Een
dagje Nederland
op de hurken
1
U 1
ZATERDAG 21 ME11994
Een bezoek aan Madurodam verleidt soms tot neerbuigend
gedrag. Op de rand van Den Haag en Scheveningen geldt de
schepping van de familie Maduro al ruim veertig jaar als een
toeristische trekpleister, die menigeen ook tot de hurkhouding
noopt. Nederland in zakformaat laat zich dan het beste bekijken.
Een portret van een samenleving zonder zelfkant. Hier geen poep
op de stoep en ook geen cellentekort. Een gevangenis is namelijk
overbodig. Een fraai vertekend beeld van de werkelijkheid
kortom, waaraan jaarlijks een miljoen bezoekers zich gaarne
spiegelen. „Madurodam is de stad van de glimlach, waarde
tuinlieden 's morgens de planten en bloemen wakker kussen."
Je kunt pas echt goed
door die miniscule
raampjes kijken als je
er languit op je buik
voorgaat liggen na
tuurlijk.
WILLEKE HEUKOOP EN GERARD VAN PUTTEN
Wat een machtig gevoel geeft
het om voor de verandering
eens neer te kijken op de
Utrechtse Dom. Het gevoel voor verhoudin
gen taant enigszins na een dagje Nederland
op de hurken. Zelfs als je hebt leren inzien
dat deze dichtbevolkte zompige kleidelta in
wezen niet veel meer voorstelt dan een
vlooienpik op de wereldkaart, komt er toch
iets van een goedmoedige vorm van hoog
moedswaanzin naar boven.
Madurodam is in z'n kleinschaligheid
groots opgezet. Holland in anderhalve hecta
re op schaal 1 op 25. Huisje, boompje, beest
je in pocketformaat. Maar dan wel in het net
te allemaal. Hier geen poep op de stoep, geen
parkeercontroleurs, geen wielklemmen en
zeker geen wildgroei. Cellentekort? Bestaat
niet in Madurodam. Er zijn geen cellen. En
kerkhoven ook niet. Een opzettelijke verteke
ningvan de werkelijkheid.
Madurodam staat vol monumenten. Ei
genlijk niet helemaal representatief voor het
Nederlandse landschap vol graffiti en dicht
getimmerde huizen, al loopt Madurodam
niet achter alle trends aan. De 50.000 poppe
tjes in het park worden geregeld naar de
laatste mode geschilderd. Directeur Bierens:
„Als filosofie hebben we altijd gehad dat Ma
durodam het* stadje van de glimlach is, waar
de tuinlieden de bloemen en planten 's mor
gens wakker kussen. Hier geen graffiti, geen
ziekenhuizen, geen -kerkhoven, geen kraak
panden. De slechte dingen van het leven kun
je overal zien."
Ruim veertig jaar na de opening heeft
kleinschalig Holland een referentiekader van
internationale allure. Met 'vreemde' kente
kenplaten uitgeruste touringcars rijden af en
aan om hun meestal op jaren geraakte vracht
voor een uur in het park te parkeren. En er
lopen nogal wat Japanners rond in Ma
durodam. Per jaar passeren rond 25.000
mensen uit het land van de rijzende zon de
loketten, de camera vanzelfsprekend binnen
handbereik.
Waar de doorsnee particulier door de bank
genomen 123 minuten de tijd neemt om eerK"
rondje Madurodam te maken en de meeste
buspassagiers na 80 minuten huns weegs
gaan, daar trekken de meeste Japanners
hooguit een minuut of twintig uit voor het
betere Fujiklikwerk Misschien valt er thuis
nog iets na te maken.
Kennis
Bij Madurodam zijn ze niet te beroerd initia
tiefnemers de helpende hand toe te steken
bij de bouw van een vergelijkbaar attractie
park. De stichting heeft de daartoe vereiste
kennis ondergebracht in de modain klinken
de tak Madurodam International, waarvoor
met name ex-directeur Gossink grensover
schrijdende activiteiten ontplooit.
Dat acht jaar geleden in Nagasaki het Hol
land Village is geopend, duidt er al op dat Ja- -
panners bewonderaars zijn'van de Neder
landse bouwkunst. Op ware grootte nage
bouwd, imponeert de Utrechtse Dom meni
ge bezoeker van het attractiepark. Maar in Ja
pan willen ze meer. Goed geraden: Ma
durodam nabouwen. In Tokyo. Bierens: „En
dan geen Japanse miniatuurstad, nee, alles
Nederlands. Ik zou wat meer moeite hebben
met een namaak-Madurodam in Parijs of
Londen. Maar Tokyo, ach, dat is zo'n ver van
m'n bed-show."
De eerlijkheid gebiedt Bierens te zeggen
dat het patent van de bouw van een minia
tuurstad ook niet in Den Haag berust. De fa
milie Maduro, die het park oprichtte o'rti hun
in de oorlog omgekomen zoon George en an
dere gesneuvelde studenten te herdenken,
had het idee opgedaan in het even buiten
Londen gelegen Beaconsfield. Daar ligt een
miniatuurstadje of liever gezegd een
dorpje want volgens Bierens 'stelt het niet zo
veel voor' waarvan de winst naar Londen-
se ziekenhuizen gaat. „Hier is het idee een
beetje gepikt. En al die andere exploitanten
van miniatuursteden hebben het idee van
ons geleend, gejat of hoe je het noemen wil."
Uitbreiding
Madurodam ligt sinds 1952 als kleinsteedse
enclave ingepakt tussen de hoffelijke ambte
narij van Den Haag en het mondaine ver
maak van de badplaats Scheveningen. Niet
eens zo lang geleden was er sprake van dat
Madurodam deze vertrouwde omgeving
moest verruilen voor een locatie in de slaap
stad Zoetermeer. Het miniatuurstadje dreig
de buiten z'n grondgebied van anderhalve
hectare te groeien. Tegen de aanvankelijke
uitbreidingsplannen maakten vooral omwo
nenden bezwaar. PR-manager Marina de
Wit: „Van de gemeente hadden we toestem
ming gekregen om hier uit te breiden, maar
door mensen uit de buurt zijn nogal wat pro
cedures aanhangig gemaakt. Gevreesd werd
dat een deel van de Scheveningse Bosjes ten
offer zou vallen aan Madurodam."
Directeur Bierens: „We hebben ons altijd
op het standpunt gesteld om zo goed moge
lijk met de buurtbewoners te blijven commu
niceren. Al met al hebben we dat zes jaar ge
daan. Na drie jaar hebben afgezien van het
eerste plan. Bomen kappen doen we niet, is
hier toen gezegd. Het tweede plan had in
principe een breder maatschappelijk draag
vlak. Waar het om spande was dat de ge
meente ons een stuk grond had toegezegd
met de belofte de afrit van het hier nabijgele
gen viaduct af te sluiten. En daar tekenden de
omwonenden bezwaar tegen aan. De ge
meente heeft de procedure tot aan de Raad
van State uitgevochten en uiteindelijk verlo
ren. Er zijn nadien wat creatieve oplossingen
bedacht. De buurt beeft dat voorstel geac
cepteerd. En dat sterkt mij in het gevoel dat
de omwonenden nooit de intentie hebben
gehad Madurodam weg te pesten."
'Klein Holland' gaat in oktober 1995 'op de
schop'. Alle nog van 1952 daterende opstal
len, werkplaatsen, kassa's en het inmiddels
achterhaide restaurant gaan tegen de vlakte.
Bierens: „Het is gewoon niet meer van deze
tijd. Kan echt niet meer."
Het is de bedoeling dat Madurodam zich
in april 1996 in vernieuwde staat aan het pu
bliek presenteert. Het voorterrein wordt erbij
getrokken. Het structuurplan van de mini-ge
meente krijgt een logischer vormgeving.
Meer aangepast aan de grootsteedse werke
lijkheid worden rond de oude stadskern
nieuwe wijken en kantoorlocaties gegroe
peerd. Al met al groeit de miniatuurstad an
derhalf hectare groter.
Op de hurken voor
een goede kijk op de
Madurodamse kaas
markt, een natuurge
trouwe kopie van die
in Alkmaar. Op de
voorgrond het Haar
lemse Prinsenhof.
FOTO'S
HANS VAN WEEL
Marina de Wit: „Er moet ook meer bewe
ging in Madurodam komen. Draaiende mo
lens hebben we dan wel, het geheel doet naar
de normen van deze tijd gedateerd aan. De
kermis is een goed voorbeeld van wat wij
voor ogen hebben. Daar is altijd belangstel
ling voor, de mensen blijven daar staan, echt
een oe- en aaah-object. We streven naar
meer dynamiek. Opstijgende vliegtuigen? Dat
zouden we graag willen, maar het is de vraag
of dat nu technisch al haalbaar is. Zelfs een
risicofactor van eenmiljoenste is al eenmil
joenste teveel. Stel je voor dat zo'n ding naar
beneden komt. dan is het leed niet te over
zien."
Omzet
De voorgenomen uitbreiding wordt gedeelte
lijk uit eigen middelen gefinancierd. De rest
komt in de vorm van leningen bij de banken
vandaan. Al is Madurodam opgericht als oor
logsmonument, de overheid verstrekt geen
cent subsidie. Welk bedrag is gemoeid met
de schaalvergroting, daarover verstrekt de
leiding geen mededelingen. Zoals trouwens
ook geen opening van zaken wordt gegeven
over de omzet. De directie van Madurodam
begroot al jaren een bezoekersaantal van
rond een miljoen personen per seizoen. Uit
gaande van de toegangprijs van veertien gul
den. 'haalt' Madurodam tussen 24 april en 8
januari per saldo veertien miljoen gulden
binnen. De belangstelling bleef vorig jaar met
970.000 verkochte kaartjes overigens iets
achter bij het streefcijfer. Niet direct alarme
rend, vindt het bestuur van de miniatuur
stad. Wel is vastgesteld dat de verhouding
buitenlands/Nederlands bezoek enigszins
scheef is komen te liggen: 64 procent van de
geachte clientèle kwam vorig jaar uit den
vreemde. Bij de Nederlanders moet de loop
er weer meer in komen. Dat is althans het
doel waar de leiding naar streeft.
Directeur Bierens: „Het toerisme wordt na
tuurlijk bepaald door allerlei invloeden van
buitenaf: economische omstandigheden, va
luta en de politiek, niet te vergeten. Als het in
de Balkan uit de hand loopt, komen de Ame
rikanen niet meer in de veronderstelling dat
Holland om de hoek ligt. En daar sta je dan!
Dus zeggen wij: het bezoek zou wat meer in
balans moeten zijn. Het zou goed zijn een
thuismarkt te hebben, waarvan je kunt eten.
Een harde kern van 500.000 Nederlanders
waar je het park van aan dq,gang kunt hou
den, mochten de buitenlanders wegblijven.
Daarom willen we de mensen iets bieden,
waardoor ze sneller geneigd zijn terug te ko
men."
Dat is ook in het belang van het goede
doel. Directeur Bierens: „We hebben hier
nooit te kampen gehad met bodemjaren.
Toen ik voor het eerst de cijfers sinds 1952
onder ogen kreeg, was ook mijn eerste reac
tie: er moet met die bezoekersaantallen ge
sjoemeld zijn. Maar nee, al plenst het de hele
zomer, we halen altijd wel de miljoen. Daar
door zijn we irt staat om elk jaar tonnen weg
te geven aan charitatieve instellingen. In de
regel komen de gelden ten goede aan de
jeugd."
Madurodam is in nog meer opzichten een
bijzondere stad. De 28 leden tellende ge
meenteraad is volstrekt partijloos. Zonder
uitzondering zijn de geachte afgevaardigden
pril van leeftijd. Zo ook burgemeester Aman
da Lock, scholiere aan het Haagse Dalton-ly
ceum. Het betreft niet zo maar een symboli
sche functie. Van de eerste burgeres van Ma
durodam wordt verwacht dat ze speeches
houdt tijdens de onthulling van nieuwe ma
quettes. En ook anderszins dient ze Ma
durodam waardig te vertegenwoordigen. In
het verleden droeg het ambt van burgemees
ter zelfs een koninklijk stempel: als prinses
droeg koningin Beatrix 28 jaar de ambtske
ten. Na haar troonsaanvaarding in 1980 heeft
het Koninklijk Huis afstand gedaan van het
burgemeesterschap van Madurodam. Zij
bleef wel beschermvrouwe.
Madurodam weet zich financieel gesteund
door een vijftigtal sponsors. Op het terrein is
dat merkbaar. Op de snelwegen rijden op
merkelijk veel vrachtautootjes met firmana
men rond. En menig kantoorgebouw is uitge
rust met gevelreclame. Bierens: „Je zou kun
nen denken dat de invloed van de sponsors
groot is, maar het is absoluut niet zo dat we
op ze leunen. Er wordt hier een stringent be
leid gevoerd als het gaat om de toelating van
nieuwe maquettes. Daar hebben wij een
aparte commissie voor, die in eerste instantie
bepaalt wat er komt. Als het een kantoorpand
betreft waarvan wij vinden dat het past in
Madurodam, is het sponsorgeld natuurlijk
meegenomen. Maar er moet sprake zijn van
bijzondere architectuur, zoals bijvoorbeeld
het ING-gebouw in Amsterdam-Zuidoost.
Wij passen ervoor in de val van de commer
cie te trappen, anders staan hier binnen de
kortste keren alleen maar panden vol recla
me."
Rijst de vraag waarom op het terrein wel
het PSV-stadion staat en niet de Kuip of het
Olympisch Stadion, sportaccommodaties die
vanuit historisch oogpunt beduidend meer
attractiewaarde vertegenwoordigen. Bierens
ontkent dat Madurodam is gezwicht voor een
donatie van Philips. „Het PSV-stadion zoals
het hier staat is alweer achterhaald. Waar
schijnlijk is het Philips-stadion hier op het
terrein gekomen, omdat het destijds een van
de best geoutilleerde sportaccommodaties
was. Kijk, het Olympisch Stadion is natuurlijk
niet zo fraai. En we zouden hier wel een his
torisch verantwoorde Kuip kunnen neerzet
ten, maar als je kijkt hoe het Feyenoord-sta-
dion in elkaar zit, praat je over een hoop me
taal. Tegen de tijd dat de Kuip is gemoderni
seerd of dat nieuwe Ajax-stadion gereed is,
zou je kunnen overwegen het Philips-stadion
te vervangen. Maar het is ook een centen
kwestie. We hebben uitgerekend dat de her
bouw van de kathedraal van Sint Jan een mil
joen gulden vergt. Voor een nieuw stadion
ben je zo vijf ton kwijt."
Eigen beheer
Globaal is negentig procent van de kosten
van maquettes en rollend materieel te herlei
den tot de arbeid eraan. Alles wordt in eigen
beheer vervaardigd. In de werkplaats is de
technische ploeg thans doende het ING-ge
bouw tot Madurodainhoogte (schaal 1 op 25)
te verkleinen. Bierens: „Daar is als altijd een
uitgebreid onderzoek aan vooraf gegaan. De
In de houtwerkplaats wordt gewerkt aan het ING-gebouw. „Ik doe ei
genlijk liever oude gebouwen", zegt Gerrit van Wijk, die al elf jaar in
Madurodam werkt.
originele bouwtekeningen zijn opgevraagd,
een fotoploeg heeft ter plekke alles vastge
legd. De gebouwen worden van hardhout ge
maakt. In ons schildersatelier gaan er be
schermende lakken overheen. Alles moet
goed weerbestendig zijn."
Als treinen aan een onderhoudsbeurt toe
zijn, worden ze niet letterlijk zomaar van de
rails geplukt. Alles spoort hier tegenwoordig
op het commando van de computer. Zoals
bij de NS rijden de locs hier voor een onder
houdsbeurt de remise in.
In Madurodam staat alles binnen handbe
reik, zonder afrastering. Zoals in 1952, toen
vandalisme een begrip zonder betekenis was.
Maar ook vandaag schijnt het met de crimi-
nialiteit erg mee te vallen. Bierens: „Er wordt
wel eens een autootje gepikt, maar soms
merken we dat niet eens. Onlangs werd mid
denin de nacht buiten de poort een persoon
gesignaleerd met een trein onder de arm. Dat
kon hij niet zo goed verklaren. Het kwam
hem op een nachtje eenzame opsluiting in
een politiecel te staan. Ik werd gebeld door
een agent die me vroeg wat er verder met
hem gedaan moest worden. Ik zei: stuur
maar hierheen. En ik heb hem een beschaaf
de schobbering gegeven."
De dader ging even beschaamd op de hur
ken, daarna glimlachte Madurodam weer. En
zo hoort het ook, al sinds 1952.
De treinen die door
Madurodam rijden,
komen voor een on
derhoudsbeurt ge
woon de remise in.
Daar zijn ze in de er
varen handen van T.
van der Steen, die on
langs zijn 25-jarig ju
bileum in Ma
durodam vierde.
