Noodmaatregelen voor meest bedreigde vogelsoorten Soep brengt salangaan in de nesten V N Tunesische regenpop maakt geen eind aan droogte Natuur Milieu <v'-ï - v_: v Adder laat naar zich kijken Milieubeleid glastuinbouw kan soepeler WOENSDAG 25 MEI 1994 eindredactie: peter wolfsbec NATUURLIJK Het madeliefje, het finneblomke, verdient onze aandacht en in enkele gevallen zelfs ook onze hulp. Het madeliefje met de mooie naam bellis perennis is een plant van alle vier jaargetijden. Bovendien heeft het een sterke binding met mens en dier. Helaas is de relatie tussen mens en made liefje in onze tijd grotendeels verbroken. De ouderen onder ons herinneren zich goed hoe kinderen volop bloemen in de vrije na tuur konden plukken zonder schade te be rokkenen aan floras kinderen. Nog steeds willen kleine kinderen bloem pjes plukken, madeliefjes rijgen en kettin gen maken van de bloedstengels van paar debloemen. De speelwei waar peuters en kleuters naar hartelust de opzettelijk inge zaaide madeliefjes kunnen plukken is een z.eldzaamheid geworden. Inkrim ping van echte na tuurterreinen, mo derne landbouwme thoden met doelge richte produktie en radicale (radic wortel) afwijzing van niet gewenste plan ten hebben er toe geleid dat speelwei den thans schaars zijn. Toch is het bloe menplukken in eer ste instantie eigen aan elk kind; en dat niet alleen uit creatieve drang, maar vaak ook uit fysieke behoefte. Een proef, in de jaren zestig gedaan, ver klaarde overduidelijk waarom enkele krui pende kleuters, midden in de bloeiende speelwei gezet, de bloemen van madeliefjes opaten. Medisch onderzoek toonde aan dat zij grote behoefte hadden aan kalk; van na ture vulden de kleintjes hun tekort aan kalk aan. Nog steeds zijn schapen en koeien geze gend wanneer ze kunnen grazen in een veld waar ook madeliefjes mogen groeien. In heel Europa is het madelieve bekend; het is praktisch het hele jaar door aanwezig, be halve in gazons waar aanwezigheid het bil jartlakeneffect verstoort. Van ouds behoort het madeliefje in een grasveld, hoewel dat niet blijkt uit onze uitdrukking "Onder de groene zoden liggen'; dan is de Engelse taal duidelijker: 'Turn one's toes to the daisies'. Door de tijden heen heeft men met een ze ker welbehagen naar het madeliefje geke ken. In de bloemsymboliek van de middel eeuwen stond het voor de onschuldigheid van het Heilig Kind. Talloos zijn de namen die het gegeven zijn. Namen als koeie- en schapebloem, finne blomke, meizoentje zijn een aanwijzing naar voedsel, groeiplaats en medisch ge bruik. Koeien en schapen eten de plant, ze is te vinden in de finne, de weide, en bloem, blad en wortel kunnen leed aan het lichaam verzachten. In de officiële naam schijnt made overeen komst te hebben met het Engelse woord voor weiland, meadow. Deze verklaring is goed voor de nuchter ingestelden; zij die van volksverhalen kunnen genieten, noe men made een verbastering van maagde, de maagd Maria. Hoe ook, het madeliefje geniet een grote populariteit. De wetenschappelijke naam bellis perennis wil zeggen dat zij blijvend is. Het blijvende mag men laten gelden voor haar aanwezig heid. het hele jaar door. maar het heeft ei genlijk betrekking op de korte wortelstok in de grond. Die zorgt ervoor dat het madelief je overblijft, overwintert. Bellis betekent 'schone'. Dus de schone overblijvende plant! De salangaan, een klein Aziatisch vogeltje, heeft honderden jaren lang met hetzelfde engelengeduld zijn nestjes gebouwd, tot groot genoegen van de liefhebbers van de Chinese keuken. De populariteit van de vo gelnestsoep betekent echter ook dat de sa langaan in zijn voortbestaan wordt be dreigd. De vogelnestsoep wordt overal in het Verre Oosten beschouwd als een gezonde en ver sterkende lekkernij. Maar het Wereldnatuurfonds (WWF) vindt dat er een einde moet komen aan de lucra tieve nestjesroof. De vraag naar de delica tesse is zo groot, dat de populatie van de vogel sterk is afgenomen. ,,Deze nesten worden al honderden jaren in Azië geoogst en geconsumeerd", zegt Jurgen Thomsen, directeur van de afdeling die namens het WWF toezicht houdt op de handel in wild en gevogelte. „Maar de traditionele methode, waarin nog rekening werd gehouden met de broedge- woontes van de vogel, is volledig verloren gegaan. Daardoor neemt hun aantal af." Het nest van een salangaan bestaat voorna melijk uit speeksel, heeft de vorm van een klein kopje en weegt slechts enkele gram men. Ze zijn vooral te vinden in de buurt van steile rotswanden en grotten. Expor teurs verdienen ongeveer 1.900 gulden per kilo. Uit gegevens van het WWF blijkt dat 17,5 miljoen eetbare nestjes in 1991 door Hong Kong werden geïmporteerd uit Indo nesië. Hoewel sommige ondernemers de salangaan op kunstmatige wijze laten broe den in een donkere, grotachtige omgeving, heeft de groeiende vraag naar de nesten „grote invloed op de salangaan en zijn er strenge maatregelen nodig om deze dier soort te laten voortbestaan", zegt Thomsen. Het WWF wil dat een Italiaans voorstel wordt aangenomen, waarin de produceren de landen de handel in salangaan-nesten bepalen en niet de consumerende. Een to taal verbod op de handel zit er voorlopig niet in. Centrum voor duurzame ontwikkeling eindhoven anp De Technische Universiteit Eind- Jioven (TUE) heeft onlangs een centrum voor duurzame ontwik keling geopend. Het nieuwe cen trum moet het onderwijs en on derzoek op het gebied van mil ieutechnologie aan de TUE beter stroomlijnen en zo mogelijk ver beteren. Bovendien kan het cen trum voor het bedrijfsleven een bron van kennis zijn. Volgens rector-magnificus Van Lint van de TUE is het streven naar een duurzamer en milieus- parender samenleving één van de grootste maatschappelijke pro blemen van de komende decen nia. „Dat vereist een ander soort ingenieur. Eén die duurzame ont wikkeling zo veel mogelijk als uit gangspunt van zijn handelen be schouwt. Geavanceerde technolo gie speelt ten slotte een hoofdrol in de manier waarop wij onze sa menleving anders moeten gaan inrichten." Alle faculteiten van de TUE hebben zich intussen achter de opstelling van Van Lint geplaatst. Voor de komende vijf jaar kan het bureau leunen op een bedrag van één miljoen gulden. Van Lint sluit niet uit dat in een later stadium met andere technische universi teiten een samenwerking tot stand komt. „Het is overigens niet zo dat we nu onze baard laten staan en gei tenwollen sokken aantrekken. We blijven een technische universi teit. We zouden wel graag zien dat het denken over duurzaam heid een integraal onderdeel gaat uitmaken van ons onderzoek en onderwijs", aldus Van Lint. Volgens professor Midden, hoogleraar cultuur en techniek, kan bij voorbeeld het onderzoek naar milieuvriendelijke produk- ten en produktieprocessen met de nieuwe aanpak een impuls krijgen. Ook waterzuivering, bo demonderzoek en milieuvriende lijke bouwwijzen zijn richtingen die uitbreiding verdienen. „We kunnen mogelijke oplos singen bieden die de noodzakelij ke gedragsverandering ten gunste van beter milieu wellicht minder ingrijpend maken. Het is van groot belang dat de samenleving de ontwikkeling naar een milieu vriendelijker wereld niet gaat te genwerken. De ontwikkeling van nieuwe technologie is daarvoor van essentieel belang." Vogelbescherming roept hulp in van vrijwilligers ';S w-.-:'v's i - U-rV-j V*- v Z V De grutto, koning van de weidevogels, heeft vooral rust in de broedtijd nodig. Vogelbescherming Nederland wil zo snel mogelijk noodmaatregelen treffen om een aantal van de meest bedreigde vogelsoor ten te beschermen. Het gaat om de grutto, de kerkuil, de ijsvogel, de dwergstern en de rode wouw. Deze vogels staan hoog op de Rode Lijst van 49 bedreigde vogelsoorten in Nederland. Vogelbescherming heeft voor de speciale actie hulp ingeroepen van vrijwilligers van plaatselijke vogelgroepen en vogelwachten. Om de maatrege len te realiseren is tevens een geldinzameling van start gegaan. Voor de grutto, de koning van de weidevogels, is de garantie van rust op dit moment het belangrijk ste. „Maar liefst tachtig procent van alle grutto's broedt in Nederland, dus onze internationale ver antwoordelijkheid weegt zwaar," zegt Vogelbe scherming, die de noodzaak van rust op de weilan den duidelijk maakt door middel van borden. In middels zijn er al duizend borden aan boeren uit gereikt, die hiermee ongewenste bezoekers op hun land tijdens de broedtijd kunnen weren. Met de kerkuil gaat het weliswaar veel beter dan vroeger, maar om deze vogel in Nederland te hou den zijn nog meer nestkasten nodig dan al ge plaatst zijn. Er zullen bovendien folders verspreid worden met adviezen voor de verbetering van de leefomgeving van de kerkuil. Zo móet zijn voedsel aanbod worden uitgebreid. Vogelbescherming neemt proeven met het herstellen van perceelran- den, waarin de kerkuil in de schemer jacht kan maken op muizen. De ijsvogel, bijgenaamd vliegende diamant, heeft dringend behoefte aan rustige broedplaatsen en voedselrijke beken. Waterschappen die dergelij ke beken beheren, krijgen daarover voorlichting. Vrijwilligers van vogelgroepen kunnen helpen met het aanleggen van steile wanden waarin ijsvogels kunnen nestelen. foto martijn de jonge De dwergstem is niet groter dan een spreeuw en broedt op schelpenstrandjes langs de vloedlijn aan de Waddenzee en in de Zeeuwse delta. Er is be hoefte aan meer broedplaatsen, omdat de dwerg- stem door toenemende recreatie verdreven dreigt te worden. Ook hier wil Vogelbescherming infor matieborden plaatsen en folders verspreiden. Om de roofvogel rode wouw, die in Nederland nauwelijks meer tot broeden komt, van dienst te zijn, bestaat het plan om de nesten te beschermen. Nu komt het vacik voor dat nesten van roofvogels worden leeggehaald. Door een chip in te brengen bij pasgeboren roofvogeltjes kunnen deze, een maal in gevangenschap, worden achterhaald en in vrijheid gesteld. Naast deze noodmaatregelen werkt Vogelbe scherming hard aan het opstellen van plannen voor structurele maatregelen voor de meest be dreigde vogelgroepen, de weidevogels, de kustvo- gels en de moerasvogels. Vogelbescherming Ne derland zetelt in Zeist en is te bereiken via tel.03404 - 37700. roermond Ton Len ders bekijkt een zo juist gevangen wijf jesadder in het Mein- weggebied bij Roer mond. Dit is het be langrijkste gebied in Nederland waar de adder, Nederlands enige gevaarlijke gif slang, in groot aantal voorkomt. Vrijwilli gers constateren na twintig jaar inventari seren van reptielen en amfibieën in dit ge bied, dat de adderpo pulatie kleiner wordt. Dat zou kunnen ko men door verdroging, vermesting en een te veel aan recreanten. Adders houden van rustige plekken in vochtige heide met voldoende dekking. De slang is te herken nen aan de zigzag- streep op de rug, bij mannetjes zwart en bij wijfjes bruin, fo to martijn de jonge den haag anp Het milieubeleid voor de glastuinbouw wordt mogelijk versoepeld. De ministeries van land bouw, milieubeheer en waterstaat en het Land bouwschap gaan gezamenlijk onderzoeken of de milieu-eisen anders kunnen worden ingevuld. Het onderzoek wil niet zeggen dat de milieu-ei sen worden verzacht. Wel wordt bekeken of het mogelijk is de tuinders meer ruimte te bieden om aan de eisen te voldoen. De studie moet binnen een half jaar klaar zijn. De glastuinbouw wordt de komende jaren ge confronteerd met tal van wettelijke verplichtingen .die hoge investeringen vereisen. Zo moet aanslui ting op het riool worden verkregen en moet het verbruik van energie en bestrijdingsmiddelen worden verminderd. In de sector bestaat grote weerstand tegen het verplichte karakter van allerlei investeringen. Milieu-investeringen dienen te worden ingepast in het normale investeringspatroon, zo luidt de eis. Ook CDA en WD hebben daar de afgelopen maanden herhaaldelijk op aangedrongen. De betrokken departementen en het Land bouwschap willen nu nagaan of de milieu-eisen op een flexibeler manier kunnen worden verwe zenlijkt. Daarbij wordt vooral gekeken naar plan nen van de sector zelf. Bijvoorbeeld plannen die het gebruik van bestrijdingsmiddelen terugdrin gen. De glastuinbouw wil daarnaast erkenning van het individuele bedrijfsmilieuplan. Daarin geeft elk bedrijf aan hoe het de komende jaren aan de milieu-eisen denkt te voldoen. Nieuwe bacterie zet plantaardig afval beter om in alcohol henk hellema gpd Volgens Engelse onderzoekers kan er uit plantaardig afval aan zienlijk meer alcohol (ethanol) voor autobrandstof worden ge wonnen dan tot nu toe mogelijk is. In de laboratoria van het Im perial College in Londen heb ben twee microbiologen een bacterie ontdekt, die in staat is om ook het in planten voorko mende hemicellulose af te bre ken en om te zetten in ethanol. Daarmee zou de produktie van ethanol in vergelijking met de huidige methode via gist kun nen worden verdubbeld. Gistcellen zijn niet in staat om het hemicellulose af te bre ken. In Brazilië, waar tweederde van de auto's op ethanol rijdt, wordt deze brandstof daarom alleen gewonnen uit het sap van suikerriet. Bij de ontdekking van deze plantenvretende bacterie (Bacillus stearothermophilus) speelde het toeval een grote rol. De Londense onderzoekers wa ren met een heel ander micro biologisch onderzoek bezig. „We denken dat een spore van de bacterie vanaf Hyde Park via het raam naar binnen kwam en zo in een van onze bacterie- kweken terechtkwam", aldus een van de onderzoekers'. Beiden hadden echter een open oog voor de kwaliteiten van de indringer, die het bij temperaturen van 70 tot 75 gra den Celsius op tarwe, maïs en suikerbiet veel beter deed dan andere micro-organismen, en deze plantaardige produkten bovendien bleek om te zetten in ethanol. Een probleem is nog dat de bacterie, een mutant, zijn mu tatie op een gegeven moment verliest. Om dat probleem op te lossen knutselt het duo nu aan de bacterie. tunis abdelmajidbejar Overal in het noordwesten van Tunesië lopen groepjes boeren met zelfgemaakte poppen over het land. Het is een teken dat de wan hoop over de aanhoudende droogte toeneemt, want de traditionele 'Omok Tangou', zoals de pop heet, zou de speciale magische kracht hebben om regen te brengen. Op dit moment valt er in het gebied nauwe lijks 250 millimeter water per jaar, terwijl het dubbele nodig is om de oogst te laten slagen. De graanboeren en fruittelers lijden zwaar on der de droogte. Grote droogte doet zich in dit deel van Noord-Afrika eens in de zoveel jaar voor. Dan verzamelen de boeren zich in kleine groepjes en lopen met een simpele, zelfgemaakte pop over de akkers, terwijl ze er af en toe een klein beetje kostbaar water over gieten en ondertus sen een oude melodie neuriën. Maar het traditionele regenrituecl is tot nu toe tijdverspilling geweest voor de teleurgestel de boeren, want de regen blijft uit en de zon straalt onbarmhartig op de verdorde gewas sen. Een paar weken geleden viel er zowaar een buitje, maar dat was niet genoeg om de oogst te redden. Volgens het ministerie van Landbouw ver keert een kwart van de landbouwgrond in het westen en noordwesten van het land 'in kritie ke toestand'. Deze gebieden vormen de graan schuur van Tunesië en leveren zeventig pro cent van de totale graanoogst. Gevreesd wordt dat de oogst dit jaar meer dan vijftig procent kleiner zal zijn dan normaal. Aangezien boeren een groot deel van de oogst zelf houden voor zaaigoed en voor eigen consumptie, is de verwachting dat slechts de helft van de toch al gedecimeerde graanop brengst op de markt komt. Voor fruit is de si tuatie niet veel beter. De waterstand in de reservoirs bij stuwdam men is dit jaar slechts een kwart van de nor male hoeveelheid. Doordat er de afgelopen ja ren wel genoeg regen viel, hebben de boeren het onderhoud van bestaande irrigatiekanalen en de aanleg van nieuwe verwaarloosd. Vol gens plan had dit seizoen 60.000 hectare moe ten worden geïrrigeerd, maar in werkelijkheid wordt slechts 4.500 hectare kunstmatig be vloeid. Bijna veertig jaar na de onafhankelijkheid en dertig jaar na de nationalisatie van de grond vertrouwt de overgrote meerderheid van de Tunesische boeren nog altijd op manna uit de hemel. President Al-Abidine Ben Ali drong onlangs aan op haast bij de aanleg van irrigatiesyste men en de introductie van moderne land- bouwtechieken. Ook kondigde hij aan dat het leger de boeren zou gaan helpen met het slaan van waterputten. Tunesische boeren staan niet te springen om irrigatiesystemen aan te leggen, omdat ze daarmee hun hele werkwijze moeten verande ren. Irrigatie vereist speciale zaaitechnieken, methodes om kunstmest te doseren en voort durende aandacht. Ook de produktiekosten liggen aanzienlijk hoger. Voor kleine boeren, die slechts vier tot vijf hectare bezitten, is irri gatie dan ook niet interessant. Deze boerenbedrijven produceren vrijwel uitsluitend voor. zichzelf. De helft van de oogst is voor eigen gebruik, de rest wordt bewaard als zaaigoed. Op die manier blijft er weinig over voor verkoop op de markt. De kleine boeren hebben het meest te lijden van de droogte, zoals Ammar, die zeven hecta re bezit in het gebied Mjedz-el-Bab. „Ik zal niet eens genoeg oogsten om volgend jaar weer te kunnen zaaien", klaagt hij, terwijl hij tussen zijn vingers een droge aar verkruimelt, waar nauwelijks zaad in zit. Samen met zijn zuster Hadda, die mede-ei genaar is van de grond, moet Ammar een op lossing verzinnen, want ze zijn de bank 300 dollar schuldig. Waarschijnlijk gaan ze een van hun koeien verkopen, „tenzij de president met hulp komt". Hét ministerie van Landbouw overweegt de boeren respijt te geven voor terugbetaling van hun schulden. Japanners van walviseters naar -kijkers Japan staat in het buitenlanc veelal te boek als een natie d 1 dol is op walvisvlees. Maar v< gens milieu-organisaties krij steeds meer Japanners plezit in het observeren van de im| santé zeezoogdieren, waarna trek in een portie walvisvlees hen meestal snel vergaat. Japanners kregen zes jaar ge! i den voor het eerst de kans vv vissen te observeren, toen jo nalisten hiertoe een kans kre gen via een tocht georganise door natuurbeschermers. Di lyrische bewoordingen geste verslagen in de lokale dagbl; pers boorden een gat in de markt aan, want weldra kon men zich inschepen voor spi ciale cruises om walvissen te bekijken. Sindsdien heeft het observer van walvissen vanaf schepei een hoge vlucht genomen, a dus milieu-activisten. Volgei hetVisserij-agentschap.dat i april van dit jaar een onderz deed om de plotselinge toen me bij te houden, gingen in 1993 23.000 Japanners op ze walviskijken. i De milieubeweging is bijzon ingenomen met deze groeie populariteit, omdat zij dit al; aanmoediging opvat in de sl tegen de Japanse walvisvaar Japan probeert weer beperkt: rechten voor de walvisj acht l krijgen, om zo te kunnen vol doen aan de traditionele be hoefte aan walvisvlees. Tanende Het commerciële succes var walvis-observatietochten lijk erop te wijzen dat Japans sn voor walvisvlees tanende is. tochten lijken een goudmijn voor de Japanse anti-walvis- vaartlobby. „Walvissen zijn niet slechts voedselbron meer", zegt eer touroperator. „De tochten b wijzen de Japanners dat wal sen intelligente dieren zijn e de mensen amuseren." Japanse kinderen, die vanw het internationale verbod o walvisjacht nooit walvisvlee hebben gegeten, tonen de grootste inzet voor het besc men van walvissen. De mee derheid van degenen die a a son van 950 dollar aan een twee- tot driedaagse tocht n doen, behoort tol de jonge g neratie, zegt een walvistocht ganisator. Volgens een onderzoek van dagblad Asahi steunt 34 pro van de ondervraagden het v bod op walvisvaart van de II Indrukwekkend Takao Iwatani is een huisvri die de Japanse afdeling opril te van het in Australië geves de Internationale Walvisach gencentrum voor Onderwijs Onderzoek, dat de relaties ti sen mensen, dolfijnen en w; vissen bestudeert. Zelfs kort ontmoetingen met walvissei blijken indrukwekkende ge beurtenissen, stelt zij. „Ik de dat dat de reden is waarom na elke Japanner die gaat w< viskijken, na terugkeer tegei walvisvangst is". De lucratieve kant van de w vis-cruises draagt eveneens aan de transformatie van Jaj tot een land dat tegen de wa visvaart is. Zo is Ogasawara-eiland, mei zijn tweeduizend inwoners, door de tochten in een bruis stadje veranderd. De komst bultrug-walvissen, die van d cember tot maart in de buui van Ogasawara opduiken, h ben de toeristenindustrie op eiland aanzienlijk bevordert Tot dan toe kwamen er allee toeristen in de zomer. De hc en souvenirswinkels, volge stouwd met ansichtkaarten, luidsopnamen en literatuur over de bultrugwalvis, meld dat de zaken floreren. Funct narissen in Wadamachi van Boso-schiereiland, waar de kleinste van de potvissen ve blijft, zijn ondertussen druk doende schepen geschikt te maken voor observatiecruisi Luxueus Ogasawara en Wadamachi d wat de meeste walvisstedenl Japan al gedaan hebben. Za mami op het zuidelijke eilar Okinawa begon in 1991 al d de eerste walvis-observatiet ten. Kochi, ook een beroemt walvisvaartstad, heeft nu lu)| euze tiendaagse cruises in d aanbieding naast de gebruil ke tochten, om aan de grote vraag te voldoen. Ook de bezoekersaantallen! zeedierencentra in het hele! spreken boekdelen. Japannd kunnen er niet genoeg van 1 gen om dolfijnen en walvissl te zien rondzwemmen. „Do onze manier van verzet tege de officiële oproep voor her ting van de walvisvaart zie ji de bewustmaking van mens meer oplevert voor de bescli ming van bedreigde diersod dan slechts oppositie voeret zegt Iwatani.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 26