wm*
Bosnië vraagt een
'flexibel' bestand
Buitenland
'Tibetaan is een tweede-rangsburger in eigen land'
Noord-Jemen: Zuiden zet
bombardementen voort
Clinton: Spijt van gebrek oorlogservaring
Belgen 'krassen' nuchter Weer zware gevechten in Kigali
en raken niet verslaafd
Vijf eeuwen geleden verdeelden Spanje en Portugal de wereld
Amerikaanse
meisjes vrijen
tegen hun zin
DINSDAG 7 JUN11994
ANP Algemeen Nederlands Persbureau AP Ass
se Agentur CPD Geassocieerde Pers Diensten Ind
Inter Press Service RTR Reuter UPI United Pi
Doden door aardbeving in Colombia Dalai Lama over behandeling landgenoten door China:
bogota Twee mensen zijn gisteravond om het leven gekomen
door een aardbeving in Colombia. Honderden mensen raakten
dakloos en een belangrijke verbindingsweg tussen de departe
menten Cauca en Huila is afgesneden. De hevigste beving had
een kracht van 6 op de schaal van Richter. In de hoofdstad
Bogota zaten 35.000 mensen zonder stroom als gevolg van de
aardschokken.
Hoogleraren tegen eredoctoraat Clinton
londen» Een aantal Britse hoogleraren en twee overlevenden
van de holocaust hebben er gisteren bij de Universiteit van Ox
ford op aangedrongen geen eredoctoraat te geven aan de Ameri
kaanse president Clinton. Ze protesteren zo tegen Clintons ont
moeting met leden van de Italiaanse regering die lid zijn van de
Nationale Alliantie en afkomstig uit de neofascistische MSI.
Italië gaat niet in op kritiek Israël
rome De Italiaanse regering wil niet ingaan op de kritiek die is
geuit door zowel leden van het Israëlische kabinet als de voorzit
ter van de Europese Commissie, Delors, naar aanleiding van uit
latingen van de 'post-fascist' Fini en het feit dat leden van diens
partij Nationale Alliantie zitting hebben in het kabinet-Berlusco-
Celstraf voor moord op Marsinah
jakarta In Indonesië zijn gisteren opnieuw twee beklaagden
voor de moord op vakbondsactivist Marsinah in mei 1993 tot ge
vangenisstraffen veroordeeld. Twee bewakers van de fabriek
waar het slachtoffer werkte, kregen elk twaalf jaar cel, dezelfde
straf die drie personeelsleden van de fabriek vorige maand kre
gen. Beiden zeiden na de uitspraak van de rechter in Surabaja
onschuldig te zijn en in beroep te zullen gaan.
Griekenland tegen hulp aan Albanië
Luxemburg Griekenland heeft gisteren opnieuw zijn veto uitge
sproken over een hulppakket van de Europese Unie voor Alba
nië. Volgens de Grieken worden de mensenrechten van de
Griekse minderheid in Albanië geschonden. De andere EU-lan-
den willen 35 miljoen Ecu (ongeveer 75 miljoen gulden) uittrek
ken voor hulp aan Albanië, in het bijzonder voor de economi
sche hervormingen daar en om de politieke stabiliteit te verbete
ren.
den haag jan peter versteege
vervolg voorpagina
In 1949 vluchtte de toen 14-jarige Dalai Lama naar In
dia. Twee jaar later kwam hij terug. Na nog eens acht
jaar ging de Tibetaanse leider definitief in ballingschap.
Sindsdien woont hij in Dharmsala in het noorden van
India. Met hem vluchtten tienduizend monniken en in
middels hebben zo'n 110.000 landgenoten zich bij hem
gevoegd. Vanuit Dharmsala reist Tenzin Gyatso, de
naam waarmee hij zijn boeken ondertekent, de wereld
rond om diplomatieke steun te verwerven. In 1989
kreeg hij de Nobelprijs voor de Vrede.
De Chinezen is de Tibetaanse cultuur een doom in het
oog. Het land hoog in het Himalayagebergte moest dan
ook Chinees worden. Hele volksstammen werden
vanuit China richting Tibet getransporteerd. Op dit
moment wonen in Tibet dan ook een kleine acht mil
joen Chinezen tegen zes miljoen Tibetanen. Veel tem
pels zijn vernield en de oorspronkelijke Tibetaanse
bouwstijl verdwijnt door het uit de grond stampen van
Chinese huizen.
De Dalai Lama beschouwt de handelwijze van China in
Tibet als een "culturele volkerenmoord'. Volgens hem
wordt zijn volk fatsoenlijk onderwijs onthouden, wor
den Tibetanen in eigen land als tweede-rangsburgers
beschouwd en leven ze veelal in kommervolle omstan
digheden. Duizenden Tibetanen sturen hun kinderen
de laatste jaren naar Dharmsala of naar een van de an
dere Tibetaanse nederzettingen in India om onderwe
zen te worden in de eigen cultuur.
De Dalai Lama wordt het niet moe om in woord en ge
schrift te blijven hameren op de noodzaak van geweld
loze strijd. Ofschoon in Tibet zelf vele landgenoten de
wapens hebben opgenomen, wijst hij dit categorisch af.
Net als bij de vermaarde Mahatma (wat betekent: groot
van ziel) Ghandi is ook voor de Dalai Lama de ahimsa
richtsnoer voor alle handelen. Ahimsa is een oud In
diaas beginsel, dat staat voor vasthouden aan de uni
versele liefde voor en steun aan alles wat leeft. Daarin
past geen geweld.
Daarnaast en ook weer net als zijn spirituele evenknie
Gandhi hecht de Dalai Lama wel degelijk aan sathya-
graha. Dat betekent zoveel als vasthouden aan de
waarheid. Gandhi kreeg door middel van zijn conse
quent volgehouden geweldloze vasthoudendheid de
Britse regering op de knieën. India en Pakistan werden
vervolgens onafhankelijk. De Dalai Lama hoopt op der
gelijke wijze op zijn minst beperkt zelfbestuur in de
wacht te slepen.
Als zijn huidige diplomatieke missie mislukt, dan staat
Gyatso en zijn volk geen andere weg open dan de vre
desmars, zo zei hij zondagavond al in KRO's Brand
punt. Geweld blijft hij afwijzen. „Wanneer mijn volk ge
weld wil gebruiken, trek ik mij terug", zei hij gisteren
nog eens.
De Tibetaanse leider ziet evenwel lichtpuntjes. Gisteren
speculeerde hij nog op de dood van de Chinese leider
Deng Xiaoping (89) en op de veranderingen, die een en
ander zou kunnen betekenen voor de vrijheid van me
ningsuiting in dit land. Op een dag breekt ook voor het
Tibetaanse volk de zon door, weet hij zeker. Tekenend
is zijn uitspraak onlangs in de SiiddeutscheZeitung.
Als China eenmaal democratisch wordt, zul je eens
'Luchtverkeer met Haïti verbieden'
belem De Verenigde Staten zijn bereid het embargo tegen de
militaire dictatuur in Haïti verder uit te breiden. Washington wil
alle lijndiensten en het overige commerciële vliegverkeer van en
naar dit land in het Caribisch gebied verbieden. Dit echter alleen
als ook andere leden van de OAS, de Organisatie van Ameri
kaanse Staten, hieraan meewerken.
Vermeende ETA-leden gearresteerd
san sebastian De Spaanse politie heeft zondag en gisteren in de
Baskische regio Guipuzcoa 13 personen gearresteerd die ervan
verdacht worden lid te zijn van de afscheidingsbeweging ETA.
Ook zijn grote hoeveelheden wapens en explosieven in beslag
genomen. De afgelopen anderhalve week zijn in Spanje diverse
vermoedelijk ETA-aanslagen gepleegd. Daarbij werden twee ho
ge legerfunctionarissen gedood en raakten drif voorbijgangers
zwaar gewond.
Noord-Jemen heeft vandaag
bombardementen van Zuid-Je-
men op noordelijke strijdkrach
ten gemeld. Het zuiden lijkt
zich daarmee niets aan te trek
ken van het eenzijdige bestand
dat het noorden gisteren afkon
digde. Om middernacht had
Noord-Jemen het staakt-het-
vuren laten ingaan, in overeen
stemming met een resolutie die
de VN-Veiligheidsraad vorige
week aannam.
Zuidelijke leiders hadden het
bestand gisteravond nog toege
juicht. „We hopen dat deze be
slissing niet zal worden ge-
schonden", had de zuidelijke
minister van buitenlandse za
ken Abdallah al-Anaj tegen het
Arabisch-talige televisiestation
MBC gezegd.
De minister van planning van
Jemen, Abdul Karim el-Eryani,
meldde vanmorgen echter dat
zuidelijke vliegtuigen vanaf zes
uur in de morgen bombarde-
mentsvluchten uitvoerden. Ery-
ani zei niet of de noordelijke re
gering het eenzijdige bestand
nu nietig zal verklaren. De
noordelijke minister van bui
tenlandse zaken Mohammed
Salem Bassandwah heeft ge
zegd dat het noorden de strijd
in ieder geval zal hervatten als
de Arabische burenlanden het
afgescheiden zuiden hardnek
kig blijven steunen.
De VN-resolutie werd aan
vaard op aandringen van Saudi-
Arabië en andere Golfstaten, die
een duidelijke voorkeur voor de
zuidelijke Jemenitische leider
Ali Salem al-Beidh hebben.
Verlengen als Serviërs afspraken volgen
De Bosnische federatie van moslims en Kroaten heeft het
voorstel van de Verenigde Naties om een onmiddellijke
wapenstilstand van vier maanden in te voeren, verwor
pen. Vice-president Ejub Ganic diende gisteren een te
genvoorstel in voor een 'flexibel' bestand van vier weken.
De VN-vredesmacht Unprofor moet dat bestand waar
borgen. Als Serviërs zich aan de afspraken houden, kan
het steeds met een maand worden verlengd.
GENEVE BOB KROON
CORRESPONDENT
Verder wil Ganic een harde toe
zegging, dat een bestand op de
huidige militaire posities niets
zegt over de toekomstige grens
tussen de federatie en het
Bosnisch-Servische gebieds
deel. Een eerdere eis van presi
dent Alija Izetbegovic om alle
zware wapens in een straal van
tientallen kilometers rondom
Sarajevo weg te halen, werd op
het laatste moment ingetrok
ken.
De Bosnisch-Servische leider
Karadzic verklaarde zich giste
ren voorstander van een be
stand voor vier maanden, hoe
wel hij naar eigen zeggen 'liever
zes maanden of een permanen
te wapenstilstand had gewild'.
De Serviërs beheersen nu zo'n
70 procent van Bosnië en Her-
cegovina.
„Ik heb een deel van de in
drukwekkende TV- reportages
over D-Day gevolgd", zei Ganic.
„Het verband van de geallieerde
strijd tegen de nazi's en strijd
tegen het fascisme in ons land
is duidelijk." Ganic wilde daar
mee zeggen dat de Bosnische
regeringsfederatie zijn huid
duur zal verkopen en niet zal
capituleren voor een agressor
'die 60.000 vrouwen heeft ver
kracht'.
Inmiddels zijn VN-secretaris-
generaal Boutros Ghali en zijn
speciale gezant voor ex-Joego-
slavië Yasushi Akashi in Genève
gearriveerd. Zij hebben de taak
de nu tot twee gereduceerde
strijdende partijen in het gareel
van de VN te krijgen. Nu de
Kroaten en de moslims een ver
bond hebben gesloten, voelen
Izetbegovic en de zijnen zich
aanmerkelijk sterker dan bij de
laatste confrontatie met de
Bosnische Serviërs van vier
maanden geleden. Niet alleen
aan de Geneefse conferentieta
fel, maar ook te velde, gezien de
recente regeringsoffensieven in
centraal-Bosnië.
OMAHA BEACH AP
De Amerikaanse president Bill
Clinton heeft er geen spijt van
dat hij als jongeman tegen de
oorlog in Vietnam heeft gepro
testeerd, maar heeft wel vaak
last van zijn gemis aan militaire
ervaring. Clinton, die in Nor-
mandië de herdenking van D-
Day bijwoonde, is door verslag
gevers doorgezaagd over de kri
tiek die veel veteranen hebben
op zijn anti-Vietnamverleden
en zijn geslaagde poging om de
dienstplicht te ontduiken.
„Ik heb geen spijt van het feit
dat ik oppositie heb gevoerd te
gen het conflict en ons beleid
daar", zei Clinton tegen de
Amerikaanse omroep NBC. „Ik
deed wat ik kon om dat tot een
eervol einde te brengen. Ik denk
nog steeds dat ik daar gelijk in
had. Maar er zijn wel vaak mo
menten dat ik de ervaring mis,
omdat ik tenslotte een kind van
de Tweede Wereldoorlog ben. Ik
ben opgegroeid met de oorlogs
films met John Wayne en
John Hodiak en Robert Mit-
chum en al die andere filmhel
den. Ik ben opgegroeid met de
herinnering aan een vader die
ik nooit gekend heb, met een
foto van hem in het uniform
van de Tweede Wereldoorlog".
Clintons vader, William Jeffer
son Blythe II, deed dienst in Ita
lië en kwam twee maanden
voor de geboorte van de toe
komstige president, in 1946, om
bij een auto-ongeluk. Clinton
nam later de naam aan van zijn
stiefvader.
Gevraagd of het ontduiken van
de dienstplicht in Vietnam hem
geen parten speelt in zijn rol
van opperbevelhebber van de
strijdkrachten antwoordde Clin
ton: „We kunnen de geschiede
nis niet herschrijven. Je kunt al
leen leven in de tijd en op de
plaats waar je bent en ik doe
mijn best mijn werk goed te
doen en mijn taak als opperbe
velhebber naar behoren te ver
vullen. Ik kan me niet laten af
leiden door wat andere mensen
daarover denken
Een Rwandese peuter schreeuwt zijn verdriet uit, zittend tussen het vuil in het vluchtelingenkamp Ruhango,
50 kilometer buiten de hoofdstad Kigali. Daar gaan intussen de gevechten tussen Hutu's en Tutsi's door.
FOTO EP A ABDELHAK SENNA
BRUSSEL-DEN HAAG ANP-GPD
De gekte rond de krasloten die
momenteel in Nederland
heerst, hebben de Belgen nooit
gekend. In België bestaan 'in
stantloterijen' al sinds juni
1987. Ze zijn daar dol op krass-
sen, maar het heeft niet geleid
tot maatschappelijke en politie
ke debatten over mogelijke ver
slaving en identificatieplicht.
Het heeft, ondanks het feit dat
er elke twee maanden 12 mil
joen loten over de toonbank
gaan, trouwens ook nauwelijks
tot verslaving geleid. Volgens
een woordvoerster van de Na
tionale Loterij in Brussel kom't
dat door de typische Belgische
nuchterheid. „In Nederland
wordt bij ieder probleempje een
praat- of werkgroep opgericht."
De Belgische Nationale Lote
rij, voortgekomen uit de Kolo
niale Loterij, begon zeven jaar
geleden met de krasloten onder
de naam Subito. De grote char
me was dat je subiet, onmiddel
lijk, kon zien of het prijs was.
Een lot kost 50 frank, ongeveer
net zo duur als de Nederlandse
versie (een knaak). Om het nog
spannender te maken zijn in
middels ook dë spelen Baraka
(1990), Domino (1992), 21
(1993) en - vorige week - Te-
lekwinto geïntroduceerd. Bij de
ze nieuwste vinding, voor 100
frank (5,50 gulden) per lot, is
het krassen gecombineerd met
een televisieprogramma.
Intussen wordt door de Ne
derlandse automatenhandel ge
werkt aan een 'Kras-automaat',
als tegenhanger van de Kraslo
terij. De automatenhandelaren
doen dit onder het motto 'gelij
ke monniken, gelijke kappen'.
Zij zijn kwaad over het
'zwalkende' gokbeleid van de
overheid, die de Krasloterij te
soepel behandelt. De handela
ren zijn volgens een woordvoer
der goed voorbereid op mogelij
ke verslaving bij hun klanten.
Zo hebben zij een cursus door
lopen bij de in verslavingszorg
gespecialiseerde Jellinek-kli-
Zware gevechten tussen het
Rwandees Patriottisch Front
(RPF) en eenheden van het re
geringsleger woedden vanmor
gen in de Rwandese hoofdstad
Kigali en bij de stad Gitarama.
De Verenigde Naties stuurden
desondanks vrachtwagens uit
Kigali naar de Ugandese grens
om er hulpgoederen op te ha
len. -De bevoorrading via de
lucht werd stilgelegd na be
schietingen van de luchthaven
op zondag. Het RPF bestookt
onophoudelijk diverse wijken in
Kigali, met name het centrum,
en verweert zich bij Gitarama
tegen een uitval van regerings
troepen. De VN betitelden de
aanvallen bij Gitarama als een
'groot tegenoffensief van het
door de Hutu-meerderheid ge
domineerde regeringsleger. De
opmars van de rebellen, die be
horen tot de Tutsi-minderheid
en de steun hebben van Ugan
da, stuit op verzet van versprei
de militairen van het nationale
leger. Miljoenen mensen vluch
ten steeds verder naar de zuid
westelijke hoek van Rwanda
voor de vanuit het westen en
noorden oprukkende rebellen.
Het zijn meest leden van de
Hutu-meerderheid, die vergel
ding vrezen voor de massale
slachtpartijen onder Tutsi's. In
Rome kwamen gisternacht on
geveer honderd zwaargewonde
Ruandese kinderen aan. Som
migen zijn nog geen jaar en
werden gevonden op de stoffe
lijke resten van hun moeders.
Het Italiaanse Rode Kruis had
hun vertrek geregeld.
DEN HAAG TJABEL DALING
De inwoners van het Spaanse
plaatsje Tordesillas, dichtbij
de Portugese grens, varen er
wel bij. Tot aan het einde van
het jaar vieren ze feest. De
aanleiding is dan ook een bij
zondere: 500 jaar geleden, op
7 juni 1494. vaardigde paus
Alexander VI Borgia een bul
uit, waardoor de wereld bui
ten Europa verdeeld werd tus
sen Spanje en Portugal.
Onder pauselijke goedkeuring
trokken onderhandelaars van
Portugal en Castilië een lijn
over de wereldbol, van noord
pool tot zuidpool, op 370 mijl
(ongeveer 620 kilometer) ten
westen van de Azoren. Alle lan
den ten oosten van de lijn, van
Brazilië tot Indië, kwamen in
het bezit \Jan Portugal. De Por
tugezen verkregen exclusieve
rechten in Afrika en Azië. Casti
lië kreeg de westelijke helft van
de bol, waardoor bijna geheel
Amerika in handen kwam van
de Castilianen.Cultureel gezien
is het verdrag van Tordesillas
van enorme betekenis geweest.
Brazilië spreekt daardoor Por
tugees en nagenoeg alle overi
ge Latijnsamerikanen Spaans.
De Spaanse taal is momenteel
na het Engels (het Chinees
daargelaten) de tweede ter we
reld, nog voor het Frans. Zo'n
300 miljoen mensen in tiental
len landen bedienen zich er
van.
Het bilaterale verdrag tussen
beide mogendheden was min
of meer noodzaak. Castilië en
Portugal veroverden de wereld
zeeën en ontwikkelden zich tot
belangrijke koloniale groot
machten. Historici zeggen nu
dat als het verdrag van Tor
desillas achterwege was geble
ven een gewelddadige confron
tatie tussen beide landen on
vermijdelijk was geweest.
Andere Europese landen waren
echter niet blij met de pauselij
ke interventie. De Franse vorst
Frans I, de Nederlanders en de
Engelsen protesteerdeh heftig.
.Aangezien de zee van ieder
een is, is ze van mij", zei de En
gelse vorstin Elizabeth I.
Maar de tijd van de Engelsen
en de Nederlanders moest nog
komen. Aan het begin van de
vijftiende eeuw deelden de
Spanjaarden en Portugezen de
lakens uit in de wereld. Om
streeks 1550 beheerste Portugal
de wereldhandel en (samen
met de Nederlanders) de sla
venhandel. De Portugezen, die
vanwege de specerijen aanvan
kelijk een grotere interesse
hadden in Indië dan in Brazilië,
hadden onder meer strategi
sche posities ingenomen in
Goa, Malakka, Hormuz en Ma-
De betrekkingen tussen Spanje
en Portugal werden door de
eeuwen heen gekenmerkt door
wederzijdse rivaliteit, maar het
verdrag van Tordesillas werkte
redelijk goed. Beide staten hiel
den zich eraan, omdat zij el-
Jjcaar in de wijde wereldruimte
nauwelijks tegenkwamen,
schrijft de Nederlandse histori
cus J.G. Kikkert.
Eigenlijk waren er maar twee
regio's die conflicten oplever
den: Brazilië en veel later, het
uiterste zuiden van Zuid-Ame-
rika, het gebied in de Rio de la
Plata. Het eerste land kwam in
1580 bijna automatisch in bezit
van Spanje, omdat dat land
toen aanspraak maakte op de
Portugese troon. De Spaanse
overheersing van Portugal
(1580-1640) had tot gevolg dat
Lissabon de buitenlandse poli
tiek van Filips II diende uit te
voeren.
De Portugezen kregen als ma
cabere beloning de vijanden
van Spanje erbij: Engelsen en
Hollanders. Hollanders en
Zeeuwen vestigden zich voort
aan in Brazilië. De Westindi-
sche Compagnie verwierf in
het begin van de 17de eeuw in
Brazilië een gebied twee keer
zo groot als het huidige Neder
land.
Een grensconflict tussen Span
je en Portugal in het uiterste
zuiden van Zuid-Amerika leid
de in 1828 tot de stichting van
de onafhankelijke republiek
Uruguay, die een soort buffer
vormde tussen Argentinië en
Brazilië. Beide Zuidamerikaan-
se landen hadden zich kort
daarvoor afgescheiden van hun
moederlanden.
Spanje was toen in feite al geen
wereldmacht meer. De politie
ke en economische neergang
van het keizerrijk was volgens
de Mexicaanse schrijver Carlos
Fuentes in 1586 al begonnen
met de ondergang van de 'on
overwinnelijke Armada' tegen
Engeland. Maar op cultureel
gebied zou het keizerrijk nog
een bloeitijd beleven: de zeven
tiende eeuw el siglo del oro of
de Gouden Eeuw) met schil
ders als El Greco en Velazguez,
de toneelschrijvers Lope de Ve
ga en Calderón de La Barca, de
romanschrijvers Cervantes en
de dichters Quevedo en
Góngora.
Na een langdurig politiek isole
ment sloten beide landen zich
in de jaren zeventig van deze
eeuw aan bij de Europese Ge
meenschap. Zowel Spanje als
Portugal behoren echter nu
nog steeds tot de armere EU-
landen. Op politiek en econo
misch terrein is de voorheen
belangrijke rol van de beide
Iberische landen'dan ook uit
gespeeld.
WASHINGTON Rtr
Zestig procent van de meisjes in
de Verenigde Staten die voor
hun 15de seksuele gemeen
schap hebben gehad, werden
daartoe gedwongen. Dit blijkt
uit een vandaag gepubliceerd
rapport van het Alan Guttma-
cher Instituut, dat gespeciali
seerd is in gezondheidszorg op
het gebied van seksualiteit.
De uitkomsten van het onder
zoek heeft een felle reactie ver
oorzaakt bij de Amerikaanse
minister Donna Shalala (ge
zondheidszorg). De minister
toonde zich vooral verontwaar
digd over het feit dat het me
rendeel van de seksuele part
ners van de kinderen een stuk
ouder zijn. Van de vaders van
baby's die 15-jarigen ter wereld
brengen is bijna eenderde 21
jaar of ouder.
