Laatste Poolse natuur
voorlopig veilig gesteld
m
Natuur Milieu
Lama's ideale
schapenhoeders
Doodknuppelen
baby vosjes niet
in scène gezet
Herbebossing
en watertekort
DINSDAG 7 JUNI 1994
Wereldnatuurfonds trekt fel ten strijdde tegen autoriteiten
Uitgestrekte moeraslanden, ongeschonden bergstreken en immense wouden
dreigen in Oost-Europa té worden geofferd op het altaar van de economische
groei. De maffia plundert de bossen, diverse proefboringen vernielen de toen
dra's, grote dammen verstoren de wetlands en moderne landbouw vergiftigt het
water en de grond. Het Wereldnatuurfonds (WNF), de Nederlandse afdeling van
het World Wildlife Fund (WWF), heeft de tegenaanval echter ingezet en boekte
een groot succes. De opening van het Nationale Park Biebrza in Noordoost-Polen.
Eén lama kan 2100 schapen hoeden.
FOTO GPL
LONDEN THE INDEPENDENT
Elk jaar sterven in Nederland schapen en
lammeren door loslopende honden die hun
jachtinstinct op deze weerloze dieren bot
vieren. Iowa State University heeft een rap
port uitgebracht waarin een oplossing
wordt geboden voor dit probleem: lama's.
Deze dieren blijken zich van nature op te
I werpen als beschermers van hun wollige te
genvoeters.
Omdat er in Amerika behalve honden
ook nog wilde roofdieren rondlopen, is de
schade daar nog groter dan in Nederland.
In de Verenigde Staten valt jaarlijks vijf pro
cent van de schapen en negen procent van
de lammeren ten prooi aan coyotes, beren
en poema's. De boeren stellen zich tegen
dit steeds terugkerende miljoenenverlies te
weer door vallen te plaatsen en gif te strooi
en, maar deze methoden hebben verstrek
kende gevolgen voor het natuurlijke even
wicht.
Steeds meer boeren nemen dan ook het
advies van de universiteit van Iowa ter harte
en gaan over tot de aanschaf van een lama.
Eén lama kan 2.100 schapen hoeden en de
sterfte door roofdieren met gemiddeld
twintig procent terugdringen. Lama's wor
den gemiddeld twaalf jaar oud de oudst
bekende lama is achttien geworden. De die
ren eten gras, maïs en hooi en zijn per kilo
lichaamsgewicht goedkoper in onderhoud
dan een ooi. Hun wol is bijzonder fijn en
leent zich uitstekend voor designer brei
werk.
De dieren hoeven niet voor hun herders-
rol te worden getraind, maar nemen deze
functie automatisch op zich. Het grootste
probleem is dat de lama's soms wat al te
beschermend worden en de boeren niet
meer bij hun schapen laten.
De staatsuniversiteit van Iowa onder-
zoekt momenteel of ander veë dezelfde rol
'zou kunnen vervullen als lama's. Veelbelo
vende kandidaten zijn ezels, kangoeroes en
struisvogels.
MAASTRICHT
Jager P.Geurts van Wildbeheer Eenheid
Swentibold is vorige week door de recht
bank te Maastricht veroordeeld wegens
smaad. Hij had nooit mogen beweren dat
H. Pluijmaker van de Stichting Kritisch Fau
nabeheer Limburg de vondst van drie dode
babyvosjes in scène had gezet.
Pluijmaker vond de dode vosjes in april in
het natuurgebied Het Hout bij Susteren. Hij
schreef het doodslaan toe aanjagers. De fo
to is door Dierenbescherming gebruikt voor
de recente campagne tegen jagers, die
overal in Nederland babyvosjes bij hun
burcht doodknuppelen. Geurts riep daarop
dat Pluijmaker de zaak wel in scène zou
hebben gezet om jagers in diskrediet te
brengen.
Pluijmaker spande een kort geding aan om
Geurts tot rectificatie in het dagblad De
Limburger te dwingen. De Koninklijke Ja
gersvereniging publiceert zelf elk jaar de
aantallen wild die zijn geschoten. Vorig jaar
waren daar 9000 vossen bij, waarvan 3000
jonkies. Gebruikelijk is dat deze niet wor
den geschoten, maar doodgeknuppeld.
GRONINGEN KEES WIESE
Het planten van bomen om verloren ge
gaan tropisch regenwoud te herwinnen,
geeft soms ongedachte problemen. Op het
eiland Viti Levu in de Fiji-eilandengroep
blijkt herbebossing te leiden tot watertekor
ten. Dat stelt drs. M.J. Waterloo in het
proefschrift, waarop hij op 27 juni aan de
Vrije Universiteit te Amsterdam promoveert
in de 'aardwetenschappen.
Het tropisch bos op de westelijke helft van
het eiland is in de vorige eeuw door bran
den en zwerflandbouw verloren gegaan.
Over bleven kale graslanden. Om de lokale
economie te stimuleren en om te voldoen
.aan de groeiende behoefte aan hout zijn
omstreeks de jaren zestig dennebosplanta-
ges aangelegd.
Uit het onderzoek van Waterloo blijkt nu
dat dit ernstige gevolgen heeft voor de wa
tervoorziening. Het waterverbruik van den-
nebossen in het droge seizoen is drie tot
viermaal hoger dan het waterverbruik van
(dan dood) gras. En dat veroorzaakt perio
dieke tekorten voor de stedelijke .watervoor
ziening. Duurzame houtproduktie blijkt
overigens mogelijk mits de verstoring van
de bodem tijdens het kappen tot een mini
mum wordt beperkt en alleen de stammen
worden geoogst.
OSOWIEC KARIN SWIERS
Op ruim drie uur rijden van Warschau begint
een andere wereld. Weg zijn de stinkende af
tandse fabrieken, de troosteloze woonkazernes
en de armetierige restjes groen. In het Natio
nale Park Biebrza (spreek uit bi-eb-cha) han
gen nog dode kraaien aan de deuren van de
huizen, waarmee boze geesten de stuipen op
het lijf worden gejaagd. Grote boerenpaarden
trekken de ploeg en koeien staan verveeld in
een weiland aan de ketting.
Na een lobby van twintig jaar is het grootste
en laatste nog ongerepte moerasgebied van
Europa uitgeroepen tot beschermd gebied. Bij
na 60.000 hectare is gered van de Oosteurope-
se zucht naar de consumptiemaatschappij.
Ruim 80.000 hectare bufferzone rondom het
park moet voorkomen dat er nog iets doorsij
pelt van de verworvenheden van het Westen.
Het park ligt in de 'groene longen'-regio van
Polen. Een gebied dat groter is dan Nederland,
vijf provincies hebben zich daarvoor aaneen
gesloten. Vijf jaar geleden tekenden de be
stuurders van deze regio een overeenkomst
om te voorkomen dat het allerlaatste Poolse
natuurschoon zou worden aangetast.
De Polen beschouwen het gebied als dé ge
netische bank van Europa en het grootste
zoetwaterreservoir van Oost-Europa. Natuur
vriendelijke toeristen en liefhebbers van kuur-
en ontspanningsoorden moeten de benodigde
valuta opleveren om natuurbescherming voor
de bewoners van het gebied aantrekkelijk te
maken. De markt voor ecologische produkten
en uitzondeflijke houtsoorten wordt in dat ka
der ook alvast verkend. Verder biedt het We
reldnatuurfonds steun in de vorm van harde
guldens, beheers- en ontwikkelingsplannen.
De naamgever van het nieuwe park, de Bie
brza, is een traag stromende rivier die onge
stoord door het gebied meandert. Aan de oe
vers wuift het riet, nestelen bevers, zoeken ooi
evaars naar voedsel en staart een enkele visser
naar zijn dobber. Aan de rivier grenzen moe-
NATUURLIJK
Veldmuizen, vossen, vissen en nog veel meer
dieren zijn 'vogelvrij', dus buiten bescherming
van de wet gesteld. Het betekent kennelijk, dat
het de mens is toegestaan naar willekeur met
die 'vogelvrijen' te handelen. Nog steeds wor
den dieren gemarteld en zinloos gedood. Maar
heeft de mens wel het recht regels en wetten te
stellen inzake de omgang met dieren, met
planten, met heel de natuur? Is het niet een
aanmatigende houding, temeer daar de mens
zonder plant en dier niet leven kan?
Ik heb inmiddels al vaak over dit onderwerp
gesproken en geschreven. En ik ben nog niet
uitgepraat. Telkens ben ik, vaak op vreemde
manier, genoodzaakt op te komen voor de
'Rechten van plant en dier'. Deze keer is het de
pagina-grote levensbeschrijving van Midas
Dekkers, een epistel door hem zelf geschreven
in deze krant.
rassen, rietvelden, vochtige graslanden en ver
spreide bossen. Elanden, wilde paarden, wol
ven, otters, maar vooral veel zeldzame vogels,
zoals de kraanvogel, de kwartelkoning en de
poelsnip, bevolken het groen. Af en toe steken
ooievaars hun kop uit de ronde nesten op de
daken en elektriciteitspalen.
Russische maftïa
De tijd heeft honderd jaar stilgestaan in de
Biebrza-vallei, voornamelijk omdat het voor de
opening van het IJzeren Gordijn een gebied
was waar niemand wilde wonen. Het was een
in Poolse ogen achtergebleven, achterlijke en
armoedige streek, die min of meer werd ge
bruikt als verbanningsoord. Eigenlijk is het
puur toeval dat de natuurlijke rijkdom be
waard is gebleven en nu kan worden uitgebuit.
Zo zijn er meer gebieden in Oost-Europa die
nog volstrekt onbedorven zijn. Ze waren in ge
bruik als militair terrein, niemandsland of als
exclusief jachtgebied voor de communistische
elite.
Natuurbeschermers beschouwen het als een
uitdaging deze rijkdom uit de handen te hou
den van toeristische organisaties, projectont
wikkelaars, multinationals en andere handige
jongens. Het WWF International werkt koorts
achtig aan projecten in de Baltische Staten,
Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Bulgarije, Roe
menië, Georgië en Rusland. Het laatstgenoem
de land staat hoog op de prioriteitenlijst. Bin
nenkort wordt eei) ambitieus natuurbescher
mingsplan gelanceerd dat zeventien miljoen
dollar moet kosten. Daarbij hoort een kantoor
in Moskou dat in juli wordt geopend, vertelt
Oost-Europa deskundige Jan Habrovsky.
Het WWF wil bijvoorbeeld paal en perk stel
len aan het hoge tempo waarin de Russische
maffia de nu nog immense bossen aan het
plunderen is. Uitgezocht wordt welke bedrij
ven in Duitsland en Scandinavië dit illegaal
verkregen hout afnemen, zodat de komende
maanden internationale druk op de boosdoe
ners kan worden uitgeoefend.
Zo u wel bekend is, heeft Midas vooral be
kendheid doorzijn werkbij radio en t.v.. Hij
zegt er zelf van: "Mijn carrière wordt voorna
melijk bepaald door de grenzeloze luiheid van
radio en t.v.-mensen. Blijkbaar hebben ze
maar een paar laatjes. En als ze een bioloog
nodig hebben, trekken ze het desbetreffende
laatje open. Vroeger lag de helaas overleden
Dick Hillenius boven, na zijn dood kwam ik
boven te liggen. Het laatste boek dat ik heb ge
schreven heet Lief Dier, gaat over neuken met
beesten. Ben ik heel trots op. Een heel enkele
keer heb je zo'n onderwerp waarvan je denkt:
Whamm. Liefde bedrijven met dieren geoor
loofd? Als het dier het lekker vindt en de mens
ook....".
Ik stop met citeren over dat onderwerp, zo is 't
genoeg. Midas gaat door met te vertellen dat
het onzin is de natuur mooi te vinden. Hij
Het Siberische schiereiland Taimyr moet zo
snel mogelijk worden uitgeroepen tot groot
Arctisch reservaat, vindt het WWF. Want Tai
myr is het grootste toendragebied op het con
tinent en een van de belangrijkste broedgebie
den voor kustvogels. De toeristenindustrie ziet
echter wel brood in het voor grof geld laten ja
gen op ijsberen en ganzen. Oliemaatschappij
en staan in de rij voor proefboringen naar gas
en olie. Eerdere proefboringen in Siberië heb
ben al enorme stukken rendierweide vernield.
Bandensporen staan voor tientallen jaren in de
bodem gedrukt. En de eerste zwarte vlekken
van olie die uit de pijpleidingen is gelekt, drij
ven al voor de kdst.
De roofvogels in Slowakije zijn ook niet zo
gelukkig met het openstellen van de voormali
ge militaire zones in het westen van dat land.
De nier»vste nationale sport onder de driftig
rondreizende Slowaken is het leegroven van de
nesten. Niet alleen de eieren, ook de jonge vo
gels worden meegenomen. Het WWF sloeg
alarm toen duidelijk werd dat de zeldzame sa-
ker valk dreigde te worden uitgeroeid en voert
een uitgebreide mediacampagne tegen de
diefstallen. Ook zijn er al honderden vrijwilli
gers gevonden die de nesten bewaken.
Het Kaukasus-gebergte in Georgië wordt be
dreigd door de aanleg van wegen, hotels, skilif
ten en andere faciliteiten om het de verwachte
drommen wintersporters naar de zin te ma
ken. Het WWF bewerkt de regering en wil ze
ven nieuwe nationale parken laten aanwijzen.
Eén nationaal park is al toegezegd, maar het is
moeilijk de rest erdoor te krijgen. De bouwers
zegt: "Maar als je de natuur met andere ogen
bekijkt, zie je dat het één grote moord- en
slachtpartij is. List, bedrog, roddel en achter
klap". In dat gezichtsveld komt hij tot zijn be
kentenis: "Ik houd me mijn hele leven bezig
met de waag waarom we nou eigenlijk dieren
moeten beschermen". Kennelijk heeft Midas
nog steeds geen antwoord op die vraag en
meent hij de mensen van Wereldnatuurfonds,
Greenpeace, Vogelbescherming en nog een
aantal andere instanties er van te moeten
betichten dat zij liegen en met voorbedachte
rade het Nederlandse volk bedriegen, omdat
ze op deze wijze meer geld bij de mensen uit
de zakken kunnen kloppen.
Het is triest dat Midas Dekkers nog niet, hij is
48 jaar oud, het antoord heeft gevonden op de
vraag waarom dieren beschermd moeten wor
den. Ik wees dat hij het antwoord niet zal vin
van waterkrachtcentrales, stuwdammen, de
bos- en de wegenbouwers voeren een krachti
ge lobby. Het WWF wil niet dat de Kaukasus
hetzelfde lot ondergaat als de inmiddels kale
Alpen en probeert nu met verschillende cam
pagnes de plaatselijke bevolking op de barrica
des te krijgen.
Onder druk
Het WWF blijft zo lang het gevaar nog niet ge
weken is regeringen en bestuurders onder in
ternationale druk zetten, maar maakt de plaat
selijke bevolking ook warm voor natuurbe
houd. De mensen die in het gebied wonen,
zijn meestal wel geïnteresseerd in kleinschalig
toerisme, in ecologisch boeren, het bewaren
en tonen van hun tradities en het verkopen
van ambachtelijke produkten. Alleen is het
voor de autoriteiten in het post-communisti-
sche tijdperk nog even wennen aan mondige
burgers waarmee rekening moet worden ge
houden.
Dat bleek bijvoorbeeld tijdens de opening
van het Biebrza-park in Polen. Bewoners van
het stadje Goniadzu demonstreerden met
spandoeken tegen het vestigen'van het bezoe
kerscentrum in het gehuchtje Osowiec. De be
woners van het dorp hadden daarentegen een
spandoek gemaakt met de tekst dat ze wel blij
waren met het park, maar ze eisten voortaan
wel inspraak. En gratis toegang tot het park.
Een legertje politie-agenten had na een tijdje
genoeg van de brutaliteit en ruimde de de
monstratie geruisloos op.
P. van Zalinge
den, zolang hij de natuur fascistisch noemt!
Zelf zegt hij: "Het mooie van ouder worden is
dat je je aan de ene kant ergert aan het feit dat
de wereld verandert op een manier die je niet
zint, aan de andere kant begint het graf steeds
sterker te lokken naarmate de wereld je steeds
minder trekt. Na mijn dood mogen ze mij in
de vuilnisbak gooien. En als ze dat niet doen,
dan wil ik opgegeten worden door de worm
pjes. En op de wormpjes mogen dan bloem
pjes groeien".
Triest, in-triest! Als je het soms in de mensen
wereld niet bespeurt, in de dieren- en planten
wereld heerst wèl zin en orde. Ik vertel u de
volgende keer daar over aan de hand van het
interessante leven van... de veldmuis.
Schotse Hooglanders houden Vlieland kort
Ook Vlieland heeft zijn Schotse Hoog
landers. Hier een koe met het eerste
kalf dat geboren is in een groep van ze-
n dieren die de duinen begrazen om
vergrassing tegen te gaan. Na verloop
ri tijd zal door het kort houden van
het gras de gevarieerde duinflora te
rugkeren. De afgelopen najaar uitge
zette koeien hebben assistentie van 14
Soayschapen. Het begrazingsproject
wordt intensief gevolgd door deskun
digen van het Instituut voor Bos- en
Natuuronderzoek.
De dieren zijn winterhard en kunnen
volledig voor zichzelf zorgen. Er is dis
cussie in het land ontstaan of de dieren
toch geen bijvoeding moeten hebben.
Ook maken sommige wandelaars be
zwaar tegen het loslopen van de die
ren. Hier en daar zouden koeien men
sen te lijf zijn gegaan. Beheerders zeg
gen dat de dieren nooit kwaad in de zin
hebben. Wel ontraden ze wandelaars
contact met de koeien te zoeken, zeker
19
BOEKEN Monica Wesseling
Wat is de naam?
Wie overkomt het niet? Je loopt
in een bos of door een wei en
ziet een mooi geel bloemetje.
Ergens in je achterhoofd begin
nen namen rond te tollen.
Hoefblad, boterbloem, ranonkel
en teunisbloem. Wat is het nu
ook alweer? Of een vogeltje
kruist je pad, je herkent het,
maar toch ook weer niet echt.
Om een antwoord te krijgen op
deze prangende vragen zijn er
twee mogelijkheden. Óf je
neemt een echte kenner mee op
je wandelingen, óf het boekje
'De nieuwe dieren- en planten-
gids voor onderweg' (of alletwee
als de kenner toch niet zo'n
kenner blijkt te zijn).
Zelfs een rasechte leek op na
tuurgebied kan met de nieuwe
dieren- en plantengids (een ver
nieuwde uitgave uit de reeds
bekende familie-natuurgids) uit
de voeten. De planten en dieren
staan per landschapstype ('bos',
'open veld', 'waterrijkgebied',
en 'langs de kust') gerangschikt.
Dat bespaart al een hoop zoek
werk. Verder is het zoeken ook
eenvoudig. De bloemen staan
op kleur en vorm gerangschikt.
Een kwestie van plaatjes zoeken
dus. De dieren zijn opgedeeld in
insekten, zoogdieren, weekdie
ren, reptielen en amfibiëen.
Ook daarbij is herkenning een
fluitje van een cent.
De gids heeft één belangrijk na
deel: de plaatjes die erin staan
zijn allemaal 'hoogzomers'. Hoe
een eik van een beuk te onder
scheiden als ze het blad verlo
ren hebben, wordt niet duide
lijk. Evenmin zijn afbeeldingen
opgenomen van vogels in win-
terkleed. De beschrijvingen zijn
summier, maar afdoende.
Het laatste hoofdstuk, 'bijzon
der onderdelen' brengt lieflijke
zaken (de nesten van vogels vol
eieren), maar ook 'viezigheid'
(de uitwerpselen van de steen
marter, vos en ree. Voor de ge
middelde wandelaar, die al zo
lang zijn soortenkennis van flo
ra en fauna wil oppeppen, is de
gids een goede metgezel.
Familienatuurgids.
De nieuwe dieren- en planten
gids voor onderweg,
uitgeverij Baarn.
ƒ29.50
Begrijpelijke taal
'Vogels van Europa' is de titel
van de onlangs bij Thieme
Baarn verschenen vogelgids. Al
le broed- en trekvogels en de
bijzondere gasten uit Europa,
Noord-Afrika en het Midden-
Oosten worden in het werk van
Lars Jonsson beschreven.
In de gids, een hulpmiddel bij
het determineren van vogels,
staan 2600 afbeeldingen. Van
elke vogel worden de meest op
vallende kenmerken beschre
ven, maar ook de manier waar
op de vogel van andere sterk ge
lijkende vogels kan worden on
derscheiden. Van een groot
aantal soorten is op landkaarten
de broedgebieden, trekroutes,
winterkwartieren en versprei
ding aangegeven.
Voorafgaand aan deze beschrij
vingen komt de (leek-)vogelaar
in aanraking met de wereld van
koppatronen, vleugelstanden,
levensfases, vogeltrek en vooral
de manier van herkennen. Op
vallend is de begrijpelijke taal
waarin deze toch ingewikkelde
materie wordt uitgelegd.
'Vogels van Europa' is voor een
breed publiek aantrekkelijk.
Voor de beginnend vogelaar is
de gids iets te uitgebreid; de
veelheid aan soorten schrikt
hem of haar wellicht af in de
poging meer vogels te leren
kennen. Maar voor de leek is
bladeren en snuffelen in dit
boekwerk een genoegen. Seri
euze vogelliefhebbers en zelfs
biologen kunnen de gids ge
bruiken als informatiebron. Dit
van origine Zweedse naslagwerk
is vertaald door G. Meester en
A. van den Berg. Beiden hebben
hun sporen verdiend in vogel-
land.
Vogels van Europa
Buidelrat aan pil
BRISBANE AP
Wetenschappers werken aan
een anti-conceptiepil voor bui
delratten in Nieuw-Zeeland die
tot een enorme plaag zijn uitge
groeid.
De buidelratten werden in 1937
geïntroduceerd vanuit het na
burige Australië door Britse ko
lonisten die ze fokten voor hun
bont. In de jaren tachtig stortte
de bontindustrie helemaal in.
Sindsdien is de populatie bui
delratten enorm gegroeid. Er
zijn nu 20 keer meer ratten dan
mensen in Nieuw-Zeeland. De
beesten roven fruit uit boom
gaarden en eten andere land
bouwgewassen op. Ook het be
stand aan reptielen en zeldza
me vogels, waaronder de Kiwi
vogel, het nationale symbool,
wordt door de buidelratten te
ruggedrongen.
