Mandela de 'grote verzoener'
Strijdlied van ANC wordt
Zuidafrikaans volkslied
ZuiD-AFRIKA
Blanke overheersing na eeuwen ten einde
Mandela blijft afhankelijk van De Klerk
DINSDAG 10 MEI 1994
De toespraak waarmee Nelson
Mandela vorige week het presi
dentschap van het 'nieuwe, demo
cratische, non-raciale en non-
seksistische' Zuid-Afrika accep
teerde, bood inzicht in de manier
waarop hij zijn ambt wil vervullen.
De centrale thema's van zijn rede
waren eenheid en verzoening.
JOHANNESBURG P. VAN NUUSENBURG
„Een door het ANC geleide regering zal
alle Zuidafrikanen dienen, niet alleen de
ANC-leden", zei hij. „Ik steek mijn hand
uit naar de leiders van alle partijen en
hun leden en vraag hun samen met ons
de problemen aan te pakken waarmee
ons volk wordt geconfronteerd."
De eerste democratisch gekozen pre
sident, die vandaag is geïnstalleerd, zal
als de Grote Verzoener willen optreden,
de vader des vaderlands voor iedereen,
zwart en blank. Dat bleek ook uit het in
terview dat hij onlangs aan de Zuidafri-
kaanse Sunday Times gaf. Het was een
kolommenlange verzekering aan de
blanke minderheid dat ze van het nieu
we bewind niets heeft te vrezen.
Hij zond tegelijk een uitnodiging aan
de kleinere partijen om deel te nemen
aan de Regering van Nationale Eenheid,
die het land de komende vijf jaar re
geert. De aftredende president, de leider
van de Nationale Partij F. W. de Klerk,
zal in deze regering de eerste vice-presi
dent zijn.
De nadruk op Mandeia's rol als ver
zoener zal tot uitdrukking komen in de
praktijk van het presidentschap. Mande-
la zal waarschijnlijk in de eerste plaats
het boven de partijen staande staats-
Nelson Mandela had in zijn jonge jaren (links) niet kunnen bevroeden dat hij ooit nog eens
de president van Zuid-Afrika zou worden (rechts). foto archief
hoofd zijn, het symbool dat niet betrok
ken mag raken bij partijpolitieke klein
zieligheden. De tweede vice-president,
die van het ANC afkomstig is, zal de
ANC-belangen in de regering van Natio
nale Eenheid behartigen. Dat wil niet
zeggen dat Mandeia's rol voornamelijk
ceremonieel zal zijn. Hij zal zich wel de
gelijk met het beleid bemoeien, maar
daarin zal hij vooral de bewaker van dat
beleid en bij competentiegeschillen en
andere conflicten de Salomon van de re
gering zijn.
Van belang wordt vooral zijn relatie
met de andere politieke zwaargewichten:
De Klerk en de leider van de Zulu-partij
Inkatha, Buthelezi. Het 'nieuwe Zuid-
Afrika' is de vrucht van de samenwerking
tussen Mandela en De Klerk, die daar
voor vorig jaar de Nobelprijs voor de vre
de kregen. Deze samenwerking is de ba
sis van de regering van nationale een
heid.
Beide leiders hebben de afgelopen we
ken, dagen en uren met de regelmaat van
een repeteergeweer verklaard dat zij om
wille van land en volk deze samenwer
king willen voortzetten. Er is geen enkele
aanleiding om aan deze bereidheid te
twijfelen. Zowel Mandela als De Klerk
weten dat het experiment dat het nieu
we Zuid-Afrika is, gedoemd is te misluk
ken wanneer hun relatie op de klippen
loopt. Buitenlandse investeringen, de
voorwaarde voor de economische groei
waar alles van afhangt, kunnen dan ge
voeglijk worden afgeschreven.
Datzelfde zal gebeuren als Buthelezi
alsnog besluit dat het nieuwe Zuid-Afri
ka hem niet bevalt. De chief besloot
twee weken geleden alsnog deel te ne
men aan de verkiezingen. De resultaten
voor Inkatha vallen de meeste waarne
mers niet tegen. Het is nog maar zeer de
vraag of Buthelezi er net zo over denkt.
Buthelezi zei onlangs dat hij met Man
dela wil samenwerken. Dat klinkt veel
belovend. Het is alleen te hopen, dat hij
zijn woord gestand doet, wanneer de za
ken niet lopen zoals hij wil.
Als in dit opzicht alles meezit, zal
Mandela zich kunnen wijden aan de be
langrijkste taak: tie wederopbouw van
het land. Het ANC heeft een programma
dat de grootste problemen, werkloos
heid, woningnood en de crisis in het
zwarte onderwijs, kan oplossen. Het
plan voorziet in een miljoen huizen, 2,5
miljoen banen en tien jaar gratis onder
wijs.
Het programma zal de zwarte bevol
king echter niet de snelle verbetering
van de levensomstandigheden opleve
ren, waar zij op rekent. President Man
dela zal hen ervan moeten overtuigen
dat de ravage van bijna vijftig jaar apart
heid niet als bij toverslag zal verdwijnen.
Hij is de enige die dat kan.
JOHANNESBURG •JOHN CARLIN
Het oude strijdlied van het
ANC, NkosiSikelel'iAfrika (God
zegene Afrika), is verheven tot
het nieuwe volkslied van Zuid-
Afrika. Het is een mooi, gedra
gen lied dat veel Zuidafrikanen
nog steeds tot tranen roert.
Nkosi Sikelel'iAfrika is oor
spronkelijk een christelijke
hymne die in 1897 werd ge
schreven door Enoch Sontonga,
een docent aan een missie
school van de methodisten in
Klipsruit, Johannesburg. Hij had
een prachtige stem en schreef
religieuze liederen als oefenma
teriaal voor zijn leerlingen.
Sontonga schreef slechts één
couplet in zijn moedertaal Xho-
sa, de zwarte taal van Oostkaap.
In de loop der jaren hebben
twee andere Zuidafrikaanse
schrijvers aanpassingen ge
maakt en coupletten toege
voegd, waardoor de huidige
versie van het lied drie talen be
vat. Dit is een van de redenen
waarom de hymne op zwarte
bijeenkomsten in heel Zuid-
Afrika werd gezongen.
De eerste twee coupletten zijn
een mengeling van Zulu en
Xhosa, twee talen die een ge
meenschappelijke stam hebben
en sterk op elkaar lijken (zoals
Nederlands en Duits, of Spaans
en Portugees). De Zulus en de
Xhosas zijn de twee grootste
stammen van Zuid-Afrika, ge
volgd door de Sotho stam. Het
derde en vierde couplet zijn in
de Sotho-taal geschreven.
In de jaren twintig verhief het
ANC de hymne tot zijn officiële
bevrijdingslied en sinds Man-
dela's vrijlating in 1990 is het
lied op iedere ANC-bijeenkomst
gezongen..Maar het ANC heeft
niet het alleenrecht op het lied.
Nkosi Sikelel'iAfrika is tevens
het officiële volkslied van Zim
babwe, Zambia, Tanzania en
Namibië, die in hun eigen taal
vertaalde versies zingen.
De reden dat Sontonga's hymne
de grenzen van Zuid-Afrika
heeft overschreden, is dat er in
de tekst met geen woord over
Zuid-Afrika wordt gerept. In
plaats daarvan wordt God aan
geroepen om heel Afrika te ze
genen en de stemmen van de
Afrikaanse volkeren te horen.
VERTALING: MARGREET HESLINGA
HAARLEM «JAN PREENEN
De verwachtingen zijn hoger
gespannen dan Nelson Mande-
la waarschijnlijk zelf ooit zal rei
ken. Nu hij als 75-jarige einde
lijk de nieuwe president is ge
worden van Zuid-Afrika staat hij
voor de gigantische en vrijwel
onmogelijke klus om aan 342
jaar blanke uitbuiting ook in de
praktijk een einde te maken.
De 'Zwarte Pimpernel', zoals
zijn bijnaam luidt, lijkt alleen
een kans van slagen te hebben
als hij het niveau weet te berei
ken van zijn voorganger Frede-
rik W. de Merk. De laatste blan
ke machthebber van Zuid-Afri
ka heeft de apartheid in elk ge
val in theorie volledig opge
ruimd. Door het ANC te legali
seren, Mandela na 26 jaar ge
vangenschap vrij te laten, de
noodtoestand op te heffen, de
laatste apartheidswetten over
boord te zetten en mee te wer
ken aan het organiseren van de
eerste vrije verkiezingen is De
Klerk wel heel apart te werk ge
gaan.
Anders dan zijn voorgangers,
die niet verder kwamen dan
cosmetische veranderingen,
heeft De Klerk in positieve zin
geschiedenis geschreven. Na
tuurlijk had hij de tijd mee.
Toen hij in 1989 Pieter Botha
opvolgde, begon het commu
nisme net aan een vrije val.
Daardoor verdween al snelde
dreiging van een 'rood Zuid-
Afrika' en kon De Klerk de blan
ken wat gemakkelijker duidelijk
maken dat apartheid thuishoor
de in de zeventiende eeuw van
'onze' Jan van Riebeeck.
Desondanks werd nog lange tijd
getwijfeld aan de goede bedoe
lingen van De Klerk. Hij had im
mers nog wel degelijk de moge
lijkheden om het verdeel-en-
heerssysteem nog jaren voort te
zetten. Politie en leger hadden
al vaak betogingen en opstan
den van zwarten (Sharpeville,
Soweto)ongestraft kunnen
neerslaan. Het siert hem echter
dat hij uiterst consequent te
werk is gegaan en zichzelf uit
eindelijk vrijwillig heeft laten af
zetten en de weg heeft vrijge
maakt voor Mandela.
De Klerk heeft zich daarmee
een groot leider getoond, groter
vooralsnog dan Mandela die tot
nu toe vooral indruk heeft ge
maakt met zijn strijd vanuit de
gevangenis, zijn verzoenende
taal en het in bedwang houden
van de terecht ongeduldige
zwarte massa. Hij zal zich nu
echter moeten waarmaken ais
de grote veranderaar, de Verlos
ser, die van zwarten weer men
sen maakt.
Op dit moment is daar nog lang
geen sprake van. De uitingen
van apartheid zijn afgeschaft,
maar de verschillen tussen
blank en zwart zijn nog levens
groot. Zwarten kunnen niet zo
maar buiten de townships, de
zwarte woonoorden, gaan wo
nen. Daarvoor zijn de prijzen
van de huizen elders te duur.
Blanken verdienen nog altijd
tien maal zoveel. Van de dui
zend blanken volgen er dertig
universitair onderwijs. Onder de
zwarten is dat vier op de dui
zend.
Zwart verwacht daarin op korte
termijn verbetering. De econo
mie van Zuid-Afrika zal immers
flink aantrekken, zo wordt voor
al in die kring geredeneerd. Blij
ven die veranderingen uit, dan
zullen met name de jongeren
(van wie velen slechts de taal
van het geweld hebben geleerd)
hun nu nog charismatische lei
der onder vuur nemen. Veran
deringen hangen echter voor
een belangrijk deel af van de
bereidheid van de blanken, die
nu nog het bedrijfsleven be
heersen, om in te leveren.
Wordt te veel solidariteit van
hen verwacht, dan zullen zij
met hun kennis naar het bui
tenland vertrqkken.
Daarom is het voor Mandela
belangrijk dat De Klerk als vice-
president zijn baanbrekende
werk wil voortzetten. Vooral hij
kan de blanken duidelijk maken
dat het einde van de apartheid
ook geld kost. Dat is niet alleen
in het belang van zwart, maar
zeker ook van wit dat zelf kan
meebeslissen of er wel of geen
burgeroorlog in Zuid-Afrika
komt.
Zuidafrikaanse moeders wachten met kind
DEN HAAG
Met de installatie van Nelson Mandela als
eerste zwarte president van Zuid-Afrika, is
officieel een eind gekomen aan bijna drie
ëneenhalve eeuw blanke overheersing.
Eind vorige maand konden voor het eerst
in de geschiedenis van Zuid-Afrika kun
nen alle rassen beslissen over de toe
komst van hun land. Hieronder een chro
nologisch overzicht.
1652
Jan van Riebeeck vestigt op de Kaap een
post voor de Verenigde Oostindische
Compagnie. Vanaf 1688 arriveren Franse
Hugenoten.
18de eeuw
De Europese kolonisatie van de Kaap
breidt zich uit. Nakomelingen uit huwelij
ken tussen Hollanders, Maleise slaven en
leden van de Khoisan-stam trekken naar
de binnenlanden. Groot-Brittannië ver
overt de Kaap in 1795 op de Hollanders.
19de eeuw
De Boeren, afstammelingen van de Hol
landers en andere blanke immigranten,
beginnen hun Grote Trek naar het bin
nenland in 1835 en komen drie jaar later
aan in Natal. Daar verslaan ze de Zulu's.
Natal wordt in 1843 door de Britten ver
overd. In 1852 roepen de Boeren de Zuid
afrikaanse Republiek uit in het huidige
Transvaal en twee jaar later de Oranje
Vrijstaat.
1899-1902
Boerenoorlog. Londen annexeert Oranje
Vrijstaat en de Zuidafrikaanse Republiek.
In 1910 wordt de Unie van Zuid-Afrika
opgericht.
1912
Oprichting van het Afrikaans Nationaal leg
Congres.
1913
De Native Land Act verdeelt het land
gebieden voor blanken
slechts 13 procent krijgen.
1948
De Nationale Partij (NP) komt aan de
macht en voert het systeem van apartheid
in. Raciaal gemengde huwelijken zijn ver
boden en alle burgers worden naar ras in
gedeeld.
1960
De politie schiet 69 mensen dood bij een
anti-apartheidsbetoging in Sharpeville.
Het ANC en het Pan-Afrikaanse Congres
(PAC) worden verboden. ANC-leider
Nelson Mandela roept in 1961 op tot de
gewapende strijd. Een jaar later wordt hij
opgepakt en tot levenslange gevangenis
straf veroordeeld.
1976
Rellen in Soweto tegen het Afrikaans als
voertaal op school leiden tot economi
sche neergang en oproepen tot interna
tionale sancties. De autoriteiten treden
steeds harder op tegen activisten. De
zwarte vrijheidsstrijder Steve Biko sterft in
1977 in een politiecel. De Verenigde Na
ties stellen een wapenembargo tegen
Zuid-Afrika in.
1984
Een nieuw parlement wordt geïnstalleerd
met aparte kamers voor blanken, Indiërs
en kleurlingen. Een protestcampagne van
de anti-apartheidsbeweging leidt in 1985
tot het uitroepen van de noodtoestand.
1990
President Frederik de Klerk laat Mandela
vrij en legaliseert het ANC en andere ver
boden groepen. Het ANC schort de gewa
pende strijd tegen het blanke bewind op.
1991
De apartheid wordt officieel afgeschaft.
Regering, ANC en andere partijen sluiten
een vredesakkoord en beginnen het over-
democratisering en een nieuwe
grondwet (Het zogenoemde Codesa-over-
leg)
1992
Het ANC staakt de onderhandelingen met
de regering uit protest tegen het bloedbad
bij Boipatong. Ook de Zulu-beweging In
katha trekt zich terug uit het Codesa-
overleg.
1993
De onderhandelingen worden in april
hervat en leidenvijf maanden later tot de
oprichting van de Tijdelijke Uitvoerende
Raad, een overgangsbestuur van de Code-
sa-partijen waardoor zwarten bij de be
sluitvorming worden betrokken.
15 oktober
Mandela en De Klerk winnen de Nobel
prijs voor de Vrede.
22 december
Het laatste blanke parlement van Zuid-
Afrika stemt in met de interim-grondwet.
Dat voorziet in de vorming van een over
gangsregering voor vijf jaar, waarin alle
partijen zijn vertegenwoordigd die bij de
verkiezingen meer dan vijf procent halen.
1994
KwaZulu en Bophuthatswana verzetten
zich tegen de voorgenomen opheffing van
de thuislanden en vormen de Vrijheidsal
liantie met de Afrikaner Volksfront. Deze
coalitie van extreem-rechtse blanken on
der generaal Constand Viljoen eist een ei
gen 'volksstaat voor de Afrikaners'. Beide
groepen nemen desondanks deel aan de
verkiezingen.
26-28 april
Zo'n 22 tot 23 miljoen kiezers van alle be-
volkinsgrocpen in Zuid-Afrika komen
naar de stembus om een nieuw, demo
cratisch parlement van 400 afgevaardig
den en 90 senatoren te kiezen.
6 mei
Het ANC behaalt een klinkende overwin
ning met 62,65 procent var
•9 mei
Nelson Mandela wordt de eerste
president van Zuid-Afrika