De kapotte ruiten
van bang Solingen
We moeten ons in hun schoenen verplaatsen
en begrip tonen."
Yilmaz merkt niets van begrip. Ja. het vorig
jaar opgerichte Solinger Appèl neemt het op
voor buitenlanders. Maar dat is een smelt
kroes van organisaties die vóór de brand ook
al opkwamen voor de belangen van allochto
nen. „Er is niets verbeterd. Nul. Ik heb nog
steeds dezelfde vrienden. Er is er niet eentje
bij gekomen. De situatie is zelfs verslechterd.
Turken worden aangezien voor vandalen.
Vanwege die ruiten die vorig jaar zijn inge
gooid onder leiding van rechtsradicalen. Dat
is natuurlijk ook niet goed te praten, maar ik
vind wel dat Duitsers daar begrip voor moe
ten hebben."
Kort na de brandstichting is de Turkse ver
eniging in Solïngen tien, twintig maal be
dreigd per fax, post en telefoon. Het laat
Yilmaz koud, evenals beleefde knikjes van
medeleven. ,,lk geef niets om een vriendelijk
knikje. Ik wil dezelfde rechten als Duitsers. Ik
voel me Solinger. Ik ben hier nu twintig jaar.
Heb m'n eigen reisbureau."
„Ik weet meer over Solingen dan de ge
middelde Duitser hier, maar ik heb niet de
zelfde rechten. Ik mag niet stemmen omdat
ik geen Duits paspoort heb. Als je Duits
staatsburger wilt worden, moet je aan zware
eisen voldoen. En dan nog kan het jaren du
ren voordat de aanvraag wordt gehonoreerd.
Ik heb geen zin op de knieën te gaan voor
een paspoort. Dat moeten ze me na al die ja
ren maar aanbieden. En anders moeten we
de mogelijkheid krijgen van een dubbel
staatsburgerschap.
Yilmaz neemt vandaag deel aan de door
het Solinger Appèl georganiseerde demon
stratie tegen racisme en fascisme. De ge
meente heeft de protestmars afgekeurd uit
angst voor onlusten. Burgemeester Kaimer:
„De oproep voor een demonstratie heeft ons
geschokt. Allerlei lieden zullen de bijeen
komst uitbuiten. Wij houden het bij een stille
tocht zondag naar de Unter Wernerstrasse,
waar iedereen een bloem kan leggen op de
plek waar het huis heeft gestaan."
Yilmaz en medestanders willen echter niet
langer zwijgen. De wereld moet weten wat er
in Duitsland gaande is. „Het gaat niet louter
meer om vreemdelingenhaat, maar om fas
cisme. In dit land worden invaliden aange
vallen en mensen met lang haar in elkaar ge
slagen. Iedereen die zich onderscheidt, is
prooi voor neo-nazi's. Als we niets doen,
breekt het Hitler-tijdperk weer aan", zegt
Huseyin Ari van de DIDF, een organisatie die
zich inzet voor de rechten van buitenlanders
in Duitsland. Hij is teleurgesteld. Hij had ge
hoopt dat rouw zou verenigen, maar „onder
Duitsers wordt niet meer over de moorden
gesproken, maar over over de kapotte ruiten.
Solingen heeft niets geleerd van de moor
den."
Spaargeld
Dat een grote demonstratie een trekpleister
is voor mensen die kwaad in de zin hebben,
nemen Yilmaz en Ari op de koop toe. „Ik ben
ook bang dat Duitse autonomen of rechtsra-
dicale. Turken de bijeenkomst zullen versto
ren, maar daarom moeten wij niet thuis blij
ven. De Duitse regering zelf heeft een voe
dingsbodem gelegd voor radicalisme. Als wij
dezelfde rechten krijgen als Duitsers, dan zal
het geweld van rechtsradicalen wegebben."
De gebeurtenissen in Solingen hebben de
verdeeldheid onder de achtduizend Turken
in de stad zichtbaar gemaakt. Wie vandaag
deelneemt aan de demonstratie behoort tot
de groep linkse geëngageerde Turken, die
niet wars zijn van geweld en vlagvertoon. De
stille tocht op zondag is voor de politiek ge
matigden. Vlaggen staan voor nationalisme
en fundamentalisme. De dragers ervan om
ringen de moskeeën. Het zijn veelal aanhan
gers van de fundamentalistische Welvaarts
partij (RP), de grote winnaar bij de verkiezin
gen in Turkije.
Ekrem Qelen: „Waarom mogen wij niet
met de Turkse vlag lopen? Wie zijn er nu
dood? Geen Duitsers toch!" Op de grond zit
Abdullah Yilmaz, de imam van de moskee
aan de Konrad Adenauerstrasse. Hij is een
ZATERDAG 28 MEI 1994
Van het uitgebrande huis aan de Unter Wernerstrasse is*
niets meer over. foto corne sparidaens
half jaar in Rotterdam geweest en heeft zich
hogelijk verbaasd over het projekt 'Perron
Nul' van dominee Visser. Het verstrekken van
drugs aan verslaafden vindt hij verderfelijk.
De imam is een aanhanger van de RP. Draagt
ook de ideeën uit van de partij. Scheiding van
kerk en staat is hem vreemd.
„De RP is een beweging die tegen alcohol,
drugs, corruptie en Amerikaans imperialisme
is. Een beweging die de mensen wil redden
door hun identiteit en tradities terug te ge
ven. Maar dat betekent niet dat we een groot
rijk willen." De imam is vóór kiesrecht van
buitenlanders en de invoering van een dub
bel staatsburgerschap. Maar hij neemt van
daag niet deel aan de demonstratie. Ook zon
dag is hij er niet bij. „Ik ben voorstander van
een gezamenlijke demonstratie en anders
niet. Maar het is natuurlijk schandalig dat
Turken die dertig jaar lang Duitsland mee
hebben opgebouwd, nauwelijks zeggenschap
hebben."
Hij wijst naar het televisietoestel in het
voorportaal van de moskee. „Na de aanslag
in Magdeburg heeft de Turkse premier ons
opgeroepen ons spaargeld niet te besteden in
Duitsland maar in Turkije. Weet u hoeveel
spaartegoeden wij op de Duitse banken heb
ben staan? Achtendertig miljard mark! Maar
Duitsland is ons tweede thuis. We zullen ons
geld dus hier besteden, mits onze situatie
verbeterd. Als er nog meer bedreigingen vol
gen, zullen wij ons geld naar Turkije bren
gen."
Imago
Na de brandstichting vorig jaar zijn er in So
lingen geen aanslagen op buitenlanders meer
gepleegd. Links en rechts zijn het erover eens
dat Solingen niet meer neo-nazi's herbergt
dan welke andere gemeente in Duitsland
ook. „Dit kon overal gebeuren". Maar het
was Solingen. Geen mens die de Duitse stad
nog associeert met de wereldbefaamde mes
sen en scharen. Solingen is racisme. Tot in
Brazilië en Azië hebben klanten orders afbe
steld. De naam Solingen als kwaliteitspro-
dukt is geschaad. En dat is niet eerlijk.
„Racisme is niet typisch Solings of Duits.
Het is overal. Het aanzien van deze hele stad
is in diskrediet gebracht, omdat toevallig hier
een huis is aangestoken. We willen niet de
stad zijn die het voorbeeld is van neo-nazis-
me", zegt burgemeester Kaimer. En dat
dacht de reclamewereld ook. De doden wa
ren nog maar net begraven, of handige man
nen en vrouwen boden zich aan het vuile be
stek weer op te poetsen. Verontwaardigd
stuurde de gemeente alle lijkenpikkers huis
waarts.
Toen de zwartste rouw verwerkt was, dien
de Ton Koper zich aan, Nederlands commu
nicatiedeskundige en docent aan de Zwitser
se school voor Marketing en Communicatie.
Koper presenteerde zijn ideeën niet als mar
ketingstrategie, maar als missie: de Duitse
bevolking moet leren omgaan met angst, te
beginnen in Solingen. Uit onderzoek blijkt
dat de helft van de bevolking bang is angst
voor culturele overheersing door de acht pro
cent buitenlanders in Duitsland. Een ander
onderzoeksresultaat: de helft van alle scholie
ren in Leipzig vindt acties tegen buitenlan
ders gerechtvaardigd.
Tegenaanval
De ideeën van Koper vielen in de smaak. H.
Laute, hoofd Pers en Informatie: „Iedere po
ging het aanzien van de stad weer te repare
ren wordt als een rechtvaardiging geïnterpre
teerd. En dat kunnen we ons niet permitte
ren. Het plan van Koper behelst een tegen
aanval." Scharfsinn gegen Stumpfsinn (Zin
nigheid tegen Stompzinnigheid) heet de
campagne, die voor een belangrijk deel be-
taald wordt door de fabrikant van scharen en
messen, het vroegere handelsmerk van Solin
gen.
De Postbus 51-achtige campagne spreekt
mensen aan op hun verantwoordelijkheids
gevoel en roept hen op openlijk op te treden
tegen haat en geweld. Of zoals Koper zelf for
muleert: „De grote groepen toekijkers moe
ten de mond opendoen. Ze moeten niet lan
ger passief hun hoofd schudden, ze moeten
opstaan." Deze week zal Solingen met prik
kelende posters worden behangen. Daarna
volgen andere steden in Duitsland, Oosten
rijk, Zwitserland en waarschijnlijk ook in Ne
derland. Te beginnen met Gouda, partner-
stad van Solingen.
Niets zichtbaars in Solingen
herinnert aan de door jonge
neo-nazi's gestichte brand die
op 29 mei 1993 vijf Turkse
vrouwen en meisjes het leven
kostte. Niets herinnert ook aan
de rellen en demonstraties
daarna. Het uitgebrande huis is
afgebroken, de leuzen zijn
spoorloos verwijderd, maar de
angst is gebleven. Angst voor
vreemdelingen, voor onrust en
voor de dag van morgen.
Onder Duitsers wordt niet
meer over de moorden
gesproken, maar over de
kapotte ruiten. "Solingen, een
jaar later.
Turken dromden op 1 juni vorig jaar samen voor het uitgebrande huis in Solingen, foto reuter
Duitse stad worstelt na een jaar nog met racistische moorden
Lucht gevangen door een hek. Het
huis van de familie Gen? is niet
meer. Uitgebrand en opgeruimd.
De zwart geblakerde gevel aan de Unter Wer
nerstrasse was vorig jaar twee maanden lang
een bedevaartsoord voor mensen uit binnen-
ert buitenland. Mensen huilden er, er werd
gebeden, er werden bloemen gelegd, vlaggen
gedrapeerd en vuurtjes ontstoken.
Toen heeft de gemeente het huis gesloopt,
het puin geruimd en een hek geplaatst. „Op
verzoek van de nabestaanden", zegt burge
meester G. Kaimer van Solingen. M. Yilmaz
van de Turkse vereniging schudt het hoofd.
„De familie Gen? is door de gemeente omge
praat. Het uitgebrande huis zou een gedenk
teken blijven."
Niemand die weet waar de familie Gen? nu
woont. „Dat is geheim", zegt een vrouw op
complottoon. Maar binnen de achtduizend
leden tellende Turkse gemeenschap blijft
weinig geheim. Het is een nieuw apparte
mentengebouw waarin vader, moeder en
zoon Kamil Gen? tijdelijk zijn'ondergebracht.
Op de deurpost een schuilnaam, in zwart ge
typt. Een jongeman doet open, het verbrande
hoofd gevlekt en in het verband van de zo
veelste operatie. Geen commentaar.
Buurtbewoners zijn blij dat het 'monu
ment' aan de Unter Wernerstrasse is ge
ruimd. Een overbuurvrouw: „Als ik 's avonds
de auto in de garage rijd, ben ik nog altijd
bang. Dan denk ik terug aan al die mensen
die protesteerden en rouwden bij het huis.
Het wemelde hier van de mensen en auto's."
Mensen met zwarte haren, donkere ogen en
vaak andere gewoonten. Ze hebben haar
niets aangedaan. „Maar de hele situatie had
iets bedreigends."
Mevrouw is dit weekeinde niet thuis. Even
als tientallen andere buurtbewoners.
„Natuurlijk zijn wij weg. Uit angst voor
rechtsradicale Turken. We hebben vorig jaar
al een burgeroorlog meegemaakt. Het is ge
noeg zo. Ze zeggen wel dat het gaat om een
vreedzame demonstratie, maar veel groepe
ringen zullen er munt uitslaan en hun eigen
zaak propageren. Ik heb dat theater al mee
gemaakt, het heeft niets met rouw van
doen."
Niet de moorden, noch het proces tegen
de verdachten zijn onderwerp van gesprek in
Solingen. De onrust van kort na de brand
stichting heeft veel meer indruk op de Duit
sers gemaakt dan de dood van vijf stadgeno
ten. Honderden Turken uit geheel Duitsland
kwamen een jaar geleden naar Solingen om
te rouwen, tientallen om hun woede te koe
len.
Autonome Duitsers wakkerden het vuur
verder aan. Etalageruiten werden aan digge
len geslagen en vervolgens door winkeliers
met hout dichtgespijkerd. Over de brede
Konrad Adenauerstrasse reden luid toeteren
de auto's, de bloedrode Turkse vlag uit de
ruiten wapperend. Erachter volgde een co
lonne van groene busjes vol ME'ers. Vijftien
honderd helmen en wapenschilden beleger
den de stad. Camera's uit bijna alle wereld
delen filmden zich scheel.
In die drie dagen tijd was Solingen het to
neel van woede en machteloosheid. Veel
Duitsers vreesden een opstand van Turken,
maar daarvoor was de verdeeldheid te groot.
Slechts weinig Turken zinden op wraak. Ge
weld zou de vreemdelingenhaat alleen maar
verder aanwakkeren. Het was zaak samen
met Duitsers de strijd tegen racisme aan te
binden. „Schouder aan schouder, hand in
hand."
Bankrekening
De dood van vijf burgers zou toch tenminste
in Solingen een hechte band moeten schep
pen tussen Duitsers en buitenlanders. Er
werd een bankrekening geopend voor de
slachtoffers van de brand, in het stadhuis
plaatsten honderden Solingers hun handte
kening tegen racisme, Turkse parlementari
ërs kregen een warm onthaal, alsmede scho
lieren uit Engelse, Franse, Israëlische en Ne
derlandse (Gouda) partnersteden. Racisme
was onderwerp van gesprek op conferenties,
in vergaderingen en bijeenkomsten met or
ganisaties van buitenlanders. En toch is er
weinig veranderd in het 165.000 inwoners
tellende Solingen.
„Het bewustzijn voor vreedzaam samenle
ven is aangescherpt", probeert burgemeester
Kaimer. Maar waarom ontvluchten dan zo
veel mensen deze dagen de stad? „Ik wil de
zaken ook niet te optimistisch voorspiegelen.
Er zijn ook problemen. In Solingen bestaat
een latente angst voor rellen. Drie dagen lang
heerste hier een soort noodtoestand. Overal
kwamen demonstranten en wraaklustigen
vandaan. Radicale Turken uitten hun helse
woede op straat. Dat moeten we accepteren.
Demonstranten van Turkse en Duitse komaf lieten vorig jaar masaal hun afkeer blijken van het
geweld tegen buitenlanders. Gisteren joden vandaag Turken, luidt het opschrift op het spandoek.
foto ap
