'We willen een spektakel brengen'
Begenadigd Galleria Propitia
Pinteriaans taalbouwsel
Cultuur Kunst
inderende Antigone
OENSDAG 25 MEI 1994
Jalve finaleplaats voor Katwijkers
pfldoqrnAll The Kings Men uit Katwijk zijn doorgedrongen
Dt de halve finale van het Heineken Crossover Award-festival,
en concours voor musici die jazz en pop proberen te combine
en, op vrijdag 27 mei in Apeldoorn. Na vijf voorronden zijn nog
ijf bands geselecteerd: Seven Eleven, N.Y.C. en Sergical Funk
jt Amsterdam, Why Not?! uit Rotterdam en The Jazz Meteors
it Den Haag. Van deze bands worden er drie gekozen om op 12
- mi terug te komen voor de finale in De Melkweg in Amster-
am. De semifinale op 27 mei is vanaf 20.00 uur te volgen op het
j aterplein in Apeldoorn. De toegang is gratis.
ij Concert Deep Purple verplaatst
en bosch Het concert dat Deep Purple met als speciale gast
n; ad Company vrijdag 27 mei in de Brabanthal in Den Bosch zou
es even, is verplaatst naar vrijdag 24 juni. Het uitstel is te wijten
an wijzigingen in het toerschema in Duitsland. Reeds gekochte
aarten blijven geldig,
w
Concert muziekschool Alphen
phen aan den run Cursisten van de Alpheuse Streekmuziek-
;hool treden op vrijdag 27 mei op in het schoolgebouw aan het
I urgemeester Visserpark in Alphen. Drie popschoolbands geven
a en concert vanaf 20.00 uur. De 'Popschool' is een nieuwe oplei-
ing aan de streekmuziekschool die in 1993 is begonnen met
n rintig cursisten.
P
te
Jrkestleider Lakatos overleden
ei
en iedapest Sandor Lakatos, een van de beroemdste zigeuneror-
a estleiders en violisten van Hongarije, is gisteren na een lang
ei ekbed overleden. Hij werd 69 jaar. Lakatos trok tientallen jaren
it iet zijn orkest langs de wereldpodia en restaurants om zijn mu-
rz ek te vertolken. Van 1950-1952 had hij de leiding over het
?n ilksmuziekorkest van de Hongaarse staatsradio. In 1958 maak-
n hij furore op de Wereldtentoonstelling in Brussel. De laatste
ze ren van zijn leven leidde hij de band van het Hilton hotel in
oedapest. Lakatos was de eerste Hongaarse muzikant aan wie
)n et Muziekmuseum van Londen in 1988 een tentoonstelling
ieiijdde.
ah
jjteeld van Leiden naar Sarajevo
iden» Een stalen sculptuur van de Amerikaanse kunstenaar
ederick Franck is zondagochtend door drie Engelse vrijwilli-
:rs meegenomen om in Sarajevo geplaatst te worden. Het
e" :eld werd tentoongesteld in de Leidse Galerie Amber. De gale-
Bhouders lieten het 150 kilo wegende beeld, getiteld 'The Un
liable Human', naar Nederland verschepen speciaal met het
ig op een overzichtstentoonstelling van Franck die vanaf 17
ïgustus wordt gehouden in de Oude Kerk in Amsterdam. De
instenaar kwam in Londen in contact met de Engelse organi-
tie 'Dandelion Trust' die nauwe contacten onderhoudt met de
egoslavische vrouwenorganisatie 'Serem do Mira', dit betekent
)r het hart naar vrede'. Franck besloot dat zijn sculptuur mo-
iteel nergens beter past dan in Sarajevo en schonk het beeld
deze organisatie. Het is overigens een replica, het origineel
in de Verenigde Staten.
f/\\ r _V
5 it stalen sculptuur 'The Unkillable Human' van Frederick Franck,
nergens beter op z'n plaats dan in Sarajevo. foto f
recensie susanne lammers
ter Ivonne Lex: Antigone. Regie:
ie Lex. Gezien 24/5, Stadsschouw
burg, Leiden.
i I11
Wannoncls Ensemble Currende met muziek en kunst in Wassenaarse Dorpskerk:
Potten en pannen waar ge
luid uit komt, schilderijen
en schetsen van instru
menten en musici. Die
staan en hangen vrijdag 27
mei in de Dorpskerk in
Wassenaar. Het is de en
tourage waarin Ensemble
Currende haar eerste con
cert in de Leidse regio
geeft. Dit nieuwe strijkers
gezelschap uit Warmond
combineert klank en kleur
want tijdens elke uitvoe
ring is meteen een exposi
tie van beeldende kunst te
zien.
warmond letty stam
Terwijl de Leede sloompjes ach
ter hun ruggen voortkabbelt,
strijkt Ensemble Currende zich
in het zweet onder leiding van
dirigente Esther Apituley. Op
zolder is zakelijk leider Philo-
mene Schoemaker al even druk
bezig met de laatste loodjes.
Vanavond maakt Ensemble
Currende een opmerkelijk de
buut in het Haarlemse Concert
gebouw met een solo voor
twaalf contrabassisten. „He
laas", zegt Schoemaker. „Ik heb
geen geld meer. Anders hadden
we dat ook gebracht in Wasse-
Het stuk is geschreven door
contrabassist Peter Seelig. Hij
kwam met het idee om een
nieuw gezelschap op te richten.
Omdat Seelig naar eigen zeggen
'absoluut niet zakelijk is' vroeg
hij voor dat gedeelte Schoema
ker. De twee kennen elkaar uit
het Naardens Kamerorkest waar
hij als prof speelt en zij als ama
teur-bassist te gast was. Hoewel
Schoemaker met drie kinderen
en een volledige baan als juriste
niet echt dik in haar tijd zit, zei
ze toch ja. „Het is een uitdaging
om een orkest vanuit het niets
uit de grond te trekken."
„Ik heb wel gezegd dat ik dan
ook iets nieuws wilde. Het
moest een orkest zijn voor be
roepsmusici. En geen Mozart-
ensemble want daarvan zijn er
al duizenden die dat bovendien
heel goed doen. Ik vond ook dat
Ensemble Currende met middenonder zakelijk leider Philomene Schoemaker en linksonder initiatiefnemer en bassist Peter Seelig.
we Nederlandse componisten
een kans moeten geven. Ik wil
spektakel. Een ensemble dat
niet alleen iets voor het oor
brengt maar ook voor het oog,
het gevoel. Zo zijn we gekomen
op die combinatie van klank,
kleur en vorm. Het is de bedoe
ling dat in principe elk concert
vergezeld gaat van een exposi
tie."
Thema
Op de tentoonstelling zijn wer
ken te zien van onder meer
Frans Erkelens, Tonny Holsber-
gen, Micky Jansen, Marieke
Ladrak, Bas Ploem en Toon
Scholtes. Elke concert- en expo
sitiereeks krijgt een thema mee.
Ditmaal is het muziekinstru
ment het onderwerp. Thema's
die nog aan de orde komen zijn
het kind, de natuur, de dood en
de oost-westverhouding. „We
willen in alles vernieuwend
zijn", zegt Schoemaker. „Noem
het maar een nieuwe muzikale
ervaring.
Met die combinatie van
klank, kleur en vorm werd in
oktober vorig jaar ook het start
kapitaal geworven. „Ik was be
gonnen met het aanschrijven
van bedrijven en fondsen", ver
telt Schoemaker. „Die zeiden: je
hebt nog niet eens een produkt.
En terecht. Inmiddels hebben
we 35 donateurs die in ons con
cept geloven. Het vinden van
musici was minder moeilijk.
Met audities en via-via kwamen
we op genoeg namen. De mees
ten vonden dat we te weinig be
taalden. Maar we hebben dan
ook geen cent. Ik ben dan ook
heel blij met mensen als mezzo
sopraan Sasja Hunnego die als
gast optreedt in Wassenaar. Ze
komt voor minder dan een dub
beltje. Ik hoop dat na deze uit
voering fondsen en bedrijven
zich aanmelden."
Het concert op 27 mei in de
Dorpskerk begint om 20.15
foto loek zuyderduin
uur. Ensemble Currende
brengt onder meer werken van
Hijmans, Respighi en Pijper
terwijl gaste Sasja Hunnego
muziek zingt van Havelaar en
Franken. Kaarten 25,= zijn
telefonisch te reserveren bij
Koos van Lingen, 01711-12377.
De expositie in de Dorpskerk is
te bezichtigen tussen 19.00 uur
en 24.00 uur. Het programma
wordt op zondag 29 mei om
15.00 uur herhaald in het Bet-
haniënklooster in Amsterdam.
Kunstenaars meren al vijfjaar afin veilige haven
leiden onno schilstra
Vijf jaar geleden verscheen op
de gevel van een piepklein
pandje op het Levendaal in Lei
den een groot bord, met daarop
de geheimzinnige woorden
'Galleria Propitia'. Een blik in
het Latijnse woordenboek leert
ons dat 'propitia' zoiets bete
kent als 'genadig' of 'door de
goden begenadigd'. Een door
Onze Lieve Heer begunstigde
galerie dus. Die goddelijke ze
gen is in Leiden geen overbodi
ge luxe, want wie i» deze stad
beeldende kunst aan de man
wil brengen kan het niet stellen
zonder steun van boven.
In Leiden is het minder uit
zonderlijk wanneer een galerie
na enkele jaren de deuren sluit,
dan dat er één stand houdt. Dat
Galleria Propitia deze maand
haar vijfde verjaardag viert, mag
dan ook gerust bijzonder wor
den genoemd.
Propitia heeft zich in de loop
der jaren geprofileerd als een
bescheiden galerie. Misschien
wel juist daardoor wist galerie
houdster Maria Tillema zich te
handhaven, waar vele collega's
er de brui aan gaven. Omdat het
voor Tillema nooit de bedoeling
is geweest om volledig van de
kunsthandel te leven, kon zij
zich steeds zonder al te veel
concessies aan modieuze of
commerciële overwegingen wij
den aan het presenteren van
werk van eigen voorkeur.
Propitia is niet gespeciali
seerd in een bepaalde stijl of
kunstvorm. Toch heeft de gale
rie wel degelijk een eigen ge
zicht. Maria Tillema legt een
bijzondere voorliefde aan de
dag voor kleine, hoofdzakelijk
abstracte grafiek. Ze lijkt minder
geïnteresseerd in de intellectue
le spitsvondigheden van het
postmodernisme dan in de ge
voelige beheersing van kleur en
lijn van het expressionisme. Ze
was één van de eersten ter stede
die Oost-Europese grafiek
bracht. Met de zogenaamde
'honderd gulden prent', die bij
iedere tentoonstelling wordt ge
maakt, probeert Tillema de
kunst ook betaalbaar te houden
voor krappe beurzen. Propitia
loopt niet voorop in de artistie
ke voorhoede, maar de exposi
ties hebben altijd een behoorlijk
niveau.
Twee jaar geleden verkaste
Propitia van de krappe behui
zing op het Levendaal naar een
niet veel ruimere, maar wel
handzamere ruimte op de
Nieuwe Rijn. Voor de aard van
de exposities had deze verhui
zing weinig gevolgen.
De vijfde verjaardag van Gal
leria Propitia wordt gevierd met
een feestelijke lustrum-tentoon
stelling. Maria Tillema nodigde
voor deze gelegenheid alle kun
stenaars die de afgelopen vijf
jaar bij haar exposeerden uit
om een werkstuk te maken op
het standaardformaat van veer
tig bij veertig centimeter. In de
kleine expositieruimte expose
ren zo'n vijftig kunstenaars, die
tezamen een gemoedelijk over
zicht bieden van vijf jaar Propi
tia. Het werk is steeds degelijk
en fraai verzorgd, daar staat te
genover dat overrompelende,
meeslepende visies schaars zijn.
De kunst van Propitia is daarom
bij uitstek geschikt voor de
huiskamer.
Veel kunstenaars hebben hun
bijdrage aan de lustrum-ten-
toonstelling gebruikt om hulde
te brengen aan Maria Tillema.
Het blijkt dat men de galerie
houdster hogelijk waardeert.
Vijf jaar Propitia betekent daar
om in de eerste plaats dat tal
van kunstenaars nu al weer vijf
jaar kunnen aanmeren in een
eenvoudige maar solide thuis
haven in Leiden.
De lustrum-tentoonstelling in
Gallerie Propitia, aan de Nieu
we Rijn 93, is te zien tot en met
26 juni, op donderdag tot en
met zondag van 13.00-18.00
uur.
de is geen methode onbezoe-
1 te blijven, tenzij je elk
ïpromis afwijst. Dit echter is
hts de, vervloekte, kinderen
uis Oedipus voorbehouden.
ian Anouilh laat in zijn gru-
ijke 'Antigone' (1942) defric-
hi (kien tussen idealen en wer-
len ikheid. De wens om puur en
ijk te blijven die niet strookt
de realiteit, die onont-
mbaar tot vuile handen
Wat rest is het 'geluk' dat
indelijk uit kleine, soms
lu) ïgdevolle momenten be-
ndit. Leven is aanvaarden, of
ruity. Deze 'Antigone' van Thea-
Ivonne Lex snijdt door de
zindert en schroeit,
ntigone wil haar gevallen
er begraven, ondanks de
nn( f die daarop staat. De ko-
haar oom Kreon, heeft be-
lissfld dat de een zal moeten
,Do en, ten prooi aan de gieren,
egefcijl de andere broer een
heiitsbegrafenis kreeg. Zij wordt
ie je heterdaad betrapt. Kreon
ens beert haar te redden en ver-
•scl lt van de gruwelijkheden die
soo le broers begaan hebben. Zij
overtuigd, aan zoveel schof-
?heid wenst zij haar leven
te offeren, totdat Kreon
over de trivialiteit van het leven
begint. Zij kiest voor de zuivere
dood en sleept haar verloofde, 's
konings zoon, en zijn moeder
mee.
Antigone is in de vertolking
van Zoë In het Panhuis een
sympathieke hysterica, een
overspannen gedrevene, die
haar weigering tot het aanvaar
den van zo'n gecompromitteerd
bestaan misschien wel iets te
luid en omstuimig duidelijk
weet te maken. Zij kiest uit vrije
wil voor de puurheid. Zelfs als
dit besluit onafwendbaar leidt
tot haar dood.
Kreon (een adembenemende
rol van Frans Maas) is van
kunstzinnige boekenliefhebber
tot cynisch staatshoofd gewor
den. Iemand moet toch het
schip van staat naar veilige wa
teren loodsen, de orde herstel
len. Hij betreurt de vuile han
den die met dit karwei gepaard
gaan, maar kan zijn plicht niet
ontlopen. Kreon laat geen twij
fel bestaan over de sympathie
die hij voor Antigone en haar
standpunt voelt, maar koning
schap is ook maar een vak, dat
niet belemmerd mag worden
door persoonlijke pathetiek.
Doordat hij ooit de prinicpes
van zijn jeugd overboord zette,
jnoet hij nu ook doorgaan. Niet
alleen met vuile, maar ook met
lege handen. Leven is immers
aanvaarden, of niet.
't Hart op voor Gouden Strop
Vijf spannende boeken zijn genomineerd voor de Bruna Gouden
Strop 1994. Het zijn 'De man van St. Maarten' van Tomas Ross,
'De Afrekening' van Jac. Toes, 'Koningswater' van Rood Rood,
'Het hoofd' van Jacob Vis en 'Het woeden der gehele Wereld'
van Maarten 't Hart. Van de vijf genomineerde auteurs viel Ross
in 1987 in de prijzen met zijn boek 'Bèta'. Wie de Gouden Strop
1994 wint, en met een plastiek en een geldbedrag van 25.000
gulden naar huis mag, wordt op 23 juni bekendgemaakt. De no
minaties zijn gisteren in Amsterdam bekendgemaakt.
De jury koos de vijf titels uit de 36 misdaadromans die van
mei vorig jaar tot mei dit jaar zijn verschenen. Vorig jaar, toen
Bob Mendes de Gouden Strop kreeg voor zijn boek 'Vergelding',
beoordeelde de jury 22 boeken.
Juryvoorzitter Jeroen Kuypers constateerde dat een toene
mend aantal auteurs van „onverdacht literaire snit" naar de prijs
meedingt. De ontwikkeling die de jury vorig jaar signaleerde dat
steeds meer literaire auteurs zich op het thrillerpad begeven, zet
zich wat dat betreft door. In de meeste literaire romans is het
misdaadelement echter opsmuk, zo stelde hij. Een fraaie stijl is
belangrijker dat een perfecte moord.
Pluspuntje wat de inhoud betreft is, dat het seksisme op z'n
retour is. In opvallend veel romans speelde een vrouwelijke re
chercheur of speurder een hoofdrol; een vrouw van vlees en
bloed, niet noodzakelijk beter of slechter in haar vak dan haar
mannelijke collega's, kortom: een vrouw zoals we die ook in de
dagelijkse werkelijkheid tegenkomen.
De jury bestaat behalve Kuypers uit Diny van de Manakker
(Vrij Nederland), Rolf Bos (de Volkskrant), Jan van Kooten
(Drents-Groningse Pers) en strafpleiter Max Moszkowicz sr.
Lucas Vis stapt
op bij het NPO
recensie wunand zeilstra
'Maanlicht' van Harold Pinter door To
neelgroep Amsterdam. Regie: Titus Mui-
zelaar. Decor: Jan Klatter. Spel: Jacques
Commandeur, Kitty Courbois, Hans Kes-
ting, Fred Goessens, Sigrid Koetse, Peter
Oosthoek en Barbara Pouwels. Gezien:
24/5, LAKtheater Leiden
Harold Pinter is er de man niet
naar om in interviews uitge
breid commentaar op zijn to
neelstukken te geven. Toch is
het vertaalster en dramaturge
Janine Brogt gelukt om met Pin
ter in gesprek te komen. Een
verslag daarvan staat in het
tekstboekje. Daarin verklaart
Pinter 'buitengewoon van
streek te raken', wanneer ac
teurs 'onnauwkeurig zijn met
de tekst; als mijn teksten niet
exact zijn, werken ze niet, naar
mijn overtuiging'.
De acteurs van de Toneel
groep Amsterdam hebben zich
dat ongetwijfeld ter harte geno
men. 'Maanlicht', zijn nieuwste
toneelstuk, behandelen zij met
grote omzichtigheid. De ge
laagdheid van dit ingenieuze
Pinteriaanse taalbouwsel krijgt
in hun tekstbehandeling opti
male aandacht. En dat betekent
dat een overheersende lichtheid
van toon, een enkele ternau
wernood onderdrukte woede-
-uitbarsting en meedogenloze
directheid verrassende en soms
ook raadselachtige combinaties
aangaan.
Pinterstukken als bijvoor
beeld 'The Birthday Party' zijn
inmiddels zo klassiek en bekend
geworden, dat het dreigende en
ongrijpbare karakter ervan bijna
iets vertrouwds en daarmee on
schadelijks heeft gekregen. Dat
is hier allerminst het geval. De
personages in 'Maanlicht' zijn
voor ons compleet nieuw. Eens
te meer'valt op, dat er van het
publiek veel - om het schools te
zeggen - zelfwerkzaamheid
wordt verwacht.
We mogen als het ware mee
luisteren met gesprekken, waar
van we zelf de eventuele sa
menhang dienen te reconstru
eren. In dat opzicht is de op
bouw van zijn nieuwste stuk
vergeleken met het vroegere
werk zelfs nog ingewikkelder
geworden. De handeling speelt
zich af op drie lokaties. In de
ene slaapkamer zit een vrouw
naast het bed van haar man An
dy die beweert stervende te zijn.
In de andere slaapkamer ver
toeven twee jonge mannen, van
wie je mag aannemen dat zij de
beide zonen van Andy zijn.
De derde ruimte bevindt zich
achter een doorgebroken muur
(een slimme vondst van de de
corontwerper) die in zekere zin
uitzicht biedt op een andere di
mensie van het stuk. Hier ver
schijnt een enkele keer Andy's
overleden dochter. Hiervan
daan ook treden de vriend en
vriendin op, wier relaties tot An
dy en zijn vrouw met regelmaat
onderwerp van gesprek zijn.
Zonder precies te weten wat er
aan de hand is, krijg je merk
waardig genoeg toch de indruk
dat het nodige duidelijk vyordt.
De acteurs van de Toneelgroep
Amsterdam laten met gevoel
voor nuancering zien, wat voor
wrange kilte er in deze familie
betrekkingen bestaat, en hoe
men zich daaraan manmoedig
met hele en halve leugens pro
beert te ontrekken.
Lucas Vis zal zijn contract als
chef-dirigent met het Noord
hollands Philharmonisch Orkest
niet verlengen. Het in Haarlem
gevestigde orkest gaat op zoek
naar een vervanger die per me
dio 1996 het dirigeerstokje kan
overnemen. Viszal dan acht
jaar 'op de bok' hebben ge
staan.
Zoals gebruikelijk bij orkesten
wordt geruime tijd voor het
contract verloopt een besluit
genomen over de vraag of or
kest en dirigent samen verder
gaan of niet. Het advies dat een
interne commissie namens mu
sici uitbrengt aan de directie,
weegt daarbij zwaar. In de dis
cussie die naar aanleiding van
het advies ontstond, heeft Vis te
weinig steun aangetroffen om
verder te gaan met het NPO.
Bestuur en directie van het
NPO tonen teleurstelling en be
grip voor Vis' besluit. Vooruitlo
pend op een interne discussie
over het te voeren beleid tussen
1997-2000 zullen kandidaten
voor de opvolging vèn. Vis wor
den gepolst.
Fred Goessens, Barbara Pouwels en Hans Kesting (v.l.n.r.) in Harold
Pinters 'Maanlicht'. foto annaleen louwes