„We waren twee ruziënde takkewijven"
En Voor De
Rest 10% Korting.
ewondering
Cultuur&Kunst
PEMLE
'Sweeney TodcT leuk en luguber
Mojo respecteert North Sea Jazz
Een lesje virtuoos voetje-vrijen
WOENSDAG 11 MEI 1994
RUYCROK.071-3
Lucebert (1924-1994)
We schrijven 1990. De Nacht
van de Poëzie in de Utrechtse
concertzaal van Vredenburg.
Met regels als 'Overal zanikt
bagger' en 'Of het van Adam is
of Abel/elk hoofd is miserabel'
weet Lucebert het onrustige
publiek, dat er al zo'n vier uur
poëzie op heeft zitten, doodstil
te krijgen. Hier staat een Nero.
Maar Rome zal niet gaan
branden. Alleen ons hart.
De Keizer der Vijftigers is
dood. 'De bevende wekker in
de borst', zoals de dichter en
schilder zijn eigen hart in een
vers eens zo treffend typeerde,
heeft het gisteren begeven.
De dood is altijd een constante
geweest in de gedichten van
Lucebert. Maar ook in zijn te
keningen, aquarellen, etsen,
gouaches en olieverven zie je
die dood telkens weer opdui
ken. De ledematen, hoofden
en bekkens van de mensen op
zijn tekeningen en schilderijen
staan vaak in een verwrongen,
onnatuurlijke stand. Zo zien
mensen eruit na een ongeluk.
Lubertus Jacobus Swaanswijk,
zoals zijn familienaam luidt,
werd in 1924 in Amsterdam
geboren, in de Jordaan, waar
zijn vader huisschilder was.
Hij groeide op in de crisisja
ren. Tijdens de bezetting, na
eind jaren dertig een korte op
leiding te hebben gevolgd aan
de Amsterdamse School voor
Kunstnijverheid, wordt hij op
geroepen voor de Arbeits-
einsatz. Hij weet onder te dui
ken.
Vier jaar na de bevrijding moet
hij als soldaat naar Indonesië.
Hij deserteert en belandt in de
gevangenis, 'naakt en alleen in
de kooien der armoede waarin
mijn kameraden slapen'. In
'Minnebrief aan onze gemar
telde bruid Indonesia', een
van zijn eerste gedichten,
klaagt hij Nederland aan en
voorspelt hij op Java 'plassen
bloed'.
Enkele jaren later sluit hij zich
aan bij de Nederlandse Experi
mentele Groep. Publikaties
van zijn gedichten volgen in
tijdschriften als 'Reflex' en
'Braak'. Hij leeft in die tijd van
de hand in de tand, 'eenzaam,
verfomfaaid en hongerig, sla
pend op de bankjes in het
Vondelpark en op de ponten
van het IJ met alleen maar
mijn stem als onderdak'. Maar
dan komen, in het kielzog van
Cobra, De Vijftigers, 'van wie
hij de belangrijkste vertegen
woordiger zal worden.
Na zijn debuut 'Triangel in de
jungle' (1951) volgen de dicht
bundels van Lucebert elkaar
snel op. In 1952 komt 'Apo
crief. De analphabetische
naam', een jaar later 'De Am-
Cabaretière Kaandorp en actrice Elzevier in nieuw stuk Paul Haenen
In deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die, hetzij direct,
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
en alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Mineke
Hage, hoofd van de begane
grond van boekhandel
Kooyker, haar
bewondering uit voor de
pinguïn. „Het gaat me niet
alleen om het beestje maar
ook om de boeken."
Ik bewonder
pinguïns. Niet alleen
het beestje maar ook
de Penguin-boeken.
Toen ik veel jonger
was, zo'n jaar of 15, meende ik
dat alle Engelstalige uitgaven
Penguins waren. Ik zat toen nog
niet in het boekenvak. Ik kwam
er later pas achter dat er meer
uitgevers waren die Engelse
boeken uitbrengen. Ik weet niet
meer precies waarom de
uitgever de pinguïn uitkoos om
zijn boek te sieren. Ik denk dat
hij het gewoon leuk vond.
Mijn eerste pinguïn kreeg ik in
1979. Dat is Guinnie, de moeder
van mijn verzameling. Ze is een
restant van een etalagewedstrijd
van de uitgever. Ik werkte toen
bij het antiquariaat van Joop
Sweris. Ik mocht daar veel met
Penguin doen. Op een gegeven
moment was er die wedstrijd. Ik
had me nogal uitgesloofd en uit
oranje papier een rij van
pinguïns geknipt en die op het
raam geplakt. Het leek net alsof
ze over de ruit liepen. Ik had het
niet erg nauwkeurig gedaan
want ik ben niet zo handig. Het
was wel duidelijk dat ik er urep
mee bezig was geweest.
Ik ging op vakantie en in
Noord-ltalië kreeg ik een
telefoontje van Joop. Ik had de
tweede prijs gewonnen, een
diner. Ik was heel teleurgesteld
want ik had veel liever de derde
prijs gehad: een stoffen pinguïn.
Dat was kennelijk zo duidelijk
Op vertoon van uw Klantenpas krijgt u voor de r
10% korhng op al onze artikelen, uitgezonderd <J
Voor PcaHe-Adressen Zie De Gouden Gids.
Pearle Is Kijkplezier.
THEATER
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
'Sweeney Todd' van Stephen Sondheim
Spel. Ernst Daniël Smid, Simone Kleinsma
e v a. Regie: Ken Caswell. Muzikale lei-
ding: Martin Waddington. Vertaling. Koen
van Dijk. Gezien: 10/5, schouwburg Lei
den. Aldaar nog te zien. vanavond.
Een bloeddorstige moordpartij
als hoogtepunt van een musical:
het ldinkt ongeloofwaardig
maar bij een schrijver/compo-
nist als Stephen Sondheim blijkt
zoiets wel degelijk mogelijk. Op
het moment dat Sweeney Todd,
de bloedbarbier van Fleet
Street, het mes op de keel van
zijn eerste slachtoffer zet, lacht
en huivert het publiek tegelij
kertijd. Het is kenmerkend voor
deze leuke en lugubere 'musical
thriller'.
Die moordpartijen komen
overigens niet zo maar uit de
lucht vallen. Door de vernuftig
opgebouwde verhaallijn worden
we als toeschouwers hierop
zorgvuldig voorbereid. Bijna
zijn we zelfs medeplichtig ge
worden, als we ons zonder gêne
vermaken om de manier, waar
op Sweeney Todd en zijn hand
langster Nellie Lovett hun zaak
jes doeltreffend en winstgevend
afhandelen.
De muzikale structuur van
'Sweeney Todd' is ingewikkeld.
Meeslepende melodietjes ont
breken ten enenmale. Tekst en
liedjes wisselen elkaar hier ook
niet op de gebruikelijke musi
cal-manier af. De muzikale lij
nen zijn grillig en dienen voort
durend het spanningselement
op peil te houden. Eigenlijk
zorgt vooral de doodnuchtere
Nellie Lovett met droogkomi
sche opmerkingen voor de ver
eiste ontspanning af en toe.
Met zo'n rol weet Simone
Kleinsma wel raad. Haar perso
nality-show van vorig seizoen
viel een beetje tegen, maar in
deze rol van pasteienbakster (en
van wat voor pasteien!) is ze
weer volledig in haar element.
Haar tegenspeler Ernst Daniël
Smid heeft het postuur, de im
ponerende stem en het acteer
talent voor een ideale vertolking
van titelpersoon Sweeney Todd.
Eind oktober vorig jaar ging
deze musical in première. Dat
de voorstelling inmiddels loopt
als een gesmeerde machinerie,
is dus niet verwonderlijk. Risico
daarvan is echter dat het spel te
routineus of mogelijk zelfs slor
dig en ongeïnspireerd kan gaan
worden. Het getuigt van profes
sionaliteit dat daarvan absoluut
geen spoor viel te bekennen.
Het speltempo ligt hoog, het or
kest onder leiding van Martin
Waddington reageert alert en
het vernuftige decor ademt een
pracht van een duistere en mys
terieuze sfeer.
Het is allemaal van wezenlijk
belang voor deze succesvolle
produktie van 'Sweeney Todd'.
CONCERT IN DE PIETERSKERK TE LEIDEN,
ZATERDAG 21 MEI A-S. AANVANG: 20.15 UUR.
ZONDAG 22 MEI A.S. AANVANG: 14.30 UUR.
Carmina Bierana - Carl Orff (o fortuna)
La Paloma Azui - Chavez Psalm 150 - Alberto Ginastera
(Nederlandse première)
Solisten: Iisette Emmink, sopraan, Marten Smeding, tenor,
Jan Paul van Spacndonck, bariton.
Groot koor van de Stichting Concerten Schola Cantorum
te Leiden. Jeugdkoor streekmuziekschool Leiden.
Randstedelijk begeleidingsorkest.
Het geheel o.l.v. Wim de Ru.
Toegangsprijs 27,50, C.J.P., K 8c O, 65+ 25,-
Kaartcn bij Uitbureau K 8c O, tel. 071-141141 of aan de zaal.
sterdamse School' en zo gaat
het maar door, met als hoog
tepunten 'Val voor vliegengod'
(1959), 'Oogsten in de Dwaal
tuin' (1981) en, in 1989.de
prachtige bundel 'Troost de
hysterische robot, Gedichten
en een oratorium'.
Als schilder debuteerde hij in
1958, met een tentoonstelling
in de Aula van de Vereniging
voor Drankbestrijding. Als Vijf
tiger was hij de enige die te
kende. Hij begon met muur
schilderingen gemaakt in
Heemskerk. Nu hangt zijn
werk over de gehele wereld.
Een van zijn imposantste wer
ken is een enorme muurschil
dering in het Letterkundig
Museum in Den Haag.
Lucebert woonde de ene helft
van het jaar in Bergen, de an
dere helft jaar in Spanje. Ge
staag bouwde hij aan zijn oeu
vre. „Kunst", zo heeft hij eens
gezegd, „is het enige redmid- s
del, want voor de rest is de
mens een secreet. Dat ben ik
met de zwarte-kousenkerk
eens. Tegenover de vele men
sen die bereid zijn om te ver
nietigen kan de kunstenaar
zijn vermogen stellen om te
Lucebert kreeg voor zijn oeu
vre vele prijzen. Om er een
paar te noemen: de P.C.
Hooftprijs, de Constantijn
Huygensprijs en de Prijs der
Nederlandse Letteren. Die
laatste prijs ontving hij uit
handen van koning Boudewijn
van België. Wie de poëzie der
Vijftigers nu leest, raakt al snel
verstrikt in een ratjetoe van
beelden. 'Woordkakkerij' is
een verwijt dat deze poëzie
heeft getroffen. Soms terecht.
Maar bij Lucebert is er altijd
wel een strofe of een regel
waarbij je denkt: zó is het en
niet anders. Hij was geen kun
stenaar die zich in zijn taal van
de lezer loszong, nee, hij reikte
die lezer in zijn poëzie de
hand. Hij probeerde hem te
ontroeren. 'Overhandig mij
brekend/de peilloze bloem
van je kus' - liet zijn regels die
je nooit-meer vergeet.
Het zou onzin zijn om te be
weren dat de poëzie van Luce
bert altijd even makkelijk te
begrijpen is. Maar altijd is er
een aanknopingspunt, een bij
na sloganachtige formulering
die je ervan overtuigt dat het
de moeite waard is om verder
te lezen. Net zo min als zijn
poëzie geheel abstract is, is
zijn beeldende werk dat. „Mijn
schilderwerk is niet abstract",-
zei hij eens. „Er'moet bij mij
altijd een bekkie in met ogen".
Lucebert is dood. Lucebert
dood? Lucebert is op weg naar
de Grote Nacht van de Poëzie.
waggelende.
Er is een tijd geweest dat mijn
omgeving dacht: Mineke en
pinguïns, dat hoort bij elkaar.
Dat is er in de loop van de tijd af
gegaan. Ik heb nu zo'n 100
dieren en dat vind ik voldoende.
Alleen ansichtkaarten verzamel
ik nog. Ook mijn band met de
uitgaven van Penguin is
minder. Vroeger kocht je zo'n
boek en je wist dat het
Brigitte Kaandorp en Ingeborg Elzevier staan komende
vrijdag en zaterdag samen op de planken van de Leidse
schouwburg. Paul Haenen schreef voor hen 'De vrouw
van de zanger', een voorstelling waarin de titelrolspeel
ster zich in het heetst van de strijd tot de zaal wendt met
de vraag: 'Vindt u het wat, tot dusverre?' 'De vrouw van
de zanger' gaat in rook op, daar staat onmiskenbaar de
cabaretière Brigitte Kaandorp. Tegelijk is ook Ingeborg
Elzevier haar vermomming kwijt. Logisch dat de grote
actrice zich gruwelijk opwindt over die dikbetaalde grap-
penmaakster die zo nodig aan het toneel moet. Tussen
beide diva's lijkt het nooit meer goed te komen.
DENHAAG DIRK WILLEM ROSIE
Maar na de voorstelling nippen
de rivales al weer gezellig aan
de rode wijn. Het moet voor een
steractrice van het grote toneel
(Elzevier was vorig jaar nog ge
nomineerd voor de Theo d'Or)
toch een stomp in de maag zijn
als de een of andere grappen-
maakster op het hoogtepunt
van de spanning de voorstelling
naar haar hand meent te moe
ten zetten. Maar nee hoor, Inge
borg Elzevier vat het allemaal
heel sportief en professioneel
op. Temeer daar Brigitte en zij
deze scène avond aan avond
spelen. En om het laatste restje
bezorgdheid weg te nemen,
zegt Ingeborg: „Het staat zo in
het script, dus ik ben erop voor
bereid."
Toch blijft het een frappant
moment. De Kaandorp-fans
gaan er echt even voor zitten,
als de cabaretière hen diep in
de ogen kijkt. Maar Brigitte buit
de situatie niet uit. „Dat mag
absoluut niet van Paul. In het
begin maakten we nog veel
meer ruzie. Dat was wel grap
pig, maar we kwamen nooit
meer in het stuk. Je zag alleen
maar twee ruziënde takkewij-
ven. Dat vond Paul te ver gaan.
Ik mocht ook niet 'trutactrice'
zeggen: het moest echt 'ouder
wetse actrice' zijn. 'Toneelmuts'
mocht ook al niet. Ik houd me
keurig aan de tekst, de laatste
tijd zeker. In het begin kreeg ik
een paar keer op mijn kop, want
ik heb natuurlijk onmiddellijk
de neiging tegen die zaal te
gaan ouwehoeren. Het is moei
lijk de balans vast te houden.
Voor hetzelfde geld sla je door
en wordt het te Kaandorp."
Brigitte Kaandorp zet een
hartverscheurende amat-
europerettezangeres neer in 'De
vrouw van de zanger'. Ze weet
hoe dat moet; op de middelbare
school was ze een verwoed
amateurtoneelspeelster („Ik
speelde altijd een hoer"). En
hoe beroemd ze ook als cabare
tière werd, ze wilde weer eens
in een toneelstuk. „Ik vertel al-
Kaandorp: „Dus ik moest heel
erg gaan doseren. Het is een
handicap, maar ook een sterk
punt. Het was een ander stuk
geworden als er vier acteurs in
hadden gestaan."
Het is duidelijk dat Paul Hae
nen aan Brigitte Kaandorp
dacht, toen hij het stuk schreef
en Angelique schiep. Die moto
riek, dat tragi-komische. Voelt
ze zich niet erg ge-typecast?
„Hé ja, nou je het zegt. Ik
mocht inderdaad geen Medea
spelen. Ergens vind ik het jam
mer dat ik de dingen doe die ik
al kan. Bij het kleren aanpassen
stond Ingeborg in allerlei span
nende tijgerpakjes en ik had na
tuurlijk weer een Tiroler jurkje
aan. Het lijkt me leuk om eens
in een bestaand stuk te spelen.
Aan de andere kant vermaak ik
me uitstekend door te doen wat
ik kan."
„Ik moet natuurlijk niet te
hoog grijpen. Ik beweer geen
top actrice te zijn. Ik ben al lang
blij dat ik me staande weet te
houden. Het is niet makkelijk.
Je moet timen, aansluiten, zui
ver zingen. Dus er valt voor mij
genoeg te leren. De mensen
moeten willen aannemen dat ik
die Angelique ben. Maar ik blijf
natuurlijk Kaandorp. Je beweegt
nu eenmaal op een bepaalde
manier. Ik laat Angelique wat
meer rechtop lopen en probeer
wat minder met die handen te
wapperen, maar ja, in het vuur
van het spel vergeet je dat wel
Directeur Leon Ramakers van Nederlands be
langrijkste popimpresariaat Mojo Concerts is
sinds begin dit jaar ook de hoogste baas van het
grootste Europese jazzfestival. Bij de presentatie
van het programma voor de negentiende editie
van dit North Sea Jazz Festival vertelde hij giste
ren de nagedachtenis aan organisator Paul
Acket te respecteren.
Voor North Sea en de ruim zestigduizend be
zoekers die ieder jaar op dit evenement afko
men, blijft alles bij het oude. Er komt geen ver
groting van het popaanbod tijdens het unieke
driedaagse festival, dat zich op 8, 9 en 10 juli in
Den Haag zal afspelen.
Het programma van editie negentien ziet er
ijzersterk uit. Na twee opmaten - het WOMAD-
festival op 6 juli en het Gala op 7 juli (in het te
ken van het 50-jarige Verve-label en gesponso-
red door KPN) - brengt het grootste Europese
evenement weer buitengewoon grote namen:
Gerry Mulligan, Herbie Hancock, Oscar Peter
son, Lionel Hampton, Natalie Cole, Pat Methe-
ny, Joe Henderson, Al Jarreau, B.B. King, Miriam
Makeba, Ornette Coleman, Wynton Marsalis,
Candy Dulfer, Maceo Parker, Al DiMeola. Van
Morrison, Max Roaxh, Betty Carter, Bobby Mc-
Ferrin en zelfs Al Green zijn in Den Haga van de
partij.
Bij de nieuwe lichting vallen de namen van
Roy Hargrove, Joshua Redman, Ben Harper,
Oleta Adams, Steve Coleman, Kenny Garrett,
Cassandra Wilson en Don Byron op. Het festival
vraagt speciale aandacht voor bigbands, jonge
tenoren en de groten uit de zogeheten Miles
Davis School.
Ramakers heeft nog twee opmerkingen op de
valreep: een dagkaart kost voortaan 80 in plaats
van 75 gulden, maar daar staat tegenover dat
het Nederlands Congresgebouw voortaan ook
bij 21.500 bezoekers per dag het bordje uitver
kocht op de deur hangt.
te horen dat Joop wat regelde
met de uitgever en ik kreeg
zowel het diner als de pinguïn.
Later toen ik bij Kooyker werkte
kreeg ik van een collega nog een
pinguïn en zo is de verzameling
begonnen.
Ik ben niet zo gehecht aan
vogels. Ik hou meer van
zoogdieren. Bij pinguïns ben ik
getroffen door de manier
waarop ze met elkaar om gaan.
Mannetje en vrouwtje zorgen
allebei voor het ei. Ze zijn heel
solidair met elkaar. Pinguïns
zijn op sociaal vlak heel
intelligent. De vorm is ook
hoogst aaibaar met die dikke
buik. En ze zijn vertederend. Je
ziet wel eens films over
Antarctica dat ze met zijn allen
op een ijsschots staan en eraf
springen. Dat is zo leuk. En dat
loopje natuurlijk, dat
tijd dat ik Paul Haenen tegen
kwam en dat hij zei: 'Zal ik een
toneelstuk voor je schrijven'.
Dat klinkt mooi. Ik weet ook
niet waarom ik nou zo graag in
een toneelstuk wilde spelen.
Het leek me leuk om met men
sen op stap te gaan."
Dit is niet het einde van
Kaandorps carrière als one wo
man. Maar voorlopig voelt ze
zich prima in dat bonte gezel
schap van een operazanger, een
balletdanser en een actrice. Egi-
dius Pluymen (Kaandorps over
spelige toneelechtgenoot) is een
goede operazanger die speelt
dat hij een slechte operazanger
is. Aan de vooravond van een
première is hij op van de zenu
wen en vindt troost bif zijn
oversekste regisseuse (Ingeborg
Elzevier). Kaandorp is de bont
en blauw geslagen, maar door
dik en dun trouwe vrouw van
de zanger.
Ingewikkeld
Het was een ingewikkeld repeti
tieproces met dit merkwaardige
combo van een operazanger,
een danser, een cabaretière en
een actrice. „Het spelen is ook
ingewikkelder", vertelt Ingeborg
Elzevier. „Brigitte heeft natuur
lijk een heel groot publiek dat
als het ware al klaar zit van 'het
is leuk en wanneer gaan we la
chen'."
THEATER
RECENSIE SUSANNE LAMMERS
Theatergroep Carver: Ware liefde. Gezien:
10/5, LAKtheater, Leiden Nog te zien:
11/5.
"Heel herkenbaar - uit verhalen
van anderen" typeerde iemand
Ware liefde van Carver. Erg veel
nieuwe inzichten doe je inder
daad niet op, maar soms- heeft
het wel wat het bekende nog
eens onder de neus gewreven te
krijgen.
Vijf vijfde wielen, drie vrou-
avond 'dansen voor alleen
staanden', zoals ze wel geadver
teerd worden in de zaterdag
krant. Na wat inleidend pluk-
mij gedoe stellen de typetjes
zich voor: de 'sorry dat ik be-
sta'-tut, de gevoelige met de ge
lukzalige glimlach die het
woord emoties uitspreekt alsof
ze van de glijbaan roetsjt, en zij
met diepgang. Aan de andere
kant de man in gala die eigen
lijk alleen maar de eenzaam
heid wil bestrijden en de on
handige, die zich over de meest
voor de hand liggende dingen
verbaast.
Deze personages spelen geen
verhaal, eerder losse scènes,
veelbetekende momenten, en
aan het einde van de avond is
men net zover als aan het be
gin, zoals meestal bij satire.
Eerst de opstartproblemen, dan
het vangen en uiteindelijk de
desillusie. Maar de machteloze
pogingen worden smakelijk ver
beeld.
Vrouwen die giechelig een
beetje samenspannen voordat
goed was. Dat durf ik
nu niet meer te
zeggen. Maar als ik
kan kiezen uit
Penguin en een
andere uitgave dan
wordt het altijd
Penguin.
Brigitte Kaandorp met danser Emest Piet in 'De vrouw van de zanger': „Bij het kleren aanpassen stond Inge
borg in allerlei spannende tijgerpakjes en ik had natuurlijk weer een Tiroler jurkje aan." foto ulbo de sitter
de hatelijkheden uitgewisseld
worden. Oefenen op dat ge
sprekje dat HEM uiteindelijk
moet vangen. Dat levert overi
gens een van de meest ontroe
rende momenten op. Beppie
Melissen speelt in haar afzichte
lijk roze jurk werkelijk de ideale
man. Maar midden in de dans
scène wordt dit gelukkige paar
gestoord door de echte prooi,
die natuurlijk totaal niet aan de
verwachtingen beantwoordt.
Een ander stel geeft een lesje
virtuoos voetje-vrijen. En welke
wraak verdient de man die jouw
lievelingsplaat boven de vlam
van het gasfornuis houdt en
hem vervolgens gebubbeld en
wel boven jouw kant van het
bed spijkert?
De accenturering van kleine
maar veelzeggende détails van
de paringsdans door woorden
en vooral gebaren maken deze
voorstelling interessant. Alleen
is dit geen voorstelling over het
menselijk baltsgedrag. Dit gaat
over de krengcrigheid van de
soort op het slagveld van de lief
de. Krijgen is de kunst niet,
maar hóuden.
(Zolang Uw Leeftijd Strek.)
