De functie
van stilte
en natuur
Minister Alders:
Bouwen in Groene
Hart doodsteek
beleid
ikkebaardend staan ze aan de kant.
Projectontwikkelaars en huizen-
bouwers kijken steeds begeriger
het Groene Hart tussen de vier grote
en. De 'groene long van de Randstad'
ten ze bij uitstek geschikt voor het bou-
van huizen met tuintjes, die mensen zo
ig willen hebben. Een mooie omgeving,
nte genoeg, betaalbare grond en nauvve-
problemen met bodemverontreiniging.
;zet tegen het almaar toenemende wo-
;tekort lijkt het Groene Hart dè woonplek
de toekomst.
:n onzinnige gedachte, vindt de minister,
hij neemt een lange aanloop om uit te
en, waarom het bestaande beleid het
ene Hart vrijwaart van grootschalige wo-
jbouw. Dit beleid, zoals vormgegeven in
derde Nota Ruimtelijke Ordening Extra
ex), gaat uit van het bouwen in en aan de
van de stad. Op basis daarvan zijn con-
ten gesloten over grote bouwlocaties in
er meer de vier grote steden. „Voor de
;e termijn, dus minstens tot het jaar 2005,
'n de woningbouwplannen vast. Dat is
groot belang, omdat we daarmee aan het
)tste deel van de woningbehoefte kunnen
oen."
ders geeft toe dat daarmee niet de ge-
kelijkste weg is gekozen. Vooral "het reini-
van de vervuilde grond maakt het bou-
op de aangewezen plekken duur. „In
mige gevallen is er zeker een wanverhou-
tussen de investering die gedaan moet
len in de bodem en de aantallen huizen
jebouwd kunnen worden. In die gevallen
het me logisch met zulke locaties pas in
latere fase aan de slag te gaan."
Vinex, zo legt hij uit, beoogt het schep-
van een 'hoogwaardig leefklimaat' in de
k|wbouw rond de stad. Mensen pioeten
bij hun werk, hun uitjes en andere be
kunnen wonen. Dat scheelt een
autoverkeer en zorgt ervoor dat de ste
niet leeglopen, maar juist blijven leven.
voldoende klanten voor winkels,
luwburgen en alle andere stedelijke voor
ingen, die gemakkelijk met het openbaar
oer bereikbaar zijn.
t verwijt dat mensen daardoor terecht-
en in steriele buurten van flats en plant-
itjes wijst de minister verontwaardigd
de hand. We moeten maar eens gaan
neuzen in de veelgeroemde nieuw-
vwijk Kattenbroek in Amersfoort, waar
hillende architecten vanuit één concept
'alleraardigste woonomgeving' hebben
hapen. „Hoewel ook daar 30 tot 35 wo-
en per hectare staan, kun je dat moeilijk
kende dichtheden noemen", zegt Al-
Bedrijfsleven
van de woningen in de zuidoostelijke
I van het Prins Clausviaduct verwacht hij
ïodige, al hangt volgens hem veel af van
itecten en wethouders met visie. Van het
ijfsleven verwacht hij geld. Volgens de
afspraken wordt namelijk maar 30 procent
van de woningen op Vinex-locaties gesubsi
dieerd. De 70 procent vrije-sectorwoningen
komen er echter alleen wanneer het rijk de
bouwgrond schaars houdt in het Groene
Hart, Noord-Brabant en Gelderland.
„Een einde aan de bouwrem op het Groe
ne Hart, zou dus de doodsteek betekenen
voor het Vinex-beleid", zegt Alders. „Te
meer, omdat in het Groene Hart onvoldoen
de bedrijvigheid is om alle nieuwe bewoners
dicht bij huis aan een baan te helpen." Het
ongewenste gevolg laat zich raden: nög meer
autoverkeer.
Er is veel buitenlucht in het Groene Hart
en Alders wil dat graag zo houden. Prachtig,
zeggen planologen, provincie- en gemeente
bestuurders. Maar je kunt er aan de randen
best wat afhalen. Ook Alders deed dat laatst
nog, bij het Utrechtse Zenderpark. Daar kun
nen zeker drieduizend woningen komen.
Als dat kan, waarom dan niet wat snoeien
aan de Leidse kant van het Groene Hart. Re
gio's als Leiden krijgen dan eindelijk de
bouwgrond waar ze om zitten te springen en
de nieuwe grens kan haarscherp worden: de
spoorlijn van de flitstrein. Ook de provincie
Zuid-Holland wil graag bouwen tussen de A4
en de hoge-snelheidslijn.
Alders werpt de suggestie verre van zich.
„De grens van de hoge-snelheidslijn wordt
helemaal niet zo scherp. Er wordt juist een
uiterste poging gedaan om tot inpassing in
het landschap te komen. Niet voor niets hou
den we rekening met het Bentwoud en de
stiltegebieden rond Hazerswoude. Nee, de
gedachte dat we nu een nieuwe grens krij
gen, die moet wat mij betreft van tafel af. On
middellijk."
En hoe gaat dat bij zijn opvolger?
„Ik kan niet voor anderen praten. Maar we
moeten wel bedenken dat ook de Tweede
Kamer het beleid breed ondersteunt. Alleen
de WD-fractie heeft gevraagd om een her
overweging van dat beleid. Je moet ook be
denken: één keer is de discussie gevoerd. Een
keer houdt het op.
Bufferzone
In abstracto klinkt dat aardig, maar regio's als
Leiden lijken de pineut. Die kunnen geen
plekken voor hun huizen vinden en kijken
dus begerig naar de rand van het Groene
Hart of naar vliegveld Valkenburg. Alders
kent de problemen van Leiden: „Enerzijds is
men er afgegrensd door het Groene Hart en
anderzijds heeft men te maken m?t een buf
ferzone, waar ook niet mag worden ge
bouwd."
Hij begrijpt dan ook best dat stad en pro
vincie het oog hebben laten vallen op het
vliegveld Valkenburg. „Op lange termijn wil
ik daar best naar kijken, maar op de korte
termijn lijkt me dat in ieder geval niet aan de
orde. De minister van defensie is er niet op
gebrand alle vliegveldlocaties hier in de buurt
kwijt te raken."
Ook in de buffers ziet hij weinig mogelijk
heden. Zo noemt hij het 'moeilijk om in de
Leidse Oostvlietpolder überhaupt iets te
doen'. „En dat is ook reden geweest om in de
woningbouwplannen voor de Haagse regio
vijfduizend woningen te laten opnemen ten
behoeve van de regio Leiden. Ik zie namelijk
niet in dat Leiden in eigen taakstelling mjoet
voorzien."
De minister vindt dat geen schande: „We
moeten af van de idee dat iedere gemeente
apart haar eigen woningen moet bouwen1. Je
krijgt in den lande meer van dat soort discus
sies: wat doe je met Delft, waar komen de be
grenzingen van Gouda? Ook- een stad als
Haarlem zit aan het eind van haar mogelijk
heden. Het is daarom nog niet vanzelfspre
kend dat we voor al die gemeenten eigen lo
caties moeten ontwikkelen."
Minister Alders wil de problemen breder
bekijken. Hij vindt het daarom prima dat er
een inventarisatie komt van de woningbouw
locaties van Leidse regio èn Bollenstreèk.
Vindt hij dan ook dat de Bollenstreek voor
Leidenaren moet bouwen? Nee, zover is Al
ders nog lang niet. De minister wacht eerst
het rapport af en benadrukt dat hij geen 'su
perwethouder' is.
„Feit is wel dat er in het gebied enorme
spanningen tussen land- en woningbouw
zijn, zeker op de wat langere termijn." Vol
gens bollentelers dreigt de streek zijn cen
trumfunctie te verliezen door te veel te bou
wen. Alders wil daar geen uit
spraak over doen, maar wijst er
wel op dat 'veel discussies begin-
nen met de stelling dat niets
kan'. „Natuurlijk, het is zeker zo
dat een bepaalde samenhang
van belang kan zijn. Maar neem
nu de glastuinbouw: vroeger was
dat geconcentreerd in het West-
land. Nu zijn er ook grote gebie
den bij Emmen, Breda en Venlo.
En vooral in dat Venlose gebied
zijn veel groothandelaren neer
gestreken." Met andere woor
den: Alders laat de idee van
grootschalige woningbouw in de
Bollenstreek nog niet los.
Ook in het Groene Hart ge
beurt volgens de minister meer
dan klagende gemeenten sugge
reren: „Het is heus niet zo dat
die gemeenten daar op slot zit
ten. Vroeger werkten we aan het
migratiesaldo nul, oftewel in het
Groene Hart kon helemaal niets.
Maar dat is allang van tafel. We
hebben nu een akkoord, waar
door er in het Groene Hart tot
2005 vijfendertigduizend huizen
gebouwd kunnen worden voor
de eigen behoefte. Binnen die
begrenzing zijn er dus wel dege
lijk bouwmogelijkheden."
Van de Randstadprovincies
verwacht hij dan ook dat ze ophouden met
het morrelen aan het akkoord dat ze zelf heb
ben gesloten: „.Laat ze nu eens voor dat ak
koord gaan staan. Als de provincies onderling
woningen willen uitwisselen, valt daar best
met mij over te praten."
Alders: „Het is natuurlijk wel aan de ge
meentebesturen hoe ze omgaan met hun
mogelijkheden. Men kan alle bouwgrond
binnen een paar jaar uitgeven en dan mer
ken dat alle ruimte is uitgegeven en men
'nee' moet verkopen aan de eigen inwoners.
Men kan ook prioriteit geven aan de eigen
behoefte. Dat kan betekenen dat je tegen een
bedrijf dat geweldig expandeert moet zeggen:
Ja, misschien is het toch verstandiger dat je-
bij verdere uitbreidingen uitwijkt naar een
daartoe aangewezen industrieterrein in Vi
nex-locaties."
„Het gaat erom", zo vervolgt de bewinds
man, „dat het Groene Hart-beleid het beleid
is van de gemeenten zelf. Als ze binnen een
paar jaar aan hun grenzen zitten, is dat hun
probleem. Gemeentebestuurders kunnen
dan niet meer verwijzen naar de minister of
naar een provinciehuis." Hij geeft die be
stuurders dan ook als tip mee om eerst goed
op een rijtje te zetten hoe de gemeente eruit
ziet en wat ze willen met de gewaagde ruim
te. Doorgaan op de bestaande weg of de be
drijvigheid concentreren?
„Kijk, we leven in een klein land, waarin
het belangrijk is om goed met de ruimte om
te springen. Als je dan ziet dat we 15 procent
van de totale oppervlakte gebruiken voor ver
stedelijking, inclusief infrastructuur, dan is
dat nog wel uit te leggen. Tot het moment
dat je besluit een HSL door het gebied te la
ten lopen. Dan roepen de lagere overheden
in het Groene Hart: Wij mogen de ruimte
niet gebruiken. Maar dat valt reuze mee."
Spanning
Volgens de minister zit er een uitzonderlijk
grote spanning tussen woord en daad in het
Groene Hart. „Aan de ene kant wordt er al
ontzettend lang gesproken, ook door de ge
meente-bestuurders, wethouders en raadsle
den uit het gebied, over het unieke van het
Groene Hart. Tegelijktijd kun je over een zeer
lange periode vaststellen dat er meer wonin
gen en meer vierkante meters bedrijfsterrein
in het Groene Hart werden gebouwd dan in
de vier grote stadsgewesten tesamen."
Wel merkt hij dat er de laatste jaren wat is
veranderd: „Er zijn gemeenten die heel strak
vasthouden aan het Groene Hart-beleid, an
dere zien het als een forse beperking. Voor
bepaalde delen is het overigens heel moeilijk
om over het Groene Hart te praten, tenzij je
door glazen huizen heenkijkt. Neem nu de
zuidpunt. Als ik daar fiets zie ik aan beide
kanten van het fietspad grote glazen huizen.
Het eerste deel van de HSL boven Rotterdam
gaat niet door het groene, maar door het gla
zen groene hart."
Toch benadrukt hij dat het kabinet heus
niet zomaar voor een nieuwe lijn door dat
gebied heeft gekozen. „Iedereen kan zien dat
we nogal intensief hebben gekeken in hoe
verre we gebruik kunnen maken van de be
staande infrastuctuur. Conclusie is dan: als je
ziet wat een extra gebruik de vier
grote steden van het bestaande
net gaan maken, dan kan de
HSL er niet bij. Bovendien: moet
je dan dwars door de steden
heen met extra rails? Aéhter het
nieuwe station van Leiden langs
en over Hollands Spoor heen?
Nieuwe rails geven het openbaar
vervoer in de Randstad juist een
extra impuls. Dan kun je ook
nog shuttles laten rijden tussen
de mainports Schiphol en de
Rotterdamse haven.
Die rails kunnen volgens de mi
nister alleen in het Groene Hart
of de bufferzone komen: „En als
je de woningbouw tussen Rot
terdam en Den Haag buiten het
Groene Hart wil houden, is het
aantal mogelijkheden om daar
infrastructuur aan te leggen heel
beperkt." Eigenlijk kon er alleen
nog voor worden gezorgd dat de
rails zo dicht mogelijk langs de
rand komen te liggen en het
Bentwoud wordt 'ingepast'.
Knelpunt blijven volgens de mi
nister de stiltegebieden en bij
zondere natuurgebieden. „Die
zorgen voor geweldig ingewik
kelde afwegingen. Want het is
heus niet zo dat we zeggen: stilte
en natuur hebben geen functie."
ZATERDAG 28 ME11994
De minister is nijver cum het
werk. Stapels dossiers op het
bureau, een geopende
ambtenarentas vol papieren
ernaast. Een blik in het
contract, even bladeren, een
handtekening. Hans Alders, de
bewindsman van
Volkshuisvesting, ruimtelijke
ordeningen milieu (VROM)
rondt zijn bezigheden afin Den
Haag. In hemdsmouwen zet de
toekomstig directeur Europa
van het milieuprogramma van
de Verenigde Naties (UNEP)
zich aan tafel voor een gesprek
over de toekomst van het
Groene Hart, het tracé van de
hoge-snelheidslijn en de
onmogelijkheden van
woningbouw rond Leiden. ,,De
gedachte dat het Groene Hart
een nieuwe grens krijgt, moet
onmiddellijk van tafel.
De Achthovenerpolder in Leiderdorp met onder andere de Ruigekade. Door dit gebied rijdt over enkele jaren mogelijk de hogesnelheidstrein.
