Lille het 'Utrecht CS'
van Europa
Hongaren keren temg in schoot socialisten
Brouwer had
geen andere keus
dan opstappen
Feiten &cMeningen
Tunnel nog niet interessant voor NS
VRIJDAG 6 MEI 1994
152
Gelukkig waren ze in de partijtop bepaald
niet toen de leden van Groen Links het duo
Brouwer-Rabbae verkozen boven het kop
pel Rosenmöller-Sipkes. Zowel binnen de
fractie als binnen het partijbestuur hadden
ze veel liever Rosenmöller als de nummer
één gezien. „Het verschil tussen Paul en
Ina, dat is pakweg vijf zetels", heette het
destijds in de wandelgangen in de Amster
damse partijburelen.
Maar dat was niet de enige reden. Brou
wer is opgegroeid in de CPN, een partij
waarin fijnzinnigheid nooit tot de cultuur
heeft behoord. Niet in de jaren van Paul de
Groot, maar al evenmin in de jaren zeven
tig, toen Brouwer volop actief was. En Brou
wer deed mee. Want was het- niet uitgere
kend Brouwer die kroonprins Gijs Schreu-
ders pootje lichtte?
Nestgeur blijft lang hangen. Toen Paul
Rosenmöller onverwacht met Leonie Sipkes
op de proppen kwam voor een duo-lijst
trekkerschap en daarmee Brouwers ambi
ties leek te blokkeren, toverde Brouwer Mo
hammed Rabbae uit de hoge hoed en ging
een bikkelharde strijd aan. Groen Links
moest van getuigenispartij een echte seri
euze politieke partij worden, zo had ze eer
der betoogd. Daaraan voegde ze toe dat het
duo Rosenmöller-Sipkes daarvoor te weinig
gewicht had. „Ze komen niet boven de op
pervlakte uit", zei de voormalige commu
niste. Fractievoorzitter Lankhorst was wit
heet, maar beperkte zich tot de opmerking
dat- Brouwer met die uitlatingen 'op de
grens' zat. Hoe de verhouding Brouwer-Ro-
senmöller sindsdien is, laat zich raden.
Het duo Brouwer-Rabbae faalde vervol
gens jammerlijk. De vraag is of dat nu echt
zo sterk aan Brouwer ligt. De Nijmeegse so
cioloog Roosen verklaart de tegenvallende
uitslag vooral uit het bekende gegeven dat
de PvdA altijd veel stemmen haalt op het
moment dat die partij gevaar loopt. De
bloeitijd van PPR en PSP lag vooral in de ja
ren zeventig, niet toevallig op het moment
dat de PvdA groot en sterk was. „Groen-
Links-stemmers zijn mensen die een pro
teststem laten horen als de grote linkse par
tij stemmenverlies aankan", stelt Roosen.
Al is daarmee de vraag meer dan gerecht
vaardigd of Rosenmöller en Sipkes het nu
zoveel beter zouden hebben gedaan, rele
vanter is dat Brouwer en Rabbae het slecht
hebben gedaan en dat daarmee Brouwers
politieke dromen in rook opgingen. Want
hoe zou ze nog kunnen functioneren als
fractievoorzitter? Dat zou wel kunnen - ze
ker gezien de plausibele verklaring van
Roosen voor de domper van 3 mei - maar
dan zou ze wel volop steun uit de partijtop
moeten krijgen. En zoals al opgemerkt: die
heeft ze niet, nooit gehad ook. Als ze was
doorgegaan, zou ze dus met de hete adem
van Rosenmöller in de nek vier jaar lang bij
na vleugellam hebben moeten opereren,
met de bijna-zekerheid dat vervolgens in
1998 Rosenmöller haar alsnog zou hebben
voorbijgestreefd in een nieuwe strijd om
het lijsttrekkerschap.
Ina Brouwer is daarvoor geen type. In
haar autobiografische boek Tussentijds
komt ze naar voren als iemand die net als
Wim Kok alleen voor goud gaat. Het is voor
haar bittere ironie dat Kok nu op goud lijkt
af te stevenen om precies de reden waarom
zij uit de race stapt: de voorspelde winst
van Groen Links is uiteindelijk toch in de
PvdA gebleven. Maar uiteindelijk kan er ook
maar één winnen.
SJAAK SMAKMAN
TGV en Kanaaltunnel zorgen voor nieuwe dynamiek in Noord-Frankrijk
De Noordfranse stad Lille heeft zowel in eigen land als daarbuiten te kampen met een uiterst ne
gatief imago. De Fransen zelf associëren Lille en omgeving doorgaans met regen, mist en modder.
Een regio die na de mijnsluitingen, het verdwijnen van de textiel- en de staalindustrie ernstige
economische en sociale problemen kent. Dat beeld moet hoognodig bijgesteld worden. De regio
Lille, met ruim 1,2 miljoen inwoners, is hard op weg een nieuwe Europese metropool te worden.
Een metropool die dankzij de kanaaltunnel en de TGV zeer centraal komt te liggen tussen steden
als Brussel, Londen en Parijs. Een voordeel dat de regio ten volle wil gaan uitbuiten.
De Kanaaltunnel, die vandaag officieel wordt geopend door
de Britse koningin Elizabeth en de Franse president Mitter
rand, wordt op zijn vroegst in het jaar 2002 werkelijk inte
ressant voor de Nederlandse Spoorwegen. Dan krijgen de
NS de mogelijkheid rechtstreeks de concurrentieslag met
luchtvaartmaatschappijen aan te gaan.
De spoorverbinding van Amsterdam CS naar Londen Wa
terloo kent nu nog een reistijd van bijna zeven uur en dat
zal pas veranderen als het hele traject voorzien is van een
flitslijn. Dan kan de reiziger die in Amsterdam instapt vier
uur later in het hartje van de Britse hoofdstad zijn.
De Franse, Belgische en Britse reizigers zullen wel meteen
de voordelen van de Kanaaltunnel ondervinden. De reistijd
vanuit Parijs naar de Britse hoofdstad bedraagt drie uur.
Vanuit Brussel duurt de rit een kwartiertje langer. De
spoorwegmaatschappijen van de drie betrokken landen
hebben voor het verkeer door de Kanaaltunnel het samen
werkingsverband Eurostar opgezet.
De Nederlandse Spoorwegen hebben ervoor gekozen niet
deel te nemen aan dit samenwerkingsverband. De reden
daarvoor is het ontbreken van een hoge-snelheidslijn, zo
verklaart Donald Hatch, hoofd afdeling internationale mar
keting. De Eurostar-treinstellen die geschikt zijn voor een
hoge-snelheidlijn zijn 'zeer duur' en omdat in Nederland
op het gewone spoor niet veel harder kan worden gereden,
hebben NS afgezien van de aanschaf. Overigens heeft ook
Groot-Brittannië nog geen hoge-snelheidslijn. De aanleg
daarvan zal eveneens pas in de volgende eeuw gereed ko-
Toch zullen NS tot die tijd proberen te profiteren van de-
spoorverbinding naar Londen. Op de nieuwe winterdienst-
regeling staan zes treinen per dag vanuit Brussel naar Lon
den. NS doen hun best om de aankomst van de treinen uit
Amsterdam zo nauwkeurig mogelijk te laten aansluiten om
tijdverlies te voorkomen. Verder zullen de komende jaren
met name in België stukken hoge-snelheidslijn worden
aangelegd waardoor de reistijd geleidelijk kan worden te
ruggebracht.
Hatch erkent dat de kwaliteit van de dienstverlening gezien
de lange reistijd vanuit Amsterdam naar Londen 'niet zo
denderend' is. Toch verwachten NS voldoende belangstel
ling om 'een bescheiden winst' te maken.
LONDEN ANP
Het contrast is groot. Wie het station Lille-Flandres uit
komt, staat oog in oog met het oude centrum van een
Franse provincieplaats. Wie zich vervolgens een kwart
slag naar rechts draait, schrikt even. Tweehonderd me
ter verderop wordt hét panorama beheerst door een
woud van immense bouwkranen en postmoderne to
renfiats in aanbouw. Hier verrijst het Lille van de 21ste
eeuw, een ambitieus nieuwbouwproject dat de naam
Euralille draagt.
Onder leiding van de Nederlandse architect en stede-
bouwkundige Rem Koolhaas worden hier in een haast
ongelooflijk tempo een TGV-station, een metrostation,
een tramstation, een groot winkelcentrum, een vier-
sterrenhotel, een wereldhandelscentrum, een kanto
rencomplex, een congrescentrum en enkele woonto
rens uit de grond gestampt. „Dit is momenteel het
grootste bouwproject van Europa", zo verzekert Marie
ke van Baars niet zonder trots tijdens een rondleiding
door de immense bouwput. Maarliefst 5,1 miljard
franc (1,7 miljard gulden) gaat het project kosten. En
dan praten we nog slechts over de eerste fase, die in de
loop van dit jaar voltooid dient te zijn.
De'belangstelling voor Euralille is groot. Architecten uit
heel Europa komen naar Lille om met eigen ogen te
zien wat voor fraais er onder leiding van Rem Koolhaas
uit de Noordfranse klei wordt gestampt. Voor kenners
valt er heel wat te genieten, want bouwheer Koolhaas,
die zelf overigens alleen het ovale, multifunctionele
congrescentrum bouwt, heeft een hele serie toonaan
gevende architecten voor de verschillende onderdelen
van het mega-project weten te strikken. Het fraaie, bij
na transparante TGV-station, het toekomstige kloppen
de hart van Euralille, wordt gebouwd door de vaste ar
chitect van de Franse spoorwegen, Saboya.
SPOORWEGKNOOPPUNT
Een vergelijking met Utrecht is niet vergezocht. De me-
tropool-in-wording Lille wil voor Noord-Europa wor
den wat Utrecht CS is voor Nederland: het belangrijkste
spoorwegknooppunt. De kans dat Lille het 'Utrecht CS
van Noord-Europa' wOrdt, is groot. Het toekomstige
TGV-station dat vandaag, tegelijk met de Kanaaltunnel,
officieel in gebruik wordt genomen, krijgt naar ver
wachting nog voor het einde van de eeuw 30 miljoen
reizigers per jaar te verwerken.
Het zal overigens nog enkele maanden duren voordat
de stroom reizigers via de 'Chunnel' op gang komt. De
daadwerkelijke openstelling voor het treinverkeer is
door technische problemen opnieuw uitgesteld.
Lille bevindt zich als een spin in het web van de (toe-
De toegang tot de chunnel aan Franse zijde ligt er verlaten bij. I
voorlopig geen treinen door rijden.
komstige) hoge-snelheidslijnen Amsterdam-Brussel-
Parijs, Londen-Parijs en Londen-Keulen. Hoewel niet
alle toekomstige flitstreinen in Lille zullen stoppen,
wordt het TGV-station Lille-Europa het grote over-
stapppunt in het snelle treinverkeer tussen de Noord-
Europese metropolen.
De stad en de regio hopen natuurlijk de nodige graan
tjes mee te kunnen pikken van die strategische positie.
„Dankzij die uitstekende ligging en infrastructuur
wordt de regio een buitengewoon aantrekkelijke vesti
gingsplaats voor veel bedrijven", zo weet bijvoorbeeld
Eric Gourdin zeker. Hij werkt voor de Apime, een door
de regio en de Kamer van Koophandel in het leven ge
roepen organisatie die nieuwe bedrijven moet werven.
De belangstelling is groot, als we Gourdin mogen gelo
ven.
De extra banen zijn bijzonder welkom in een regio die
de afgelopen dertig jaar de ene keiharde klap na-de an
dere te verwerken heeft gekregen. In nog geen drie de
cennia tijd verdwenen de drie grote industrietakken
waarop Noord-Frankrijk bijna een eeuw lang gedraaid
had: De kolenwinning en -verwerking, de staalindustrie
en de textielindustrie. Alleen al door de mijnsluitingen
in de jaren zestig en zeventig gingen meer dan 200.000
banen verloren. En in de staalindustrie nog eens ruim
80.000.
Toen de Franse president Francois Mitterrand en de
Britse premier Margaret Thatcher in het begin van de
jaren tachtig het historische besluit namen om de Ka
naaltunnel aan te leggen, leek het ingeslapen provincie
plaatsje Amiens als eerste in aanmerking te komen voor
een groot TGV-station. Ainiens ligt immers vrijwel in
een directe lijn tussen Londen en Parijs en tussen Parijs
en Brussel. Maar de regio Lille bracht met succes
grof geschut in stelling om de buit voor de neus van
Amiens weg te kapen.
FINANCIEEL
De SNCF ging akkoord met Lille, maar er was nog een
klein financieel akkefietje te regelen. De Franse spoor
wegen eisten een vergoeding van maar liefst 500 mil
joen franc (ruim 165 miljoen gulden) ter compensatie
van de extra reistijd (2 minuten) tussen Parijs en Brus
sel via de 'omweg' Lille.
Met hulp van de staat wisten de regionale overheid en
het regionale bedrijfsleven het enorme bedrag bijeen te
krijgen. De 500 miljoen franc zijn, zo meent vrijwel ie
dereen in de omgeving van Lille, de beste investering
ooit in de regio gedaan.
„Dankzij de TGV staat Lille dadelijk overal op de kaart",
zo, meent Eric Gourdin. Om het belang van de komst
van de TGV en de nieuwe ambities te onderstrepen, be
sloot de regio vervolgens tot de bouw van het zaken
centrum Euralille rond het nieuwe TGV-station. Ook de
vijf miljard franc die daarmee gemoeid zijn, zijn vol
gend Gourdin prima besteed. „Als deze regio één groot
manco heeft, dan is het wel het feit dat we nog steeds
een negatief imago hebbën. Of, wat bijna zo erg is: men
kent ons helemaal niet. Dankzij Euralille krijgen we be
kendheid. De opvallende moderne architectuur van
Euralille verkondigt precies de boodschap die we uit
willen dragen: dit is een zeer dynamische regio die
voortaan zijn partij mee speelt in het Europese con
cert".
PARUS HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
Met een reusachtige boor wordt het eerste gat geboord van het Franse Calais richting Folkstone
in Groot-Brittannië. De TGV (flitstrein) die door de chunnel zal razen betekent voor de stad Lille
een economische impuls. De stad die flink in de buidel heeft getast om ook een TGV-station
binnen de poorten te krijgen bevindt zich als een spin in het web van de hoge-snelheidslijnen
Amsterdam-Brussel-Parijs, Londen-Parijs en Londen-Keulen. foto archief
WIM STEVENHAGEN
De 70-jarige Gyula Erdös staat in de branden
de zon aandachtig te luisteren naar de zalven
de woorden van de Hongaarse socialisten. Op
zijn keurige grijze pak prijkt het socialistische
speldje, tegenwoordig een rode anjer. Zijn
dorst lest hij met een halve liter bier.
Een pilsje op deze warme dag kon er maar net
af, want Erdös moet rondkomen van een pen
sioen van 16.000 forint, zo'n 300 gulden. Na
tuurlijk stemt hij op de oude communisten die
zich nu tot de sociaal-democratie hebben be
keerd. „Op wie moet ik anders stemmen als ar
beider?"
Met enige weemoed denkt hij temg aan het re
gime dat hij meer dan veertig jaar heeft ge
diend als bouwvakker. „Natuurlijk hebben de
communisten fouten gemaakt, maar het was
toch niet fout dat ze veel huizen bouwden en
dat ik mijn vier kinderen goed heb kunnen op-
voeden."
Erdös staat niet alleen in zijn nostalgische mij
meringen. Volgens de opiniepeilingen stoomt
de Hongaarse Socialistische Partij (MSP) af op
een forse overwinning in de parlementsverkie
zingen van zondag. Vol zelfvertrouwen maakt
de MSP zich op voor een temgkeer in de rege
ring met of zonder lijsttrekker Hom.
De socialisten krijgen hun overwinning in de
schoot geworpen, want de Hongaren zijn te
leurgesteld. Vooral teleurgesteld in de conser
vatieve regering die de hoog gespannen ver
De leider van de Hongaarse Socialistische Partij (MSP), Gyula Hom, is gis
teravond ernstig gewond geraakt bij een verkeersongeluk. Horn liep een
hersenschudding op en raakte gewond aan zijn tweede nekwervel. De MSP,
de vroegere communistische partij lijkt bij de parlementsverkiezingen van
zondag op een grote overwinning af te stevenen. Als de partij de voorspelde
ruim dertig procent van de stemmen haalt, bestaat de kans dat de socialis
ten in het parlement meer dan vijftig procent van de zetels gaan bezetten.,
wachtingen niet heeft kunnen waarmaken. Er
dös: „Ze hebben 100.000 mensen miljonair ge
maakt, maar de helft van de bevolking is erop
achteruitgegaan."
Uit verschillende onderzoeken blijkt inderdaad
dat de ongelijkheid in Hongarije de afgelopen
jaren is toegenomen: een klein deel van bevol
king profiteert enorm van de nieuwe kansen,
maar een veel groter deel mist de boot, met
name de bejaarden en werklozen.
Zowel de conservatieve regeringspartijen en
als de liberale oppositie zijn in het defensief
gedrongen. Zij richten hun pijlen nu gezamen
lijk op de socialisten. Onvermoeibaar wijzen ze
op het gevaar van een terugkeer van de com
munisten, maar hun waarschuwingen slaan
niet aarr. De fouten van-vroeger zijn-vergeven
en vergeten.
De socialisten zijn werkelijk veranderd, verze
kert partijbons Ivan Vitanyi. De MSP wil een
beter sociaal vangnet, maar de economische
liberaliseringen of de aanvraag van het lid
maatschap van de Europese Unie staan niet
ter discussie. De oprechte vrees van bij voor
beeld de zakenwereld dat met de MSP ook de
oud-communisten weer op invloedrijke posi
ties komen, is ongegrond, meent Vitanyi.
Op de 1-meiviering is lijsttrekker Gyula Hom
de enige die even de aandacht kan vasthou
den. Ontspannen staat hij op het podium en
beantwoordt vragen uit het publiek. Een socia
listische regering zal geen terugkeer betekenen
naar het oude systeem, integendeelr'er is nog
veel teweinigveranderd'. Tegelijkertijd-verze^
kert hij dat zijn partij geen collegegeld zal in
voeren, want de universiteit moet toegankelijk
blijven voor kinderen uit gezinnen met lage in
komens.
Kritische vragen over zijn eigen communisti
sche verleden doet, Horn met speels gemak af.
Het publiek lacht wanneer hij opmerkt dat hij
weliswaar nog steeds wordt aangesproken met
'kameraad' maar dat het een hele verbetering
is vergeleken met het oude 'kameraad-exellen-
tie'.
Hom is een kleine en weinig charismatische fi
guur, maar hij boezemt duidelijk vertrouwen
in bij de Hongaren. Als minister van buiten
landse zaken speelde hij eind jaren tachtig een
hoofdrol bij de beslissing om vrije verkiezingen
te organiseren, wel omschreven als de 'zelf
moord' van de Communistische Partij. Terwijl
hij nog spreekt, verdringen de mensen zich al
rond het podium voor een handtekening, liefst
in hun exemplaar van Horns net verschenen
De 24-jarige Viktor Schmuck bekijkt de drukte
van enige afstand. Verbaasd over de terugkeer
van de socialisten is hij niet. „De huidige rege
ring is veel te conservatief en de mensen zien
dat de socialisten zijn veranderd. Zij hebben
de slimste kandidaten met de r
"ring."
BOEDAPEST THIEU VAESSEN
FORS wuRpeft-;- "i
"~~o5T5r1
sri^m m
