Ethiopië voor het
eerst naar de stembus
Aandeel KPN: Gebakken lucht of goudgerande belegging
Feiten Meningen
Miljardendans
bij formatie
Leerling heeft met
RPF niet geprofiteerd
van afkalving CDA
ZATERDAG 4 JUNI 1994
NIEUW SANALYSE
'Over de bezuinigingen op de rijksbegroting zijn
wij het vrijwel eens'. Een losse mededeling, opge
tekend bij de berichtgeving over de formatie van
de paarse coalitie. Achter die woorden gaan ech
ter miljarden guldens schuil.
Het uitgangspunt voor de formatiegesprekken
is de economische groei in de komende jaren,
die wordt geschat op twee procent per jaar. Dat
levert, over de hele kabinetsperiode. 49,5 miljard
gulden extra op. Daarvan krijgt'de overheid ruim
de helft: zo n 26.5 miljard gulden. Het 'werkkapi
taal' bij de formatie dus.
Kok. Bolkestein en Van Mierlo kunnen die 26,5
miljard echter niet gebruiken. Het huidige kabi
net heeft in de meerjarenramingen tot 1998 reke
ning gehouden met een economische groei van
1.75 procent per jaar. Vrijwel het hele bedrag van
26.5 miljard gulden is al in de boeken verwerkt
en niet meer vrij besteedbaar. Er blijft, nu de
groei iets hoger uitvalt, maar 3,5 miljard gulden
van over. De onderhandelaars van PvdA, WD en
D66 proberen dat bedrag te verhogen, onder
meer door bezuinigingen.
In de rijksbegroting willen de onderhandelaars
tussen de 5,8 (D66) en zeven miljard (WD) gul
den besparen. Dat zal vooral gebeuren door de
subsidies op energiebesparing en koopwoningen
te verlagen. Verder wordt getornd aan de indivi
duele huursubsidie en aan de steun voor het
CBA, het centraal bestuur arbeidsvoorziening.
Verder moeten ambtenaren efficiënter gaan
werken (wat geld oplevert) en zal het rijk meer
geld vragen voor zijn diensten. Gemeenten en
provincies moeten inleveren en ministeries mo
gen minder materiële uitgaven doen. Maar ook
dan is er nog niet genoeg geld.
PvdA. WD en D66 willen tussen de 2,6 en 2,8
miljard gulden extra uitgeven aan belangrijke za
ken als ontwikkelingshulp, onderwijs, milieu en
veiligheid. Daarnaast willen de drie het financie
ringstekort verder verlagen en dat kost tussen 0,5
(PvdA) en drie miljard (D66) gulden. De drie on
derhandelaars willen ook burgers en bedrijven
minder belasting en premies laten betalen. De
PvdA trekt daarvoor 3,9 miljard gulden uit, D66
5.3 miljard en de WD 9,9 miljard gulden.
De rekensom ziet er dan als volgt uit: de partij
en hebben door economische groei en bezuini
gingen tussen 9,3 en 10,5 miljard gulden te be
steden. Aan nieuw beleid, financieringstekort en
lastenverlichting wordt tussen 7 en 15,7 miljard
gulden uitgegeven.
Er zijn echter ook nog ongedekte uitgaven van
ongeveer tien miljard van het huidige kabinet,
zoals een gat in de rijksbegroting van vijf miljard
gulden. Zo komen de uitgaven voor de nieuwe
coalitie op 17 tot 25,7 miljard gulden, terwijl de
baten maar zo'n tien miljard zijn. Resteert een
tekort van minimaal zeven en maximaal 15,7
miljard.
Om dat weg te werken, zijn de drie partijen
voor een energieheffing op gas en stroom die on
geveer drie miljard gulden in het laadje brengt.
Verder willen PvdA, WD en D66 beknibbelen op
de sociale zekerheid. Daar zijn twee methoden
voor. Het aantal uitkeringstrekkers kan door ge
richte maatregelen worden beperkt. Dat scheelt
minimaal 1,2 (PvdA) en maximaal 4,8 (WD) mil
jard gulden. Daarnaast kan worden gesneden in
hoogte en duur van uitkeringen. Ook dat levert
geld op. De PvdA zit op 2,9 miljard gulden aan
besparing, D66 komt tot 3,8 miljard. De WD re
kent op 9,5 miljard gulden.
Het ministelsel, waaraan de WD tot voor kort
vasthield, kan worden vervangen door een ande
re uitvoering van de sociale zekerheid, waarbij
werkgevers en vakbonden vrijwel niets meer
hebben te zeggen. Dat kan miljarden opleveren.
Dat geldt ook voor het kritisch toetsen van de ra
mingen die het ministerie van sociale zaken en
werkgelegenheid voor de sociale uitgaven maakt.
Daar zit 'ruimte' in. In de volksgezondheid is
geld te verdienen door het beroep op de zorg te
beperken.
Verder kan worden afgezien van de koppeling
van de uitkeringen aan de lonen. Per jaar blijft
dan 1,5 miljard gulden extra in de staatskas. Be
trokkenen moeten dan wel via lastenverlichting
worden geholpen.
Als werkgevers door lagere belastingen en pre
mies de arbeidskosten zien dalen, kan dat leiden
tot meer banen. Dat betekent dat de uitgaven in
de sociale zekerheid omlaag kunnen. Lagere pre
mies zijn daar het gevolg van. Bovendien stijgen
de belasting- en premie-inkomsten als meer
mensen gaan werken en kan de economie verder
groeien, hetgeen ook weer geld oplevert.
DEN HAAG CAREL GOSEUNG
THE INDEPENDENT
De inwoners van Malawi hebben dertig jaar gewacht om te mogen stemmen. Zwarte Zuidafrika
nen moesten vier eeuwen wachten. Maar Ethiopiërs gaan morgen voor de allereerste keer in de
geschiedenis van hun 1.500 jaar oude staat stemmen. De kiezers stemmen voor afgevaardigden
die een nieuwe grondwet moeten gaan opstellen, waardoor het voormalige keizerrijk in een soort
federatie wordt veranderd.
De eerste stap
naar democratie
werd gezet toen
het marxistische
bewind van
Ethiopië omver
werd geworpen.
Op de foto viert
de jeugd van Ad
dis Abeba feest
na het omhalen
van een beeld
van Lenin. De
belangrijkste vol
gende stap volgt
morgen met na
tionale verkiezin
gen.
FOTO AFP
Volgens een systeem van evenredige
vertegenwoordiging zal één afge
vaardigde per 100.000 Ethiopiërs
worden gekozen. Maar anders dan
in andere Afrikaanse landen, worden
de Ethiopische partijen aangemoe
digd om etnische groepen te verte
genwoordigen in plaats van een po
litieke stroming of ideologie.
Ethiopië telt 48 miljoen inwoners en
is ruim 26 keer zo groot als Neder
land. Grote delen van het land zijn
slechts via voet- of muilezelpaden
toegankelijk. Het land is een voor
malig keizerrijk dat centrale heer
schappij uitoefende over zo'n tach
tig 'naties' (verschillende taal- en et
nische groepen).
Tot 1974 werd het geregeerd door
een dynastie van keizers die beweer
den van de bijbelse koning Salomon
af te stammen. De laatste keizer,
Haile Selassie, werd in 1974 van de
troon gestoten, maar zijn stalinisti
sche opvolger Mengistu Haile Ma-
riam nam geleidelijk aan de ideolo
gie van het keizerrijk over.
Mengistu'sverdeel-en-heers-poli-
tiek faalde echter. Het lukte hem
niet om de verschillende gebieden
tegen elkaar uit te spelen. Na een
lange en bloedige oorlog dolf hij het
onderspit tegen een alliantie van
twee noordelijke naties: Eritreërs die
voor een onafhankelijke staat voch
ten en marxistisch-leninistische vrij
heidsstrijders van de Tigre natie.
De nieuwe heersers kwamen hoofd
zakelijk uit de gelederen van de Ti
gre. Ze wisten bondgenootschappen
te sluiten met andere naties en
vormden het Ethiopische Revolutio
naire Democratische Volksfront. Al
snel lieten ze hun marxistisch-leni
nistische ideologie varen en streef
den ze in plaats daarvan naar een
sociaal-democratie en een vrije
markteconomie.
Eritrea verkreeg op vreedzame wijze
zijn onafhankelijkheid en in de
Ethiopische hoofdstad Addis Abeba
bood regeringsleider Meles Zenawi
de Ethiopiërs een nieuw bestel aan:
een structurele overgang van een
feodaal en militaristisch imperium
naar een democratische federatie
van naties, met een hoge mate van
decentralisatie en met het recht op
afscheiding voor naties die onafhan
kelijk willen worden.
In 1991 stelde een conferentie van
alle partijen, waarin alle etnische
groeperingen vertegenwoordigd wa
ren, een ontwerp voor de nieuwe
grondwet op. Daarover zal de mor
gen te kiezen nationale vergadering
debatteren. De ontwerp-grondwet
voorziet in veertien regionale rege
ringen die hun eigen gebied gaan
besturen. Ze mogen belastingen hef
fen en zelf beslissen over de ontwik
keling van hun gebied. De centrale
regering zal zich beperken tot hand
having van de grondwet, de nationa
le defensie en buitenlandse zaken.
In theorie is dit een van de meest
vrije, meest open politieke structu
ren die ooit door een regering is
voorgesteld.
De meest luidruchtige tegenstander
van de Meles-regering is het OLF
(Oromo Bevrijdingsfront), een groep
die zich zonder succes tegen
Mengistu verzette. Sinds 1992 voert
het OLF een sluipende guerrilla-oor
log tegen de regering.
De precieze oorzaak van het conflict
tussen het OLF en de Ethiopische
regering is onduidelijk, maar de ge
spannen verhoudingen hebben veel
te maken met de positie van de Oro-
ETHIOPIE
Hoofdstad: Addis Abeba
Aantal inwoners:
Oppervlakte: 1.221.600 km2
(Nederland 41.785 km2)
Bevolkingsdichtheid: 38
(Nederland 397)
Talen: Amhaars, Arabisch, Oromo
binnen Ethiopië. De Oro-
de enige natie die zich
niet kan afscheiden. De Oromo's be
wonen geen duidelijk afgebakend
gebied, maar leven over heel Ethio
pië verspreid. Ten tijde van het oude
keizerrijk vormden ze een soort on
derklasse van slaven. Hun verbitte
ring blijkt onder meer uit het feit dat
ze Ethiopië nog steeds het Abessijn-
se keizerrijk noemen en dat ze de
hoofdstad Addis Abeba nog steeds
Finfin noemen, de oude Oromo
naam.
Andere groeperingen, waaronder
linkse bewegingen die in de jaren
zeventig werden gevormd, hebben
zich onlangs bij het OLF aangeslo
ten. De regering heeft een aantal van
hun leden gearresteerd en hen ervan
beschuldigd deel te hebben geno
men aan de 'Rode Terreur', de bloe
dige zuiveringen die volgden op de
nederlaag van keizer Haile Selassie
in 1974.
Als de verkiezingen goed worden ge
organiseerd en als de oppositie niet
in haar opzet slaagt om de verkie
zingen met geweld te saboteren, zal
Ethiopië binnenkort een van de
meest liberale en geavanceerde re
geringen ter wereld rijk zijn.
RICHARD DOWDEN
VERTALING: MARGREET HESLINGA
„Waar Meindert Leerling zijn
warme maaltijd gebruikte, is
een van zijn best bewaarde ge
heimen". Beter kon SGP-leider
Van der Vlies zijn vertrekkende
RPF-collega niet typeren. De
RPF neemt vandaag na ruim
twaalf jaar afscheid van Mein
dert Leerling, de man die on
danks zijn journalistieke verle
den zeldzaam slecht kon com
municeren.
Ter gelegenheid van zijn af
scheid krijgt Meindert Leerling
een vriendenboekje aangebo
den met bijdragen van vriend
en vijand. Uiteraard wagen de
RPF'ers zich niet aan een kriti
sche nabeschouwing van hun
vroegere leider.
De hamvraag bij het afscheid
van Leerling blijft onbesproken:
hoe heeft hij de RPF op één ze
tel weten te houden? Vermoe
delijk krijgt de RPF nooit meer
zoveel kansen zich uit te brei
den als in de afgelopen twaalf
jaar. De Anti-Revolutionaire
Partij werd opgeheven, de abor
tuswet werd aangenomen,
evenals de euthanasieregeling
en de wet gelijke behandeling.
Kortom: genoeg redenen voor
verontruste CDA'ers om naar de
RPF over te stappen. Toch is dat
niet gebeurd. De winst van twee
zetels bij de Kamerverkiezingen
vorige maand is voor de helft te
danken aan het verlies van de
SGP. Van het enorme zetelver
lies van het CDA wist de RPF
vrijwel niet te profiteren.
Het einde van het tijdperk-Leer
ling is de RPF een feestje waard.
Het zijn dubbele gevoelens. De
ploeterende eenling heeft het
immers altijd moeilijker dan de
gevestigde partij. Vandaar dat
de RPF niet zo heel veel reden
heeft neerbuigend te spreken
over haar ex-leider die bereid
was twaalf jaar lang als politieke
'outcast' te functioneren. Pas op
het laatst van zijn Kamerlid
maatschap begon het respect
voor Leerling te groeien.
Oud-fractievoorzitter Lankhorst-
van Groen Links zegt daarover:
„De politieke tegenstand is ge
bleven, maar de emotionele
weerstand is gebroken". Toch
kan Leerling niet in de schaduw
staan van GPV-leider Schutte
die in dezelfde periode een
enorme goodwill heeft ge-
kweekt. Schutte staat bekend
als een man met een brede vi
sie, die niet zo geplaatst wordt
in de 'benauwde veste', van de
gereformeerde orthodoxie.
De werkelijkheid is overigens
tegenovergesteld. Waar Leerling
lid is van de pluriforme Her
vormde Kerk, daar maakt
Schutte deel uit van het geslo
ten front van de Gereformeerd-
Vrijgemaakte kerk. Per saldo
kijkt de GPV-leider minder over
de kerkelijke schutting dan
Leerling.
Wie de afscheidswoorden van
Schutte aan het adres van Leer
ling proeft, is dan ook getuige
van een opvallend jaloers klin
kende rechtvaardiging van het
feit dat het GPV niet als getuige
nispartij te boek staat. Boven
dien is een historisch betoog
over het GPV kennelijk bedoeld
ter toelichting op de weigering
serieus met de grotere RPF sa
men te werken.
Ondanks de tijdgeest die ver
ontruste protestanten in de
handen van de RPF had moeten
drijven, is Leerling er niet in ge
slaagd zijn partij voor het voet
licht te brengen. Premier Lub
bers stelt minzaam vast: „Leer
ling is van origine sportverslag
gever. Van dat beroep is bij hem
altijd iets blijven hangen. Ook in
zijn politieke werk bleef hij her
kenbaar als commentator vanaf
de zijlinie".
Vermoedelijk heeft dat voor een
belangrijk deel met Leerlings
karakter te maken. Zijn oud
medewerker Van Dam stelt tus
sen neus en lippen door:
„Meindert heeft geen gemakke
lijk karakter, niet voor een an
der, maar evenmin voor zich
zelf. Hij stelt hoge eisen. Daar
staat tegenover dat hij zich al
tijd wil laten adviseren en dat
hij openstaat voor argumen
ten". Redacteur Visser-Van Len
te van het RPF-partijblad stelt:
„Zijn houding heeft wellicht
hier en daar verhinderd dat we
derzijdse sympathiegevoelens
konden groeien".
De RPF wil af van het imago dat
Leerling bracht. Het zal nog ja
ren duren voor de RPF met de
nieuwe fractieleider Leen van
Dijke het imago 'klein rechts'
kwijtraakt. Van Dijke probeert
een frisse wind: „Waar Meind-
erts scherpte in de richting van
het CDA verklaarbaar is, moet ik
zeggen dat bij mij die frustratie
er hoegenaamd niet is". De
dogmatische uitstraling van
Leerling is bij Van Dijke afwe
zig: „We moeten zo eerlijk dur
ven zijn te erkennen dat ook wij
in eventuele coalitiebesprekin
gen ons programma niet over
eind zouden kunnen houden".
DEN HAAG HILDEBRAND BULEVELD
Gouden bergen?
ABN AMRO belooft gouden ber
gen aan de toekomstige aan
deelhouders KPN. Het dividend
is elk jaar tien procent groter, zo
wordt voorspeld. Het rende
ment had nog hoger kunnen
zijn. KPN gaf de overheid eind
vorig jaar zestig miljoen aande
len. Dit als aflossing van een
schuld aan de Staat van 1,9 mil
jard gulden. Als je zestig miljoen
aandelen deelt op 1,9 miljard
gulden, rolt een prijs van 31,60
gulden per aandeel uit de bus.
Toekomstige aandeelhouders
betalen echter minimaal 46 gul
den. Als KPN de Staat op basis
van die 46 gulden aandelen had
gegeven, waren slechts 41 mil
joen nieuwe aandelen van eige
naar verwisseld. Dat is 19 mil
joen aandelen minder. De toe
komstige aandeelhouders KPN
zullen dat merken in hun porte
monnee. In totaal zijn er nu 460
miljoen aandelen in plaats van
441 miljoen. Iedereen kan ver
zinnen dat wanneer er meer
aandelen zijn, het portie toe
komstig dividend per aandeel
kleiner wordt. Het gaat om on
geveer vier procent, het gevolg
van een overheid die naar zich
toerekent.
De Staat verkoopt vanaf volgende week
maar liefst 138 miljoen aandelen KPN, on
geveer een derde van het totale pakket. De
schatkist profiteert, maar doet de 'gewone
burger' dat ook wanneer hij beïnvloed door
het bombardement van KPN-advertenties
en TV-spotjes een pakketje 'volksaandelen'
aanschaft? Of kan hij zijn geld beter op een
Kapitaalrekening van de Postbank laten
staan, waarbij hem vijf procent rente wordt
beloofd? Redacteur Jan Peter Versteege ver
plaatste zich in de gedachten van Jan Mo
daal (49.000 gulden per jaar) en ging op on
derzoek uit.
Al pratende met vrienden en kennissen
wordt Jan Modaal snel duidelijk dat hij van
aandelen Koninklijke PTT Nederland geen
gouden bergen moet verwachten. Toch wil
hij een afweging maken. Nu heeft hij zijn
geld op een spaarrekening en krijgt hij
slechts vijf procent rente. Bij aankoop van
aandelen KPN mag hij bij winst een bepaald
bedrag verwachten, het zogenoemde divi
dend. Daarnaast kunnen Jan en zijn mede
aandeelhouders als alles meezit bij verkoop
belastingvrije koerswinst opstrijken.
Hij zet voor zichzelf de zaken op een rijtje.
Hij begint met de aankoopprijs. Die wordt -
maandag vastgesteld. Eerder zijn bedragen
genoemd van 46 tot 52 gulden. Aan de hand
vaii gegevens over eigen vermogen en schul
den rekent hij uit dat de werkelijke waarde
van een aandeel slechts 27,31 gulden is. De
rest is dan zeker gebakken lucht, denkt hij.
Een dergelijk verschil komt echter wel vaker
voor. Het vertrouwen dat 'de markt' heeft in
koersstijging of een be
hoorlijk dividend weer
spiegelt zich in de koers.
Toch is zijn argwaan ge
wekt. Hij herinnert zich
een artikel in deze krant
van enkele weken gele
den, waarin stond dat de
overheid zich eind vorig
jaar via een boekhoud
kundige truc extra aande
len heeft toebedeeld. In
ruil voor zestig miljoen
aandelen schold de Staat
zijn eigen KPN in één klap
een schuld van 1,9 miljard
gulden kwijt.
Voor Jan op zich geen
probleem, ware het niet
dat hij leest dat KPN in
zijn emissieprospectus
doet alsof de winst per
aandeel in 1992 36,14 gul
den was. Zo lijkt het net of
de winst per aandeel in 1993 (38,98 gulden) is
gestegen. De krant heeft echter vastgesteld
dat die rekensom niet klopt. In 1992 was het
aantal aandelen 400 miljoen en geen 460 mil
joen, het cijfer dat KPN hanteert. De winst
per aandeel, voor aandeelhouders cruciale
informatie, is dus van 1992 op 1993 niet ge
stegen maar gezakt en wel van 41,60 naar
38,98 gulden. Dat plaatst de introductie op
de beurs in een geheel ander daglicht, denkt
Jan.
Hij rekent vervolgens uit dat een pakket van
75 aandelen (inclusief vijf procent korting)
hem nu minimaal 3.277,50
en maximaal 3.705 gulden
gaat kosten. Als hij van 46
gulden per aandeel uitgaat,
wordt het rendement qua
dividend over 1994 rond de
4,5 procent, rekent hij uit. In
het geval hij 52 gulden voor
zijn aandeel betaalt, wordt
het rendement vier procent
op jaarbasis.
Maar dan ben je er nog niet.
KPN moet immers 25 prö-
cent dividendbelasting in
houden en maakt dus
slechts 109,69 gulden over
op zijn girorekening, waar
door het rendement respec
tievelijk uitkomt op 3,4 pro
cent bij 46 gulden per aan
deel en 3,0 procent bij de
hoogste aanvangskoers.
Dan denkt Jan in zijn arge
loosheid dat hij vanwege de
gebruikelijke dividendvrijstelling van duizend
gulden die 25 procent belasting (ruim 36 gul
den) terugkrijgt. De belastingtelefoon (06-
543) helpt hem snel uit de droom.Ah, u
bent in loondienst, heeft geen eigen huis en
ook nooit een belastingbiljet hoeven in te
vullen? Dan spijt het me", klinkt het. „Tenzij
u nog andere aftrekposten hebt. Wij geven
pas geld terug wanneer het om meer gaat
dan 150 gulden."
Hij moet het dus niet in het dividend zoeken,
want de Kapitaalrekening geeft met vijf pro
cent rente meer rendement. Koerswinst dan?
I KPN
Hij belt zijn vertrouwde
Postbank. „Nee, daar mo
gen we niets over vertellen",
krijgt hij te horen. Hij wordt
doorverwezen naar de ABN-
AMRO, die de aandelenuit-
gifte van KPN coördineert.
Van KBW Effectenbank in
Amsterdam krijgt hij dezelf
de verwijzing te horen. Bei
de instellingen blijken toe
vallig deel uit te maken
van het conglomeraat van
44 banken en instellingen,
dat met ABN-AMRO als lei
der koopopdrachten KPN
aanneemt. „Iets negatiefs
zult u van ons niet horen",
zegt een vriendelijke KBW-
meneer.
Een dag later krijgt Jan van 'J'* aimch
een kennis het beleggers- wlllle'
blad Beursplein 5. Analisten
van Staal Bankiers uitten
daarin scepsis over de gun
stige voorspellingen van ABN-AMRO over de
koers/winstverhouding bij KPN. Staal Ban
kiers schat de groeivooruitzichten van KPN
internationaal zelfs lager in dan die van con
currenten. Later hoort Jan dat Staal Bankiers
niet bij de 44 instellingen hoort, waar je op
KPN-aandelen kunt inschrijven. Aha, denkt
hij, vandaar dat negatieve advies.
Van een advies van beleggingsadviseur J.
Straver uit Voorhout wordt Jan Modaal al
evenmin vrolijk. Die herinnert in een bijdra-
de slapeloze
nachten, die veel beleggers
in het verleden hadden na
dat ze aandelen DAF had
den gekocht, indertijd ook
met veel bombarie op de
beurs geïntroduceerd. Daar
is niet veel meer van over,
weet Jan.
Via een kennis belandt Jan
ten slotte bij G. Russelman
van de PVF Nederland NV.
Deze Amsterdamse beleg
gingsmaatschappij beheert
21 bedrijfstakpensioen-
fondsen en belegt duize-
I lingwekkende bedragen.
Met de winstverwachting
van KPN zit het wel snor,
zegt Russelman. In een
flinke koersstijging gelooft
tel KI N hij echter niet. „Geen spec-
m i ssen. taculaire groeier"aldus de
Zou hij zijn buurman advi
seren KPN te kopen? Rus
selman: „Nee, die zou ik waarschijnlijk een
goed beleggingsfonds aanraden. Die beleg
gen breed, ook in KPN. Een kleiner risico en
wellicht een iets beter rendement". En dan
grappend: „Je kunt het ook positief bekijken.
Als je als particulier wèl KPN koopt en tele
foon en post worden straks steeds duurder,
dan krijg je dat in elk geval terug via je divi
dend".
JAN PETER VERSTEEGE
