschijnlijk op hetzelfde
punt aangeland. Vietnam is ge
woon een kapitialistisch land
geworden, alleen met dit ver
schil dat de communisten nu
nog de macht hebben. Big
Deal".
Het moet een ontluisterende
gedachte zijn voor iemand die
tussen 1969 en 1971 in de Me
kong-delta als luitenant van een
infateriebataljon meermalen
zijn leven op het spel heeft ge
zet en ruim 58.000 landgenoten
zag sneuvelen. De verliezen aan
Vietnamese kant waren overi
gens nog vele malen groter: cir
ca twee miljoen doden en een
groot deel van het bos- en land
bouwgebied ontbladerd en ver-
giftigd.
En daarmee was nog geen
eind gekomen aan de Vietna
mese tragedie. Na 1975 werd de
voormalige 'collaborateurs, met
de Amerikanen' in Zuid-Viet-
nam het leven zo zuur gemaakt
dat honderdduizenden in wrak
ke bootjes het land trachtten te
ontvluchten.
Bob voelt zich echter niet ver
antwoordelijk voor hoge prijs
die de oorlog heeft gevraagd.
Bob Shibley, een oorlogsveteraan
in Vietnam.
foto cpd paul k
Het 'oorlogsmuseum' in Ho Chi
Min Stad, dat de Amerikaanse
gruweldaden tegen Vietnamese
burgers breed uitmeet, heeft hij
niet bezocht en hij is dat ook
niet van plan. „Het is slechts
één kant van het verhaal: de
verkrachtingen en moordpartij
en door de Vietcong worden er
niet getoond. Ik wil niet goed
praten wat er op sommige
plaatsen is gebeurd, maar als je
tientallen van je maten hebt
verloren en je hebt nog geen
idee waar het gevaar vandaan'
komt, dan ben je bereid gekke
dingen te doen."
Bob, het haar nog kortge
knipt, snor strak onder de neus,
khaki overhemd, was geen be
vlogen idealist toen hij als 23-ja-
rige jongen vanuit San Francis
co naar Saigon afreisde. „Het is
misschien moeilijk uit te leggen,
maar in mijn familie hebben al
le generaties wel a&n een of an
dere oorlog deelgenomen. Dus
leek jhet me logisch dat ik in
Vietnam zou dienen. Ik was be
nieuwd hoe ik het er vanaf zou
brengen, denk ik. Daar zat wei
nig politieke overtuiging bij. En
ik heb het overleefd, ook psy
chisch. Van mij hoor je niet het
verhaal dat ik al twintig jaar aan
de drugs ben omdat ik in Viet
nam heb gevochten. Flauwekul.
Veel veteranen wijten hun
privéproblemen aan de oorlog,
terwijl maar een op de tien,
zoals ik, werkelijk in het veld
missies uitvoerde. De rest was
ondersteuning".
Nadat Vietnam zijn grenzen
voor individueel reizende toe
risten in 1991 had opengesteld,
besloot Bob opnieuw naar Ho
Chi Min Stad af te reizen, sa
men met zijn vriend Jerry. Het
werd een hoogtepunt in zijn le
ven. „Ik heb een maand lang
door Zuid-Vietnam rondgereisd
en op een oude man na die
gromde toen hij ons passeerde
was iedereen allervriende
lijkst. In de kleinste dorpjes
werden we als helden binnen
gehaald, getracteerd op sigaret
ten en fruit. In Ho Chi Min Stad
vonden een kroeg die we nog
kenden uit de oorlog: het Casi
no. Als enige al die tijd open ge
bleven en ik dacht: dit is geen
slechte manier om de rest van
je leven door te brengen.
Twee jaar later nam Bob ont
slag bij de medicijnenfirma in
San Gose, waar hij een directie
functie had, en kocht wederom
een ticket naar Ho Chi Min
Stad. Daar liet hij zijn oog vallen
op een in onbruik geraakt sou
Een Amerikaanse soldaat in actie in Vietnam. Tussen 1969 en 1971 sneuvelden ruim 58.000 van zijn landgenoten.
venirwinkeltje, dat ideaal -ileek
voor het vestigen van een bar.
Het lot wilde dat de zaak be
woond werd door een man die
Bob jaren geleden graag naar de
andere wereld had geholpen:
een Noordvietnamese voorma
lige Vietcong-luitenant.
Bob meent dat hij het zonder
de hulp van de oud VC-luite-
nant nooit had kunnen 'maken'
in Ho Chi Min Stad. De man
bleek een hoge functie binnen
het partij-apparaat te hebben.
En relaties op dat niveau zou
den onontbeerlijk zijn als je za
ken wilt doen. „Zonder hem
had ik nooit een vergunning
voor deze bar gekregen en zon
der papieren ben je overgele
verd aan de nogal corrupte poli
tie", meent Bob.
Hij zegt het hoog tijd te vin
den het verleden te vergeten en
de relaties met Vietnam geheel
te herstellen. Als het aan hem
had gelegen was het Ameri
kaanse handelsembargo tegen
de voormalige vijand al veel
eerderopgeheven.
„De Amerikaanse GI's die nog
steeds vermist worden, waren
het belangrijkste struikelblok
voor het opheffen van het em
bargo. Maar als je het mij vraagt
hebben we de Vietnamezen
lang genoeg met hun neus in
deze shit geduwd. Ik bedoel:
bijna tweeduizend 'missing in
actions' op een jungle-oorlog
waaraan drie miljoen soldaten
hebben deelgenomen, is dat zo
veel? De Vietnamezen begrepen
het zelf ook niet meer. Zij heb
ben zo'n beetje elk vingerkootje
dat in de jungle werd opgegra
ven bij ons ingeleverd. Terwijl
zij zelf driehonderdduizend ver
misten hebben."
In zijn bar ontmoet Bob met
enige regelmaat landgenoten
die zeggen dat zij uit idealisti
sche motieven opnieuw zaken
met Vietnam willen doen. Hij
foto archief
hoort deze klanten, zoals he
een bareigenaar betaamt, wel
willend aan, maar denkt
tussen het zijne van. Zegt: „He
is mooi dat een aantal Vietna
mezen dankzij mijn zaak wcei
brood op de plank heeft, maai
ik heb niet het gevoel dat ik iets
goed heb te maken in dit land
Ik zit hier gewoon omdat ik hei
leuk vind en omdat er g
verdienen valt, punt. Die idea
listen hebben volgens mij een
verkeerd gevoel van schuldbe
sef'.