Prentenkabinet
in de problemen
Alle zelfportretten van Van Gogh bij elkaar
Een mooie wereld in het
Nederlands Foto Instituut
Cultuur Kunst
Egyptisch verbod concert Peter Gabriel
Middeneuropese dansuitwisseling
CHTERGROND
Bangladesh jaagt op lotgenote Rushdie
VRIJDAG 17 JUNI 1994
CHEF ANNEMIEK RUYGROK, 071 -356472, PLV -CHEF JAN RIJSDAM. 071 -356472
Drie slachtoffers van Mondriaan Stichting in Leiden
De afdeling fotografie, hedendaagse kunst, van het Pren
tenkabinet van de Leidse universiteit is in gevaar. Ook
het Prentenkabinet komt namelijk te vallen onder de
nieuwe regeling museale aankopen van de Mondriaan
Stichting. Musea moeten in het vervolg over een eigen
aankoopbudget van 100.000 gulden per jaar beschikken,
willen ze voor subsidie in aanmerking komen. Het Pren
tenkabinet beschikt niet over een dergelijk budget. Even
min als het Koninklijk Penningenkabinet in Leiden, dat
eveneens buiten de subsidieboot valt.
leiden annemiek ruygrok
Deze week werd békend dat 12
van de 32 museale instellingen
die onder de oude subsidierege
ling vielen, buiten de nieuwe re
geling vallen. In Leiden valt de
klap het hardst, omdat hier,
naar nu blijkt, drie van die 12
slachtoffers zitten. Het ergst ge
troffen is stedelijk museum De
Lakenhal, dat jaarlijks een sub
sidie van 80- a 90.000 gulden
misloopt.
Hoofdconservator prof.dr. J.
Bolten van het Prentenkabinet
kan zich niet voorstellen dat de
musea dit pikken. „Het lijkt wel
een onderonsje tussen de Mon-
driaanstichting en de grote mu
sea, die immers wèl voor subisi-
die in aanmerking komen." Het
normale aankoopbudget van
het Prentenkabinet is nihil. De
universiteit stelt zich volgens
Bolten terecht op het standpunt
niet als eerste verantwoordelijk
te zijn voor aanwinsten. „We
zijn aangewezen op schenkin
gen. Af en toe konden we wel
eens een overheidssubsidie van
30 a 40.000 gulden in de wacht
slepen, wanneer we een bijzon
dere aanbieding hadden. Die
betrof dan voornamelijk werk
van nog in leven zijnde Neder
landse fotografen. Maar door
deze nieuwe ontwikkelingen
kunnen we de collectie niet up
to date houden."
Bolten zegt de indruk te heb
ben dat de Mondriaan Stichting
op eigen houtje opereert. Maar
volgens een woordvoerster van
Slotconcert Streekmuziekschool
leiden Om voetbalminnende muziekliefhebbers niet in de wie
len te rijden, is de Streekmuziekschool Leiden Omstreken met
het slotconcert uitgeweken naar de zaterdagmiddag. Het publiek
is op 25 juni vanaf twee uur welkom in de Stadsgehoorzaal, waar
tot kwart voor vijf een gevarieerd programma te beluisteren valt.
Een kinderoptocht met accordeon, zang en dans, oude muziek,
een pianoconcert van Haydn, het Jeugdkoor, het beginnersor
kest, Panfluit en popbands maken deel uit van dit gratis toegan
kelijke concert.
Kunstmarkt in Katwijks centrum
katwukaan zee Een groot aantal kunstenaars biedt morgen in
marktkramen in het centrum van Katwijk kunstwerken tegen
een schappelijke prijs te koop aan. Ruim 45 kunstenaars, onder
wie een groot aantal uit deze regio, doen aan deze actie mee.
Schilderijen, litho's en beelden en andere kunstuitingen zijn van
tien tot vijf uur in de Katwijkse Prinsenstraat, Voorstraat, Bad-
straat en Noordzeepromenade te koop.
Koolmees wint compositieprijsvraag
den haag Met zijn 'Cantate voor orkest' heeft de Rotterdamse
componist Hans Koolmees de compositieprijsvraag van het ju
bilerende Residentie Orkest gewonnen. De prijsvraag is vorig
jaar uitgeschreven naar aanleiding van het 90-jarig bestaan van
het Haagse orkest in november van dit jaar. In totaal zijn 46
composities ingezonden. De wedstrijd stond open voor Neder
landse componisten, van wie niet eerder werk is uitgevoerd door
een professioneel symfonieorkest. Hans Koolmees ontvangt een
geldbedrag van 5000 gulden en zijn compositie wordt uitgege
ven door Donemus tijdens het jubileumconcert op 20 novem
ber. Tijdens dat concert wordt ook een nieuw werk van Mauricio
Kagel voor het eerst uitgevoerd.
Elvis Presley als godheid
Amsterdam In de Amsterdamse galerie Torch is een tentoon
stelling geopend van werken van bijna zestig kunstenaars die
zich - op verzoek - hebben laten inspireren door Elvis Presley.
The King" wordt door de deelnemende kunstenaars, onder wie
Phil Bloom, Erwin Olaf, Daan van Golden, Henk Schiffmacher
en Annie Sprinkle, eerbiedig afgebeeld als een heilige met een
hart van edelstenen, als een sjamaan in een Amerikaanse stad,
als een godheid tussen stripfiguren. Slechts enkele kunstenaars
durfden het aan de andere kant van Elvis te laten zien: Paul Smit
toont een jongen die met een duivelse grijns het graf van Elvis
bewatert, Paul de Reus maakte een prachtig, levensgroot beeld
van de jonge Elvis die zichzelf in een lachspiegel bekijkt.
Elvis als heilige.
wvc moet elke beslissing van de
stichting door de minister wor
den goedgekeurd. Dat de musea
niet op de hoogte zouden zijn
en de nieuwe ontwikkelingen
uit de pers moesten vernemen,
ontkent zij. „We hebben alle be
trokkenen maandag een brief
gestuurd om hen van één en
ander op de hoogte stellen. Het
was zeker niet de bedoeling dat
de pers dit eerder ter ore zou
komen dan museumdirecteu-
Het Haags Gemeentemuse
um, dat na de affaire-Fuchs ge
heel zonder aankoopbudget zit,
omdat het miljoenenverlies van
de afgelopen jaren moet wor
den ingelopen, zal het eveneens
zonder subsidie van de Mondri
aan Stichting moeten stellen.
Directeur H. Locher van dit mu
seum was nog niet bereikbaar
voor commentaar. Ook conser
vator M. Scharloo van het Ko
ninklijk Penningkabinet had
geen tijd om een reactie op het
slechte nieuws te geven. Prof.dr.
J. Bolten van het Prentenkabi
net voorspelt dat alle betrokke
nen tegen de beslissing in het
geweer zullen komen. Zijn in
stelling zal zich zeker bij dit
protest aansluiten.
amsterdam Godert van Colmjon
Zelf gaf Vincent van Gogh geen
stuiver voor zijn zelfportretten.
Zijn gezicht was niet veel meer
dan een noodoplossing, ter ver
vanging van de modellen die hij
niet kon betalen. Bovendien
vond hij het wel makkelijk zo.
Modellen waren tijdens het po
seren moeilijk stil te houden,
maar met zijn eigen spiegel
beeld had de schilder daar ken
nelijk geen moeite mee. In to
taal maakte Van Gogh 35 zelf
portretten. Op de zomerten-
toonstelling in het Van Gogh-
museum zijn ze voor het eerst
samen te zien.
Bij het schilderen van zijn ei
gen hoofd ging het Van Gogh
niet om representatieve, voor
de verkoop bestemde portret
ten, zelfs niet om portretstudies.
Het zelfportret diende slechts
als onderwerp voor stijloefenin
gen en kleurexperimenten. De
meeste zelfportretten signeerde
hij niet eens.
Achterkanten
Van Gogh maakte 35 zelfpor
tretten waarvan er 28 in de ja
ren 1886-1887 ontstonden, toen
hij in Parijs verbleef. Achttien
maken er deel uit van de vaste
collectie van het Van Goghmu-
seum. De tentoonstelling bevat
verder twee getekende zelfpor
tretten en enkele bruiklenen uit
onder meer het Rijksmuseum
en het Haags Gemeentemuse-
Ook zijn er vijf kleine zelfpor
tretten te zien die Van Gogh op
de achterkanten van ander werk
schilderde. Het museum heeft
ze zo opgehangen dat allebei de
kanten bekeken kunnen wor
den. Geldgebrek deed Van Gogh
Van Goghs Parijse zelfportretten zijn te zien in het Van Goghmuseum.
regelmatig naar oude doeken of
een al gebruikt stuk schilders
karton grijpen om te kunnen
werken. Ook met verf moest
Van Gogh zuinig omspringen.
Zo maakte hij gebruik van oude
verfpartijen door ze in de over
schildering uit te sparen.
Alleen onder doeken die hij
als voltooid beschouwde,
plaatste Van Gogh zijn handte
kening. Slechts twee van de 35
zelfportretten achtte hij zijn
'Girl as a Boxer'.
rotterdam gpd
Ook de commerciële fotografie
zou onderdak gaan vinden in
het in maart geopende 'Huis
van de fotografie' in Rotterdam
en sinds vorige week is dat een
feit. Voor het eerst in het be
staan van het Nederlands Foto
Instituut zijn daar nu ook foto's
van in opdracht werkende foto
grafen te bezichtigen.
Deze keer dus niet het soms
rauwe, documentaire werk,
zoals vorige maand met de gru-
Lergènjs
lease service
Ue nieuwe manier van
zorgeloos inrichten.
Vraag naar de folder!
welijke werkelijkheid van Bos
nië, hard en grofkorrelig neerge
zet door de Franse fotograaf
Gilles Peress, in grote lappen zo
aan de muur gepind, maar een
mooie wereld, met veel aan
dacht voor de uiterlijke presen
tatie. Goed verzorgd werk in de
categorieën natuur,
mode/beauty, transport, indu
strie, mensen/portretten, archi
tectuur, stills, portfolio en stu-
dentenwerk.
De nieuwste expositie in het
foto instituut aan de Witte de
Withstraat laat werk zien dat is
genomineerd voor de jaarlijkse
fotografieprijzen van de stich
ting Photography Association of
the Netherlands (PANL). De be
langrijkste prijzen zijn vorige
week uitgereikt aan Aernout
Overbeeke en Marcel van der
Vlugt. De PANL/Kodak Award is
naar Aernout.Overbëeke gegaan
voor diens fotoserie in de cate
gorie architectuur: Marcel van
der Vlugt heeft de PANL/VNU
Award 1994 gekregen voor zijn
foto 'Girl as a boxer', die deel
uitmaakte van een serie over
mannensportkleding.
Behalve een overzicht van het
genomineerde werk van de 58
fotografen voor de PANL 1994
zijn in het Huis van de Fotogra
fie 180 foto's te zien van de Brit
se zusterorganisatie Association
of Photographs (AoP). Boven
dien is er een 'Hall of Fame' in
gericht voor Boudewijn Smit en
Bert Teunissen, wier werk nog
alle vijf jaar dat de PANL bestaat
voor een prijs is genomineerd.
Exposities van PANL en AoP in
het Nederlands Foto Instituut,
Witte de Withstraat 63 Rotter
dam. Te zien: t/m 3 juli, dins
dag tot en met zondag van
11.00 tot 17.00 uur. Entree f
2,50.
naam waardig: 'Zelfportret met
pijp en glas', en 'Zelfportret met
schildersezel'.
Lelijk
Mocht het gebruik van zijn ei
gen gezicht primair zijn ingege
ven door economische motie
ven, de zelfportretten zeggen
wel degelijk iets over de manier
waarop Van Gogh naar zichzelf
keek en over de ontwikkeling als
schilder die hij in Parijs door
maakte. Vlak na zijn tragische
en door armoede getekende
verblijf in Antwerpen zag hij,
hoewel pas 33 jaar oud, in de
spiegel in Parijs een oude, zieke
man met een vreugdeloze blik
voor zich. In het volgende jaar
lijkt zijn schilderkunstige roe
ping pas goed tot hem te zijn
doorgedrongen en zien we hem
plotseling poseren in een hel
derblauwe schilderskiel en een
gele strohoed op zijn hoofd.
FOTO'S ARCHIEF
De 35 zelfportretten laten
evenzovele verschillende ge
zichten zien. De mond is nage
noeg overal hetzelfde, maar de
omtrek en het volume van zijn
gelaat verschillen van doek tot
doek. Alsof er 35 verschillende
Van Goghs hebben bestaan.
Van Goghs Parijse zelfportret
ten, Van Goghmuseum, Paulus
Potterstraat 7, Amsterdam,
t/m 9 oktober.
cairo/jeruzalem ap
Irritatie bij Israël
buitenlandse zaken had laten weten dat het ver
bod de Egyptisch-Israëlische betrekkingen zou
schaden. Een woordvoerster van het Israëlische
ministerie van buitenlandse zaken ontkende ech
ter dat er een officiële klacht was ingediend.
Gabriel, die woensdag in Israel aankwam, vroeg
de autoriteiten op een persconferente in Tel Aviv
op hun beslissing terug te komen. Hij zei naar het
Midden-Oosten te zijn gekomen op voorwaarde
dat hij zowel in een Arabisch land als in Israel zou
kunnen optreden. De Israëlische media meldden
dat het concert zou worden verplaatst naar de
iets ten noorden van Taba gelegen Israëlische
toeristenplaats Eilat. Zondag zal Gabriel in Tel
Aviv optreden. Het is voor het eerst dat hij een
concert geeft in Israel.
De Egyptische autoriteiten hebben woensdag een
concert dat de Britse popster Peter Gabriel mor
gen zou geven in de vakantieplaats Taba, bij de
grens met Israel, om veiligheidsredenen verbo
den.
Israel heeft geirriteerd gereageerd op het ver
bod, dat te maken zou hebben met het feit dat
zo'n 7.000 Israëliërs het concert zouden bijwo
nen. De directeur-generaal van het ministerie van
buitenlandse zaken, Uri Savir, noemde het ver
bod „een stap terug" in het vredesproces. Savir is
lid van de Israëlische delegatie bij de vredeson
derhandelingen voor het Midden-Oosten.
De krant Maariv meldde dat de Israëlische am
bassade in Cairo het Egyptische ministerie van
wenen/amsterdam anp
Tien balletgezelschappen van
operahuizen uit een aantal
Middeneuropese landen gaan
samenwerken. Ze hebben in
Wenen het Donau Ballet ge
vormd, dat het eerste jaar de
steun heeft van het Holland
Dance Festival in Den Haag.
Met ingang van 1995 wordt
tenminste een keer per jaar een
gezamenlijk programma uitge
voerd. Louis Helmer, zakelijk
leider van het Holland Dance
Festival, wil niet spreken van ar
tistieke ontwikkelingshulp. „Het
is een volwaardige en even
wichtige culturele uitwisseling.
Drie in Nederland werkzame
choreografen, Ted Brandsen, de
Pool Krzysztof Pastor en de
Zwitser Martin Müller, geven
advies voor de produktie waar
mee het Kroatische Nationale
Theater in Zagreb is belast. Ad
viseur voor de muziek is René
Jonker. De première van het
stuk, dat is gewijd aan de relatie
tussen muziek en dans, is op 15
juni 1995 in Zagreb. Het ballet is
in oktober van dat jaar in Den
Haag te zien. Voor de jaargang
1996 zal een festival uit Spanje
als partner van het Donau Ballet
fungeren.
Helmer: „Als het een succes
wordt, is het zeer waarschijnlijk
dat we de uitvoering elke keer
naar ons festival halen." Het
Holland Dance Festival wordt
elke twee jaar gehouden.
In de projecten kunnen dan
sers van de andere aangesloten
gezelschappen meedoen. De
produkties van het Donau Bal
let moeten choreografisch ta
lent uit de Middeneuropese lan
den meer kansen geven. Bij het
Donau Ballet zijn theaters uit
Hongarije, Slovenië, Kroatië,
Tsjechië, Slowakije en Polen
aangesloten.
FOTO MARCEL VAN DER VOJCT
Echt bang is ze niet, de Ben
gaalse schijfster Taslima Nasr-
een die door fanatieke moslims
ter dood is veroordeeld. „Maar
ik ben wel iedere minuut waak
zaam", zei 'de Salman Rushdie
van Bangladesh' deze week te
gen het Duitse weekblad Der
Spiegel. De jacht is geopend op
een afvallige vrouw, schuldig
verklaard aan de 'ergste vorm
van godslastering'.
Taslima Nasreen heeft op een
zelfde wijze als in 1989 Salman
Rushdie de woede van fanatieke
moslims op de hals gehaald. De
32-jarige schrijfster uit zich in
haar romans en gedichten kri
tisch over de islam. Ook stelt zij
in haar werk de onderdanige
positie van vrouwen in de isla
mitische maatschappij centraal.
De directe aanleiding van haar
doodsvonnis vormt een inter
view met de schrijfster in de in
Calcutta verschijnende krant
'The Statesman' eind mei.
Daarin beweert de zichzelf
moslim noemende schrijfster
onomwonden dat de Koran op
een aantal punten grondig her
schreven zou moeten worden.
Ze doelt daarbij vooral op de
ongelijke behandeling van
vrouwen.
Haar uitspraken werkten op de
streng islamitische Bengaalse
wereld als een rode lap op een
stier. Heel even leek het met
een sisser af te lopen toen zij
geschrokken van de hevige re
acties haar woorden publieke
lijk terugtrok. In een open brief
aan de regering schreef zij dat
de journalist haar verkeerd had
begrepen. Dertig islamitische
geestelijke leiders accepteerden
haar 'verzoenende verklaring'.
Maar de leider van de extremis
tische groepering de Voorgan
gerspartij, Seyd Nazrul Islam,
zette vorige week een prijs op
het hoofd van de schrijfster „die
verwerpelijker is dan een prosti-
tuée". De fanatieke leider ver
klaarde dat Nasreen een
„onvergeeflijke misdaad tegen
de islam heeft begaan. Dood de
afvallige."
In het Spiegel-interview, dat
een maand geleden werd afge
nomen, toont ze zich deze week
onverzoenlijk. Andermaal he
kelt zij op een aantal punten de
islam. „In naam van Allah wor
den vrouwen onderdrukt. In
ons land wordt hen zoveel on
recht aangedaan. De vrouw is
slaaf van de man. Het is mijn
plicht op te komen voor wou
wen." En „de Koran verhindert
de vooruitgang van ons land.
Het is 1400 jaar goed geweest
voor Bangladesh, maar nu moe
ten we een moderne staat wor
den."
De rel rond de feministische
schrijfster begon eigenlijk twee
jaar geleden al, toen zij haar
boek 'Schaamte' publiceerde. In
dit boek, dat door literaire critici
als 'matig en slordig geschre
ven' werd beoordeeld, beschrijft
zij de terreur van islamieten te
gen een hindoe-familie. Ook
toen werd er een doodvonnis
over haar uitgeroepen door een
schimmige fanatieke groepering
en verdween het boek onmid
dellijk uit de winkels.
Haar kritische krantecolums de
den de controverse rondom
haar persoon alleen maar ver
groten. Zij propageerde onder
andere in een van haar artikelen
'de vrijheid van de vagina', een
uiterst dappere daad in een
overwegend islamitisch land.
De omstreden Taslima Nasreen
wacht nu eenzelfde lot als haar
mannelijke Britse moslim-colle
ga. Op het hoofd van de inmid
dels jaren ondergedoken schrij
ver van de Duivelsverzen werd
destijds een prijs van een mil
joen gulden gezet. Het enorme
verschil in waardering van sekse
bevestigt het gelijk van Taslima
over de discriminatie van de
wouw in de islamitische wereld.
Op haar hoofd is slechts vijfdui
zend gulden gezet.
