Jan ter Laak: reiziger in vrede
Kerk Samenleving
ZATERDAG 21 MEI 1994
UIT DE KERKBLADEN
Onbegrijpelijk (1l
Over de (te grote?) betrok
kenheid van Katwijkse predi
kanten bij de verkiezings
strijd is in de kustplaats het
één en ander te doen ge
weest. Toch kan dominee J.
Blom het in het kerkblad
'Om de Oude Kerk' opnieuw
niet laten. „Wat de uitslag
van de verkiezingen voor de
Tweede Kamer betekent, zal
nog wel blijken", analyseert
hij. „Op het eerste gezicht is
deze uitslag in ieder geval
dramatisch voor het CDA. Ik
kan begrijpen, dat men bin
nen het CDA zich wil bezin
nen op de vraag hoe het zo
ver heeft kunnen komen.
Onbegrijpelijk vind ik de wij
ze waarop premier Lubbers
zich tot vier keer toe in nega
tieve zin heeft uitgelaten over
zijn door hem zelf aangewe
zen opvolger."
Onbegrijpelijk (2)
Blom kan 'alleen maar ho
pen, dat de bezinning bin
nen het CDA zal leiden tot
een hartelijke en onvoor
waardelijke overgave aan de
nonnen en waarden van het
Woord Gods. „Overigens kan
dat ook voor andere partijen
geen kwaad", meent hij.
„Trouwens, dat is ook voor
onszelf van het hoogste be
lang. Daarbij is onze hoop
overigens niet gevestigd op
de mensen of partijen, maar
alleen op de Heere. de Ko
ning der koningen en de
Heere der heren.
Pinksteren (1)
Met de uitdrukking 'Als Pa
sen en Pinksteren op één dag
vallen' wordt doorgaans te
kennen gegeven dat iets er
voorlopig nog niet in zit.
Maar toch is de verbinding
tussen beide christelijke fees
ten zo sterk, dat het evange
lie van Johannes die twee wel
degelijk op dezelfde dag situ
eert. Dominee H. Mondeel in
het blad 'Samen Kerk' van de
Hervormde Gemeente en de
Gereformeerde Kerk van Hil-
legom „In hoofdstuk 20 na
melijk wordt ons verteld: dat
de opgestane Heer verschijnt
in de kring van zijn discipe
len. Op de avond van de Op
standingsdag! De Paasdag,
dus! En wat lezen we dan?
Dit: 'Vrede zij u. Zoals de Va
der Mij gezonden heeft, zo
zend ik u.' Na deze woorden
blies Hij over hen en zei:
'Ontvang de Heilige Geest!'."
Pinksteren (2)
Bij johannes komen we dus
de opstanding en het zen
dingsbevel en de uitstorting
van de Heilige Geest al tegen
op de Paasdag zelf, schrijft
Mondeel. „Wat nu? Weet Jo
hannes niet van de zeven
weken tussen Pasen en Pink
steren? Heeft hij zich in de
datum vergist. Zeker niet! Jo
hannes vertelt op deze ma
nier - op zijn manier - wat
ons elders ook verkondigd
wordt. Namelijk dat Pasen
niet zonder Pinksteren kan
en Pinksteren niet zonder
Pasen!"
Pinksteren (3)
Wij kunnen alleen maar Pa
sen vieren, de opstanding
van Jezus uit de dood, als de
Geest ons verzekert dat Hij
inderdaad leeft, meent de
Hillegomse predikant. „En
wij kunnen alleen maar Pink
steren vieren als de Heer ook
in ons leven is opgestaan. Zo
nauw luistert dat: de Geest is
de gestalte waarin de opge
stane Heer in ons midden is.
Alleen wie dat geheim heeft
verstaan, verstaat het geheim
van Pasen. En dat van Pink-
Alleen een gezegend Pink
steren toegewenst"
Secretaris Pax Christi Nederland zoekt brandhaarden over de hele wereld op
Als secretaris van
Pax Christi moet
je weten hoe een
conflict in elkaar zit, meent
Ter Laak. „Of het nou
Sudan is of Colombia, je
moet zoeken naar mensen
die met hetzelfde bezig zijn
als jezelf, dus ook vredes-
gedachten hebben. Bijna
altijd.is de factor religie in
het spel, in positieve en in
negatieve zin. Daarom is
het ook belangrijk om reli
gieuze leiders te ontmoe
ten."
HILVERSUM BERT POL7GPD
Ter Laak maakt van al zijn rei
zen verslagen die hij meteen op
de terugweg in het vliegtuig op
papier zet. Vaak zijn het tijdsdo
cumenten. Zo vertoefde hij in
Moskou toen in augustus 1991
een mislukte couppoging werd
ondemomén om MichaÜ Gor-
batsjov te wippen, beleefde hij
de fluwelen revolutie van Tsje-
choslowakije en manifesteerde
hij zich als een vredesapostel
tijdens de Golfoorlog om zowel
de Joden als de Palestijnen een
hart onder de riem te steken.
Daarbij hield Ter Laak zich niet
alleen in Tel Aviv op. maar ook
in Ramallah op de bezette wes
telijke Jordaanoever.
Verder ging hij direct naar Al
banië toen dit land na tientallen
jaren stalinistische terreur aar
zelend een begin maakte met
de democratie. De laatste paar
jaar ligt het accent van Ter
Laaks missies op ex-Joegoslavië.
Toen de eerste granaten op Sa
rajevo vielen was Ter Laak al ter
plaatse. Hij zou nog vele keren
terug gaan.
Van al deze niet ongevaarlijke
missies hield de Pax Christi-se-
cretaris een dagboek bij. Deze
notities zijn bewerkt met als re
sultaat een bij Kok in Kampen
uitgegeven boek, dat de toepas
selijke titel 'Reiziger in vrede'
kreeg.
Het boek van Ter Laak kent
drie fasen, zoals hij zelf zegt. In
de eerste plaats is dat de perio
de waarin een uitbarsting
dreigt. „.Zolang" het conflict nog
niet is uitgebroken is er van al
les gaande. Dan zijn er krachten
die het verdienen om onder
steund te worden, maar je moet
dan wel precies weten wie die
krachten zijn. De zaken komen
pas in de publiciteit wanneer er
doden vallen, terwijl de beslis
sende dingen vaak gebeuren in
de fase daarvóór. Dan vind ik
dat wij er als vredesbeweging
moeten zijn. Dat gebeurt niet
altijd."
Joegoslavië is daar een voor
beeld van, meent Ter Laak. „Wij
waren nog zo druk bezig met de
hele omwenteling in Oost-Euro
pa en toen kwam de Golfoorlog.
Eigenlijk heeft de Joegoslavi
sche oorlog ons ontzettend
overvallen. De fase waarin het
in Joegoslavië broedde hebben
..Ik ben altijd iemand geweest die ter plekke wilde zijn als er iets spannends gebeurde. Dat zat er
al jong in. Als student was ik bijvoorbeeld in Berlijn op het moment dat de Muur gebouwd werd.
Blijkbaar heb ik een neus voor zulke zaken." Wat dat 'spannende' betreft kan Jan ter Laak zijn
hart ophalen. Als secretaris van de vredesbeweging Pax Ch risti Nederland is hij veel onderweg,
hoewel zijn reizen nu een beduidend ander karakter hebben dan in zijn jeugdjaren.
Vredesapostel Jan ter Laak: „Heb niet de pretentie dat je oorlogen kunt opli
wij gemist. Wij waren niet goed
op de hoogte van wat er alle
maal gaande was. Naar mijn
mening geldt dat ook voor poli-
De tweede fase behelst het
oorlogsgeweld zelf en de bur
gerbevolking het idee heeft dat
de wereld hen vergeet. Dan is
een solidariteitsbezoek heel be
langrijk. Ter Laak heeft dat het
sterkst ervaren toen hij in de
cember 1992 in Sarajevo was en
de stad nog dagelijks werd be
schoten. „Schreeuw het uit, op
dat de wereld weet wat hier ge
beurt, riepen ze. Mensen in een
oorlogssituatie zitten te hunke
ren naar aanwijzingen dat ze
niet vergeten worden. Want ver
geten worden is natuurlijk het
ergste wat een mens kan over
komen."
Verzoening
De derde fase breékt aan wan
neer het conflict is uitgewoed
en een moeilijke tijd aanbreekt
waarin geprobeerd moet wor
den om verzoening tot stand te
brengen. „.Dan hebben we best
wat te bieden, maar je bent na
tuurlijk het meest geloofwaardig
als je al in fase één en twee aan
wezig bent." Als vertegenwoor
diger van een vredesbeweging is
Ter Laak meestal te vinden te
midden van het 'gewone' volk.
,„Bij voorbaat gaan wij naar
non-gouvermentele organisa
ties. Dat kunnen organisaties
zijn op het gebied van de men
senrechten of vredesgroepen.
Dat is onze eerste doelgroep, al
of niet kerkelijk georiënteerd.
Wij zijn heel terughoudend om
naar de officiële autoriteiten te
gaan omdat die onmiddellijk de
neiging hebben om te gaan ma
nipuleren."
Kan Ter Laak zeggen wat hem
in al die jaren - hij is nu tien jaar
Pax Christi-secretaris - het
meest heeft gedaan? ,„Wat mij
het meest aangrijpt is dat men
sen die ik heb ontmoet en bij
wie ik te gast ben geweest, later
zijn vermoord. Dat mensen die
je persoonlijk heb gekend niet
meer leven." Hij noemt Chico
Mendez, een bekende ecoloog
in Brazilië, en bisschop Jaramil-
lo in Colombia. „Die heb ik ont
moet op Allerzielen op het kerk
hof waar hij bezig was met een
dienst. Een paar maanden later
is hij door de guerrilla ver
moord."
Ter Laak: ,„Bij het conflict in
ex-Joegoslavië probeer ik steeds
te kijken of de drie grote gods
diensten - katholiek, orthodox,
en moslim - nog een vorm van
samenwerking hebben. Ook in
Joegoslavië zijn er nog altijd
mensen die zich er niet bij neer
wensen te leggen dat de drie
godsdiensten tegenover elkaar
staan en gebruikt worden in de
Ter Laak heeft het gevoel dat
er in Nederland een eenzijdige
aandacht is voor Bosnië en
Kroatië en dat Servië 'toch al
leen maar gezien wordt als de
schuldige'. Maar dat verbaast je
toch niet? „Nee, maar ik vind
dat niet eerlijk naar de half mil
joen vluchtelingen die in Servië
verblijven. Er zijn ook slachtof
fers van de oorlog in Servië. We
moeten zorgen dat zij ook de
nodige aandacht krijgen." Zo
wel aan (katholiek) Kroatische
als (orthodox) Servische kant
heerst grote angst voor de gods
dienst van de moslims. „In Sa
rajevo is men nu al zover dat
gezegd wordt dat de moslims in
Bosnië fundamentalistischer
zijn dan in het Midden-Oos
ten."
Is Ter Laak ook van mening
dat Servië deze oorlog be-
gonnnen is? Hij is voorzichtig in
zijn antwoord. „De eerste ver
antwoordelijkheid mag je leg
gen bij de Servische leider Milo
sevic. Maar ook dat heeft weer
een hele voorgeschiedenis. Wij
moeten ons voortdurend oefe
nen om te weten dat dit een na
tionalistisch conflict is. En dat is
heel wat anders dan de Tweede
Wereldoorlog. Ik ben daarom
terughoudend om meteen mak
kelijk de schurk aan te wijzen,
want er zijn vele waarheden."
Er is ten aanzien van dit Joego
slavische conflict een soort vers
impeling aan h
vindt Ter Laak. „Wij willen het
conflict oplossen. Hoe vaak
hoor je niet dat de internationa
le gemeenschap heeft gefaald.
Maar je kunt ook zeggen: we
konden niet anders. Het conflict
is zo gecompliceerd, dat je rus
tig kunt zeggen dat het falen
van de internationale gemeen
schap een expressie is van ons
onvermogen."
Van groot belang is dat bij dit
conflict een zekere rust in de
menselijk geest wordt gescha
pen, merkt Ter Laak op. „Heb
niet de pretentie datje de oorlo
gen kunt oplossen, want de op
lossing ervan ligt altijd in de re
gio zelf. Wij kunnen slechts be
perkte dingen doen." Ligt Ter
Laak wakker van al die ellende?
„Nee, ik lig er juist helemaal
niet wakker van, omdat mede
dank zij deze reizen ik ontdekt
heb dat we nog eën heleboel
kunnen. Juist dat vind ik de
moeite waard. Ik denk dat de
mensen vaak wakker liggen van
dingen die ze niet kunnen reali
seren. Ik heb een heleboel geluk
dat Pax Christi mij deze moge
lijkheden biedt om toch het één
en ander te kunnen doen."
Reiziger in vrede dagboeknotities
Jan ter Laak. - Kampen Kok, 1994. -
152 p. ISBN 90-242-8752-9. Prijs
27,50 gulden.
Ook recent verschenen bij Kok in Kampen:
'Thuiskomen bij God' van Stephen Boonzaaijer. Een
relationele ontvouwing van het christelijk geloof, zo
luidt de ondertitel van deze uitgave. De psycholoog,
theoloog en coördinator van leefgemeenschap De
Bondgenoot in Barneveld werkte aan een herziening
van 2000 jaar christendom. Het boek sluit aan bij de
verbondstheologie, die geradicaliseerd wordt tot rela
tionele theologie, waarin God en mens partners van
elkaar zijn. De auteur wil komen tot een 'menselijke
geloofsleer'. 339 p. ISBN 90-242-8237-3. Prijs 39,90
gulden.
'Een goed gesprek' van Hans Bouma. Op een aan
sprekende manier geeft de auteur speciaal voor jonge
ren een uitleg van het Onze Vader, een gebed dat 'na
bijna tweeduizend jaar nog volop actueel is'. 64 p. IS
BN 90-242-8241-1. Prijs16,50 gulden.
'Met moslims in gesprek over het evangelie' van dr.
J. Verkuyl. De voormalige missionair predikant, hoogle
raar in Indonesië en emeritus-hoogleraar Zendingswe
tenschappen van de VU in Amsterdam, pleit voor de
bevordering van de missionaire dialoog tussen christe
nen en moslims. Aan deze herziene uitgave is een actu
eel hoofdstuk toegevoegd over de toenemende en we
reldwijde repolitisering van de islam. 162 p. ISBN 90-
242-2759-3. Prijs29,50 gulden.
'Katern III'. Deze uitgave diept het thema 'kunst en
levensbeschouwing, cultuur en christendom' verder uit.
Het bevat essays, interviews (onder anderen met Jan
Greven van Trouw en Bert Endedijk yan uitgeverij Kok),
gedichten en literair proza. 96 p. ISBN 90-242-8256-X.
Prijs22,50 gulden.
'LichtinvalBijbels dagboek' van Thijs Weerstra. De
woorden van dit bijbels dagboek 'willen mensen bij
hun gang door het jaar aan het nodige licht helpen'. El
ke maand kreeg een bepaald thema en de auteur hield
rekening met het kerkelijk jaar, de joodse thema's in
het najaar en met de seizoenen. Het boek is opgedra
gen aan Okke Jager. 390 p. ISBN 90-242-8792-8. Prijs
39,50 gulden.
'Aartsmoeders' van Bettine Siertsema (red.). De bij
belse verhalen van vrouwen die een rol speelden in de
wordingsgeschiedenis van Israël worden in deze uitga
ve op een aparte manier belicht. Het boek bevat hoofd
stukken over onder anderen Sara, Rebekka, Lea en Ra
chel en bevat ook suggesties voor een liturgische ver
werking. 108 p. ISBN 90-242-8259-4. Prijs 27,50 gul
den.
HET WEER
Wispelturig
Het broeierige, wat onstabiele weer
van gisteren stond al een beetje
model voor de omstandigheden,
die tijdens het Pinksterweekeinde
op het programma staan. De zon,
die in de middag tevoorschijn
kwam, bracht de wankele atmos
feer vrij snel uit balans. Toen het
kwik rond 15.00 uur tot 17 a 18
graden was opgelopen, haalden de
stapelwolken boven de duinen van
Kennemerland voldoende verticale
afmetingen voor neerslagvorming.
De buien bleken niet erg actief, on
danks de zware luchten, die wer
den gezien. Het waren van die typi
sche lokale warmte-buien, die 's
namiddags in de vochtige lucht
konden ontstaan en tegen de
avond weer snel verdwenen waren.
Inmiddels was boven België een
frontaal neerslaggebied gearri
veerd. Langzaam in noordelijke
richting koersend, verscheen aan
de voorzijde van dit gebied een
meer georganiseerde buienlijn. In
de vooravond regende het plaatse
lijk fors boven Zuid-Holland, later
in de avond en nacht kreeg een
groter deel van het land met deze
nattigheid te maken.
Vanmorgen kan het nog enige tijd
blijven nadruilen boven het noor
den en midden van Nederland. Uit
het zuiden nadert een smal gebied
met opklaringen, maar de ontwik
kelingen volgen eikaarsnel op. Het
depressiegebied, dat al twee
ken actief is boven het zuidwester
van Europa (koud en nat in Spanj
en Portugal!), vaardigt in de loop
van de dag een nieuwe randstorin
af, die koers zet naar de Noordzee
Dat betekent in de avond en nach
een nieuwe periode met buiig aan
doende regenval, mogelijk met ee
enkele donderklap.
Op zondag heerst er een betrekke
lijke rust; er zijn even geen regen-
brengende fronten in de buurt. Ei
paar uur zon is mogelijk en in de
zachte en vochtige lucht wordt he
al gauw een broeierige, naar on
weer neigende middag met tempe p
raturen tegen de 20 graden. Toch
lijkt dit de beste dag van het weelj i
einde te worden. Maandag i:
volgende randdepressie uit Frank
rijk naar ons onderweg; de kans
neerslag is dan weer wat groter. A
met al dus een wispelturig weerty
pe tijdens dit lange weekëinde
maar het temperatuurniveau is
best comfortabel. In hetalgemee
kan gezegd worden dat de mooist
momenten zijn weggelegd voor dt
ochtenduren. De kans op zon is
dan het grootst. Bij het oplopen
van de middagtemperatuur raakt
de lucht al gauw gevuld met sta
pelwolken en vooral later op de d<
is het oppassen voor een plotselir
ge regen- of onweersbui.
HET WEER IN EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Overwegend veel bewol
king en van tijd tot tijd re
gen. In Schotland vrijwel
terdag af en toe zon. Mid
dagtemperatuur uiteenlo
pend van 10 graden langs
de Schotse oostkust tot
ongeveer 15 in Engeland
en Ierland. België en
Luxemburg:
Zaterdag half tot zwaar be
wolkt en enkele buien.
Zondag af en toe zon en
slechts een verspreide bui.
Maximumtemperatuur za
terdag ongeveer 17, zon
dag rond 20 graden.
Noord- en Midden-Frank-
Half tot zwaar bewolkt en
van tijd tot tijd regen of
buien, mogelijk met on
weer. Zondag in het westen mogelijk
droog. Middagtemperatuur ongeveer 20
graden, in het westen enkele graden la
ger, in de omgeving van Lyon bij opkla
ringen enkele graden hoger.
Overwegend bewolkt en van tijd tot tijd
regen of motregen. In de Algarve zater
dag eerst nog perioden met zon en
droog, later toenemende regenkansen.
Middagtemperatuur van 18 graden in
het noorden tot 22 in de Algarve.
Spanje:
In het noordwesten half tot zwaar be
wolkt en van tijd tot tijd regen of motre
gen. Langs de Costa's in het oosten en
zuiden flink wat zon en droog. Middag
temperatuur meest tussen 25 en 30, in
>n 17 en 22 gra-
Canarische Eilanden:
kans op wat regen, maar zaterdag
de zuidstranden nog perioden met
Middagtemperatuur tussen 22 en
Marokko:
Westkust: Zaterdag nog perioden met
zon, zondag wolkenvelden en aan het
noordelijk deel van de kust mogelijk re
gen Maximumtemperatuur tussen 20
en 24graden.
Zonnig. Middagtemperatuur aan het
strand oplopend naar 25 tot 30 graden,
's middags bij wind van zee enige ver
koeling. Landinwaarts veel hogere tem
peraturen
Zuid-Frankrijk:
Half tot zwaar bewolkt en af en toe re
gen. Langs de Middellandse-Zeekust af
en toe zon en waarschijnlijk droog. Mid
dagtemperatuur van 20 graden in het
westen tot 26 plaatselijk in het Rhone-
dal en langs de zuidkust.
Mallorca en Ibiza:
Droog en overwegend zonnig, zondag
ook enkele wolkenvelden Middagtem
peratuur ongeveer 27 graden.
Italië:
Flinke zonnige perioden en droog. In het
noorden wat meer bewolking en vooral
in de berggebieden een enkele regen- of
onweersbui. Middagtemperatuur in het
noorden oplopend tot 26, elders naar
ongeveer 30 graden.
Corsica en Sardinië:
Flinke perioden met zon en droog. Maxi
mumtemperaturen oplopend naar onge
veer 30 graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnig. Middagtemperatuur oplopend
naar ongeveer 30, op het Griekse vaste
land plaatselijk tot 35 graden
Turkije en Cyprus:
Zonnig. Middagtemperatuur oplopend
naar ongeveer 30 graden
Duitsland:
Zaterdag in het westen half tot z
mogelijk met on-
oosten perioden met zon en
ijwel overal droog. Zondag overal af en
e zon en enkele verspreide buien. Mid-
klein
27
WEERRAPPORTEN
ZONDAG 22 MEI 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 05.34 Zon onder 21.3
Maan op 18.19 Maan onder03.4
Waterstanden Katwijk
Hoog water. 01.13 13.38
Laag water 09.11Q2.06
MAANDAG 23 MEI 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 05.33 Zon onder 21.31
Maan op 19.43 Maan onder04.1i
Waterstanden Katwijk
Hoog water 02.08 14.32
Laag water 10.06 22.25
DINSDAG 24 MEI 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 05.32 Zon onder
Maan op 21.02 Maan onder04.5f
Waterstanden Katwijk
Hoog water 02.58 15.25
Laag water 11.05 23.15.
Weerrapporten 20 n
i 20 u
ono8 16 11