Geen hoge uitkering,
wèl gelijke kansen
Feiten &Meningen
PS: liever
illusies dan
realisme
SPD twijfelt over
leider Scharping
Senatoren zijn even huis
kwijt door restauratie
PA4f$e collie- is Nofcim&r bal ^l >-
Spaanse banken de kunst in
DINSDAG 21 JUNI 1994
De door de Franse
socialisten aan de
kant gezette Michel
Rocard. foto epa
NIEUWSANALYSE
Overleeft de Franse Parti Socialiste haar op
richter Francois Mitterrand? Of laat Mitter
rand de partij volgend jaar bij zijn afscheid
achter in de staat waarin hij haar in 1971
aantrof, een politiek marginale club waarin
men zich vooral met interne machtsspelle
tjes bezig houdt?
De vraag is sinds zondag opnieuw uiterst
actueel. Met het aan de kant zetten van Mi
chel Rocard, Mitterrands eeuwige rivaal,
hebben de Franse socialisten namelijk een
dikke streep gezet onder de pogingen van
Rocard en de zijnen om de partij en in
het verlengde daarvan heel links te mo
derniseren.
De huidige Parti Socialiste is voor alles
het bouwwerk van Frangois Mitterrand. Die
wist het losse samenraapsel van linkse stro
mingen en splinters in de jaren zeventig
achter zijn persoon te verenigen. De Parti
Socialiste was niets meer of minder dan een
voertuig voor Mitterrands persoonlijke am
bities. Mitterrand maakte de partij groot en
de partij maakte hem groot. De maniet
waarop dat gebeurde, was niet altijd even
fraai. Mitterrand was en is een meesterlijke
intrigan.t die weinig
middelen schuwt
om zijn zin te krij
gen.
Hij aarzelde nooit
om politieke belof
tes te doen die hij
niet waar kon ma
ken. Hij kwam in
1981 aan de presi
dentiële macht met
een programma dat
ronduit revolutio
nair van geest was.
Als links eenmaal
aan de macht was,
zou alles beter wor
den voor de verwor-
penenen en ver
drukten, en de kapi
talisten zouden
daarvoor de prijs
betalen, zo heette
het.
De Franse socialisten begonnen in 1981
inderdaad bezield aan het hervormen van
de samenleving. Tal van grote bedrijven
werden genationaliseerd, de pensioenge
rechtigde leeftijd ging omlaag naar zestig
jaar en nog meer van die 'leuke dingen voor
de mensen'.
De euforie duurde niet lang. Gedwongen
door de enorme kapitaalvlucht en de begin
nende economische crisis moesten de soci
alisten erkennen dat de samenleving veel
minder maakbaar was dan ze tot dan toe
geloofden. En in het midden van de jaren
tachtig waren Mitterrand en zijn hemelbe
stormers bekeerd tot brave beheerders van
de 'markteconomie met een sociaal tintje'.
Dat was een tamelijk bittere triomf voor
Michel Rocard. De man die vanaf 1974 bin
nen de partij de grote tegenstrever van Mit
terrand was, had altijd gewaarschuwd tegen
het doen van onmogelijke beloftes en ge
preekt tegen het in zijn ogen te ouderwetse,
utopische socialisme van Mitterrand en de
zijnen. Rocard belichaamde binnen de
Franse socialistische familie de geest van de
sociaal-democratie. Tegenover de de
magoog en intrigant Mitterrand stond Ro
card de realist.
Vorig jaar leek Michel Rocard alsnog een
geslaagde greep naar de macht te doen. Na
de dramatische verkiezingsnederlaag van
zijn partij bij de parmentsverkiezingen, zet
te Rocard partijleider en 'Mitterrandist'
Laurent Fabius via een coup aan de kant.
Michel Rocard wilde de partij en vervol
gens heel links vernieuwen. Maar hij had
daarbij duidelijk buiten Mitterrand en de
zijnen gerekend.
Vanuit het Elysée liet Mitterrand weinig
na om de poten onder Rocards stoel uit te
zagen. De president schrok er zelfs niet
voor terug de populist Bernard Tapie open
lijk te steunen. Tapie haalde vorige week
heel wat stemmen weg bij de door Rocard
aangevoerde socialistische lijst en Tapie
was zodoende voor een groot deel verant
woordelijk voor het socialistische debacle
dat de val van Rocard inluidde.
Mitterrand kan tevreden zijn. 'Zijn' partij
valt niet in handen van Rocard. Diens po
ging om de partij te vernieuwen en een ein
de te maken aan de macht van de diverse
stromingen binnen de partij, is gestrand.
De Franse socialisten hebben zondag, op
nieuw, de illusies van het 'Mitterrandisme'
boven het weinig enthousiasme opwekken
de realisme van Rocard gesteld. Met een
ruk naar links, met een nieuwe, radicaal-so
cialistische boodschap hoopt de partij een
deel van het verloren terrein terug te win
nen.
Het is niet bij voorbaat uitgesloten dat die
strategie op korte termijn nog vruchten af
werpt ook. Maar op lange termijn lijkt de
starre en intem verlamde Parti Socialiste
ten dode opgeschreven. Of, zoals een partij
lid het zondag stelde: „Men heeft Mitter
rand vaak onrecht aangedaan door te stel
len dat hij de PS in de staat waarin hij haar
aantrof zal achterlaten. Dat is niet waar. Als
Mitterrand vertrekt, is er geen PS meer".
parus hans gertsen
correspondent
Omslag in denken over verzorgingsstaat tekent zich langzaam af
Adjunct-directeur Roes (links) van het SCP en wetenschappelijk onderzoeker Becker.
foto cpd hans wolf
Kan het nieuwe kabinet zijn gang gaan bij de ontmanteling van de verzorgingsstaat? Komen dan
alleen de betrokken belangengroepen in opstand of keert ook de publieke opinie zich tegen het
beleid? De donderdag gepubliceerde cijfers uit het tweejaarlijkse opinie-onderzoek van het Soci
aal en Cultureel Planbureau (SCP) wijzen uit dat er nog altijd een breed draagvlak voor de verzor
gingsstaat te vinden is. Maar er is wel sprake van een verharding in het denken over sociale uitke
ringen, inkomensnivellering en collectieve uitgaven. Het lijkt erop dat een groeiend aantal men
sen vindt dat de burgers zich meer op eigert kracht moeten redden, al is van een grote omslag in
het denken over sociale zekerheid nog geen sprake.
Adjunct-directeur Roes van het SCP wijst er fijntjes
op dat driekwart van de bevolking vindt dat ieder
een gelijke kansen moet krijgen om iets te bereiken.
Roes: „Wat je sinds 1989 wèl ziet veranderen is de
bereidheid om het inkomen te laten afromen door
de overheid. De steun voor inkomensnivellering, in
de jaren zeventig toch een maatschappelijk breed
onderschreven doel, neemt sinds 1980 enigszins af.
Maar dat betekent niet dat een meerderheid ook
vindt dat de inkomensverschillen in ons land in
middels klein genoeg zijn geworden. In 1993 was 68
procent van de bevolking tussen 17 en 70 jaar van
mening dat die verschillen nog steeds te groot zijn.
Maar als je hen vraagt of de overheid ingrijpende
maatregelen moet nemen om die verschillen daad
werkelijk te verkleinen, dan is slechts 45 procent
voor. Dat was in 1991 en 1992 nog 51 procent."
SCP-onderzoeker Jos Becker: „Wat in de publieke
opinie veel wezenlijker voor het overheidsbeleid is,
is de brede voorkeur voor kansengelijkheid. Dus: ie
dereen moet ongeacht zijn afkomst dezelfde moge
lijkheden hebben om zich te ontwikkelen. Maar
daarna moeten de mensen het zélf verdienen. De
mensen zijn minder bereid tot financiële offers om
andermans inkomen aan te vullen. Dat is een ten
dens die we overigens al een jaar of twintig zien."
UITKERINGEN
Een andere verschuiving betreft het oordeel over
het niveau van de sociale uitkeringen. Een groeien
de groep mensen vindt die hoog genoeg of zelfs te
hoog. Becker: „Ja, op dit punt kun je vanaf 1989 een
zekere verharding constateren voor alle uitkerin
gen, met uitzondering van de Ziektewet en de
WAO. Wat de WAO betreft, speelt de recente in
greep ongetwijfeld een grote rol. Het idee is ont
staan dat er wel genoeg gekort is. Maar voor WW,
AOW en bijstand geldt de verharding wel."
Gelijk op met het veranderende oordeel over de uit
keringen gaat de publieke opinie over de overheids
uitgaven. Vanaf 1989 vindt een groeiende groep
mensen dat er minder voor openbare voorzienin
gen moet worden uitgegeven. Roes: „Maar ook hier
gaat het om een lichte trend: met name op het ge
bied van subsidies kan het wel wat minder, een
tendens die je begin jaren tachtig ook zag. Het
moet allemaal zuiniger, maar het principe dat er
sociale voorzieningen moeten zijn, staat nog altijd
recht overeind."
Bezuinigingen op onderwijs, zorg, minderhedenbe
leid en werkgelegenheidsbeleid lijken, wat de ge
middelde Nederlander betreft, niet aan de orde.
Deze sectoren genieten, naast misdaadbestrijding
en verhoging van de veiligheid op straat en in huis,
grote maatschappelijke steun. Al deze beleidsterrei
nen zullen de komende jaren echter meer uitgaven
vergen. Onvermijdelijk gevolg ervan zal zijn dat de
bevolking voor veel openbare voorzieningen méér
kosten voor eigen rekening moet nemen (afschaf
fen subsidies, invoeren of verhogen eigen bijdragen
en eigen risico's, verhoging tarieven e.d.).
MINISTELSEL
Een kabinet dat de sociale zekerheid uitkleedt, kan
vrijwel zeker niet op de instemming van het Neder
landse volk rekenen. Een meerderheid wijst het mi
nistelsel zoals de WD dat wil invoeren, af. Daarbij
garandeert de overheid een uitkering van 60 pro
cent van het minimumloon en moet iedereen zich
particulier bijverzekeren als hij meer wil bij ziekte,
De Duitse oppositieleider
Rudolf Scharping zit in het
nauw. Sociaaldemocratische
partijgenoten uitten openlijk
kritiek op de man die bonds
kanselier Kohl van de troon wil
stoten. Een eendaagse partijbij
eenkomst morgen in het Oost-
duitse Halle moet de gelederen
weer sluiten.
Begin dit jaar droeg de SPD
haar leider nog op handen. In
peilingen lag het nieuwe gezicht
van de sociaaldemocratie dui
delijk op kop. De eerste teleur
stelling kwam echter met de
presidentsverkiezingen eind
mei. De kandidaat van de SPD,
Johannes Rau, verloor kansloos.
Scharping gaf de hoop niet op.
Hij propageerde de Europese
verkiezingen als mogelijkheid
om de christendemocraten af te
straffen. Het waren echter de
sociaaldemocraten zelf die een
pak slaag kregen.
Kohl en Scharping voeren in
middels een nek-aan-nek race,
waarbij de kanselier op dit mo
ment met een neuslengte leidt.
Zijn geluk is het herstel van de
Duitse economie. De sociaalde
mocraten zien het allemaal met
leedwezen aan. Tijd voor onvre
de binnen de partij. Kopstukken
roeren zich.
„De verkiezingscampagne is te
veel op de persoon Scharping
toegespitst. De SPD heeft meer
in huis. In alle bescheidenheid
reken ik mezelf ook daartoe",
beweert Schroder in Der Spiegel
deze week. De kritiek komt riift>
uit onverwachte hoek. De SPD
premier van de deelstaat Ne-
dersaksen moest het vorig jaai
afleggen tegen Scharping om
het voorzitterschap van de paj
tij. Een bittere nederlaag.
In het politieke landschap van
de Bondsrepubliek spelen vier
stromingen een hoofdrol. De
christendemocraten van de
CDU en hun Beierse zusterpaj
tij CSU werken al twaalf jaar sk
men met de liberalen van de
FDP. Die partij sprak zich on
langs onmiskenbaar uit voor
een voortzetting van de huidig
regering. De FDP, tot 1982 ja
renlang partner van de sociaal
democraten, valt voor de SPD
dus af.
Een absolute meerderheid voc
de SPD is ondenkbaar, zodat
Scharping bij een verkiezings
overwinning welhaast is aange
wezen op de linkse alternatie
ven. Er zijn partijgenoten die
dat helemaal niet als een pro
bleem zien. Maar de partijleid*
aarzelt.
De partijbijeenkomst in Hallei
eigenlijk bedoeld om in een
feestelijke, eensgezinde en vas)
beraden stemming Scharping t
bevestigen als nieuwe 'redder
van Duitsland'. Het ziet er nu
naar uit dat de SPD eerst zelf
schoon schip moet maken.
den haag robert bloemen
Na de zomervakantie is het Bin
nenhof een toeristische attractie
rijker: de parade der senatoren.
MetEerste-Kamervoorzitter
Tjeenk Willink voorop, mar
cheert dan elke dinsdagochtend
het bonte gezelschap Eerste Ka
merleden naar de Ridderzaal
voor de wekelijkse, plenaire ver
werkloosheid of arbeidsongechiktheid.
Het SCP heeft niet alleen het model van het mini
stelsel uitgewerkt, maar ook de twee alternatieven
voor het huidige stelsel die de Wetenschappelijke
Raad voor het Regeringsbeleid onlangs presenteer
de: het gedeeltelijk basisinkomen en het zoge
naamde participatiemodel. In het laatste stelsel
worden de uitkeringen stapsgewijs verlaagd en krij
gen diegenen die gaan werken of zich laten scholen
een toeslag. Wie geen werk of scholing aanvaardt,
krijgt een zeer lage uitkering. Vutters, 65-plussers
en volledig arbeidsongeschikten behouden overi
gens hun uitkeringsrechten.
Tegelijkertijd wordt er in dit model een aparte ver
zekeringvoor het 'risque professionel' ingevoerd:
wie kan aantonen door het werk arbeidsongeschikt
te zijn geworden, krijgt een uitkering van tachtig
procent van het laatstverdiende loon. Want een
stelsel dat op bevordering van arbeidsdeelname is
gericht, moet de risico's die aan werken verbonden
zijn adequaat verzekeren, zo luidt de redenering.
PRIKKELS
Roes: „De drie varianten bevatten elk financiële
prikkels om aan het werk te gaan. Het participatie
stelsel verdient echter de voorkeur als je voor beleid
op wat langere termijn kiest. Het leidt ten opzichte
van het huidige stelsel aanvankelijk weliswaar tot
een lastenverzwaring van twee miljard gulden,
maar het bezit zeer sterke prikkels om weer te gaan
werken of een opleiding te volgen. Gezien het be
lang van het streven om meer mensen aan het werk
te krijgen, is het die prijs volgens ons waard."
utrecht hans wolf
Noodgedwongen, want hun
vaste stek ondergaat een gron
dige renovatie. Tijdelijk verkas
sen naar de Ridderzaal is de
meest praktische oplossing. Een
kwestie van even het Binpenhof
oversteken.
De arena waar oud-senator Ad
Kaland (CDA) het derde kabi-
net-Lubbers meer dan eens in
een hoek wist te drukken, is
hard aan restauratie toe. Het
plafond is vervuild, de verf blad
dert, het is er gauw bedompt, de
akoestiek deugt niet, de stoffe
ring heeft zijn beste tijd gehad
en de elektrische installatie was
tot voor kort gewoon gevaarlijk.
Net als de Tweede Kamer is ook
de Eerste Kamer eigendom van
de Rijksgebouwendienst. Die
betaalt dan ook het leeuwedeel
van de kosten (in totaal 3,2 mil
joen) en laat het werk uitvoeren.
De vergaderzaal, gebouwd in
1655, was aanvankelijk bestemd
voor de Staten van Holland en
West-Friesland. Later kwamen
de Provinciale Staten van Hol
land (en uiteindelijk alleen
Zuid-Holland) er in en vervol
gens, in 1849, de senatoren. Tot
die tijd troffen de Eerste-Ka
merleden elkaar even verderop
in de Trêveszaal, waar vandaag
de dag de ministerraad bijeen
komt.
De provincie Zuid-Holland en
de Senaat moesten de zaal aan
vankelijk delen, tot beider er
gernis. De statenleden voelden
zich verdrongen en deden hur/j
best de senatoren weg te krij- I
gen, maar de Eerste Kamer wil!;
de niet van wijken weten, ster-
ker nog: de Senaat eiste het al-
leengebruik van het gebouw ét-
De herentwist werd uiteindelj|v
in het voordeel van de Eerste -
Kamer beslist.
Na bijna 350 jaar wordt het plï.y
fond straks stukje bij beetje oij.jV
daan van vuil en oude, vergeef lv
de vernislagen. Ook keren de s|
kleuren terug in nieuwe, Jichtig
wandbekleding. Het is de be:. 1S
doeling de sfeer van destijds zt>!£
goed mogelijk terug te halen.
De nu nog vaalblauw gesausd' c
wanden maken de zaal niet al ir
leen donker, maar geven een c
slechte akoestiek.
Ook koning Willem II wordt or
gefrist; het meer dan manshof
schilderij dat de vorst de Eerste
Kamer in 1849 zelf cadeau dee
hij mocht volgens de nieuw -
Grondwet de vergaderingen
niet meer bijwonen, maar wüIbt
de senatoren zijn aanwezighefc
niet geheel onthoudenblijf
overigens wel prominent achtr-u
de voorzitterstoel hangen. Ver
der worden de balkons onder e
handen genomen.
De Rijksgebouwendienst scha'
dat de hele klus zeker een jaai v
in beslag zal nemen. In de tus-
sentijd moeten de senatoren
noegen nemen met een plekje -jj
in de voor debatten veel te gro?.
Ridderzaal. Het vergt heel wat i
redenaarstalent om er daar mf
zijn vijfenzeventigen (in een
zaal die plaats biedt aan 1200 -
personen) iets aardigs van te
maken.
den haag christl visser
WIM STEVENHAGEN
Bijna elke week ontvang ik een
uitnodiging voor de opening van
een tentoonstelling, georgani
seerd en gesponsord door een
Spaanse bank. Het zijn niet de
minste binnen- en buitenlandse
kunstenaars die er aan bod ko-
De Caixa haalde onlangs uit Amerika een ten
toonstelling gewijd aan Willem de Kooning naar
Barcelona en de BBV-bank trok ruim een miljoen
gulden uit om een zestigtal schilderijen uit het
Haarlemse Frans Halsmuseum voor enige weken
in haar tentoonstellingsruimten te Madrid en
Barcelona te kunnen hangen.
Voor de Spaanse kunstwereld is deze grote be
langstelling van de nationale banken een belang
rijke impuls. Directeur Snoep van het Frans Hals
museum, dat 450.000 gulden van de BBV-bank
ontving als vergoeding voor het tijdelijk afstaart'
van een deel van zijn kunstbezit, kon daar vorige
maand alleen maar zijn lippen bij aflikken. Zoveel
financiële vrijgevigheid is immers bij Nederland
se banken ondenkbaar.
Voor deze vorm van modern maecenaat is veel te
zeggen. De Spanjaarden zijn daardoor in staat
om tentoonstellingen te zien, die anders aan hen
voorbij zouden gaan. Toch plaats ik bij deze
kunstondersteuning, die jaarlijks minimaal twin
tig miljoen gulden bedraagt, enige vraagtekens.
Banken zijn in de eerste plaats financiële instel
lingen, die het belang van hun cliënten en aan
deelhouders moeten dienen.
Met die aandeelhouders zit het over het alge
meen goed. De Banco Popular wordt door inter
nationale experts als de meest profijtelijke van de
wereld beschouwd. Maar daar staan grote schan
dalen tegenover, zoals recentelijk met Banesto.
Deze bank wordt op dit moment gesaneerd, na
dat de Centrale Bank had ingegrepen wegens
wanbeheer. Als gevolg daarvan zagen veel Span
jaarden van de ene dag op de andere hun aande-; f
lenbezit met ruim tweederde in waarde vermin-
deren.
Bedenkelijker vind ik het, dat de service van
Spaanse banken ver beneden peil is. De rente dié si
klanten op geleend geld moeten betalen, is de
hoogste in de Europese Unie en geldstortingen
worden vaak enige dagen door de banken vastgej
houden zonder dat daarover rente wordt vergoet^'
Dat overkomt me elke maand opnieuw, wanneer i
mijn salaris vanuit Nederland is overgemaakt.
Niemand bij mijn bank kan een plausibele ver- t
klaring geven, waarom ik een week lang niet over
mijn geld kan beschikken, terwijl het bedrag wel j
op mijn rekening staat.
Ergenis is er ook altijd bij de loketten. Wachttij- i
den van een uur zijn normaal. Vooral op de eersté,
dagen van de maand, wanneer bejaarden en uit- -
keringsgerechtigden bij de loketten hun opwach-j ;i
ting maken om hun bankboekjes te laten bijwer-j
ken, zijn voor mij als gewone klant een bezoe- j
king. Bij mijn bankfiliaal staat op die dagen de fil^'
tot ver op straat. Als ik op zo'n dag toch naar de
bank moet, neem ik dus wat kranten of een boek
mee.
Ik vraag me wel eens af wat de gemiddelde Span
jaard eigenlijk vindt van dat 'kunstsponsorgedoe'
van de Spaanse banken. Die tentoonstellingen
zijn natuurlijk prachtig, maar een expositie als di
met werk van Willem de Kooning trok slechts
15.000 betalende bezoekers, van wie het grootste
deel ook nog buitenlander. Zouden de Spaanse
bankklanten niet liever een betere service wen
sen, met een snellere bediening, minder kosten
en een lagere rente? Ik ben ervan overtuigd van
wel en dat ze er het gemis van De Kooning en
Frans Hals graag voor over hebben.
ruud de wit X
correspondent
