'Nooit vergeten wat vrijheid heeft gekost'
Britten en Amerikanen waren niet de enigen
Feiten Meningen
Geen Frans geld
voor behoud van
'mulberry' haven
DINSDAG 7 JUN11994
2
Veteranen van de 'kleine' geallieerde naties klaag
den er gisteren over dat de rol van hun land op D-
Day onderbelicht is gebleven en dat alle aandacht
praktisch is uitgegaan naar de Amerikanen en de
Britten.
„Het ontbreekt aan erkenning voor wat België
heeft gedaan. We praten altijd over de Amerika
nen, nooit over de Belgen", aldus de 71-jarige
Jean Hoogewyss uit Brussel. „We waren klein,
maar we waren er,, en we deden ons werk even
goed als ieder ander. Maar dat wordt over het
hoofd gezien in de massa feiten over D-Day", zei
Hoogewyss, die op D-Day diende in de Belgische
sectie van de Britse Royal Navy en aanwezig was
op Omaha Beach.
De 77-jarige Stanislaw Dyszynski uit Lublin, Po
len, had dezelfde klacht. „Je hoort nooit veel over
de Poolse bijdrage aan de invasie. Wij hadden de
marine, de luchtmacht en het leger in de gealli
eerde campagne", aldus Dyszynski, die destijds
aan boord van een Brits landingsvaartuig naar de
Normandische kust werd gebracht. Hij droeg ver
scheidene medailles en had op het hoofd de
zwarte baret van zijn eenheid, waarin hij sergeant
en tankbevelhebber was.
Alle aandacht bij de herdenking van de vijftigste
verjaardag van de geallieerde invasie van Nor-
mandië ging inderdaad uit naar de Britten en
Amerikanen die hun heldendaden opvallend
genoeg vooral gescheiden herdachten. Zij vorm
den natuurlijk ook de hoofdmoot van het gealli
eerde invasieleger. Maar ze warén niet de enigen
die bijdroegen aan het succes van D-Day, zoals
het dagblad Le Monde verduidelijkte.
Éénderde van de onder Brits bevel staande inva
siemacht bestond uit Canadezen. Zij waren het
die Juno Beach innamen. Ook de Canadese lucht
macht speelde een belangrijke rol bij de acties
rond D-Day. De 'Vrije' Fransen brachten zowel
op het land (Sword Beach), als op zee (twaalf
schepen) als in de lucht (landingen in onder an
dere Bretagne) manschappen in. Bovendien was
een belangrijke rol weggelegd voor het Franse
verzet.
Minder bekend, maar daarom nog niet minder
belangrijk, was de inbreng van andere geallieer
den. In de immense vloot voeren behalve Poolse
bijvoorbeeld niet alleen Nederlandse en Noorse,
maar ook twee Griekse schepen mee. Vandaar
dat de Grieken gisteren bescheiden, niet met
president of premier zoals de anderen verte
genwoordigd waren bij de internationale herden
king op Omaha Beach.
De Britse en Canadese luchtmacht telde een
groot aantal eskaders bestaande uit manschap
pen van andere nationaliteiten: Tsjechen en Slo-
waken, Nederlanders, Belgen, Noren Polen,
Australiërs en Nieuwzeelanders. Al deze landen
hadden hun staatshoofd of regeringsleider op de
eerste rij met de presidenten Mitterrand en Clin
ton en koningin Elizabeth. De Britse kolonie Ne
wfoundland in 1949 opgegaan in de Canadese
confederatie nam ook met een eskader deel.
Het immense Britse rijk leverde overigens meer
'vreemde' deelnemers, zoals een eskader uit Rho-
desië (nu Zimbabwe).
De groothertog van Luxemburg behoorde even
eens tot de eregasten. De groothertogelijke fami
lie was tijdig voor de Duitse invasie in 1940 naar
Londen uitgeweken. Groothertog Jan, destijds
nog prins, nam deel aan de bevrijding van zijn
land als officier in het Britse leger. Andere Luxem
burgers maakten'deel uit van de Special Opera
tions Executive (SEO).
Poolse troepen (zo'n 16.000 man sterk), Belgische
eenheden (de Pironbrigade), de Nederlandse
Prinses Irenebrigade (8 augustus) en andere geal
lieerde militairen werden in de meeste gevallen
pas in de dagen en weken nè D-Day aan land ge
bracht. De hoofdmacht van de 'Vrije' Fransen,
16.000 man, arriveerde op 1 augustus onder lei
ding van generaal Leclerc als onderdeel van de
Amerikaanse invasiemacht op Utah Beach. Drie
weken later stonden de troepen in Parijs.
Bij Utah Beach gingen eveneens 800 Denen aan
land. Denemarken stuurde gisteren geen staats
hoofd, want het door Duitsland in de meidagen
van 1940 bezette land had geen regering in bal
lingschap die kon beslissen aan de invasie deel te
nemen. Zo werd de deelname van Spanjaarden
Number One Spanish Company, gevormd uit
fervente Republikeinen die na de Spaanse burge
roorlog voor het fascistische bewind van generaal
Franco waren gevlucht eveneens niet officieel
herdacht.
Opvallendste afwezigen echter waren niet de ver
slagen Duitsers, maar de Russen, zonder wier in
spanningen aan het Oostfront de invasie niet had
kunnen plaatsvinden. Ter vergelijking: de Russen
verloren bijna tien miljoen soldaten in de strijd
tegen de nazi's. De Amerikanen en Britten ieder
nog geen 300.000.
President Jeltsin zei gisteren dat het niet uitnodi
gen van Rusland bij de herdenking van D-Day
niet van invloed is op de nieuwe banden die het
land met het Westen heeft. „Toen wij de slag om
Moskou en de slag om Stalingrad herdachten,
hebben wij ook geen van onze bondgenoten uit
genodigd", zei Jeltsin. „Maar dat weerhoudt ons
er niet van in alle opzichten partners te zijn, el
kaar te vertrouwen."
Franse vliegtuigen vormen met rook de 'tricolore', de Franse driekleur
tijdens de herdenking op Omaha Beach. Militairen uit alle geallieerde
landen presenteren het vaandaal van de onderdelen die aan de invasie
deelnamen. Voor Nederland was dat de Prinses Irenebrigade.
foto reuter
gaan".
Aan het begin van de ceremonie!
had een Amerikaanse veteraan
al een emotioneel beroep op de
aanwezigen gedaan. „We mo
gen nooit vergeten wat de vrij-
heid ons gekost heeft", zo hield
hij de duizenden aanwezigen
en via de media de hele wereld
Frankrijk trekt geen geld uit voor het be
houd van de overblijfselen van de provisori
sche haven ('mulberry' genaamd) die de ge
allieerden bij de invasie van Normandië
hebben aangelegd. Hierdoor zijn de enor
me betonnen caissons die de golfbreker
vormden voor Port Winston bij Arroman-
ches-les-Bains in Normandië overgeleverd
aan de elementen.
Met de aanleg van de haven in feite één
lange aanlegsteiger werd op 7 juni 1944,
één dag na D-Day begonnen. De haven
(een tweede werd tegelijkertijd aangelegd
voor het strand waar de Amerikanen op D-
Day aan land zijn gekomen) was van groot
belang voor de bevoorrading van de gealli
eerde troepen op het continent. De haven,
het enige bouwwerk dat geallieerden in
Normandië hebben nagelaten, wordt ge
zien als een hoogstandje van de geallieerde
genie.
Gerard Lecomu, een vooraanstaande actie
voerder voor het behoud van de haven
noemde het besluit van de regering 'schan
dalig'. „Het is nu moeilijk voor ze (de rege
ring) te zeggen dat ze iets moeten doen,
omdat ze daarmee toegeven dat ze het al
vijftig jaar hadden moeten doen", zei Le-
Deskundigen zeggen dat 21 van de 120
blokken, die elk zo groot zijn als een flatge
bouw met vijf verdiepingen, nog in perfecte
of bijna perfecte staat verkeren en kunnen
worden gered. Minister Toubon (cultuur)
besloot het bouwwerk echter niet op de
monumentenlijst te zetten, waardoor de re
gering niet voor het onderhoud van de
blokken hoeft op te draaien.
Elk blok van 6.000 ton werd in Engeland ge
goten en door 200 sleepboten over het ka
naal gesleept om op de plaats van bestem
ming te worden verzonken. Via de haven
zijn ongeveer 2,5 miljoen militairen,
500.000 voertuigen en vier miljoen ton
voorraden aangevoerd. De Amerikaanse
'mulberry' werd tijdens de stormen van 19
en 20 juni 1944 de zwaarste in veertig
jaar vrijwel geheel verwoest en vervol
gens door de geallieerden opgegeven.
parus AP
Tien staatshoofden, de gouverneur-generaal van Canada en acht regeringsleiders
woonden de officiële herdenking van D-Day bij. Op de foto vanaf links: de konin
ginnen Beatrix en Elizabeth, de Noorse koning Harald, de president Mitterrand, Clin
ton en Kovacs (Slowakije).
foto reuter jacky naecelen
De Britten sloten hun plechtigheden in Arromanches af met een indrukwekkend défilé van D-Day-veteranen voor de koninklijke familie. Op de achtergrond de restanten
van de 'mulberry' haven, die direct na de invasie werd aangelegd. foto joel sacet
Voor vele duizenden geallieerde oor
logsveteranen was het gisteren een met
veel emotie beladen dag. Precies een
halve eeuw na het begin van de heroï
sche landingen op de Normandische
stranden, stonden ze opnieuw oog in
oog met de plaatsen waar in de juni
dagen van 1944 genadeloos om iedere
vierkante meter grond werd gevochten.
D-Day een uit de Eerste Wereldoorlog daterende
militaire term die de hypothetische begindag van een
toekomstige militaire actie aanduidt. D staat dan ook
gewoon voor 'dag' was het begin van de geallieerde
zege over nazi-Duitsland. Een victorie die honderddui
zenden jonge soldaten met hun leven betaalden. Voor
al dat feit werd tijdens de zeventien officiële herden
kingen door iedereen onderstreept. Door de ruim veer
tigduizend bejaarde en hoogbejaarde veteranen, maar
ook door het tiental staatshoofden, onder wie koningin
Beatrix, dat de plechtige herdenkingen bijwoonde.
„Ik ben niet rijk, maar ik vond toch dat ik er dit keer bij
moest zijn", zo verklaarde een duidelijk ontroerde,
hoogbejaarde Britse veteraan gisteren na afloop van de
Frans-Britse herdenking op de Britse begraafplaats van
Bayeux. „Veel van mijn kameraden van toen hebben
de bevrijding met hun leven betaald en dit is waar
schijnlijk de laatste keer dat ik hen eer kan bewijzen".
Kort daarvoor hadden de Franse president Mitterrand
en de Britse koningin Elizabeth een korte herdenkings
plechtigheid bijgewoond op de begraafplaats waar
3.934 Britse soldaten hun laatste rustplaats gevonden
hebben en waar' nog eens 1.807 grafstenen verwijzen
naar omgekomen soldaten van het Gemenebest waar
van de lichamen nooit gevonden zijn. Ruim 6.000 van
hun kameraden-van-toen plus enkele duizenden geno
digden bewezen hen de laatste eer.
De herdenkingsmarathon begon gisteren al vroeg met
een Amerikaanse ceremonie bij de beruchte Pointe du
Hoe. Daar roemde de Amerikaanse president Bill Clin
ton de heldenmoed van de 225 Rangers die er in de
ochtend van 6 juni 1944 met ladders, haken en koor
den de 36 meter hoge, steile rotskust beklommen om
een Duitse batterij uit te schakelen. Maar liefst 135
Rangers raakten gewond of verloren het leven bij de
heldhaftige beklimming. „De moeilijkst dagen van uw
leven hebben ons vijftig jaar
vrijheid gebracht", aldus Clin-
Alle staatshoofden en regerings
leiders gaven 's middags acte de
présence tijdens de grote, inter
nationale herdenking op
Omaha Beach, het beruchte
strand waar tijdens de eerste
uren van D-Day bijna 2.000
Amerikaanse soldaten het leven
lieten. Behalve koningin Beatrix
was ook premier Lubbers aan
wezig bij het onbetwiste hoog
tepunt van de vijftigste herden
king van D-Day.
Na een korte, geallieerde mili
taire parade waaraan ook Ne
derlandse soldaten deelnamen,
hield gastheer Mitterrand een
pleidooi om een les te trekken
uit de zware offers die de gealli
eerden gebracht hebben voor
de vrijheid. „Het geredde Euro
pe zou een ander Europa moe
ten zijn. Er is veel bereikt, maar
we moeten verder durven
f
'fff* H