ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Graag ergens
anders naar
het toilet
ZATERDAG 14 MEI 1994
De situatie is onhoudbaar, zeggen alle betrokkenen.
Overvolle slaapzalen en een nijpend gebrek aan
sanitaire voorzieningen. De problemen in het
overbevolkte asielzoekerscentrum aan de Leidse
Flevoweg nemen toe. Directeur H. Smidstra spreekt over
het 'minstaantrekkelijke'opvangcentrum van
Nederland. Spanningen lopen hoog op onder de 250
vluchtelingen, die, in tegenstelling tot hun verwachting,
nu al maanden wachten op doorstroming naar betere
huisvesting. Dat de situatie snel verbetert lijkt niet
waarschijnlijk, want het rijk kan de grote instroom van
asielzoekers nauwelijks aan.
Asielzoekers zitten op eikaars lip in Leids opvangcentrum
ERNA STRAATSMA*
Om nog een beetje privacy te
hebben, zijn de slaapzalen ge
tooid met lakens. De ruimtes
ben er uit als drooghokken voor wasgoed.
Lappen stof hangen langs rijen stapelbedden.
Zo heeft ieder toch nog een soort eigen plek.
Maar veel rust krijg je er niet. Een dun laagje
katoen houdt nu eenmaal weinig tegen. Eén
ftuilend kind op de zaal en de overige vijftien
personen worden uit hun slaap gehouden.
En is het niet een huilend kind dan is er wel
ben ander die de rest wakker maakt. Een man
met oorlogservaringen die nachtmerries
Jieeft of een zieke vrouw die hoestend in bed
ligt. De bewoners klagen over een chronisch
plaapgebrek. Een enkeling neemt 's nachts de
Lvijk naar de kantine, om daar op een bankje
|een paar uur te rusten.
De overige ruimtes zijn uiterst sober inge
richt. De grote, met TL-buizen verlichte eet-
was vroeger de aula van de school. Op
de stoep naast de ingang van het gebouw is
een portocabine geplaatst, waar douches en
wasbakken in zijn gemaakt. Spiegels boven
de wastafels ontbreken. De acht WC's in het
gebouw zijn door het intensieve gebruik
meestal vies. Wie zijn kleren wil wassen,
moet geduld hebben, want de twee wasma
chines zijn voortdurend bezet.
Spanningen
Directeur Smidstra zegt dat de problemen
van de asielzoekers 'al erg genoeg' zijn, maar
door de slechte woonsituatie 'nog erger' wor
den. Hij noemt het Leidse centrum de 'minst
aantrekkelijke locatie' van Nederland.
„Slaapzalen roepen per definitie problemen
op. En als je ook nog eens twintig mensen op
een zaal hebt, die psychische problemen
hebben, dan geeft dat spanningen. Als de
mensen hier komen, valt in eerste instantie
een stuk spanning weg. Maar daarna gaan
sen terugkijken en gaan, ze hun proble
men pas echt verwerken. In feite is dat het
begin van hun emotionele problemen. Dat
geeft vaak een klap."
De beroepskrachten in het centrum kun
nen meestal niet meer doen dan symptomen
van onvrede bestrijden. „Wij worden gecon
fronteerd met incidenten, symptomen. Men
sen hebben alllerlei manieren om aan te ge
ven dat ze hier gek worden, dat de maat voor
hen vol is."
Zo weigerde een groep völwassenen een
paar weken geleden de avondmaaltijd te nut
tigen. 'Protestgedrag' waarvoor Smidstra wel
begrip heeft. „Behalve die slechte woonsitua
tie is er ook een volstrekte onduidelijkheid
over de toekomst. Het merendeel van de
asielzoekers hier heeft nog niets vernomen
van Justitie. Ze zijn nog niet eens gehoord."
Van de meeste asielzoekers aan de Flevo
weg zijn alleen vingerafdrukken gemaakt, als
'eerste registratie'. Verder zijn contactambte
naren van het ministerie van justitie nog niet
gekomen. De toestroom van asielzoekers is
dusdanig groot dat het rijk de asielaanvragen
niet meer aankan. In het district Zuid-West,
waar een groot deel van Zuid-Holland en
Zeeland onder vallen, wachten drieduizend
asielzoekers op een eerste gesprek met Justi
tie. „De afgelopen maanden is de instroom
ver boven het gemiddelde geweest", zegt een
woordvoerder van het ministerie. „We kun
nen het werk gewoon niet aan. Er zijn te wei
nig contactambtenaren. We zijn met man en
macht bezig om een groot aantal extra amb
tenaren op te leiden."
Gevolg van deze achterstand is dat de
meeste asielzoekers niet over een groene
meldingskaart beschikken, die ze per 1 juni
verplicht als legitimatie bij zich moeten dra
gen. Politiewoordvoerder R. Blom verwacht
dat de kaarten volgende maand klaar zijn. De
Leidse vreemdelingendienst is druk bezig de
meldingskaarten te voorzifen van stempels en
foto's. „Omdat er bij Justitie een achterstand
is, zijn de kaarten bij ons veel te laat binnen
gekomen. We staan nu onder grote druk om
ze op 1 juni uit te reiken, want het personeel
en de hoeveelheid werk is ook hier niet met
elkaar in overeenstemming."
Provisorisch
Toen de eerste asielzoekers november vorig
jaar hun intrek namen in het voormalige
schoolgebouw klaagde directeur Smidstra al
over het kleine aantal douches en toiletten.
De provisorisch ingerichte portocabine was
bijna te klein om aparte wasgelegenheid voor
mannen en vrouwen in te richten. Maar als
noodopvang voor een periode van hooguit
enkele weken, waarvoor het centrum in eer
ste instantie was bedoeld, waren die onge
makken nog wel aanvaardbaar, ,,'t Is geen
pretje om op een zaal met zestien bedden te
slapen en het aantal douches is gering. Maar
dit is natuurlijk ook bedoeld voor kortstondig
verblijf', zei Smidstra begin december.
Maar al snel stokte de doorstroming vanuit
het toen nog pre-opvangcentrum in
Leiden naar een asielzoekerscentrum elders.
Na een paar maanden zai-een groot deel van
de vluchtelingen nog steeds in het Leidse
centrum, dat uiterlijk 1 mei 1994 dicht zou
gaan. Het ministerie van WVC deed in maart
het verzoek aan de gemeente om het cen
trum open te houden tot 1 januari 1995. Een
week daarna werd het 'pre-OC', omgedoopt
tot asielzoekerscentrum. Alle pre-OC's zijn
inmiddels afgeschaft door de Centrale Op
vang Asielzoekers. Door wijziging van de
naam werd het Leidse centrum geschikt voor
een langduriger verblijf van 'kansrijke asiel
zoekers'.
De gemeente ging akkoord met het ver
zoek van WVC, op voorwaarde dat er geld
zou vrijkomen voor noodzakelijke extra voor
zieningen. Wethouder sociale zaken J. Lau
rier (Groen Links) ging op zoek naar een de
pendance. De Vrouwenkliniek van het Aca
demisch Ziekenhuis, die een geschikte loca
tie leek, ging echter in vlammen op. Alterna
tieve locaties zijn tot op heden niet gevon
den. Dus blijft het dringen in de voormalige
MEAO aan de Flevoweg.
Zelfwerkzaamheid
Gevluchte Iraniërs, Irakezen, Somaliërs en
ex-Joegoslaven brengen hun dagen gelaten
wachtend door. Ze liggen 's ochtends lang in
bed, kijken 's middags naar Eurosport of
MTV. Hangen in de kantine, of lopen buiten
wat rondjes. De kinderen spelen op driewie-
lertjes in de gangen. Veel ouders zijn bang
hun kinderen buiten te laten spelen, omdat
het gebouw op een industrieterrein ligt. Het
zakelijk autoverkeer verwacht geen spelende
kinderen op straat. Enkele weken geleden is
een Afrikaans jongetje aangereden, vlak voor
de ingang van het centrum.
De directie van het centrum stimuleert de
'zelfwerkzaamheid' van bewoners. Wie dat
wil, kan zich aanmelden vqor het verrichten
van allerlei werkzaamheden in en om het ge
bouw, tegen betaling van 75 cent per uur.
Smidstra: „Dat lijkt niet veel. Maar als je per
week dertig gulden zakgeld krijgt en je kunt
daar door te werken een tientje bij leggen, is
dat toch best veel."
De afgelopen maanden zijn in totaal dertig
asielzoekers betrapt op het plegen van kleine
winkeldiefstallen in de buurt. Een paar win
keliers hebben hun beklag gedaan bij de di
rectie van het opvangcentrum. Smidstra be
schouwt het plegen van kruimeldiefstallen
als een 'vorm van aandacht vragen'. „Op zich
zijn het geen arme mensen die hier zitten.
Een pakje sigaretten kunnen ze best zelf be
talen. En verder hebben we hier te maken
met heel veel verschillende mensen. Net zo
goed als er hoogbegaafde mensen en arties
ten zitten er misschien ook criminelen tus
sen."
Politiewoordvoerder R. Blom denkt dat de
westerse overvloed voor sommige vluchtelin
gen onweerstaanbaar zijn. „Natuurlijk, stelen
is nooit goed te praten. Maar als je uit een
oorlogsgebied komt, weinig geld hebt en dan
wordt geconfronteerd met de volle schappen
van Albert Heyn, kan ik me best voorstellen
dat de verleiding groot wordt." Het meren
deel van de dertig winkeldieven is betrapt bij
het stelen van een pakje sigaretten.
Hoewel de vergrijpen betrekkelijk onschul
dig zijn, kunnen ze verstrekkende gevolgen
hebben. Een in Nederland verkregen proces
verbaal wordt meegewogen bij de beoorde
ling van de asielaanvraag en kan tot afwijzing
leiden.
Bewonerscomit
Ruim een maand geleden hebben de asiel
zoekers een bewonerscomité opgericht. Tot
de oprichting van het comité, een soort mini
atuurversie van de Verenigde Naties, werd
besloten uit onvrede over het leefklimaat in
het centrum.
De Afghaanse Kabiri Amandullah, die zich
voorstelt als vice-president van het bewo
nerscomité, zegt dat de omstandigheden in
het centrum erbarmelijk zijn. Na drie maan
den hebben veel bewoners 'nerve problems'.
Hij verwijt de leden van de directie niets, ze
doen him best. „Zij zijn afhankelijk van ho
gere instanties, en die laten het afweten."
Een oudere vrouw uit Kosovo (het Albane
se deel van Servië, Joegoslavië) zegt dat er na
de naamsverandering van het centrum niets
is veranderd. Een Arabische vrouw klaagt
over het gebrek aan voorzieningen voor kin
deren. Haar zoons van 10 en 12 jaar oud kun
nen niet naar school. „En voor de jongere
kinderen is nauwelijks opvang. Er is een crè
che, maar die is slechts één uur per dag
open. Dat is toch veel te weinig?"
Een arts uit Kosovo klaagt over de slechte
hygiëne in het gebouw. Wijzend naar de kin
deren: „Ziet u hoe bleek ze zijn? Ik voorspel
dat er epidemieën uitbreken als we hier nog
een tijd blijven zitten." Ruimte om zieken af
te zonderen van de rest, is er niet. Een kind
met waterpokken steekt dus meteen de hele
groep aan, zoals onlangs bleek.
En dan is er nog het gevaar van buitenaf,
zegt de gevluchte arts. „Vannacht om twee
uur is er een steen door het raam gegooid",
zegt hij, wijzend op een versplinterde ruit in
een van de slaapzalen. „Ik hoorde tegelijker
tijd buiten iemand 'Auslander 'raus' roepen.
Ik lag vlak onder dat raam te slapen." De
man weet niet precies wat hij van van het in
De slaapzalen van het asielzoe
kerscentrum aan de Flevoweg zijn
getooid met lakens, om nog enige
privacy te hebben.
FOTO'S LOEK ZUYDERDUIN
cident moet denken. Voor de zekerheid heeft
hij de politie gewaarschuwd.
De teleurstelling over de hele gang van za
ken is groot: het lange wachten op papieren
en betere huisvesting en de volstrekte ondui
delijkheid over de nabije toekomst.
Buurthuis
In buurthuis Merenzoom, dat sinds januari
speciaal voor vluchtelingen is ingericht, brei
den de activiteiten voor bewoners van Flevo
weg nummer 5 zich langzaam uit. Ook het
aantal deelnemers groeit langzaam maar ze
ker. Activiteitenbegeleidster S. Weekhout:
„Hier kan men rustig zitten, er is expres geen
muziek en de toiletten zijn schoon. Ze gaan
echt graag hier naar de WC, want in het cen
trum is het altijd smerig."
Weekhout stelt alles in liet werk om de
asielzoekers te helpen. „Je haalt ze natuurlijk
ook in huis. Als mensen hier zitten te janken,
kun je ze niet zomaar laten gaan. Zo ben ik
inmiddels bevriend geraakt met een Joego
slavische familie. Soms ben je heel lang bezig
om iets voor iemand te regelen. Zo heb ik het
voor elkaar gekregen dat een jongen bij UVS
mocht trainen. Een man die bij zijn vlucht
een aantal galeries achterliet, mag binnen
kort bij V&D demonstreren hoe hij, sieraden
maakt. Hartstikke leuk toch? Nou ben ik weer
op zoek naar een tweedehands tennisracket
voor iemand anders. En we zoeken nog wat
vrijwilligers voor vertalingen. Als je daar pro
fessionele krachten voor inschakelt ben je
vijftien cent per woord kwijt. Dan lopen de
kosten enorm op."
De naderende zomervakantie baart Week
hout echter zorgen. Als in de maanden juli en
augustus de beroepskrachten vrij zijn, valt al
les stil. Hoe moet het dan met de 250 asiel
zoekers? „Sommigen denken dat de hen be
loofde dependance morgen wordt geopend.
Ze hebben hun koffer ai klaar staan om te
verhuizen. Maar het zou me niet verbazen als
het nog tijden duurt voor er wat gebeurt."
Asielzoekers verrichten werkzaamheden in en om het gebouw, tegen betaling van 0,75 cent per uur.
Veel ouders durven hun kinderen niet buiten te laten spelen, omdat het opvangcentrum
op een industrieterrein ligt. Een Afrikaanse jongetje (links) is enkele weken geleden aan
gereden.
