Sensualiteit van sax en 2 snaren
'Ik heb de werkelijkheid in mijn droom beleefd'
Cultuur&Kunst
Sn waarom zou een mongool
geen Romeo kunnen zijn?
Wervingsactie vereniging Rembrandt
Expositie met opgeheven milieuvingertje
NSDAG 17 ME11994
ieRushdie ontvangt Oostenrijkse prijs
'S/enen» De schrijver Salman Rushdie heeft gisteren in Wenen de
'Oostenrijkse staatsprijs voor de literatuur in ontvangst geno-
nen. De prijs was een jaar geleden al toegekend aan de Britse
jchrijver, die vijf jaar geleden onderdook nadat Iran een dood-
ronnis tegen hem had uitgesproken wegens vermeende beledi
ging van de islam in het boek „De Duivelsverzen". Rushdie (47)
naakte zijn opwachting op een plaats die, net als bij zijn recente
Sezoek aan Amsterdam, tot het laatste moment geheim was ge-
Souden.
:ej
l
Visser vindt wrak met 5000 amphoren
IZ
fkTHENEEen visser heeft vorige week in het Noordoosten van de
(£geïsche Zee bij het eiland Alonissos het wrak gevonden van een
byzantijns schip uit de elfde eeuw, het grootste dat ooit in Grie
kenland is ontdekt. Het wrak ligt op ongeveer veertig meter
rliepte. Het bevat een lading van meer dan vijfduizend zeer goed
tewaard gebleven kruiken (amphora's). Het ministerie laat het
yvrak nu bewaken totdat begonnen kan worden met het syste
matisch onderzoek. Archeologen hebben in hetzelfde gebied in
middels een tiental wrakken van antieke of oude schepen ge
zonden.
Mondriaan-expo trekt 50.000 mensen
vmsterdam De tentoonstelling Mondriaan aan de Amstel in het
.gemeentearchief Amsterdam heeft bijna 50.000 bezoekers ge-
rrokken. Het hoogste aantal bezoekers tot nu toe werd in 1992
[gehaald met de expositie Berlage in Amsterdam Zuid waar ruim
12.000 mensen op afkwamen. Het archief liet met de tentoon
stelling over de schilder Piet Mondriaan 70 van de 650 werken
den die de kunstenaar maakte met Amsterdam als onderwerp.
Tachtig procent van de bezoekers kwam van buiten de hoofd
stad.
Zeven nominaties Prix de Rome
■Amsterdam Uit de voorrondes voor de Prix de Rome 1994 zijn in
Ine categorie Theater/Beeldende Kunst Yvonne Dröge-Wendel
^1961) uit Amsterdam, Bart Gorter (1963) uit Rotterdam en Ida
Lohman (1961) uit Amsterdam als genomineerden tevoorschijn
gekomen. In de categorie Schilderen zijn de genomineerden Ed
Xebski (1.959), Avery Preesman (1968), Michael Raedeker (1963),
?allen uit Amsterdam, en Robert Zandvliet (1970) uit Haarlem.
.Voor beide categorieën staat de jury onder voorzitterschap van
janwillem Schrofer. Eind augustus worden vervolgens de prijzen
toegekend.
1,
li
stheater
recensie dick van teylingen
jivelino speelt Romeo en Julia naar Willi-
_n Shakespeare. Regie en bewerking,
'eya Ligtenberg. Choreografie: Astrid
root. Muziek Rogier van Loghem. De-
>r Niek van Ees. Kostuums Nicole en
eke den Duik. Gezien op 15 mei in de X.
iden Nog te zien. in Artotheater
hoonhoven (28 en 29 mei) en Evo 2.
Poeldijk (11 en 12 juni).
cht jaar geleden kon het beslist
iet, verstandelijk gehandicap-
;n laten optreden: dat was ex-
loitatie. Toch richtte actrice
freya Ligtenberg juist in die tijd
jneelgroep Trivelino op. De
-roep had toen twee spelers,
en daarvan was haar broer
an-Peter. Hij speelt nu Romeo
h een groep van 24 spelers, van
zie de helft een verstandelijke
landicap heeft. Exploitatie?
fpies kijken? Het is niet bij me
ipgekomen.
Regisseuse Freya Ligtenberg
et in Romeo en Julia verstan-
lelijk gehandicapten (de Mon-
agues) tegenover 'normale'
pensen (de Capulets). De eer-
Ie clan is uitgelaten, vrolijk ge-
Jeurd, spontaan en vriendelijk,
le tweede weet hoe een gegoe-
le familie zich gedraagt: Capu-
ets dansen elegant in strenge
iwart-witte kleding, zijn gere
serveerd en arrogant, provoce-
en en roddelen. En dan moe-
en Romeo Montague en Julia
Sapulet net verliefd op elkaar
vorden! Dat kan niet goed
{aan, en dat gaat ook niet goed.
iet enige lichtpuntje is dat bo-
'en de dode lichamen van de
ongelukkige minnaars hun fa
milies zich met elkaar verzoe-
ïen. De voorstelling is handig
aan de spelersgroep aangepast:
geen lappen tekst, maar korte,
levendige scènes, waarin spe
ciaal voor deze produktie ge
maakte dans, muziek, kleding
en decors veel vertellen. De
choreografieën zijn beeldend en
effectief, in de stevige muziek
zijn invloeden van hofdansen,
mimimal music en symfonische
rock te herkennen. De kleding is
fantasierijk en bijzonder goed
verzorgd, en ook het decor
(twee torens van vier meter
hoog, met balkons uiteraard) le
vert een nuttige bijdrage aan
sfeer en tijdsbeeld.
Daar staat ook wat tegenover.
Het stuk is wel van Shake
speare, maar toch een beetje
een draak; naar het einde toe
worden de scènes minder
kernachtig. De vrij langdurige
decorwisselingen halen nog
meer van het aanvankelijk ster
ke ritme en tempo uit de voor
stelling, die inclusief pauze bij
na drie uur duurt. Aan de pro
duktie is zestien maanden ge
werkt, en dat is te zien aan de
acteerprestaties. Vader Lorenzo,
de familiehoofden en de schout
hebben een waardige autoriteit
over zich, en ook in de kleinere
rollen zijn geen echt zwakke
punten aan te wijzen. Julia
speelt haar rol met bijzonder
veel gratie, maar zonder te spre
ken; juist daardoor wordt ze dfn
nog verhevener liefdesideaal.
Romeo is even elegant als abso
luut in zijn liefdesbetuigingen.
Zo worden zij dramatische min
naars die hun kracht niet ontle
nen aan Shakespeares zoet
vloeiende woorden, maar aan
hun eigen natuurlijke expressie.
jbeeldende kunst
recensie irene van beveren
[xpositie. Het moderne landschap, tot 28
hei, ma t/m za 10-22 uur, zo 14-17 uur,
|LAK-galerie, Cleveringaplaats 1Leiden
3een lieflijke taferelen van bre-
Je rivieren die traag door on
eindig laagland lopen. Geen
iveidse wolkenluchten. Dat zou
ralgens de organisatoren van de
;entoonstelling 'Het moderne
andschap' in het LAJC een gro-
:endeels achterhaalde voorstel-
ïng van zaken zijn, die thuis
loort bij romantische schilders
fit vorige eeuwen. Met een mo-
lern medium, de fotpgrafie,
(vordt een visie gegeven op de
merkelijkheid van vandaag. En
lie is zwart bij vijf van de zes
leelnemende fotografen, inkt
zwart. Dampende industrieën.
Noestige pijpen op een strand.
Doodlopende steegjes met au-
:owrakken. Een afvalberg achter
itoffige bomen. De aanleg van
pen kil bussinesspark. Voor je
jlezier hoef je niet door het LAK
:e lopen. Met een opgeheven
/ingertje is de tentoonstelling
ngericht: pas op voor het
nilieu. Op zich natuurlijk te
brijzen, maar wel eenzijdig voor
;en expositie die <^ls titel het
moderne landschap' draagt.
Schoonheid had ook getoond
nogen worden.
Shell Pernis bijvoorbeeld kan
nooi zijn. 's Avonds als honder-
len lichten de vele rokende pij-
Jen en opslagtanks een onaard-
je glans, geven. Eric van Straat-
Het ondergrondse museum
'Museonder' in het hart van
het Nationaal Park De Hoge
Veluwe is bij de verkiezing
van Europees Museum van
het Jaar bekroond met een
eervolle vermelding. Bij de
prijsuitreiking in de Noord-
ierse hoofdstad Belfast werd
het Museonder met name
geroemd vanwege zijn grote
educatieve waarde.
Bovendien bestond erg
veel respect voor het feit dat
een relatief kleine organisatie
als de Stichting Nationaal
Park De Hoge Veluwe een
dergelijk uniek en kostbaar
project op poten heeft kun
nen zetten. Zes andere mu
sea, onder andere uit Roe
menië, Noord-Ierland en En
geland. ontvingen eenzelfde
onderscheiding als Museon
der. Het Nationaal Museum
in Kopenhagen (Denemar
ken) kreeg de European Mu
seum Award 1994.
De prijs is een initiatief van
de Raad van Europa en ken
de dit jaar 55 inschrijvingen.
Twintig genomineerden stre
den het afgelopen weekeinde
om de hoogste titel. Museon
der, waar een beeld" wordt
geschetst van het leven in en
beneden de aardkorst, trok
sinds de opening in maart
1993 al een half miljoen be
zoekers.
Voorzitter Koenigs van de Vereniging Rembrandt. Wervingsactie onder bedrijven nodig.
foto gpd/gert verhoeff
„Verworven met steun van de Vereniging Rem
brandt." Deze bescheiden vermelding bij 1500
kunstvoorwerpen in Nederlandse musea zal veel
bezoekers niet eens opvallen, laat staan dat ze
zich in drommen aanmelden als lid. Nadat de
vereniging de afgelopen jaren diep in de geldbui
del tastte voor de aankoop van Rembrandts 'Por
tret van Johannes Uyttenbogaert' en een bloem-
stilleven van Jan Davidsz de Heem is dringend
nieuw kapitaal nodig. Met hulp van het Kunsthis
torisch Advies Organisatiebureau D' Arts is de
111-jarige vereniging daarom een wervingsactie
onder bedrijven begonnen. Ook particulieren blij
ven natuurlijk van harte welkom, maar extra con
tributie-inkomsten alleen zetten helaas geen zo
den aan de dijk. Met de oprichting vorige eeuw
kwam een einde aan een uittocht van Nederland
se kunstwerken die al in de 18e eeuw was begon
nen. Toer» in 1883 ook de belangrijke collectie 17e
eeuwse tekeningen van wijlen de Amsterdamse
verzamelaar Jacob de Vos over de wereld ver
spreid dreigde .te raken, was voor een aantal
kunstminnende burgers de maat vol. Nog voor de
koninklijke goedkeuring op 24 september 1883
had de nieuwe vereniging al zoveel geld bij elkaar
gehaald dat 494 van de 1350 tekeningen voor ons
land behouden bleven. Door toedoen en steun
van de vereniging kon het Rijksmuseum in 1900
de eerste Rembrandt aankopen ('De stenen brug'
uit 1639) en er zouden nog vele volgen. De steun
beperkte zich niet tot topstukken als 'De Liefdes
brief van Vermeer (1892), 'Lachend jongenskop
je' van Frans Hals (1968), twee grote aard- en he
melglobes van de beroemde cartograaf Joan
Blaeu (1972) en de 'De compositie met twee lij
nen' van Mondriaan (1988). Ook provinciale mu
sea kregen steun bij hun aankopen.
Aanmelden voor de Vereniging Rembrandt
kan door middel van een kaartje naar Ant
woordnummer 5776, 1000 PA Amsterdam.
Boekhandelketen krijgt eigenzinnige winnares
Jury-voorzitter Jan Terlouw, die met zijn eerlijke
kinderboekenhoofd weer de show stal, noemde
het boek van Frida Vogels „zo persoonlijk, dat
een lezer kan denken: het is niet voor mij be
stemd. Maar wie doorleest, wordt geheel en al op
genomen in een persoonlijk relaas dat juist door
de gedetailleerdheid en precisie waarmee van de
innerlijke huishouding van de hoofdpersoon ver
slag wordt gedaan, ieders eigen verhaal herken
baar maakt."
Wouter van Oorschot, Vogels uitgever, reageer
de nuchter: „Ik heb vannacht gedroomd en die
droom was ongemeend fel realistisch. Dus dat
Frida Vogels die prijs zou krijgen. En iedereen
was het daarover eens met zo'n grote vanzelf
sprekendheid, dat ik hier vanavond totaal ont
spannen heb gezeten. Ik heb de werkelijkheid in
mijn droom beleefd."
Anderen waren daarover aan het begin van de
avond nog niet zo zeker. Zo dacht Leo Pleijsier
nog een kans van één op zes te hebben. Martin
Ros van uitgeverij De Arbeiderspers beschouwde
hem als de gedoodverfde winnaar, al werd die ze
kerheid na een paar glazen wijn wel een beetje af
gebroken. „Ik hoop dat gerechtigheid geschiedt
en dat degeen die hem verdient, hem krijgt. Dit is
toch wel een heel eigenaardige keuze van de jury.
Men wil vooral niet in de pas lopen. Kijk nou naar
Brigitte Raskin, die is toch van de aardbodem ver
dwenen. Een heerlijk boek van Pleijsier. De Li-
bris-prijs is echt een juryprijs geworden. De jury
wil zich onderscheiden. Heeft hele rare mensen
erbij gehaald. Een boek dat enigszins in de con
ventie valt van het publiek of de kritiek valt af."
Ex-AKO-prijswinnaar Marcel Möring kan de za
ken nu een jaar na dato wel relativeren. „Ik heb
die prijs vorig jaar gewonnen. Dat was een goede
ervaring. Maar ik ben niet lang in een feeststem
ming geweest. De volgende dag ben ik gewoon
doorgegaan met mijn oude leven. Ik ben gaan
strijken en ik stootte mijn teen tegen de strijk
plank. Een pijnlijke ervaring, maar dat zette me
wel met beide benen op de grond".
Ook oud-juryvoorzitter Frits Bolkestein was
aanwezig. Hij was joyeuzer dan anders, net alsof
hij zich in het land der letteren toch vrolijker
voelde dan in dat van de politiek.
Bolkestein leek een voorspellende geest te heb
ben. Al bij de frappé wist hij te melden «dat het
Frida Vogels zou worden en wel hierom: „Omdat
het de beste is van de zes en wel om de inhoud.
Die infioud, daar gaat het om. Ook in de poli
tiek".
Toyota distributiecentrum, Geertruidenberg, juli 1992.
en had ook die zijde kunnen be
lichten. En om in Rotterdam te
blijven, want die omgeving
blijkt hoog te scoren onder de
fotografen, Rink Torn had de
panden van het businesspark
ook moeten vastleggen vanaf de
afrit van de Brienenoordbrug.
Dan hebben ze de futuristische
uitstraling, die ze in het LAK
moeten ontberen.
In het LAK-café is deze som
berheid verre gehouden. Daar
zijn de opnamen onbekom
merd schots en scheef, alsof de
gene die ze heeft gemaakt een
stevige borrel op had. Het resul
taat van een op een vlieger be-
foto erik VAN straaten
vestigd fototoestel. Gerco de
Ruyter schoot daarmee oer-
Hollandse plaatjes van water,
weilanden en schapen. Dus een
traditioneel landschap, uiter
aard in ouderwets zwart-wit,
maar door het ongewone ge
zichtspunt in een modern jasje
en voor aHes mooi.
Doemdenkende
dader bij TIG
toneel
recensie susanne lammers
Toneelvereniging Tot Ieders Genoegen
met 'Fatale druppels'. Met o.a. Wil van
Leeuwen, Marianne van der Knaap, Alie
Zeilstra, Corry van Doorn en Kees Kar
man. Gezien: 16/5, Schouwburg, Leiden
Een hotelletje in Bergen aan Zee
dat je, bij nader inzien, toch
maar niet kiest als vakantiebe
stemming. Hotelier Gerard
Bergman (Wil van Leeuwen) is
getrouwd met een kwaadaardi
ge Cora die niet alleen lijdt aan
een beroerd humeur, maar ook
aan een hartkwaal. Wanneer zij
hem beschuldigt een affaire te
hebben met zijn rechterhand.
Mary Prins, en haar per ingang
van heden wil 'verbannen' uit
Bergen, wordt het hem te gortig.
Jarenlang heeft deze sul haar
getreiter geduldig over zich
heen laten komen, maar dit
gaat te ver. Vooral omdat hij
door haar beschuldiging beseft,
dat Mary (vertolkt door Marian
ne van der Knaap) nu eigenlijk
is wat hij wil. Toevallig gevon
den gif en een handzaam me
disch werkje over vergiften en
hun werking bevinden zich op
het juiste moment in de nabij
heid van de hartmedicijnen van
mevrouw en de gekoeioneerde
echtgenoot. En ziedaar: zes
maanden later is hij sul-af en
gelukkig getrouwd met Mary
Bergman, geboren Prins.
Dan duikt de zus van de hys
terica op. Die ontving een brief
waarin Cora haar nood klaagde
over haar man die zij niet alleen
van voortdurende bedriegerijen
beticht, maar ook van bedrei
gingen - met moord enzo. Zus
Bea komt de zaak uitzoeken,
want klaagbrief en rouwbrief
volgen wel erg snel op elkaar,
vindt ze. Bij het gerechtelijk on
derzoek is echter geen spoor
van gif gevonden. En dat kwam
omdat het dienstmeisje net te
laat was om mevrouw haar me
dicijn/gif toe te dienen.
De grote vraag van dit stuk is
of het willen vermoorden net
zo'n grote misdaad is als het
daadwerkelijk vermoorden. De
dader denkt van wèl. Van Leeu
wen vertolkt hem wanhopig, de
doem hangt over hem. Marian
ne van der Knaap speelt een
nuchtere echtgenote, die vindt
dat haar echtgenoot door zijn
angst al genoeg gestraft is. Leu
ke bijrollen van Alie Zeilstra als
jaloerse oude vrijster en Corry
van Doorn. De pinnigheid
droop ervan af.
De krachtpatser van het stuk
was huisknecht Kees Karman.
Zo gemakkelijk als deze overtui
gende jonge hond twee enorme
koffers tilt! Daar zaten zeker
geen stenen in.
Onderscheiding
voor Museonder
Overrompelend trio Morphine op Pinkpop
Cure for Pain' van de Ame
rikaanse groep Morphine is
één van de meest indrin
gende en creatieve roek-
platen die dit jaar tot dus
verre verscheen. De con
certen die het trio uit Bos
ton afgelopen maand in
ons land gaf waren al even
verpletterend. De komende
weken zijn ze terug. On
dermeer op Pinkpop. Een
gesprek.
Hun muziek is sensueel. 'Cool'
en sensueel. Mark Sandman, re
laxed, bijna lijzig zingend. Zijn
vingers plukken de - slechts -
twee snaren die zijn basgitaar
telt. Drummer Billy Conway
'shuffelt' over z'n trommels.
Een zwoele swing. En Dana Col-
ley blaast de sax. De baritonsax.
Diep en donker. Morphine heet
het excentrieke trio. Volgens
sommige recensenten heeft het
met jazz te maken. Hoezo jazz?
Omdat er een toeter bij zit?
Luister naar de liedjes. Echte
liedjes. Popliedjes.
„Ach, wat is jazz...," reageert
Dana Colley, lui achterover
hangend in de kleedkamer.
„Weet je," trapt hij de deur nog
wat verder open. „Het woord
'jazz' is net zo moeilijk te defi
niëren als het woord 'kunst'."
Maar of het nu pop of jazz is,
sensueel is hun muziek beslist.
Daar is hij mee eens. „De bron
van waaruit je muziek maakt is
dezelfde waaruit je lust tot sex
opborrelt. Dat zal het zijn."
Boston is de liberale studen
tenstad in het Noordoosten van
de Verenigde Staten waar ei
genwijze rockbands als The
Pixies en Buffalo Tom vandaan
komen. En vlak daarbij ligt
Cambridge. Ook een studenten
stad. En nog een tikkeltje libera
ler. Sinds 1990 thuisbasis van
Morphine - voortbrengers van
droommuziek. Morpheus was
immers de Griekse dromenko-
ning. In 1992 werd in de voor
rock wel zeer ongebruikelijke
bezetting van drums, sax en
tweesnarige bas het debuutal
bum 'Good' opgenomen en al
leen in Amerika riitgebracht.
'Het debuut van het jaar', oor
deelden de regionale muziekcri
tici onmiddellijk. Nu, met het
verschijnen van cte tweede plaat
'Cure for Pain', kunnen ook wij,
in Europa, begrijpen waarom.
En de eerste Nederlandse club-
Morphine: „De bron van waaruit je muziek maakt is dezelfde waaruit je lust tot sex opborrelt." foto lex van rossen
concerten van de groep, afgelo
pen maand, bleken een open
baring.
Strak
Mark Sandman heeft op het po
dium een Tom Waits-achtige
uitstraling. „Hier is wat poëzie,"
zegt hij op de kenmerkende,
luie toon. „My whole brain was
out of tune. And I didn't know
how to tune it. So I brought it to
the brainshopTètètèèè, valt
Colley's sax in. Conway roffelt.
De muziek is losjes en retestrak
tegelijk. Dat geldt ook voor de
plaat. „En nu het meest positie
ve lied dat je ooit gehoord
hebt," kondigt Sandman aan.
'Yes, yes, yes, yes, yes,' luidT het
refrein. En dan:'Get your Coca
Cöla, sister. Swing out your
sweet soul, sister. Yes, yes yes."
Het klinkt prachtig. Het swingt.
En het gaat goed beschouwd
nergens over. Dat is mooi. Mu
ziek die zoveel suggereert. Die
de verbeelding zo hard laat wer
ken. En als je dan de tekst leest,
blijken het zulke simpele, bijna
nietszeggende woordjes. Is het
de saxofoon, die die illusie van
diepgang oproept. Dana Colley:
„Mmmm, well... Bedankt voor
het compliment."
Het was nooit een bewuste
keuze om met zo'n buitenge
wone groepsbezetting te gaan
werken, vertelt drummer Con
way. „Maar iedere muzikant
heeft nu eenmaal belangstelling
voor vreemde geluiden." Dana
Colley zegt dat hij in het begin
nog sceptisch was met betrek
king tot de bas van Mark Sand
man, die in eerste instantie
slechts één snaar telde. „Maar
op één snaar kun je natuurlijk
ook alle noten spelen."
Drugs
Inmiddels zijn het er twee, zo
dat de bassist nu zelfs accoor-
den kan pakken, terwijl Colley
op zijn saxen het invullende
werk doet wat gewoonlijk aan
gitaristen wordt uitbesteed.
Morphine, de groepsnaam
heeft iets provocerends. Evenals
het nummer 'Cure for Pain', de
titelsong van de nieuwe plaat.
'Drugs' betekent in het engels
zowel 'narcotica' als 'medicij
nen'. En met name de Ameri
kaanse anti-narcotica campag
ne - de 'War on Drugs' - is vol
gens de groep een behoörlijk
hypocriete aangelegenheid. Met
name omdat men zich op zo'n
beperkt aatal drugs richt en vol
komen voorbij gaat aan de ver
slavende werking van koffie, co
la, gokken en televisie. Om van
alcohol nog maar te zwijgen,
zegt Dana Colley. „Dan zie je
die lui op tv de strijd tegen de
drugs aangaan met een glas
whisky of champagne in de
hand..."
'Cure for Pain'. „Er is zoveel
meer pijn dan hoofdpijn of
maagpijn," zegt Billy Conway.
„Je kunt pijn in je hart hebben.
Pijn in je ziel." Mark Sandman
knikt. En op een toon die alleen
Tom Waits zou kunnen nadoen
- loom, bijna vertraagD afge
speeld - zegt hij:,.Iedereen heeft
pijn. En iedereen heeft zo zijn
manier om daarmee om te
gaan."
Concerten: zo 22 mei Nijme
gen (Doornroosje), ma 23 mei
Landgraaf (Pinkpop), di 24 mei
Rotterdam (Nighttown), wo 25
mei Utrecht (Tivoli).
