Mandela de 'grote verzoener' Strijdlied van ANC wordt Zuidafrikaans volkslied ZuiD-AFRIKA Blanke overheersing na eeuwen ten einde Mandela blijft afhankelijk van De Klerk DINSDAG 10 MEI 1994 De toespraak waarmee Nelson Mandela vorige week het presi dentschap van het 'nieuwe, demo cratische, non-raciale en non- seksistische' Zuid-Afrika accep teerde, bood inzicht in de manier waarop hij zijn ambt wil vervullen. De centrale thema's van zijn rede waren eenheid en verzoening. JOHANNESBURG P. VAN NUUSENBURG „Een door het ANC geleide regering zal alle Zuidafrikanen dienen, niet alleen de ANC-leden", zei hij. „Ik steek mijn hand uit naar de leiders van alle partijen en hun leden en vraag hun samen met ons de problemen aan te pakken waarmee ons volk wordt geconfronteerd." De eerste democratisch gekozen pre sident, die vandaag is geïnstalleerd, zal als de Grote Verzoener willen optreden, de vader des vaderlands voor iedereen, zwart en blank. Dat bleek ook uit het in terview dat hij onlangs aan de Zuidafri- kaanse Sunday Times gaf. Het was een kolommenlange verzekering aan de blanke minderheid dat ze van het nieu we bewind niets heeft te vrezen. Hij zond tegelijk een uitnodiging aan de kleinere partijen om deel te nemen aan de Regering van Nationale Eenheid, die het land de komende vijf jaar re geert. De aftredende president, de leider van de Nationale Partij F. W. de Klerk, zal in deze regering de eerste vice-presi dent zijn. De nadruk op Mandeia's rol als ver zoener zal tot uitdrukking komen in de praktijk van het presidentschap. Mande- la zal waarschijnlijk in de eerste plaats het boven de partijen staande staats- Nelson Mandela had in zijn jonge jaren (links) niet kunnen bevroeden dat hij ooit nog eens de president van Zuid-Afrika zou worden (rechts). foto archief hoofd zijn, het symbool dat niet betrok ken mag raken bij partijpolitieke klein zieligheden. De tweede vice-president, die van het ANC afkomstig is, zal de ANC-belangen in de regering van Natio nale Eenheid behartigen. Dat wil niet zeggen dat Mandeia's rol voornamelijk ceremonieel zal zijn. Hij zal zich wel de gelijk met het beleid bemoeien, maar daarin zal hij vooral de bewaker van dat beleid en bij competentiegeschillen en andere conflicten de Salomon van de re gering zijn. Van belang wordt vooral zijn relatie met de andere politieke zwaargewichten: De Klerk en de leider van de Zulu-partij Inkatha, Buthelezi. Het 'nieuwe Zuid- Afrika' is de vrucht van de samenwerking tussen Mandela en De Klerk, die daar voor vorig jaar de Nobelprijs voor de vre de kregen. Deze samenwerking is de ba sis van de regering van nationale een heid. Beide leiders hebben de afgelopen we ken, dagen en uren met de regelmaat van een repeteergeweer verklaard dat zij om wille van land en volk deze samenwer king willen voortzetten. Er is geen enkele aanleiding om aan deze bereidheid te twijfelen. Zowel Mandela als De Klerk weten dat het experiment dat het nieu we Zuid-Afrika is, gedoemd is te misluk ken wanneer hun relatie op de klippen loopt. Buitenlandse investeringen, de voorwaarde voor de economische groei waar alles van afhangt, kunnen dan ge voeglijk worden afgeschreven. Datzelfde zal gebeuren als Buthelezi alsnog besluit dat het nieuwe Zuid-Afri ka hem niet bevalt. De chief besloot twee weken geleden alsnog deel te ne men aan de verkiezingen. De resultaten voor Inkatha vallen de meeste waarne mers niet tegen. Het is nog maar zeer de vraag of Buthelezi er net zo over denkt. Buthelezi zei onlangs dat hij met Man dela wil samenwerken. Dat klinkt veel belovend. Het is alleen te hopen, dat hij zijn woord gestand doet, wanneer de za ken niet lopen zoals hij wil. Als in dit opzicht alles meezit, zal Mandela zich kunnen wijden aan de be langrijkste taak: tie wederopbouw van het land. Het ANC heeft een programma dat de grootste problemen, werkloos heid, woningnood en de crisis in het zwarte onderwijs, kan oplossen. Het plan voorziet in een miljoen huizen, 2,5 miljoen banen en tien jaar gratis onder wijs. Het programma zal de zwarte bevol king echter niet de snelle verbetering van de levensomstandigheden opleve ren, waar zij op rekent. President Man dela zal hen ervan moeten overtuigen dat de ravage van bijna vijftig jaar apart heid niet als bij toverslag zal verdwijnen. Hij is de enige die dat kan. JOHANNESBURG •JOHN CARLIN Het oude strijdlied van het ANC, NkosiSikelel'iAfrika (God zegene Afrika), is verheven tot het nieuwe volkslied van Zuid- Afrika. Het is een mooi, gedra gen lied dat veel Zuidafrikanen nog steeds tot tranen roert. Nkosi Sikelel'iAfrika is oor spronkelijk een christelijke hymne die in 1897 werd ge schreven door Enoch Sontonga, een docent aan een missie school van de methodisten in Klipsruit, Johannesburg. Hij had een prachtige stem en schreef religieuze liederen als oefenma teriaal voor zijn leerlingen. Sontonga schreef slechts één couplet in zijn moedertaal Xho- sa, de zwarte taal van Oostkaap. In de loop der jaren hebben twee andere Zuidafrikaanse schrijvers aanpassingen ge maakt en coupletten toege voegd, waardoor de huidige versie van het lied drie talen be vat. Dit is een van de redenen waarom de hymne op zwarte bijeenkomsten in heel Zuid- Afrika werd gezongen. De eerste twee coupletten zijn een mengeling van Zulu en Xhosa, twee talen die een ge meenschappelijke stam hebben en sterk op elkaar lijken (zoals Nederlands en Duits, of Spaans en Portugees). De Zulus en de Xhosas zijn de twee grootste stammen van Zuid-Afrika, ge volgd door de Sotho stam. Het derde en vierde couplet zijn in de Sotho-taal geschreven. In de jaren twintig verhief het ANC de hymne tot zijn officiële bevrijdingslied en sinds Man- dela's vrijlating in 1990 is het lied op iedere ANC-bijeenkomst gezongen..Maar het ANC heeft niet het alleenrecht op het lied. Nkosi Sikelel'iAfrika is tevens het officiële volkslied van Zim babwe, Zambia, Tanzania en Namibië, die in hun eigen taal vertaalde versies zingen. De reden dat Sontonga's hymne de grenzen van Zuid-Afrika heeft overschreden, is dat er in de tekst met geen woord over Zuid-Afrika wordt gerept. In plaats daarvan wordt God aan geroepen om heel Afrika te ze genen en de stemmen van de Afrikaanse volkeren te horen. VERTALING: MARGREET HESLINGA HAARLEM «JAN PREENEN De verwachtingen zijn hoger gespannen dan Nelson Mande- la waarschijnlijk zelf ooit zal rei ken. Nu hij als 75-jarige einde lijk de nieuwe president is ge worden van Zuid-Afrika staat hij voor de gigantische en vrijwel onmogelijke klus om aan 342 jaar blanke uitbuiting ook in de praktijk een einde te maken. De 'Zwarte Pimpernel', zoals zijn bijnaam luidt, lijkt alleen een kans van slagen te hebben als hij het niveau weet te berei ken van zijn voorganger Frede- rik W. de Merk. De laatste blan ke machthebber van Zuid-Afri ka heeft de apartheid in elk ge val in theorie volledig opge ruimd. Door het ANC te legali seren, Mandela na 26 jaar ge vangenschap vrij te laten, de noodtoestand op te heffen, de laatste apartheidswetten over boord te zetten en mee te wer ken aan het organiseren van de eerste vrije verkiezingen is De Klerk wel heel apart te werk ge gaan. Anders dan zijn voorgangers, die niet verder kwamen dan cosmetische veranderingen, heeft De Klerk in positieve zin geschiedenis geschreven. Na tuurlijk had hij de tijd mee. Toen hij in 1989 Pieter Botha opvolgde, begon het commu nisme net aan een vrije val. Daardoor verdween al snelde dreiging van een 'rood Zuid- Afrika' en kon De Klerk de blan ken wat gemakkelijker duidelijk maken dat apartheid thuishoor de in de zeventiende eeuw van 'onze' Jan van Riebeeck. Desondanks werd nog lange tijd getwijfeld aan de goede bedoe lingen van De Klerk. Hij had im mers nog wel degelijk de moge lijkheden om het verdeel-en- heerssysteem nog jaren voort te zetten. Politie en leger hadden al vaak betogingen en opstan den van zwarten (Sharpeville, Soweto)ongestraft kunnen neerslaan. Het siert hem echter dat hij uiterst consequent te werk is gegaan en zichzelf uit eindelijk vrijwillig heeft laten af zetten en de weg heeft vrijge maakt voor Mandela. De Klerk heeft zich daarmee een groot leider getoond, groter vooralsnog dan Mandela die tot nu toe vooral indruk heeft ge maakt met zijn strijd vanuit de gevangenis, zijn verzoenende taal en het in bedwang houden van de terecht ongeduldige zwarte massa. Hij zal zich nu echter moeten waarmaken ais de grote veranderaar, de Verlos ser, die van zwarten weer men sen maakt. Op dit moment is daar nog lang geen sprake van. De uitingen van apartheid zijn afgeschaft, maar de verschillen tussen blank en zwart zijn nog levens groot. Zwarten kunnen niet zo maar buiten de townships, de zwarte woonoorden, gaan wo nen. Daarvoor zijn de prijzen van de huizen elders te duur. Blanken verdienen nog altijd tien maal zoveel. Van de dui zend blanken volgen er dertig universitair onderwijs. Onder de zwarten is dat vier op de dui zend. Zwart verwacht daarin op korte termijn verbetering. De econo mie van Zuid-Afrika zal immers flink aantrekken, zo wordt voor al in die kring geredeneerd. Blij ven die veranderingen uit, dan zullen met name de jongeren (van wie velen slechts de taal van het geweld hebben geleerd) hun nu nog charismatische lei der onder vuur nemen. Veran deringen hangen echter voor een belangrijk deel af van de bereidheid van de blanken, die nu nog het bedrijfsleven be heersen, om in te leveren. Wordt te veel solidariteit van hen verwacht, dan zullen zij met hun kennis naar het bui tenland vertrqkken. Daarom is het voor Mandela belangrijk dat De Klerk als vice- president zijn baanbrekende werk wil voortzetten. Vooral hij kan de blanken duidelijk maken dat het einde van de apartheid ook geld kost. Dat is niet alleen in het belang van zwart, maar zeker ook van wit dat zelf kan meebeslissen of er wel of geen burgeroorlog in Zuid-Afrika komt. Zuidafrikaanse moeders wachten met kind DEN HAAG Met de installatie van Nelson Mandela als eerste zwarte president van Zuid-Afrika, is officieel een eind gekomen aan bijna drie ëneenhalve eeuw blanke overheersing. Eind vorige maand konden voor het eerst in de geschiedenis van Zuid-Afrika kun nen alle rassen beslissen over de toe komst van hun land. Hieronder een chro nologisch overzicht. 1652 Jan van Riebeeck vestigt op de Kaap een post voor de Verenigde Oostindische Compagnie. Vanaf 1688 arriveren Franse Hugenoten. 18de eeuw De Europese kolonisatie van de Kaap breidt zich uit. Nakomelingen uit huwelij ken tussen Hollanders, Maleise slaven en leden van de Khoisan-stam trekken naar de binnenlanden. Groot-Brittannië ver overt de Kaap in 1795 op de Hollanders. 19de eeuw De Boeren, afstammelingen van de Hol landers en andere blanke immigranten, beginnen hun Grote Trek naar het bin nenland in 1835 en komen drie jaar later aan in Natal. Daar verslaan ze de Zulu's. Natal wordt in 1843 door de Britten ver overd. In 1852 roepen de Boeren de Zuid afrikaanse Republiek uit in het huidige Transvaal en twee jaar later de Oranje Vrijstaat. 1899-1902 Boerenoorlog. Londen annexeert Oranje Vrijstaat en de Zuidafrikaanse Republiek. In 1910 wordt de Unie van Zuid-Afrika opgericht. 1912 Oprichting van het Afrikaans Nationaal leg Congres. 1913 De Native Land Act verdeelt het land gebieden voor blanken slechts 13 procent krijgen. 1948 De Nationale Partij (NP) komt aan de macht en voert het systeem van apartheid in. Raciaal gemengde huwelijken zijn ver boden en alle burgers worden naar ras in gedeeld. 1960 De politie schiet 69 mensen dood bij een anti-apartheidsbetoging in Sharpeville. Het ANC en het Pan-Afrikaanse Congres (PAC) worden verboden. ANC-leider Nelson Mandela roept in 1961 op tot de gewapende strijd. Een jaar later wordt hij opgepakt en tot levenslange gevangenis straf veroordeeld. 1976 Rellen in Soweto tegen het Afrikaans als voertaal op school leiden tot economi sche neergang en oproepen tot interna tionale sancties. De autoriteiten treden steeds harder op tegen activisten. De zwarte vrijheidsstrijder Steve Biko sterft in 1977 in een politiecel. De Verenigde Na ties stellen een wapenembargo tegen Zuid-Afrika in. 1984 Een nieuw parlement wordt geïnstalleerd met aparte kamers voor blanken, Indiërs en kleurlingen. Een protestcampagne van de anti-apartheidsbeweging leidt in 1985 tot het uitroepen van de noodtoestand. 1990 President Frederik de Klerk laat Mandela vrij en legaliseert het ANC en andere ver boden groepen. Het ANC schort de gewa pende strijd tegen het blanke bewind op. 1991 De apartheid wordt officieel afgeschaft. Regering, ANC en andere partijen sluiten een vredesakkoord en beginnen het over- democratisering en een nieuwe grondwet (Het zogenoemde Codesa-over- leg) 1992 Het ANC staakt de onderhandelingen met de regering uit protest tegen het bloedbad bij Boipatong. Ook de Zulu-beweging In katha trekt zich terug uit het Codesa- overleg. 1993 De onderhandelingen worden in april hervat en leidenvijf maanden later tot de oprichting van de Tijdelijke Uitvoerende Raad, een overgangsbestuur van de Code- sa-partijen waardoor zwarten bij de be sluitvorming worden betrokken. 15 oktober Mandela en De Klerk winnen de Nobel prijs voor de Vrede. 22 december Het laatste blanke parlement van Zuid- Afrika stemt in met de interim-grondwet. Dat voorziet in de vorming van een over gangsregering voor vijf jaar, waarin alle partijen zijn vertegenwoordigd die bij de verkiezingen meer dan vijf procent halen. 1994 KwaZulu en Bophuthatswana verzetten zich tegen de voorgenomen opheffing van de thuislanden en vormen de Vrijheidsal liantie met de Afrikaner Volksfront. Deze coalitie van extreem-rechtse blanken on der generaal Constand Viljoen eist een ei gen 'volksstaat voor de Afrikaners'. Beide groepen nemen desondanks deel aan de verkiezingen. 26-28 april Zo'n 22 tot 23 miljoen kiezers van alle be- volkinsgrocpen in Zuid-Afrika komen naar de stembus om een nieuw, demo cratisch parlement van 400 afgevaardig den en 90 senatoren te kiezen. 6 mei Het ANC behaalt een klinkende overwin ning met 62,65 procent var •9 mei Nelson Mandela wordt de eerste president van Zuid-Afrika

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 7