'Nooit vergeten wat vrijheid heeft gekost' Britten en Amerikanen waren niet de enigen Feiten Meningen Geen Frans geld voor behoud van 'mulberry' haven DINSDAG 7 JUN11994 2 Veteranen van de 'kleine' geallieerde naties klaag den er gisteren over dat de rol van hun land op D- Day onderbelicht is gebleven en dat alle aandacht praktisch is uitgegaan naar de Amerikanen en de Britten. „Het ontbreekt aan erkenning voor wat België heeft gedaan. We praten altijd over de Amerika nen, nooit over de Belgen", aldus de 71-jarige Jean Hoogewyss uit Brussel. „We waren klein, maar we waren er,, en we deden ons werk even goed als ieder ander. Maar dat wordt over het hoofd gezien in de massa feiten over D-Day", zei Hoogewyss, die op D-Day diende in de Belgische sectie van de Britse Royal Navy en aanwezig was op Omaha Beach. De 77-jarige Stanislaw Dyszynski uit Lublin, Po len, had dezelfde klacht. „Je hoort nooit veel over de Poolse bijdrage aan de invasie. Wij hadden de marine, de luchtmacht en het leger in de gealli eerde campagne", aldus Dyszynski, die destijds aan boord van een Brits landingsvaartuig naar de Normandische kust werd gebracht. Hij droeg ver scheidene medailles en had op het hoofd de zwarte baret van zijn eenheid, waarin hij sergeant en tankbevelhebber was. Alle aandacht bij de herdenking van de vijftigste verjaardag van de geallieerde invasie van Nor- mandië ging inderdaad uit naar de Britten en Amerikanen die hun heldendaden opvallend genoeg vooral gescheiden herdachten. Zij vorm den natuurlijk ook de hoofdmoot van het gealli eerde invasieleger. Maar ze warén niet de enigen die bijdroegen aan het succes van D-Day, zoals het dagblad Le Monde verduidelijkte. Éénderde van de onder Brits bevel staande inva siemacht bestond uit Canadezen. Zij waren het die Juno Beach innamen. Ook de Canadese lucht macht speelde een belangrijke rol bij de acties rond D-Day. De 'Vrije' Fransen brachten zowel op het land (Sword Beach), als op zee (twaalf schepen) als in de lucht (landingen in onder an dere Bretagne) manschappen in. Bovendien was een belangrijke rol weggelegd voor het Franse verzet. Minder bekend, maar daarom nog niet minder belangrijk, was de inbreng van andere geallieer den. In de immense vloot voeren behalve Poolse bijvoorbeeld niet alleen Nederlandse en Noorse, maar ook twee Griekse schepen mee. Vandaar dat de Grieken gisteren bescheiden, niet met president of premier zoals de anderen verte genwoordigd waren bij de internationale herden king op Omaha Beach. De Britse en Canadese luchtmacht telde een groot aantal eskaders bestaande uit manschap pen van andere nationaliteiten: Tsjechen en Slo- waken, Nederlanders, Belgen, Noren Polen, Australiërs en Nieuwzeelanders. Al deze landen hadden hun staatshoofd of regeringsleider op de eerste rij met de presidenten Mitterrand en Clin ton en koningin Elizabeth. De Britse kolonie Ne wfoundland in 1949 opgegaan in de Canadese confederatie nam ook met een eskader deel. Het immense Britse rijk leverde overigens meer 'vreemde' deelnemers, zoals een eskader uit Rho- desië (nu Zimbabwe). De groothertog van Luxemburg behoorde even eens tot de eregasten. De groothertogelijke fami lie was tijdig voor de Duitse invasie in 1940 naar Londen uitgeweken. Groothertog Jan, destijds nog prins, nam deel aan de bevrijding van zijn land als officier in het Britse leger. Andere Luxem burgers maakten'deel uit van de Special Opera tions Executive (SEO). Poolse troepen (zo'n 16.000 man sterk), Belgische eenheden (de Pironbrigade), de Nederlandse Prinses Irenebrigade (8 augustus) en andere geal lieerde militairen werden in de meeste gevallen pas in de dagen en weken nè D-Day aan land ge bracht. De hoofdmacht van de 'Vrije' Fransen, 16.000 man, arriveerde op 1 augustus onder lei ding van generaal Leclerc als onderdeel van de Amerikaanse invasiemacht op Utah Beach. Drie weken later stonden de troepen in Parijs. Bij Utah Beach gingen eveneens 800 Denen aan land. Denemarken stuurde gisteren geen staats hoofd, want het door Duitsland in de meidagen van 1940 bezette land had geen regering in bal lingschap die kon beslissen aan de invasie deel te nemen. Zo werd de deelname van Spanjaarden Number One Spanish Company, gevormd uit fervente Republikeinen die na de Spaanse burge roorlog voor het fascistische bewind van generaal Franco waren gevlucht eveneens niet officieel herdacht. Opvallendste afwezigen echter waren niet de ver slagen Duitsers, maar de Russen, zonder wier in spanningen aan het Oostfront de invasie niet had kunnen plaatsvinden. Ter vergelijking: de Russen verloren bijna tien miljoen soldaten in de strijd tegen de nazi's. De Amerikanen en Britten ieder nog geen 300.000. President Jeltsin zei gisteren dat het niet uitnodi gen van Rusland bij de herdenking van D-Day niet van invloed is op de nieuwe banden die het land met het Westen heeft. „Toen wij de slag om Moskou en de slag om Stalingrad herdachten, hebben wij ook geen van onze bondgenoten uit genodigd", zei Jeltsin. „Maar dat weerhoudt ons er niet van in alle opzichten partners te zijn, el kaar te vertrouwen." Franse vliegtuigen vormen met rook de 'tricolore', de Franse driekleur tijdens de herdenking op Omaha Beach. Militairen uit alle geallieerde landen presenteren het vaandaal van de onderdelen die aan de invasie deelnamen. Voor Nederland was dat de Prinses Irenebrigade. foto reuter gaan". Aan het begin van de ceremonie! had een Amerikaanse veteraan al een emotioneel beroep op de aanwezigen gedaan. „We mo gen nooit vergeten wat de vrij- heid ons gekost heeft", zo hield hij de duizenden aanwezigen en via de media de hele wereld Frankrijk trekt geen geld uit voor het be houd van de overblijfselen van de provisori sche haven ('mulberry' genaamd) die de ge allieerden bij de invasie van Normandië hebben aangelegd. Hierdoor zijn de enor me betonnen caissons die de golfbreker vormden voor Port Winston bij Arroman- ches-les-Bains in Normandië overgeleverd aan de elementen. Met de aanleg van de haven in feite één lange aanlegsteiger werd op 7 juni 1944, één dag na D-Day begonnen. De haven (een tweede werd tegelijkertijd aangelegd voor het strand waar de Amerikanen op D- Day aan land zijn gekomen) was van groot belang voor de bevoorrading van de gealli eerde troepen op het continent. De haven, het enige bouwwerk dat geallieerden in Normandië hebben nagelaten, wordt ge zien als een hoogstandje van de geallieerde genie. Gerard Lecomu, een vooraanstaande actie voerder voor het behoud van de haven noemde het besluit van de regering 'schan dalig'. „Het is nu moeilijk voor ze (de rege ring) te zeggen dat ze iets moeten doen, omdat ze daarmee toegeven dat ze het al vijftig jaar hadden moeten doen", zei Le- Deskundigen zeggen dat 21 van de 120 blokken, die elk zo groot zijn als een flatge bouw met vijf verdiepingen, nog in perfecte of bijna perfecte staat verkeren en kunnen worden gered. Minister Toubon (cultuur) besloot het bouwwerk echter niet op de monumentenlijst te zetten, waardoor de re gering niet voor het onderhoud van de blokken hoeft op te draaien. Elk blok van 6.000 ton werd in Engeland ge goten en door 200 sleepboten over het ka naal gesleept om op de plaats van bestem ming te worden verzonken. Via de haven zijn ongeveer 2,5 miljoen militairen, 500.000 voertuigen en vier miljoen ton voorraden aangevoerd. De Amerikaanse 'mulberry' werd tijdens de stormen van 19 en 20 juni 1944 de zwaarste in veertig jaar vrijwel geheel verwoest en vervol gens door de geallieerden opgegeven. parus AP Tien staatshoofden, de gouverneur-generaal van Canada en acht regeringsleiders woonden de officiële herdenking van D-Day bij. Op de foto vanaf links: de konin ginnen Beatrix en Elizabeth, de Noorse koning Harald, de president Mitterrand, Clin ton en Kovacs (Slowakije). foto reuter jacky naecelen De Britten sloten hun plechtigheden in Arromanches af met een indrukwekkend défilé van D-Day-veteranen voor de koninklijke familie. Op de achtergrond de restanten van de 'mulberry' haven, die direct na de invasie werd aangelegd. foto joel sacet Voor vele duizenden geallieerde oor logsveteranen was het gisteren een met veel emotie beladen dag. Precies een halve eeuw na het begin van de heroï sche landingen op de Normandische stranden, stonden ze opnieuw oog in oog met de plaatsen waar in de juni dagen van 1944 genadeloos om iedere vierkante meter grond werd gevochten. D-Day een uit de Eerste Wereldoorlog daterende militaire term die de hypothetische begindag van een toekomstige militaire actie aanduidt. D staat dan ook gewoon voor 'dag' was het begin van de geallieerde zege over nazi-Duitsland. Een victorie die honderddui zenden jonge soldaten met hun leven betaalden. Voor al dat feit werd tijdens de zeventien officiële herden kingen door iedereen onderstreept. Door de ruim veer tigduizend bejaarde en hoogbejaarde veteranen, maar ook door het tiental staatshoofden, onder wie koningin Beatrix, dat de plechtige herdenkingen bijwoonde. „Ik ben niet rijk, maar ik vond toch dat ik er dit keer bij moest zijn", zo verklaarde een duidelijk ontroerde, hoogbejaarde Britse veteraan gisteren na afloop van de Frans-Britse herdenking op de Britse begraafplaats van Bayeux. „Veel van mijn kameraden van toen hebben de bevrijding met hun leven betaald en dit is waar schijnlijk de laatste keer dat ik hen eer kan bewijzen". Kort daarvoor hadden de Franse president Mitterrand en de Britse koningin Elizabeth een korte herdenkings plechtigheid bijgewoond op de begraafplaats waar 3.934 Britse soldaten hun laatste rustplaats gevonden hebben en waar' nog eens 1.807 grafstenen verwijzen naar omgekomen soldaten van het Gemenebest waar van de lichamen nooit gevonden zijn. Ruim 6.000 van hun kameraden-van-toen plus enkele duizenden geno digden bewezen hen de laatste eer. De herdenkingsmarathon begon gisteren al vroeg met een Amerikaanse ceremonie bij de beruchte Pointe du Hoe. Daar roemde de Amerikaanse president Bill Clin ton de heldenmoed van de 225 Rangers die er in de ochtend van 6 juni 1944 met ladders, haken en koor den de 36 meter hoge, steile rotskust beklommen om een Duitse batterij uit te schakelen. Maar liefst 135 Rangers raakten gewond of verloren het leven bij de heldhaftige beklimming. „De moeilijkst dagen van uw leven hebben ons vijftig jaar vrijheid gebracht", aldus Clin- Alle staatshoofden en regerings leiders gaven 's middags acte de présence tijdens de grote, inter nationale herdenking op Omaha Beach, het beruchte strand waar tijdens de eerste uren van D-Day bijna 2.000 Amerikaanse soldaten het leven lieten. Behalve koningin Beatrix was ook premier Lubbers aan wezig bij het onbetwiste hoog tepunt van de vijftigste herden king van D-Day. Na een korte, geallieerde mili taire parade waaraan ook Ne derlandse soldaten deelnamen, hield gastheer Mitterrand een pleidooi om een les te trekken uit de zware offers die de gealli eerden gebracht hebben voor de vrijheid. „Het geredde Euro pe zou een ander Europa moe ten zijn. Er is veel bereikt, maar we moeten verder durven f 'fff* H

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2