Een modellenbureau voor lelijkerds
i Moskou bouwt aan
toekomst, maar
- negeert het heden
■n
en Cleopatra-neus, een nek die buiten de
I j oren uitsteekt, een gebit als een fietsenrek,
een kin die naadloos overgaat in de hals,
een kaal hoofd met Gorbie-wijnvlek het zijn alle
maal pluspunten in dit tijdperk van Claudia Schiffer
en Naomi Campbell. In Londen is een modellenbu
reau dat grossiert in lelijkerds.
„De eerste keer dat ik hier solliciteerde, kreeg ik te
horen dat ik niet lelijk genoeg was", zegt Maurice Pla-
ke. „Maar naarmate ik ouder werd, werd ik ook lelij
ker en de tweede sollicitatiepoging slaagde. Ik sta hier
nu geregistreerd. Een hele eer.
Maurice Plake heeft ondanks zijn gevorderde leef
tijd een grote toekomst. Hij is pokdalig, dik en grijs, en
beschikt over gelige tanden die als een hark staan ge
rangschikt in een scheve mond. „Ik speel vaak de rol
van zwerver", zegt hij. „Filmmaatschappijen vinden
het soms moeilijk om acteurs te vinden die er als
clochards uitzien. Ze kunnen ze niet van de straat op
pikken; echte,zwervers willen geen acteur zijn."
Plake doet ook veel reclame. „Zet mij een pet op en
ik ben de door God gegeven zeekapitein", zegt het
topmodel, terwijl zijn worstvingertjes door de grijze
baard gaan. „In veel reclamespots komen dat soort ty
pes voor."
Zoals veel andere modellen van Ugly Enterprise
stond Plake vroeger op de pjanken. „Maar dat bete
kende een half jaar lang door het land toeren zonder
er iets aan over te houden." Plake grijnst. „Als ik nu
een reclamespot doe, verdien ik vijf- of zeshonderd
gulden per uur. En een spotje is al gauw acht uur
werk."
Kreupelen
Modellenbureaus voor lelijkerds, kreupelen en grijze
muizen schieten dezer dagen in Engeland als padde
stoelen uit de grond. Wie een model-in-rolstoel wil,
kan terecht bij het Louise Dyson Model Agency, het Re-
al People Agencyverstrekt 'echte mensen'. Hun motto:
het supermodel behoort tot het verleden; lelijkheid is
in.
„Couturiers zijn nu begonnen meer alledaagse mo
dellen te gebruiken voor hun modeshows", zegt Jill
Searle, de eigenaresse van Ugly Enterprise. „Bij zijn
laatste show in Milaan had Armani een architect op
het podium gezet, een man die er een beetje uitzag
zoals u."
Buiten de kleine mode-wereld is er eigenlijk altijd
een grote vraag geweest naar gewone mensen, meent
Searle. Ze'wijst op haar getekende gezicht en zegt: „U
kunt wel zien hoe lang ik al in deze business zit."
Als 's werelds eerste bureau voor lelijke modellen
zag Ugly Enterprise het levenslicht in 1969. „Al wat er
in die dagen was, waren de bureaus voor supermodel
len", zegt ze. „Maar in reclamespots figureerden ook
wegarbeiders, omaatjes, zakenlui-in-krijtstreep. En al
tijd moesten de fotografen en cameralieden op zoek
naar een familielid dat toevallig vrachtwagenchauf
feur was of zo. Voor gewone stervelingen was er geen
bureau."
Jill Searle ontdekte een gat in de markt, maar dat
gat was er alleen voor de mannelijke helft van de be
volking. „In het begin hebben we wel lelijke vrouwen
aangenomen, maar ze kregen nooit werk. Een lelijke
man is alleszins aanvaardbaar als, zeg, politieman.
Maar een vrouw moet een aangenaam gezicht heb
ben. Ze hoeft niet het figuur of de leeftijd te hebben
van Naomi Campbell, maar ze moet knap zijn. Zelfs
voor de rol van heks willen reclamebureaus knappe
vrouwen, die dan met behulp van make-up lelijk wor
den gemaakt. Als je er echt als een heks uitziet, willen
ze je niet."
In het kantoortje van Ugly Enterprise, dat bij Mar
ble Arch in Centraal-Londen ligt, hangt een gemoede
lijke sfeer. Op een bankje verpoost een kale neger met
een valse lach zich met de dikbuikige 'zwerver', terwijl
elders een gladgeschoren zakenman zich onderhoudt
met een dwerg.
„Mijn jongens zijn niet als die topmodellen, die al
lemaal naar dezelfde banen dingen en elkaar het licht
niet in de ogen gunnen", zegt Jill Searle. „Omdat ze
zo verschillend zijn, zitten ze niet in eikaars vaarwa
ter. Een zwervers-type met een wollige baard krijgt
ander werk aangeboden dan een krachtpatser met de
uitstraling van een uitsmijter. Modellen vallen hier
vaak binnen voor een praatje, bijvoorbeeld omdat
hun vrouw is weggelopen.
Stephen (42) is een van die modellen van wie heel
wat vrouwen zouden weglopen. Hij is een slungel van
het type Monsieur Hulot, maar met een Goofey-
hoofd. „Ik sta al 24 jaar bij Ugly Enterprise geregi
streerd", zegt hij. „Mijn loopbaan begon met model
werk, maar gaandeweg ben ik ook steeds meer gaan
acteren."
Om zijn kansen op werk te vergoten, volgde Step
hen een opleiding aan een toneelschool. Hij is nu zo
veelzijdig, dat hij voor alles wordt gevraagd. „Soms
doe ik de ené week Shakespeare en de andere week
McDonalds. Ik ben de Verschrikkelijke Sneeuwman
geweest en ook het beeld Eros, waartoe ik met brons
kleurige verf was ondergespoten.
Tijdens zijn eerste speelfilm, SOS Titanic, ontmoet
te Stephen de dwerg Anthony (36). „We waren allebei
passagiers en verdronken smartelijk. Sinds dat drama
op de Titanic zijn we goede vrienden gebleven."
Anthony, die niet groter is dan een 8-jarig kind, begon
zijn loopbaan bij Ugly Enterprise vijftien jaar geleden.
Zijn opleiding genoot hij aan de kunstacademie, maar
die bracht hem slechts werkloosheid. Nadat hij twee
keer was ontslagen in twee maanden tijd, zette hij een
punt achter zijn prille loopbaan als kunstenaar.
„Ik besloot van mijn lichamelijke handicap een
deugd te maken en werd prompt aangenomen", zegt
hij. „Mijn doorbraak kwam met de film Legend, waar
in ik de rol van kabouter speelde. Dat was in 1985.
Daarna had ik een heel jaar werk."
Hoewel zijn lengte hem een aantal opdrachten
heeft opgeleverd, beseft Anthony dat dit tevens zijn
beperking is. „In 1988 en 1990 had ik twee goede ja
ren, toen ik met het Engelse Nationale Ballet op we-
reldtoernee ging. Maar voor het meeste werk ben ik
ongeschikt en vaak verdien ik niet veel meer dan der-
tigduizend gulden per jaar.
Recessie
Een kwart van de 620 modellen die Jill Searle in haar
'boek' heeft, is voor zijn levensonderhoud volledig
van haar afhankelijk. „Topmodellen verdienen
120.000 tot 150.000 gulden per jaar", zegt Jill. „Maar
dat zijn er maar enkelen. De meesten verdienen veel
minder."
De recessie heeft een zware wissel getrokken op de
inkomsten van haar lelijkerds. „Reclamebureaus bel
len nu op met de vraag: 'We hebben een budget van
duizend gulden; kun je daar iemand voor leveren?' En
natuurlijk zeg ik dan geen 'nee'. Voor een model dat
moet kiezen tussen duizend piek en niets, is de keuze
niet moeilijk."
Bestaan er mensen die zo godsgruwelijk lelijk zijn
dat ze ongeschikt zijn voor een loopbaan als topmo
del? De vraag doet de stroom woorden uit Jill Searles
mond stokken. „Ik weet het verschil tussen mooi en
lelijk niet eens", zegt ze ontwijkend. Dan: „Okay, we
hebben hier sollicitanten gehad die vreselijk waren
verbrand. Hen kan ik niet aannemen. Niet omdat zij
niet menselijk zouden zijn, maar gewoon omdat ik
voor hen geen werk zou kunnen vinden. Je moet reëel
blijven. Er zijn grenzen aan de lelijkheid."
irt
Het is alweer ruim een jaar gele
den, maar Lev Skepner herin
nert het zich als de dag van gis-
teren. Hoog bezoek in het Moskouse Stads
Planning Museum, waar hij al 28 jaar de
scepter zwaait. President Boris Jeltsin, burge
meester Joeri Loezjkov en tal van andere
VIP's vergaapten zich aan een enorme ma-
j quette. Het was de eerste presentatie van het
Moskouse City Projekt, een verzameling
j futuristische gebouwen aan de oever van de
Moskva op nog geen vier kilometer afstand
van het Kremlin.
I Skepner: „President Jeltsin vroeg aan Loe-
I zjkov: en wat moet dit de staat allemaal gaan
kosten? Loezjkov zei trots: Boris Nikolajevitsj,
helemaal niets. Jeltsin antwoordde: Joeri Mi-
chailovitsj, dit is een prachtig projekt."
Skepner moet er nog een beetje om la
chen. Het klonk ook te mooi om waar te zijn.
Het hele projekt zou liefst zeven miljard dol
lar aan investeringen vergen. Op 13 hectare
land moesten hotels, kantoorgebouwen,
sportaccommodaties, woningen, een brug
over de Moskva en als het even kon ook nog
het eindstation voor een supersnelle mono
rail naar het internationale vliegveld Sjere-
metjevo 2 verrijzen. Op te leveren in 1997, als
Moskou het 850-jarig bestaan viert.
Al dit moois zou in futuristische stijl wor
den uitgevoerd, naar ideeën van de Moskou
se architect Boris Tchor. In het oog lopend is
de 460 meter hoge 'Rusland-toren', een hon-
derd verdiepingen tellend kantoorcomplex
met raketneus, dat na de 540 meter hoge to-
_i ren van Ostankino-TV het hoogste gebouw
i van de stad moet worden.
Nu telt Moskou in de binnenstad nog rela-
tief weinig supermoderne gebouwen van het
soort dat in andere metropolen als architec-
j tonische blikvangers geldt. Dat wordt anders
i als het Moskovski Bisnis Tsentr (MBT), zoals
het projekt officieel heet, wordt gerealiseerd.
Suikertaarten
i& Skepner: „Als je nu Vanaf de Leninheuvels op
p I het stadscentrum kijkt, wordt de skyline be-
'l paald door het Kremlin en daaromheen de
tv j zeven neo-klassieke 'suikertaarten' die Stalin
i: liet bouwen. Dat is het karakteristieke beeld
- I van Moskou. Maar als die nieuwe gebouwen
Een met de hand
geschreven noodkreet moet
de horden buiten houden.
'Geen modellen gezocht tot
1995!' zegt het. briefje op de
deur. Maar desondanks
gingen er het afgelopen jaar
ruim 2.500 mensen over de
drempel. Allen wilden
fotomodel of acteur worden
en allen hadden één ding
gemeen: lelijkheid.
er staan, zo dicht bij het centrum, is het alsof
er een vuist voor je neus wordt gehouden, of
er een vlieg op je brilleglas zit", zegt hij.
Onder Joeri Loezjkov, een voormalige
communistische apparatsjik bekeerd tot 'pa
triottisch hervormer', begon Moskou aan een
tweede revolutie, ditmaal een architectoni
sche. Sinds een jaar wordt in het stadscen
trum, waar de laagbouw in de oudste wijken
uit de zestiende, en zeventiende eeuw stamt,
hevig gerestaureerd. Maar de echte facelift
moet komen van projekten als het MBT.
Loezjkov treedt daarmee in het voetspoor
van communistische voorgangers. Stalin, hij
vooral, maar ook Chroesjtsjov en Brezjnev
probeerden hun stempel op de stad te druk
ken. Stalin doorspekte de woonwijken als on
derdeel van zijn proletarische filosofie met
industrieën (wat vandaag de dag hevig bij
draagt aan de geweldige luchtverontreiniging
in Moskou) en de 'Sovjet-wolkenkrabbers' in
neo-klassieke stijl. Op geld werd niet geke
ken, dwangarbeiders werden ingezet en in
nog geen vier jaar tijd verrezen er zeven van
die 'suikertaarten' in Moskou's centrum. De
meest bekende zijn de hotels Oekraïne en Le
ningradski, het ministerie van buitenlandse
zaken en de Lomonosov-universiteit.
Chroesjtsjov liet het foeilelijke en massieve
hotel Rossia bouwen, recht tegenover het
Kremlin. Onder Brezjnjev werd het stads
beeld verder 'verfraaid' met het Witte Huis,
waarin de destijds machteloze regering van
de Russische federatie werd gehuisvest en
het Comecon-gebouw er recht tegenover.
Het verschil met de socialistische historie
is echter, dat er nu wel op de kosten moet
worden gelet. En Loezjkovs stempel, dat
Moskou's nieuwe status als zaken- en finan
cieel centrum moet illustreren, kost zoveel
geld dat het optimisme waarmee aan de re-
novatieklus werd begonnen, heeft plaatsge
maakt voor cynisme.
Het MBT-projekt is een goed voorbeeld. Er
werd vorig jaar druk mee geadverteerd. De
aandelenverkoop (cash te betalen duizend
roebel per stuk) liep gesmeerd. MBT telt nu
17.500 aandeelhouders en volgens de dii;ek-
teur van City, zoals de maatschappij heef, is
er geen sprake van een meerderheidsbelang
van de stad.
Dat klinkt wat vreemd. City wordt geleid
door Valeri Silin, die tevens adjunct-direkteur
is van het 'bouwdepartement' van de Mos
kouse overheid hetzelfde waar zo'n tien
jaar geleden de communist Boris Jeltsin de
scepter zwaaide. En ondanks Loezjkovs be
lofte aan Jeltsin is er al twee miljard roebel
(huidige koers duizend voor één gulden) uit
de bijkans lege gemeentekas geschraapt om
het terrein bouwrijp te maken.
Volgens de Russische pers is het hele pro
jekt, sarcastisch 'Moskou's Manhattan' ge
doopt, een grote fiop. Moskovski Komsolets
vergeleek het al met het Russische sprookje
waarin de dwaze held Boeratino wordt ver
leid tot het planten van gouden muntjes in
het 'veld van de wonderen', gelegen in het
'land van de gekken'.
De 'gewone' Russen klagen intussen over
de problemen, waaraan wegens geldgebrek
niets wordt gedaan. Criminaliteit en woning
nood scoren hoog op de problemenlijst.
Maar ook ogenschijnlijk makkelijker te be
handelen kwalen zijn van een slepend karak
ter. Loezjkov zelf moest recent toegeven dat
van de 120 miljoen vierkante meter straten
en wegen in Moskou per jaar niet meer dan
vier tot vijf miljoen wordt gerepareerd. En dat
gebeurt dan vaak nog door simpelweg gaten
met hete teer te dichten en glad te strijken;
een methode die na drie maanden al nieuwe
problemen oplevert.
Afval
En dan is er nog een ander schijnbaar onop
losbaar probleem. De vijftien miljoen inwo
ners van Moskou-stad en satellietdorpen
produceren jaarlijks zeven miljoen ton huis
houdelijk afval. En dan hebben we het nog
niet over de veel grotere hoeveelheid indus
trieel afval. Maar sinds jaar en dag ontbreekt
een adekwaat verwerkingssysteem.
De gevolgen zijn zicht- en ruikbaar. Vooral
in de winter zijn de dvori (binnenplaatsen)
van de Moskouse flats regelrechte vuilnisbel
ten. Het vuil moet door de bewoners zelf
naar stalen containers worden gebracht, die
binnen de kortste tijd overvol zijn en uiterst
onregelmatig worden geleegd. Containers
worden
'gemeentereiniging' komt, wordt de contai
ner in de auto geleegd en wat op straat ligt,
blijft liggen.
De lente en de daarmee intredende dooi
zorgen voor een hevige stank. Vuilverbran
ding er zijn slechts drie brandovens, ge
bouwd in 19^2 en nog steeds zonder rook
gasreiniging en het gebrek aan recycling
capaciteit zorgen voor grootscheepse lucht
en bodemverontreiniging.
De Nederlandse Grontmij is, met subsidies
van Economische Zaken en begeleid door het
ministerie van VROM plus het Rijksinstituut
voor Volkgezondheid en Milieuhygiëne sinds
1991 bezig met het zoeken naar oplossingen
voor Moskou's afvalprobleem. Volgens
Grontmij gaat het om een zorgwekkende si
tuatie, die met relatief beperkte'financiële in
spanningen sterk verbeterd zou kunnen wor
den. Maar dat geld steken de Moskouse be
stuurders liever aan pompeuze projekten als
het MBT, in de hoop dat ze politici de ge
schiedenis ingaan als visionaire bouwmees
ters.
ZATERDAG 18JUNM994
Het Moskouse
gemeentebestuur, onder
aanvoering van burgemeester
Loezjkov, wil de Russische
hoofdstad een nieuw aanzien
geven. Het ene na het andere
projekt rolt van de tekentafels
van architecten en de
opleVerdata liggen meestal
rond de eeuwwisseling. De
Moskovieten klagen intussen
da t aan de dagelijkse
problemen van de stad vrijwel
niets wordt gedaan.
Een goed systeem voorde afvoer en venwerking van afval ontbreek in miljoenenstad Moskou.