Euro-verkiezingen bestaan niet
Het Europarlement klaagt over een slechte pers
Sroeiend Europa vraagt om
Uitgekiend fractiestelsel
Europese Verkiezingen
Het Europees Parlement wint
langzaam maar zeker aan macht
[AANDAG 6 JUN11994
leteltoename is een typisch Europees compromis
De vergaderzaal van het Europees Parlement in Straatsburg, waar het parlement haar vaste zetel heeft. archieffoto
vlaaf
Duitse hereniging wordt bij
komende Europese verkie-
|ngen op Europees niveau be-
jonken. Sinds Duitsland er ze-
fentien miljoen 'nieuwe' bur-
trs bij kreeg, lopen er al acht-
n waarnemers uit de ex-DDR
ind in het Europees Parle-
[ent. Hun status wordt nu ge-
irmaliseerd. Het Duitse ze-
ilaantal stijgt straks van 81
ar 99, waarmee Duitsland
ieteen topleverancier van het
rlement wordt.
Zoals wel vaker het geval is in
ropa, begonnen andere grote
inden Frankrijk en Groot-
frittannië direct jaloers te
3opperen dat hun status dan
irdt uitgehold. Dus kwam er
n typisch Europees compro-
is: niet alleen Duitsland krijgt
zetels bij, ook de andere lan-
n mogen een paar mensen
zohéér naar Brussel sturen. Het
vJantal Franse, Britse en Itali-
[g ojanse zetels stijgt van 81 naar
it z\
^Europarlement nu
ijks
Zetelverdeling in fracties
).40 Linkse coalitie
l.3d
j 3(j Onafhankelijken
87, Spanje gaat van 60 naar 64
en Nederland van 25 naar 31.
België, Griekenland en Portugal
gaan elk van 24 naar 25 zetels.
Denemarken (16 zetels), Ierland
(15) en Luxemburg (6) vielen
buiten de prijzen.
Zo zal het Europees Parle
ment straks niet 518, maar 567
leden tellen en dat is nog maar
het begin. Als de referenda in de
vier nieuwe lidstaten Finland,
Noorwegen, Oostenrijk en Zwe
den gunstig voor Europa uitval
len, zal het zeteltal vanaf 1 janu
ari 1995 maar liefst 641 bedra
gen. Noorwegen zijn 15 zetels in
het vooruitzicht gesteld, Fin
land 16, Oostenrijk 21 en Zwe
den 22.
Zo'n groot parlement vraagt
om een uitgekiend fractiestelsel,
waarbij nogal eens eigenaardige
combinaties ontstaan. De
grootste fractie tot nu toe vor
men de sociaal-democraten
met 198 zetels. In deze fractie is
onder meer de Oostduitse PDS
opgenomen, de opvolger van de
vroegere communistische SED.
De christen-democraten zijn
met 162 afgevaardigden de
tweede fractie. Deze groep her
bergt niet alleen Euro-zeloten
als de Belgen Tindemans en
Martens, maar ook de fel anti-
Europese Britse conservatieven.
De liberale groep, waar D66
zich tot nu toe bij rekent, bezet
thans met 46 zetels een magere
derde plaats.
Interessant wordt waar de
nieuwe rechtse Italiaanse partij
en onderdak vinden. De,kans is
groot dat Forza Italia van pre
mier Berlusconi bij de christen
democraten aanschuift. De
neo-fascistische Nationale Alli
antie kan naar het losse samen
werkingsverband van Le Pen en
consorten.
Waar Lega Nord staat, is on
duidelijk. Na de verkiezingen in
Italië besloot de kleine Regen
boogfractie in het EP om de
twee zittende Lega Nord-leden,
wegens hun samenwerking met
de Alliantie, voortaan uit te slui
ten.
.na verkiezing* ...in 1995
m
m
m
m
m
Ui
m
UI
E3
a
EB
ts
ES
ES
£3
m
ES
m
ES
SS
SS
SO
B
B
E2E
E3
De nieuwe zetelverdeling in het Europees Parlement per land is aangepast
na de Duitse eenwording Het zetcftytaa! stijgt van 518 naar 567 Als in
1995 Zweden. Noorwegen. Oostenrijk en Finland nog toetreden sti/gt het
zeteltotaal naar 641.
m
es
GSSMê G3
Ingewikkelde procedures bemoeilijken daadkrachtig optreden
'ogSTRAATSBURG PETER DE VRIES
'6Q CORRESPONDENT
Jo
,70 Het Europees Parlement ont-
30 doet zich slechts met de groot-
gjjste moeite van het imago een
krachteloze praatclub te zijn.
30 Op papier zijn de bevoegdhe-
00 den vooral met het Verdrag van
2P Maastricht uitgebreid. Maar in
gjj de praktijk sidderen de Europe
en se ministers nog altijd niet voor
34 het Europarlement. Dat komt
70 mede door de ingewikkelde
30 procedures, die het voor het
I?® parlement moeilijk maken echt
zijn tanden te laten zien.
75 Op een aantal terreinen zijn
00 de standpunten van het Euro-
parlement officieel van nul en
^9 generlei waarde. Zo onttrekken
3Q de Joegoslavië-politiek en het
90 asielbeleid van de Europese
L0 Unie zich aan de macht van de
50 Straatsburgse volksvertegen-
woordiging. Buitenlands beleid,
>q politionele en justitiële samen
werking, immigratie, econo
misch en monetair beleid be
spreken de twaalf regeringen
liever onder elkaar. Volgens veel
critici kunnen de regeringen
daarbij feitelijk ongestoord en
ongecontroleerd hun gang
gaan. De afzonderlijke nationa
le parlementen hebben immers
ook steeds minder greep op
hetgeen hun regeringen in in
ternationaal verband bekok
stoven.
Het belangrijkste machtsmid
del waarover het Europarle
ment beschikt, is de vaststelling
van de begroting van de Eu
ropese Unie. Belangrijke begro
tingsposten, zoals landbouw,
kunnen echter nauwelijks wor
den gewijzigd. Wanneer het Eu
roparlement het niet eens wordt
met de Europese ministers en
de Commissie, het dagelijks be
stuur van de EU, rest niets an
ders dan de begroting in zijn
geheel te verwerpen. Die ingrij
pende stap heeft het parlement
slechts twee keer in zijn ge
schiedenis, in 1979 en 1984,
durven zetten. Een ander
machtsmiddel, het naar huis
sturen van de Europese Com
missie, is zo zwaar dat het nog
nooit werd gebruikt.
Het Europees Parlement heeft
wel het laatste woord over alle
wetten en richtlijnen die Brussel
uitvaardigt in het kader van 'Eu
ropa 1992', de opheffing van de
grenscontroles die tot één grote
interne markt moet leiden.
De rest van de Europese wet
geving, zoals over milieubeleid,
onderzoek en consumentenza
ken, komt tot stand in een lang
durige en ingewikkelde samen
spraak van parlement, ministers
en Europese Commissie. In
'Maastricht' is geregeld dat bur
gers klachten over de EU bij een
ombudsman van het Europarle
ment kunnen deponeren.
BRUSSEL. LEO MAAT
Europese verkiezingen bestaan niet. In Nederland wor
den op 9 juni verkiezingen gehouden voor 31 Nederland
se vertegenwoordigers in het Europees Parlement, het
enige multinationale parlement ter wereld. Maar multi
nationaal is nog niet gelijk aan Europees. Het gaat om
nationaal georganiseerde verkiezingen, volgens nationale
kieswetten, met nationaal georganiseerde politieke par
tijen en op een nationaal vastgestelde verkiezingsdatum.
de Europese verkiezingen tot
een uniform kiesstelsel te ko
men zijn tot op heden gestrand.
De Belgische liberaal De
Gucht, lid van het Europees
Parlement, heeft dappere po
gingen ondernomen om in elk
geval in het Europees Parle
ment eensgezindheid te berei
ken over zo'n uniform kiesstel
sel. Uitgangspunt daarbij is de
evenredige vertegenwoordiging.
Een dergelijk stelsel houdt in
dat de zetels over de partijen
worden verdeeld naar evenre
digheid van het percentage
stemmen dat een partij heeft
Zo gaan de Nederlanders. De
nen, leren en Britten op don
derdag 9 juni naar de stembus
en stemmen de Belgen, Luxem
burgers, Duitsers, Grieken,
Spanjaarden, Portugezen, Fran
sen en Italianen op zondag 12
juni. Een kwestie van nationale
tradities en verschillende visies
op de zondagsrust.
Het verschil in verkiezingsda
tum leidt tot de enigszins bizar
re situatie dat de uitkomst van
de verkiezingen op 9 juni nog
drie dagen geheim wordt ge
houden, om elke beïnvloeding
van de verkiezingen in de ande
re landen uit te sluiten.
Maar behalve over de datum,
zijn de landen het ook niet eens
over de wijze waarop de verkie
zingen plaats dienen te vinden.
De kiesstelsels verschillen van
land tot land. Voorstellen om bij
In Groot-Brittannië, uitgezon
derd Noord-Ierland, geldt ech
ter van oudsher een districten
stelsel. Dat betekent dat om el
ke zetel afzonderlijk wordt ge
streden. De partij met de mees
te stemmen in een district gaat
met de zetel strijken. Dat heeft
er in het verleden toe geleid dat
de Conservatieven, met 51 pro
cent van de Britse stemmen,
driekwart van de zetels bezet
ten. De Britse Liberaal-Demo
craten bleven door dit stelsel
verstoken van vertegenwoordi
ging in Straatsburg, ook in 1984
toen zij 20 procent van de stem
men kregen. Voor de Groenen
was bij de vorige verkiezingen
in 1989 15 procent evenmin vol
doende voor een zetel.
Het parlement is van mening
dat de Britten, die als enigen het
pure districtenstelsel hanteren,
hun stelsel zouden moeten wij
zigen. Maar de Britse premier
John Major heeft dit categorisch
geweigerd. Zijn Conservatieve
Partij dreigt nu het slachtoffer te
worden van het eigen, omstre
den kiesstelsel. Volgens opinie
peilingen in Groot-Brittannië
bestaat in geen van de 87 Britse
kiesdistricten nog zekerheid
over een Conservatieve over-
overgaan op een stelsel van
evenredige vertegenwoordiging,
dan zou er op Europees vlak
nog lang geen sprake zijn van
daadwerkelijke evenredige ver
tegenwoordiging. Het aantal ze
tels per land is vrij kunstmatig
vastgelegd. Op iedere 66.000
Luxemburgers is er één verte
genwoordiger in het parlement,
terwijl een Duits lid van het par
lement 800.000 landgenoten
vertegenwoordigt.
In België bestaat wel evenre
dige vertegenwoordiging, maar
in een mengvorm met het dis
trictenstelsel. Zo is er een zetel
gereserveerd voor de amper
60.000 Duitstaligen. In België is
een Eurozetel beschikbaar per
400.000 inwoners. Met evenre
dige vertegenwoordiging heeft
de Duitstalige zetel dus maar
weinig te maken.
Ook op andere punten lopen
de kiesstelsels zeer uiteen.
Duitsland en Frankrijk hebben
een kiesdrempel van vijf pro
cent. Als die Duitse kiesdrem
pel, omgerekend 4 miljoen in
woners, Europees zou worden
toegepast, zouden de Ieren (3,5
miljoen inwoners) niet in staat
zijn ook maar één vertegen
woordiger aan te wijzen.
Maar ook bij minder in het
oog lopende aspecten van het
kiesstelsel zijn er belangrijke
verschillen. Zo geldt in Neder
land en vijf andere Europese
landen het systeem d'Hondt.
Dat betekent dat restzetels wor
den toegewezen op basis van
het grootste gemiddelde. Dat is
gunstig voor de grote partijen.
In Griekenland bij yoorbeeld
wordt een restzetel toegewezen
op basis van het grootste over
schot. Dat kan gunstig uitpak
ken voor kleine partijen.
Verschillen zijn er ook wat be
treft de opkomst bij de verkie
zingen. Bij de vorige verkiezin
gen (in '89) kwam in Groot-Brit
tannië 36,2 procent van de kie
zers op, in België 90,7 procent.
Dat verschil is niet alleen te
verklaren uit meer of minder
belangstelling en waardering
voor het Europees Parlement.
In België bestaat, net als in
Luxemburg en Griekenland, op
komstplicht. In de andere lid
staten is dat niet het geval.
Van Europese verkiezingen is
ook geen sprake omdat de par
tijen nationaal georganiseerd
zijn. Als een Nederlandse chris
tendemocraat wil stemmen op
voormalig Europees Commissa
ris Abel Matutes kan dat alleen
als deze kiezer eerst in Spanje
gaat wonen.
Er bestaan wel Europese fede
raties van politieke partijen en
multinationale politieke fracties
in het Europees Parlement,
maar de kiezer kan met zijn
stem niet over de nationale
grenzen heen. Er bestaan ver
kiezingen voor een Europees
parlement, maar Europese ver
kiezingen bestaan niet. Nog
lang niet.
Van zeehondenpenis tot schoenlappers-BTW
STRAATSBURG PETER DE VRIES
De één houdt zich bezig met de verontrus
tend gestegen vraag naar zeehondenpenis
sen. Anderen hebben hun tanden gezet in de
aanhoudende fraude met Europese subsi
dies. Maar hoe serieus ze hun werk ook ne
men, ondank blijft het loon van de Neder
landse Europarlementariër. De collega-poli
tici in Den Haag halen hun neus op voor de
'Euro's', de media besteden nauwelijks aan
dacht aan ze. Aan de vooravond van de ver
kiezingen krijgen ze ruim baan: een zelfpor
tret aan de hand van persberichten van 'on
ze mensen in Straatsburg'.
Eén ding staat vast: gebrek aan geld voor ima-
ge-buildingis er niet. Aan 'informatie en pu
bliciteit' geeft het Europees Parlement jaarlijks
een slordige dertig miljoen gulden uit. Zo mo
gen de bijkantoren in de twaalf hoofdsteden
elke maand een selecte groep journalisten
naar Straatsburg sturen. In Brussel gestatio
neerde correspondenten uit armlastige lan
den, waaronder Nederland, kunnen hun reis
kosten naar Straatsburg op verzoek zelfs hele
maal vergoed krijgen.
Het helpt allemaal weinig. ,,We moeten op
boksen tegen de as Den Haag-Hilversum",
klaagt CDA-voorman Jean Penders. De Neder
landse TV besteedt weinig aandacht aan het
Europarlement. In heel 1992 slechts 21 minu
ten en 30 seconden, waarvan achttien minu
ten op de EO, zo blijkt uit een onderzoek van
de Haagse EP-vestiging. En onbekend maakt
onbemind. Van de collega's in de Tweede Ka
mer vindt 79 procent Straatsburg 'uiterst on
belangrijk'. Dat gevoel is wederzijds: de Euro's
gaan er prat op dat 'tegenwoordig dertig tot
vijftig procent van de Nederlandse wetten in
Europa wordt gemaakt'.
Niet al onze volksvertegenwoordigers zijn ove
rigens belust op publiciteit over hun invloed
op die gigantische Europese machinerie. Er
zijn er die in stilte hun werk doen. De van
Groen Links afgescheiden Herman Verbeek
preekt vooral onder boeren dat zij niet de pro
fiteurs zijn van het Europese landbouwbeleid,
maar er juist de dupe van worden. Leen van
der Waal (SGP/GPV/RPF) loopt niet met zijn
verzet tegen Europa te koop. En Jan Sonne-
veld (CDA) was niet blij toen zijn naar anti-se-
mitisme riekende opmerkingen over 'de jood
se lobby' in de krant kwamen.
Andere Euro's maken zo weinig melding van
hun met één ton plus toeslagen gedoteerde
werk, dat je er bijna nieuwsgierig naar wordt.
Hun verzamelde persberichten onthullen het
beeld dat ze de afgelopen rijf jaar graag van
zichzelf in de krant hadden gezien.
Zo organiseerde Jan Willem Bertens (D66) be
gin dit jaar één hoorzitting over 'humanitaire
interventie' in brandhaarden als ex-Joegosla
vië. De CDA'er Arie Oostlander fulmineerde al
langer tegen het Joegoslarië-debacle van Eu
ropa. Hoewel het parlement er niet de minste
zeggenschap over heeft, eiste hij het ontslag
van bemiddelaar lord Owen. Ook wilde Oost
lander nagaan of de terughoudende Britse mi
nister Hurd voor het oorlogsmisdaden-tribu-
naal kon worden gedaagd.
Anderen mijden de wereldpolitiek. De Lim
burgse Ria Oomen-Ruijten (CDA) stelde wa
gen toen de Maas buiten haar oevers trad.
Partijgenoot Maxime Verhagen vroeg aan
dacht van de media voor de EU-subsidie aan
het Belgische vliegveldje Bierset. De PvdA'ster
Van Putten is gespecialiseerd in zwerfkinderen
van Rio tot Amsterdam. Groen Links' Nel van
Dijk zocht de publiciteit met boze vragen over
de gesubsidieerde verkoop van EG-vlees aan
de Sahel.
Karla Peijs (CDA) zat evenmin stil. Zij reisde
op uitnodiging van het Internationaal Fonds
voor Dierenwelzijn naar Canada, om daar be-
zorgd te raken over de potentie-bevorderende
middelen die in China uit zeehondenpenissen
worden gemaakt. Ze stuurde ook, maanden
nadat het besluit was gevallen, een fax om te
protesteren tegen de verhoging van de BTW
op schoenreperaties. En enkele weken nadat
bij de Oost-Europabank een paleisrevolutie
plaatsvond, kondigde Peijs een eigen onder
zoek aan.
WD-leider Gijs de Vries timmert vooral aan
de weg met ingezonden beschouwingen in
Amerikaanse kranten. Maar op 13 december
1993 meldt hij zich met zijn reactie op het we
reldhandelsakkoord GATT. Niet dat het parle
ment daar veel over heeft te zeggen, maar
toch: „Ik bel je even, in het kader van de kleine
middenstander die met zijn waren vent, want
ik neem aan dat jullie wel reacties inzamelen
op het GATT-akkoord. Nee? Oh. Maar wat ik
zeggen wilde is, dat het nu allemaal wel
kukeleku is in Brussel, en het is natuurlijk ook
heel goed dat er een akkoord is, maar ik denk
niet dat alle problemen nu van de baan zijn.
Want dit staartje zal nog wel, hoe zegje dat
ook al weer...?"
Eén van de Euro's die niet heeft te klagen over
gebrek aan media-belangstelling, is de
WD'ster Jessica Larive. Omdat ze vermoedt
dat haar activiteiten rond technologie- en
energiebeleid nauwelijks journalistieke inte
resse opwekken, bombardeert ze de kranten
met persberichten over zeehondjes, het ge
bruik van het Nederlands op etiketten en het
paradoxale feit dat Europa zowel de tabaksin
dustrie als het anti-roken van subsidies voor
ziet. Het werkt: ze is één van de bekendste Eu
ro's en dat is voor een doe-het-zelver in publi-
citeitszaken al heel wat.
Alleen de PvdA paart een professionele pers
voorlichting aan serieuze Brusselse politiek.
Socialistische afgevaardigden als Alman Met
ten, Annemarie Goedmakers en Wim van Vel-
zen vestigden de afgelopen jaren een reputatie
met rapporten over fraude met Europese sub
sidies, de werkloosheid die door het streven
naar één munt onveranderd hoog zal blijven,
de crisis in de staalindustrie of de Europese
energieheffing.
Of de naamsbekendheid hen heeft geholpen,
is een andere vraag. Want de meeste socialisti
sche Euro's kregen dit voorjaar van PvdA-
voorzitter Felix Rottenberg de bons. Een van
de argumenten was dat hun werk niet genoeg
aansprak. Hij gaf de voorkeur aan Van Putten,
die het nieuws haalde met de mededeling dat
er ook in Nederland tienduizend zwerfkinde
ren zijn. Waar ze die wijsheid vandaan haalde,
is nog steeds een compleet raadsel.