Gezapigheid troef bij
aandeelhouders
Bolkestein zet veel op het spel in paars kabinet
Oproep tot
kiezersbedrog
Feiten &Meningen
Zwanger''
van de stcrè
van de rabt:
ger" l
Dl WOENSDAG 18 MEI 1994
OPINIE
De paarse coalitie wordt nu dan toch na
veel vijven en zessen onderzocht. Er zijn
maar liefst drie informateurs aangezocht
om deze ingewikkelde verkering naar een
heus huwelijk te geleiden. Het aantal van
drie zegt al veel over de intenties van be
trokken partijen. Kennelijk zijn PvdA, D66
en WD niet in staat hun zorgen toe te ver
trouwen aan één persoon, bijvoorbeeld een
vrouw, die hen naar het vaderhuis brengt.
Daaruit spreekt wantrouwen ten opzichte
van eikaars bedoelingen. Dat wordt ook
door iemand van het tweede echelon van
de WD, wethouder De Grave van Amster
dam, openlijk toegegeven. Men moet vol
gens hem wennen om eikaars bedoelingen
te vertrouwen en daarnaast is het volgens
De Grave nodig dat de drie partijen de
moed hebben om hun partijprogramma's
met een harde klap dicht te slaan.
Je gelooft je ogen niet als je zoiets leest en
je begrijpt al helemaal niet dat de journalis-
m tiek dit zonder enig
commentaar no-
4 teert. Hier wordt
niet meer en niet
'ffe. minder dan opge-
e roepen tot kiezers-
S HL f bedrog. Immers, het
- W il* waren toch.de opge-
;/vff poetste partijpro-
moesten Sverieiden?
Het moest en het
V zou toc^ §aan om
de inhoud en niet
PIM FORTUYN °,m de personen?
medewerker ^an de dde infor
mateurs zijn er ove
rigens nog maar
twee aan de slag. De
Vries van de PvdA en Vis van D66 moeten
het tot vandaag nog doen zonder Van Aard-
enne van de WD. Die laatste maakt eerst
zijn vakantie nog even af en informeert mee
via de telefoon. Alsof de koningin Van Aard-
enne dagelijks vraagt haar te adviseren bij
het in elkaar steken van een regeringscoali-
Ook hierover geen enkel woord van ver
ontwaardiging in de pers. Kennelijk is het
normaal dat iemand het landsbelang een
aantal dagen laat wachten voor het afhan
delen van privé-futiliteiten. Het is een bele
diging dat Bolkestein van de WD deze be
jaarde blaaskaak heeft voorgedragen en het
is het toppunt van sulligheid dat politiek en
pers dit zo maar laten gebeuren.
Ben je iets wantrouwiger van aard dan
kun je er gemakkelijk een bedoeling achter
raden. Zou de WD soms niet willen? Infor
mateur Van Aardenne is in elk geval geen
voorstander van'een paarse coalitie, De
Vries van de PvdA trouwens ook niet en
j. zelfs Vis van D66 schijnt zijn bedenkingen
te hebben. Raar spelletje eigenlijk dat daar
in Den Haag wordt gespeeld. Drie informa-
t teurs moeten een paarse coalitie formeren
terwijl twee van de drie daarin niet geloven
en een van de drie eerst zijn vakantie af
maakt.
Achter de drie informateurs blijven de
drie fractievoorzitters, Kok van de PvdA,
Bolkestein van de WD en Van Mierlo van
D66 prominent in beeld. De informateurs
mogen niét onderhandelen, dat doen de
fractievoorzitters zelf. Ze mogen er bij zitten
en ervoor zorgdragen dat het draagvlak
voor een paarse coalitie wordt verbreed.
Daarbij moet u overigens niet aan maat
schappelijk verbreden denken. Ons hebben
ze immers pas over vier jaar weer nodig.
Neen, verbreding van de steun in de politie
ke partijen. Tenslotte mogen de informa
teurs de zwarte piet uitdelen in geval deze
hele onderneming op niets uitloopt.
Kortom, dit zijn informateurs zonder bal
len. Iedere zichzelf respecterende kerel had
een dergelijke opdracht geweigerd en Kok,
Bolkestein en Van Mierlo aangeraden om
dit karwei maar zelf op te knappen.
De gang van zaken tot nu toe maakt dui
delijk dat de kans dat het nog eens tot iets
moois komt tussen PvdA en WD heel erg
ij klein is. Het is net als met verkering. Als er
geen vonk overspringt en men trouwt toch
dan wordt het een bloedeloze onderne
ming. Natuurlijk, liefde kan groeien, zelfs
op een rotsachtige bodem kan iets moois
ontluiken, maar de kans daarop is niet
groot.
Kok wil niet, Bolkestein wil niet en wat
wellicht nog veel belangrijker is, een groot
deel van hun kiezers wil ook niet. Als dit al
lemaal waar is, doen de Haagse heren er
verstandig aan deze bladzijde maar snel om
te slaan, want deze episode draagt niet bij
aan het herstel van de relatie tussen politiek
en kiezer.
Na Tjeenk Willink als voor-verkenner is met
het driemanschap Van Aardenne, Vis en De
Vries een heel blik informateurs openge
trokken. Dat hadden wij sinds de formatie
van het ongelukkige tweede kabinet-Van
Agt met het trio Lubbers, De Koning en Van
Thijn niet meer gezien. De benoeming van
twee of drie (informateurs was in het verle
den altijd een teken van groot wantrouwen
tussen de partijen en maakt de kabinetsfor
matie erg ingewikkeld.
Het probleem is dat de logica van de ka
binetsformatie een andere is dan die van de
verkiezingsstrijd. In de verkiezingscampag
ne bestrijd je de partij die voor jouw kiezers
het meest aantrekkelijke alternatief is. In de
kabinetsformatie moet je echter juist pro
beren te voorkomen dat je grootste concur
rent in de oppositie terecht komt. Als rege
ringspartij moet je immers ook impopulaire
maatregelen nemen en dan is het handig
om te zorgen dat je concurrent daarvoor
net zo verantwoordelijk is. CDA en WD
concurreren met elkaar om de centrum
rechtse kiezers, PvdA en D66 om de cen
trum-linkse kiezers. In het vori
ge kabinet hadden PvdA en
CDA beide hun concurrent bui
tenboord gehouden en zowel
D66 als de WD hebben daar
een deel van hun winst aan te
danken.
De noodzaak je concurrenten
binnen je regering te halen is
door oud-president Johnson
van de VS eens, nogal plat, ver
geleken met kamelen in een
Arabisch tentenkamp: „It is bet
ter to have them inside pissing
out, than outside pissing in". (Ze
kunnen beter vanuit de tent
naar buiten wateren dan an
dersom).
Zo bezien is elke coalitie van drie van de
vier grote partijen levensgevaarlijk voor één
van de regeringspartijen. Een. coalitie van
PvdA, CDA en WD met D66 in de opposi
tie, maakt de PvdA kwetsbaar. Kok zal de les
van de vorige kabinetsperiode niet gauw
vergeten. Een centrum-rechts kabinet van
D66, CDA en WD daarentegen
laat de linkerflank van D66 on
verdedigd. Van Mierlo noemt
die coalitie niet voor niets on
wenselijk. De nu demissionaire
coalitie aanvullen met D66 be
tekent alleen verder verlies aan
de WD voor het CDA en Brink
man heeft dan ook ogenschijn
lijk deemoedig aan de Koningin
voorgesteld eerst een paarse co
alitie te proberen. In die combi
natie zijn de rollen immers om
gedraaid en kan het CDA zich
herstellen door te trachten on
tevreden WD'ers te vangen.
De PvdA wordt afgeschilderd
als de partij die het minst gecharmeerd is
van paars. Maar het is niet Kok, maar Bol
kestein die volgens de 'kamelenwet' het
meest te verliezen heeft bij de huidige po
ging een kabinet van PvdA, D66 en WD te
formeren. Dat blijkt ook uit een peiling op 3
mei over coalitievoorkeuren: amper dertig
procent van de WD-kiezers ziet wel iets in
een paarse coalitie, tegenover vijftig pro
cent van de D66-stemmers en nog altijd
veertig procent van de PvdA-aanhang.
Er zijn eigenlijk math twee logische op
lossingen voor de huidige situatie: alle Vier
de partijen in een nationaal kabinet, zoals
ooit door Wiegel aangeprezen, of een min
derheidskabinet van PvdA en D66 ofwel
CDA en WD. Een in Duitsland en Oosten
rijkwei voorkomende Grosse Koalition heeft
als nadeel dat er dan geen echte oppositie
meer is, wat voor een goed democratisch
evenwicht in het parlement onwenselijk is.
Een in Scandinavische landen, en vooral in
Denemarken niet ongebruikelijk minder
heidskabinet moet voor elk voorstel op
nieuw een meerderheid in het parlement
vinden. De debatten in de Tweede Kamer
zouden dan zeker belangrijker en spannen
der worden, maar de keerzijde is dat min
derheidskabinetten weinig stabiel zijn. Tot
nu toe denken Nederlandse politici alleen
in een noodsituatie, zoals destijds in de
Tweede Wereldoorlog, aan een nationaal
kabinet, en alleen bij tussentijdse kabinets-
crises aan een minderheidskabinet.
Zolang dat niet verandert moet één t
de vier grote partijen als prijs voor rege
ringsdeelname accepteren dat haar co
rent in de oppositiebankjes slapende rijl
wort. Dat verklaart waarom de partijen i
deze fase wat om elkaar heen draaien al;
boksers voordat de eerste echte slagen ge
wisseld worden.
Door af te dwingen dat eerst geprobeerd
wordt een paarse coalitie te vormen, pro
beert D66 in feite de WD in de meest
kwetsbare positie te manoeuvreren. Dc
WD kan in ruil daarvoor forse concessies
verlangen van PvdA en D66, maar loopt bij
overvragen het risico met de zwarte piet tt
blijven zitten. Voor WD-leider Bolkestein is
de informatie-poging van Vis, De Vries eri
Van Aardenne vol lastige valkuilen.
De auteur is hoogleraar politieke weten
schappen aan de Rijksuniversiteit van Lei
den.
THE INDEPENDEl*>
b
i
ASHDOD SARAH HELMH
THE INDEPENDENT t
In een donker, vochtig magai'
achter de kratten komkommL]
en meloenen laat de 37-jarigL.
Margarite zich langzaam in
stoel' zakken. Voorzichtig
schuift ze wat naar voren enr
zij om de gemakkelijkste pos"
te vinden. ,,Je moet er in gele
ven. Als je twijfelt, werkt het u
woon niet", zegt ze, terwijl ze
opkijkt naar haar man NissirM
die de tassen met boodschap]
pen-voor-het-weekeindevas
houdt.
Volgens de honderden vrouv|
die voor de supermarkt in de
wachten om na hun bood- Hl
schappen even plaats te nerrr
in de bijzondere stoel, huizer
magische en mystieke kracht^
in de zetel. „Vrouwen die gee^
kinderen konden krijgen, vvo|s
den zwanger nadat ze op de
stoel hebben gezeten", vertel^
Bouchira Vaknin, de vrouw v>
de eigenaar van de supermartj
in de Israëlische havenstad AL
hdod. ~r:
Het begon allemaal toen rabl^j
Yitzhak Kaduri, een Marokka^
se wijsgeer en autoriteit op hq€
gebied van joodse mystiek, e^<
bezoek bracht aan de super- e
markt, die door ultra-orthodox
joden wordt gerund. Tijdens j,
zijn bezoek rustte de rabbi ev^,
uit op een van de oude kantoi
stoelen bij de kassa. Korte tijc\
later werd een kassière zwanft,
die al twaalf jaar lang tevergee
had geprobeerd een kind te ki_
gen.
Aanvankelijk legde niemand y
i verband met de stoel. Mai^
de vervangende kassière gingT
korte tijd eveneens met zwani|
gerschapsverlof. Toen dit zich
s keer had herhaald, vatte hn
idee post dat het aan de stoel
moest liggen waarop de rabbi!
had gezeten. <f!
Prompt werd de stoel naar eer
magazijn verhuisd en tot een
soort mini-heiligdom gemaakj'
De 'zitters' krijgen instructies
i de kersverse stoelopzichtfle
Rachel Anijar. Vrouwen mogei1
alleen plaatsnemen als ze 'reii*
zijn volgens joodse rituelen, v\fl
betekent dat ze minstens hal-
verwege hun menstruatiecyclif(
zijn. De stoel werkt het beste,
legt Rachel uit, als de vrouwerfl
de avond tevoren seks hebbenh
gehad met hun man. De dag
op moeten ze dan vijftien tot f
twintig minuten op de stoel 1
plaatsnemen. 1
De stoel heeft ook mannen wa
e bieden. Wanneer een echt- D
paar geen kinderen kan krijgef1
omdat de man impotent is, kaP
/rouw op de stoel gaan zit-'s
en 'intieme dingen' door
krijgen die ze later haar man ii°
het oor kan fluisteren. HiermeP
veel gevallen het probleerf1
verholpen. In noodgevallen kaJ
de man zelf op de stoel plaats-'c
nemen. „Veel mannen komen^
hierheen om te bidden. Korte j"
tijd later is hun vrouw zwan-
VERTALING: MARGREET HESLINGA -I
Steunpilaar van het bedrijfsleven tevreden met rol van grijze muis
In Amerika of Groot-Brittannië sturen aandeelhouders nog wel eens een topbaas van een grote onderneming naar huis. Of ze
overladen de Raad van Bestuur met emmers kritiek. Heel anders dan we hier gewend zijn. Hoewel in Nederland het circus van
de jaarlijkse algemene vergaderingen van aandeelhouders (AVA) nog in volle gang is het moet vóór 1 juli afgelopen zijn; deze
week zijn er weer een stuk of veertig is er niet veel meer van het front te melden dan gezapigheid.
Gezapigheid troef als de aandeelhouders
Aandeelhouders, wie zijn dat? In
professionele beleggerskringen is het
vooroordeel wijd verbreid: dat zijn
veelal gepensioneerden die één,
twee of drie miljoen gulden veilig in
de Koninklijke Olie, Philips, Unilever
of DSM hebben zitten. Die de jaar
lijkse aandeelhoudersvergaderingen
hebben gedegradeerd tot een vorm
van folklore, compleet met sigaren,
een gratis borrel en een cadeautje.
„Ze komen voor de gezelligheid",
vat een regelmatige vergaderingbe
zoeker en ervaren belegger het sa
men. „Er zijn er bijvoorbeeld altijd
wel die beginnen te mopperen als de
beantwoording van goede zakelijke
vragen te lang duurt. Wat wil je?
Soms begint de voorzitter van de
vergadering zelf al met een opmer
king als: we maken er een gezellige
en leuke happening van."
De Nederlandse aandeelhouders
ongeveer 900.000, maar dat aan
tal kan door de beursgang van KPN
enorm toenemen vormen met
hun spaargeld of verdiensten uit hun
bedrijf een belangrijke pijler onder
het vaderlandse bedrijfsleven. Hun
agenda ('welke aandeelhoudersver
gadering bezoek ik?) wordt echter
meer bepaald door de vragen als 'is
vergaderen.
het er gezellig?', 'wat voor cadeautje
krijgen wij?' en de mogelijkheid om
de reis uit bijvoorbeeld Oost-Gelder-
land te combineren met het bezoek
aan een jarig kleinkind in Amster
dam.
De gezamenlijke bezitters van et
telijke miljarden guldens aandelen
kapitaal (60 miljard in aandelen, 100
miljard in beleggingsfondsen) zijn
doorgaans tevreden met een plekje
achter de geraniums. De onderne
mingen behandelen hun aandeel
houders met strijkages en égards,
want zij hebben belang bij rust on
der de grijze muizen.
„In Groot-Brittannië gaat het an
ders. Een bestuurder die het slecht
doet vliegt eruit. De onderneming
die beter past binnen een andere
onderneming wordt overgenomen.
In Nederland zit daar veel meer een
rem op", zegt drs. P.P.F. de Vries vai'i
de Vereniging van Effecten Bezitters
(VEB) en regelmatig bezoeker van de
vergaderingen. „Niet dat wij het
Amerikaanse systeem willen, maar
we willen er wel meer naar toe. Bui
tenlandse institutionele beleggers
vragen zich wel eens af wat het hier
voor jungle is. Zoals bijvoorbeeld,
toen DASA Fokker overnam, de staat
dertig gulden per aandeel kreeg - het
dubbele van de beurskoers - en de
andere aandeelhouders' niets. Dat is
een heel moeilijk te verkopen ver
haal."
Zijn ervaring is ook dat professio
nele partijen steeds minder aandeel
houdersvergaderingen bezoeken.
„"Dat is jammer. Zij kunnen het ni
veau van de aandeelhoudersverga
dering op een hoger plan brengen
en ervoor zorgen dat er meer en be
tere informatie wordt geboden. Het
is ook in het belang van de onderne
ming om daar wat aan te doen."
Aandeelhouders stemmen in Neder
land immers met hun voeten. Als
hun iets niet zint klagen ze niet,
maar lopen ze weg, met andere
woorden: ze verkopen hun stukken.
De Raden van Bestuur doen er
gemiddeld genomen weinig aan
om tijdens de vergaderingen de aan
deelhouders veel wijzer te maken, zo
leert een rondgang onder een aantal
particuliere beleggers. „Op de ver
slaggeving valt nogal wat aan te
merken. Zelfs Ahold, dat een paar
jaar geleden nog een prijs kreeg voor
het beste jaarverslag, rommelt met
de cijfers", aldus één van hen. En:
„Vragen worden makkelijk afgedaan.
De onderneming kart tegen opposi
tie een enorme staf inzetten."
Anderen zeggen geen bezwaar te
hebben tegen het orkestreren van de
cijfers, als maar duidelijk is wat er
precies gebeurt. „Ik heb wel eens bij
Delft Instalments gezeten, en die
kwamen er op een gegeven moment
zelf niet eens uit." Het in jaarversla
gen opnemen van onduidelijk pos
ten oogst eveneens veel kritiek. „Valt
er plotseling een potje van tachtig
miljoen in de winst, wat mij bij
Hoogovens gewaar werd. En als het
slecht gaat met het bedrijf, geven ze
vaak geen informatie. Denk maaar
aan DAF, HCS, Bobel, Chamotte of
Medicopharma."
De vergaderingen £ijn ook zo ge
organiseerd dat critici bepaald geen
warm welkom wacht, merkt één van
de geraadpleegde beleggers - een
vermogende particulier - op. „Raden
van Bestuur gebruiken het overwicht
van de microfooninstallatie om lasti
ge vragenstellers in de hoek te zet
ten. En het aannemen van voorstel
len bij acclamatie wekt de indruk
van een soort stalinistische applaus
machine. Dat schept zo'n 'wij-ge
voel', waarin iedere oppositie op
voorhand smoort."
Als de aandeelhoudersvergaderin
gen dan zo weinig voorstellen, moet
je ze eigenlijk dan niet afschaffen?
Te meer daar de zeggenschap van de
meeste particuliere beleggers door
de uitgifte van certificaten van aan
delen toch al ruimschoots is inge
perkt?
Daar blijken veel critici toch niet
voor te voelen. VEB-vertegenwoordi-
ger De Vries: „De aandeelhouders
vergadering, staat in Nederland een
beetje aan de zijlijn, terwijl zij in fei
te het belangrijkste orgaan binnen
de onderneming is. Maar het is al
wel aan het verbeteren. Wij moeten
proberen die waarde voor de aan
deelhouders terug te krijgen."
Hij vindt wel dat de Raden van Be
stuur ook beter hun best moeten
doen. „Het serieus nemen van de
aandeelhouders moet een diep ge
worteld gevoel zijn." En de aandeel
houders moeten ook wat minder
snel tevreden zijn, denkt de VEB7
man. „Als je vijf aandelen hebt is een
jaarlijks cadeautje en een gratis buf
fet al een behoorlijk rendement."
AMSTERDAM RAYMOND PEIL
GPD