Ramaphosa voorzichtig
maar vastberaden op
weg naar presidentschap
IRT-zaak
steeds
bizarder
Feiten &Meningen
Maori's bang voor
blanke extremisten
uit Zuid-Afrika
'Bonden vrijen net zo lang totdat ze moeten trouwen'
DONDERDAG 26 ME11994
Wie op een hoge post een complete bende
van zijn werk maakt, moet niet verbaasd
zijn dat hij zijn functie verliest. Zeker niet
als het om zware overheidstaken gaat.
Functioneringsgesprekken of niet, conse
quenties kunnen moeilijk uitblijven als een
onafhankelijke commissie de grove fouten
tot in detail vaststelt en kabinet en de
Tweede Kamer de uitkomsten van het on
derzoek onderschrijven.
Zo niet als de problemen in Amsterdam
spelen. De IRT-affaire verwordt steeds meer
tot een bizarre klucht. Niet voor niets had
de nieuwe Tweede Kamer gisteravond on
gekend felle kritiek op de al zwaar gehaven
de ministers Van Thijn en Hirsch Ballin.
Toch veranderde er niets wezenlijks aan de
affaire, wat ook eigenlijk op voorhand niet
viel te verwachten. Demissionaire ministers
hangen immers staatsrechtelijk in het
luchüedige. Desondanks werd het absurde
van de thans ontstane situatie opnieuw dui
delijk zichtbaar.
De commissie-Wierenga heeft in een lij
vig rapport een vernietigend oordeel geveld
over de omstreden opheffing van het Inter
regionaal Rechercheteam Noord-Hollan-
d/Utrecht. De schuld daarvan wordt bij po
litie en openbaar ministerie in Amsterdam
gelegd. Hoofdcommissaris Nordholt, com
missaris Van Riessen, hoofdofficier Vrak-
king en procureur-generaal Van Randwijck
krijgen stuk voor stuk zware verwijten.
Het kabinet deelt de conclusies, de minis
ters Van Thijn en Hirsch Ballin verbinden er
voor zichzelf geen gevolgen aan, maar zeg
gen wel functioneringsgesprekken met de
betrokkenen toe. En vervolgens blijft ieder
op zijn post en krijgt Nordholt zelfs de lei
ding van een nieuw Interregionaal Recher
cheteam.
„Na al dat negatieve gedoe hebben politi
ci de burger nog heel wat uit te leggen, wil
de politiek niet net zo ongeloofwaardig
worden als in Italië of België", aldus com
missievoorzitter Wierenga. En zo is het pre
cies.
We zien ministers die de verantwoording
dragen voor ernstig falen, maar om uiteen
lopende politieke redenen mogen aanblij
ven en elkaar daarna ook nog eens publie
kelijk in de haren zitten. We zien hoge Am
sterdamse politie- en justitiefunctionarissen
die voor een deel zelfs bewust niet doen
waarvoor ze zijn aangenomen, maar rustig
kunnen blijven zitten. We zien ook allerlei
geheime informatie die in Amsterdam bin
nen de kortste keren op straat ligt.
Het is niet meer uit te leggen. Tenzij je er
van uit moet gaan dat met betrekking tot
Amsterdam andere normen gelden dan
voor de rest van Nederland. Waar de poli
tiek, justitie en politie op de bres moeten
staan voor een consistent en integer beleid,
stemt die gedachte weinig vrolijk.
ARTHUR MAANDAG
Cyril Ramaphosa, de secretaris-generaal van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC), is nog volop
in de race voor de opvolging van Nelson Mandela tot president van Zuid-Afrika. Met zijn verkie
zing dinsdag tot voorzitter van de grondwetgevende vergadering (de gecombineerde Eerste en
Tweede Kamer) bouwt Ramaphosa verder aan de machtsbasis die hem op de hoogste post in het
land moet brengen.
Ramaphosa bedankte voor een baan
in het kabinet van Mandela, nadat hij
de strijd om het vice-presidentschap
had verloren van Thabo Mbeki, de ai
mabele voorzitter van het ANC. Velen
schreven hem hierop af, omdat zij net
als voorheen, een kabinetspost zien
als opstap naar het presidentschap.
Maar in een democratie werkt het an
ders. De parlementariërs en de ach
terban van het ANC kiezen een nieu
we president, en niet een kleine kring
kabinetsleden. Ramaphosa hij
heeft de ambitie en de vaardigheden
voor het presidentschap weet dat.
Daarom zit hij nu in het parlement, is
hij voorzitter van de beide kamers
waar politiek gevoelige onderwerpen
worden behandeld en heeft hij het
beheer over de partij als secretaris-ge
neraal.
In de aanloop naar de verkiezingen
was Ramaphosa de hoofdonderhan
delaar van het ANC bij het samenstel
len van een interim-Grondwet. Hij
was in die baan in zijn element. Op
cruciale momenten heeft hij vastgelo
pen besprekingen opnieuw losgetrok
ken (in samenwerking met minister
Roelif Meyer van de Nationale Partij).
En uiteindelijk heeft Ramaphosa een
akkoord uit het vuur gesleept, waar
van analisten zeggen dat het de rege
rende Nationale Partij op alle fronten
heeft geklopt.
Gewapend met die kennis en ervaring
gaat Ramaphosa nu als voorzitter
werken aan het schrijven van de nieu
we Grondwet. Deze besprekingen zul
len twee jaar duren. De vraag is wat
Ramaphosa daarna gaat doen.
Mandeia's opvolging is actueel: het is
een zaak van landsbelang, en dat is
één reden voor speculatie over moge
lijke kandidaten voor die post. Een
andere is dat Mandela met zijn 75 jaar
niet meer de jongste is. Bovendien is
binnen het ANC al geruime tijd een
sluipende machtsstrijd gaande, waar
bij facties zich achter Mbeki of Ra
maphosa opstellen.
Mbeki weet zich verzekerd van de
steun van ANC'ers die in ballingschap
aan de afschaffing van apartheid heb
ben gewerkt, en dankzij zijn goede
contacten met Winnie Mandela ook
van de radicale jongeren binnen de
partij. Ramapahosa vindt steun bij de
arbeiders en de 'democratische bewe
ging', de mensen die in Zuid-Afrika
zelf het systeem van raciale onder
drukking hebben bestreden.
De 41-jarige Ramaphosa is geschoold
als advocaat en verdiende eerder zijn
sporen in de vakbeweging. Van 1982
tot 1991 was hij als secretaris-gene
raal van de vakbond voor mijnwer
kers, de NUM, de drijvende kracht
achter zowel de uitbouw van die
bond, als het georganiseerd verzet te
gen de mijndirecties die werden ge
zien als verlengstuk van de apart
heids-regeringen.
Hoewel Ramaphosa met zijn NUM de
grootste staking uit de geschiedenis
van Zuid-Afrika verloor, in 1987, is hij
erin geslaagd de lonen voor de zwarte
arbeiders op te trekken en hun leefsi
tuatie te verbeteren. Sinds 1985 speel
de Ramaphosa een belangrijke rol in
het vormen en uitbouwen van de vak
federatie Cosatu, nu het belangrijkste
vakverbond in het land.
Vanuit die achtergrond kreeg Ramap
hosa diverse organiserende functies
in ANC-commissies. Hij geniet ontzag
bij zowel werkgevers, werknemers als
politici. Hij staat bekend als een bril
jant strateeg, een bikkelhard onder
handelaar die altijd zijn huiswerk
heeft gedaan en vele stappen vooruit
denkt, en een uitstekend organisator.
Het zijn ideale eigenschappen voor
een man die naar het presidentschap
streeft.
JOHANNESBURG JOHN VAN SCHAIK
MEDEWERKER
De Maori's zien met angst en beven de toekomst tegemoet.
ARCHIEFFC
In Nieuw-Zeeland is grote be
roering ontstaan door de immi
gratie van extreemrechtse blan
ken uit Zuid-Afrika, die na de
ontmanteling van de apartheid
hun land de rug toekeren en
een sterke voorkeur voor
Nieuw-Zeeland blijken te heb
ben. Vooral de inheemse Maori-
bevolking slaat alarm.
In 1992 emigreerden nog maar
382 Zuidafrikanen naar Nieuw-
Zeeland. Vorig jaar liep dat op
tot 2.799. Alleen al tijdens de
eerste vier maanden van dit jaar
namen 1.626 blanke Zuidafrika
nen de wijk naar Nieuw-Zee
land.
Eerder deze maand arriveerde
de Zuidafrikaanse geestelijke
Jan Smith, pleitbezorger van de
blanke overheersing over ande
re rassen, met zijn gezin in
Nieuw-Zeeland. Smith was in
eigen land de leider van de Kerk
van de Schepper én werd als
immigrant in Nieuw-Zeeland
toegelaten op grond van zijn
professionele kwalificaties.
Smith is kernfysicus.
Tegen zijn volgelingen in Zuid-
Afnka predikt hij dat 'het cultu
rele erfgoed van het blanke ras
wordt bedreigd door onze
doodsvijanden: joden, kaffers
en ander slijk'. Leden van
Smiths rechtse christelijke groe
pering waren betrokken bij de
moord op minstens twee zwar
ten en worden beschuldigd van
het beramen van terroristische
activiteiten. Bovendien zou
Smiths beweging banden heb
ben met neo-nazistische orga
nisaties in Duitsland, Groot-
Brittannië, Verenigde Staten,
Canada en Latijns-Amerika.
De komst van het gezin Smith
heeft de woede gewekt van
Nieuwzeelandse anti-racisme-
groeperingen. Ongeveer dertig
actievoerders postten onlangs
bij Smiths huis in Auckland (ge
huurd van een Aziatische huis
baas) beukten op de deur en
schreeuwden door luidsprekers:
'Het slijk komt op bezoek'. Ac
tieleider Dick Cuthbert zei on
langs in een populaire talkshow:
„Onze ergste nachtmerrie is uit
gekomen."
Jurist Taki Anaru van de Maon
Juridische Dienst in Wellingtq
zegt dat Smith naar Zuid-Afrik
moet worden teruggestuurd
omdat zijn verblijf in Nieuw-
Zeeland in strijd is met het Vei e
drag van Waitangi. Daarin sta< |i
dat de soevereiniteit en cultuu
van de Maori's moet blijven g<
waarborgd.
Maori-organisaties hebben he jj
immigratiebeleid van de over
heid al in 1991 bekritiseerd, oi f
dat de inheemse bevolking er
niet in wordt gekend. Een hoo i
zitting hierover moet nog
plaatsvinden.
Minister Maxwell (immigratie) Ij
zegt open te staan voor een ra:
cisme-test bij de immigratie
procedure of voor het opstellei j
van een 'zwarte' lijst met be
kende racisten, maar alleen als
de publieke opinie daar volled j
achter staat. De roep om een t
tale stop op de immigratie
stroom uit Zuid-Afrika noemt
Maxwell 'een te extreme maat j
regel'.
De Raad voor de Burgerrechte i
waarschuwt er echter voor da;
het moeilijk is een grens te tra
ken als het om het uiten van e
tremistische ideeën gaat. Het
daadwerkelijk trekken van die
grens door een racisme-test of
een zwarte lijst, zou een g
lijk precedent kunnen scheppif
bij de vrijheid van politieke mi
ningsuiting in het algemeen.
Imm igrat ie-adviseurs zeggen
dan ook dat Maxwell nauwelij
juridisch houvast heeft om
Smith het land uit te zetten.
David Cooper van het Malcolr
Pacific-adviesbureauzegt dat
de minister alleen een verblijfs
vergunning kan intrekken als
die is verkregen door 'fraude,
een valse of misleidende voor
stelling van zaken of het verbe
gen van relevante informatie'.
Aangezien de Nieuwzeelandsé
immigratie-autoriteiten niet
aan de kandidaten wagen hur
mening over racisme te geven
kan Smith onmogelijk worden
beschuldigd van misleiding.
SYDNEY KALINGA SENEVIRATNE
Verlies aloude bondgenoot CDA dwingt boerenbonden tot federatie
WIM STEVENHAGEN
De Nederlandse boeren en tuin
ders zijn decennia lang ge
trouwd geweest met het CDA.
Met de uitslag van de kamerver
kiezingen is een scheiding inge
zet. De agrarische lobby moet
op zoek naar nieuwe partners.
Het Landbouwschap wankelt.
De natuurbeweging lonkt.
Deze week viert,het schap zijn
40-jarig bestaan. Sinds 1954
vormt het een overlegplatform
voor agrarische werkgevers en
werknemers. Die samenwerking
is een succes gebleken. Het
Landbouwschap was dè spreek
buis van agrarisch Nederland.
De overheid kon geen regel
doorvoeren zonder instemming
van het boerenfront. Vooral
dankzij de historische band met
het CDA. Sinds 1958 is de mi
nister van landbouw steevast
van CDA-huize geweest.
Inmiddels is de omgeving van
het boerenerf ingrijpend veran
derd. Internationaal worden be
schermende subsidiestelsels af
gebouwd, neemt de concurren
tie toe en dalen de prijzen. Te
gelijkertijd vergen natuur en
milieu kostbare investeringen.
De samenleving stelt haar eisen;
de land- en tuinbouw heeft
slechts te gehoorzamen.
De Wageningse hoogleraar Ger
van Dijk, directeur van de Na
tionaal Coöperatieve Raad,
voorziet dat die tendens zich
voortzet. „De relatie tussen de
landbouw en de samenleving
wordt zakelijker. Twee hoofd
punten bepalen de discussie.
Allereerst de economische bete
kenis van de land- en tuinbouw.
Ten tweede gaan natuur en
landschap een grotere rol spe
len."
De lagere opbrengsten en hoge
re kosten hebben inmiddels ge
leid tot een landbouwcrisis. De
inkomens zijn in enkele jaren
tijd rigoreus gedaald. De econo
mische tegenwind heeft bressen
geslagen in het boerenfront.
Van eenheid is allang geen
sprake meer. Noordelijke en
zuidelijke boeren zitten elkaar
in de haren over het mestover
schot. Werkgevers en werkne
mers ruziën over de tuinbouw-
CAO. Het ministerie van land
bouw krijgt geregeld bezoek van
boze boeren, met en zonder
tractor.
Bij de verkiezingen kreeg het
CDA de rekening gepresenteerd
voor alle malaise. Veel boeren
en tuinders hebben de partij ge
straft omdat zij niet in staat is
gebleken het onheil af te wen
den. De steun van de boeren
voor het CDA is niet langer van
zelfsprekend, waarschuwde de
Brabantse boerenvoorman Ad
Latijnhouwers een half jaar ge
leden. Profetische woorden.
Volgens peilingen heeft het
CDA de helft van zijn aanhang
onder de agrariërs verloren.
De politieke aardverschuiving
heeft ook een keerzijde. Nu het
CDA aan macht heeft ingeboet,
zijn de boerenvoormannen tot
hun grote schrik hun Haagse
bruggehoofd kwijt. We worden
nu gedwongen andere ingangen
te zoeken, zegt Jef Mares, CDA-
lid en voorzitter van de Katho
lieke Nederlandse Boeren- en
Tuindersbond (KNBTB). „Tot
nu toe was de belangenbeharti
ging nogal eenzijdig gekleurd,
op het CDA gericht. Dat moet
veranderen. Ongeacht of er een
paarse coalitie komt of niet. We
moeten ons veel breder richten
op alle grote partijen."
Premier Lubbers noemde een
paarse coalitie onlangs een
ramp voor de land- en tuin
bouw. Landbouwminister Buk
man onderschrijft dat, zij het in
mildere bewoordingen. „Het
CDA heeft het belang van de
agrarische sector voor econo
mie en landschap altijd erkend.
De andere partijen helaas wat
minder. Ik geloof niet dat een
paarse coalitie goed is voor de
sector. De dominantie van PvdA
en D66 zal vrij groot zijn. En de
WD is tegenwoordig toch min
der in de landbouw geïnteres
seerd dan vroeger."
WD-landbouwspecialist Piet
Blauw bestempelt de angst voor
een paarse coalitie als koudwa
tervrees. „Die vrees is gebaseerd
op emotionele gronden, niet op
feitelijke. Trouwens, wat heeft
het CDA de afgelopen vier jaar
nou gedaan voor de landbouw?
De WD is als partij met de
grootste boerenaanhang graag
bereid de nieuwe minister van
landbouw te leveren, verzekert
het Kamerlid. „Een liberale be
windsman op landbouw kan
een frisse wind brengen."
Gestimuleerd door de nieuwe
politieke verhoudingen steve
nen de regionale en nationale
boerenorganisaties in hoog
tempo af op een fusie. Jarenlang
was het onmogelijk tot één gro
te boerenbond te komen, uit
angst de eigen identiteit te ver
liezen. Vooral de katholieke en
protestante bonden waren
huiverig. Nu is plotseling het
besef doorgedrongen dat agra
risch Nederland niet is gebaat
bij versplintering. Volgend jaar
gaan alle zeventien bonden op
in een federatie. Daarin krijgen
de vier bedrijfstakken melk
veehouderij, tuinbouw, inten
sieve veehouderij en akkerbouw
een hoofdrol. De verzuiling
maakt plaats voor een zakelijke
opdeling. De federatie is niet
meer dan een tussenstap op
weg naar een volledige fusie,
weet Blauw. „De bonden vrijen
net zolang tot ze moeten trou
wen."
Het Landbouwschap wordt het
slachtoffer van de vrijerij. Jef
Mares: „Het Landbouwschap
was tot nu toe spreekbuis van
de boeren en tuinders. Die rol
verandert als de landbouw zich
via de federatie aan de politiek
presenteert. Wanneer de werk
gevers zich apart manifesteren
is het denkbaar dat de werkne
mers hetzelfde gaan doen."
Krijgt Mares gelijk, dan is het lot
van het Landbouwschap beze
geld. Zonder de belangenbehar
tiging resten slechts wat over
heidstaken, zoals het uitschrij
ven van verordeningen en het
innen van heffingen. Zo'n in
cassobureau zal bij de boeren
niet populair zijn, waarschuwt
Bukinan. „Ik ben bang dat de
organisaties zich zozeer richten
op de federatievorming, dat ze
de negatieve gevolgen voor het
Landbouwschap uit het oog
verliezen. Met een beperkt ta
kenpakket is het maar de vraag
of de overheid het schap nog i
stand wil houden."
Voorzitter Arjan Kamp van he
Nederlands Agrarisch Jongere
Kontakt (NAJK) ziet slechts
uitweg. „Het Landbouwschap
moet ook de natuur- en miliei
beweging en de consumenten
bonden toelaten in zijn gelede
ren. Anders is het gedaan met
het schap."
De natuurbeweging ruikt haai
kans nu de boerenlobby de oq
de paden verlaat. Tot nu toe
zijn milieu-organisaties bij
landbouwzaken nog altijd gee
volwaardig onderhandelings
partner. Zo sloten kabinet en
Landbouwschap vorig jaar eei
mestakkoord, terwijl de miliei
beweging slechts voor spek en
bonen meepraatte.
Voorzitter Pieter Winsemius v
Natuurmonumenten (725.000
leden) voorziet een ommekee
Hij verwacht dat natuur en
landbouw samen gaan optrek
ken. „Het klinkt misschien gel
uit mijn mond, maar de natui
beweging is gebaat bij een ste
ke boerenorganisatie. Land
bouw en natuur hebben geza
menlijke belangen. Het platte
land loopt achter. Het verpau
pert. Dat treft zowel de natuur
als de landbouw. Beide zijn dil
gebaat bij vernieuwing van hel
platteland. Ik voorspel dat wij
negen van de tien keer aan de
zelfde kant komen te staan." I
DEN HAAG KEES PIJNAPPELS
Cyril Ramaphosa heeft de kwaliteiten in huis om een waardig opvolger te worden van Nelson Mandela.
FOTO AFP
CKf/WMAiir&ir o?m in6£K--
■«to»... fyf!
wei
H6SS6KS Al teH
MKziewujKÉ.
mm her
M;
