'Deadline legt misdaad
en ander onrecht bloot'
'Ik ben echt niet dol op gevaar'
Rtv show
'Aan hen die vielen'
WOENSDAG 4 MEI 1994
De audiovisuele kruistocht van Jaap Jongbloed
HILVERSUM TON DE JONG
Jaap Jongbloed heeft een
hekel aan onrecht. On
recht is de brandstof voor
zijn programma Deadline, dat
misdaad en misstand in kaart
brengt. Vaste uitsmijter: „Pas
goed op uzelf!"
Overhemd keurig gestreken,
boordje open. Af en toe, wan
neer hij niet in beeld is, model
leert hij zijn kuif even. Verder
geen poespas. Vrijdagavond
laat, studio 3: geroutineerd en
losjes surft Jaap Jongbloed weer
door een aflevering van Dead
line. Oftewel, zoals hij het pro
gramma steevast introduceert:
,,De daad bij het woord."
Deadline - voorheen Crime
Time - is niet zo maar een tele
visieprogramma. Het gaat over
recht en - vooral - onrecht,
maar soms heeft het ook iets
van een audiovisuele kruistocht.
Als Japanse toeristen geregeld
opgelicht worden in het hartje
van Amsterdam, zet Deadline
een gezonnebrilde Japanner
('Joe Kimoto') een honkbalpetje
op, hangt hem een klikklak voor
de buik en gordt een enorme
rugzak om zijn schouders. Dat
prototype van oriëntaalse on
schuld zet je (uiteraard met een
verborgen camera) af bij het
Centraal Station, en dan maar
zien wat er gebeurt.
Dan kost een patatje dus plot
seling tien gulden, klampen de
wildste figuren 'onze lok-Japan
ner' aan en maak je als televi
siekijker rechtstreeks mee hoe
duistere lieden in donkere ste
gen letterlijk het geld uit je zak
ken kloppen.
Benieuwd
De redactie van Deadline had
de beelden aan de Amsterdam
se VW laten zien. Die schrok
ervan, maar beloofde binnen
kort met een plan te komen om
de veiligheid van de toerist in
de hoofdstad te vergroten.
Jongbloed had vervolgens
recht in de camera geblikt en
licht smalend gezegd: ,,Ik ben
benieuwd."
,,Ik probeer de mensen geen
waarden bij te bren
gen", relativeert hij, „maar ik
vind het wèl waardevol om te
kijken of je iets kunt doen met
wat je in handen hebt. Zoals die
actie tegen die moord op de
zeehondjes (aangezwengeld
door Deadline, oogst: 50.000 re
acties, red.). Gewoon: in het
klein, mensen iets meer betrok
kenheid geven bij wat er om
hen heen gebeurt. Al is het
maar om ze alert te laten zijn op
zo'n klusjesman die de kluit be
lazert."
De eerste drie seizoenen, toen
het programma dus nog Crime
Time heette, ging het vooral
over allerlei vormen van mis
daad. Maar Crime Time wilde
maar niet het misdaadprogram
ma worden dat Jongbloed voor
ogen had gestaan. Justitie wei
gerde aanvankelijk alle mede
werking en ook de grote ont
dekkingen op het gebied van de
misdaad, de echte scoops, ble
ven uit. In plaats daarvan waren
er scoops op een ander, niet di
rect crimineel gebied: beelden
van ministeriële dienstauto's
die veel te hard reden en de
onthulling van de vernieler van
Wolkers'Auschwitz-monument,
de glazenier Ruud Smit, die zich
eigener beweging bij de redactie
meldde.
Daarom werd besloten een
andere naam te geven aan het
programma en een draai aan de
opzet te geven. Officieel wordt
Deadline nu gepresenteerd als
'het journalistieke programma
dat misdaad en ander onrecht
blootlegt en bestrijdt door mid
del van reportages', interviews
en de verborgen camera'.
Te sensationeel
„Mensen vonden het een te
sensationeel programma, Crime
Time, het had een te showy uit
straling voor een programma
over misdaad. Dat belemmerde
Daarnaast is én blijft het
moeilijk om criminele- of lou
che zaken voor een nietsverhul-
lend medium als televisie be
vestigd te krijgen. Een program
ma als Deadline kun je niet al
leen vanachter een bureautje
presenteren, weet Jongbloed:
„Je moet het ook kunnen ver
beelden, inderdaad. Gelukkig
zijn we daar al heel inventief in
geworden, om de dingen op
band of beeld te krijgen, zonder
direct in juridische problemen
te raken."
En zo trok veel leed en on
recht voorbij. Van modellenbu
reaus die hoopvolle aspirant-
modellen oplichtten en bankdi
recteuren die zich inlieten met
goudsmokkel tot dodelijke ver
keersongevallen zonder getui
gen. De Amsterdamse politie
woordvoerder Klaas Wilting ver
trouwde Jongbloed ooit toe dat
iedere minuut die op televisie
aan misdaad en criminaliteit
wordt besteed, er één te veel is,
maar daar is de programmama
ker het niet mee eens. Vreest hij
inderdaad niet dat Deadline
(v/h Crime Time) de angsten
van de samenleving bevestigt?
„Je onthoudt mensen ook
niet dat de beelden van gevech
ten in Joegoslavië. Ik vind dat
dus onzin, wat Wilting zegt. Het
gaat er niet om óf je aandacht
besteedt aan misdaad, maar
over de vórm kun je discussië
ren. En daar discussiëren we ui
teraard -ever. We proberen het
programma zo integer mogelijk
te maken, maar wel op een ma
nier die veel mensen aan
spreekt. Zeer waarheidsge
trouw, maar nooit vies en bloe
derig. Als je af en toe ziet wat
voor beelden er uit voormalig
Joegoslavië in het Journaal en in.
NOVA worden vertoond... Zo
ver gaan wij nooit, hoor. Nooit."
Uitlaatklep
Tevreden is hij persoonlijk niet
gauw, zegt hij, maar hij is dank
baar voor de inbreng van vak
broeder Peter R. de Vries, voor
heen misdaadjournalist bij De
Telegraaf, later hoofdredacteur
van AktueeU die vier jaar gele
den ook aan de wieg van het
programma stond en nu als ad
viseur zijn kennis van- en con
tacten in 'het milieu' inbrengt.
Daardoor komt veel/meer los,
heeft Jongbloed gemerkt. Zelfs
zware jongens zien televisie als
een mooie uitlaatklep, al was
het maar om wraak te nemen.
Zoals de crimineel die voor het
Jaap Jongbloed: „We proberen 'Deadline' zo integer mogelijk te maken.'
oog van de verborgen Crime Ti
me-camera een gevangenbe
waarder in de val liet lopen: de
bewaarder handelde onder
meer in wapens, en de crimi
neel vond dat dat niet deugde.
Jongbloed: „Een wonderlijke
karaktertrek. Zo'n crimineel die
dan zegt: kijk, ik ben fout, maar
zij zijn óók fout. Dat zo'n be
waarder fout zit, pikt-ie niet.
Een krom soort rechtvaardig
heidsgevoel is dat."
En zo scheert Deadline twee
wekelijks langs de grenzen van
de moraal. In toenemende mate
met eigen onderwerpen, tot te
vredenheid van Jongbloed:
„Daar ben ik trots op. Andere
programma's lopen vaak de
kranten na en brengen in beeld
wat er in de krant staat."
CNN-oorlogsverslaggever Peter Arhett:
Documentaire over oorlogsmonumenten
HILVERSUM GPD
AMSTERDAM MONIQUE BRANDT
Amerikaanse journalisten rie
pen hem ooit uit tot De Ultieme
Oorlogscorrespondent. Een
Amerikaans congreslid noemde
hem The Joseph Goebbels of
Saddam. De Spaanse journalist
Alfonso Rojo, die hem tijdens de
Golfoorlog van nabij meemaak
te, omschreef hem grimmig als
Een dwerg mei een kop die eruit
ziet of hij na de geboorte knel is
komen te zitten in de sluitklep
van de couveuse. Het moge dui
delijk zijn dat CNN-reporter Pe
ter Arnett gemengde gevoelens
oproept.
De inmiddels 60-jarige jour
nalist, die zichzelf en Ted Tur
ners TV-station CNN wereldbe
roemd maakte door als enige
Westerse verslaggever de Golf
oorlog vanuit Bagdad te ver
slaan, is er inmiddels aan ge
wend aan kritiek bloot te staan.
Aan het begin van zijn carrière
werd hij Indonesië uitgesmeten
omdat de regering niet erg inge
nomen was met de berichtge
ving van de toenmalige AP-cor-
respondent. Tijdens de Viet-
nam-oorlog werd hem verweten
dat hij het Amerikaanse rege
ringsbeleid teveel bekritiseerde.
Na de Golfoorlog in Bagdad
werd hij aangevallen, omdat hij
aan de leiband van de Iraakse
officials zou hebben gelopen.
Zelf ging hij altijd van het
standpunt uil dat hij -hoe dan
ook - zoveel mogelijk nieuws
moest brengen: „Met verslagge
ving verdien ik nu eenmaal
mijn brood."
Óm voor eens en altijd af te
rekenen met het commentaar
besloot de van oorsprong uit
Nieuw-Zeeland afkomstige Ar
nett de belevenissen uit zijn 35-
jarige loopbaan als oorlogsver
slaggever op papier te zetten.
De Nederlandse vertaling van
deze spannende autobiografie,
getiteld In de frontlinie, oorlogs
reporter van Vietnam tot Bag
dad, ligt inmiddels in de win
kels.
Veel kritiek
De verslaggever, innig vergezeld
door een jonge blonde dame, is
voor een paar dagen overgevlo
gen vanuit Johannesburg waar
hij voor zijn station de verkie
zingen verslaat. Arnett: „Na de
Golfoorlog wilde ik de wereld
duidelijk maken hoe de zaak nu
werkelijk zat. F.r was veel kritiek
omdat ik in Bagdad achterbleef.
Peter Arnett: „Met verslaggeving verdien ik nu eenmaal mijn brood.'
Sommigen vroegen zich af of ik
dood wilde. Verder waren er
mensen die zeiden dat ik niet
kon functioneren als journalist,
omdat ik werd gemanipuleerd
en gecensureerd door de Iraki's.
Ook werd mijn vakmanschap
ter discussie gesteld omdat ik in
'deze totale oorlog' de vijand
aan het woord liet. Dat was vol
gens de critici ongepast."
Arnett merkte ooit op dat hij
iemand die hij graag wil inter
viewen desnoods tot in de hel
zal volgen. Zover is het nog niet
gekomen, maar uit het boek valt
op te maken dat hij regelmatig
heel dicht in de buurt is ge
weest. Arnett is een oorlogsjour
nalist in hart en nieren. Toch
ontkent hij dat hij aan een 'oor
logsverslaving' lijdt. Volgens de
reporter is het de zucht naar
avontuur en een gedrevenheid
om de waarheid boven tafel te
halen die hem steeds rond de
aarbol doet zwerven. Dat klinkt
akelig idealistisch. „Nee, ik ben
echt niet dol op gevaarlijke situ
aties, maar ik wil mijn werk zo
goed mogelijk doen. En voor
een goed verhaal wil ik veel ris
keren, maar ik ben niet roeke
loos. Steeds vraag je jezelf af wat
je grenzen zijn, hoe ver wil je
gaan? Toen ik een tijdje geleden
in Mostar was met de TV-ploeg,
was het een chaos, de kogels
vlogen in het rond. Maar ik
voelde geen angst. Ik wist dat
het front goed afgeschermd
was. Terwijl ik er vrijwel zeker
van ben dat ik was doodgescho
ten, als ik de afgelopen week
had geprobeerd Gorazde bin
nen te komen. Watje kunt doen
heeft grenzen. Als je denkt dat
je het niet moet doen dat moet
je het ook echt niet doen."
Doorbraak
De Golfoorlog betekende voor
CNN een doorbraak op het ge
bied van wereldwijde informa
tie verstrekken. Oorlogen, con
flicten: alle ellende wordt de kij
kers nu Ia minute voorgescho
teld. Maar met de groeiende in
formatiestroom die op ons af
komt neemt ook de zorg toe dat
televisienieuws steeds meer
toegeeft aan de wensen van de
kijkers en dus steeds vluchtiger,
oppervlakkiger en vooral min
der kritisch wordt.
Arnett is het met die zienswij
ze niet eens. Informatie is infor
matie, vindt hij. „Als er een
bomaanslag in Johannesburg is
gepleegd, is het toch beter dan
meteen de beelden te brengen
dan te moeten wachten tot de
FOTO GPD
volgende dag? Ook in mijn tijd
in Vietnam probeerde je het
nieuws zo snel mogelijk te
brengen, dót is journalistiek.
Breng eerst de gebeurtenis,
daarna is het tijd voor analyses.
En die achtergronden zullen we
óók altijd blijven brengen. Net
als de interviews met de andere
partijen in een conflict: de lei
ders, de vertegenwoordigers
van het volk, de tegenstanders."
Vol vuur vertelt hij over de af
gelopen weken in Zuid-Affika.
Dat doet vermoeden dat hij
voorlopig niet van plan is rusti
ger te gaan leven.
Arnett: „In de Verenigde Sta
ten kun je als journalist tot in de
eeuwigheid doorgaan. De re
porter die ik het meest bewon
der. CBS-correspondent Mike
Wallis, heqft net een nieuw con
tract getekend. Hij is 75 jaar!
Zolang mijn gezondheid het
toelaat, ga ik ook gewoon door.
De meeste mensen die ik inter
view zoals Mandela, de Klerk en
Arafat, zijn Goddank nog steeds
ouder dan ikzelf ben. Misschien
als de mensen die ik moet inter
viewen op een gegeven mo
ment allemaal jonger zijn, dat ik
van gedachten verander."
Zulke keurige mensen, weet de
vroegere buurman nog. Heel
prettig, niets op aan te merken.
„En dat ze dan zó weg moes
ten", stamelt hij. Nu herinnert
nog slechts een gedenksteentje
aan hun lot. Een steentje aan
een anoniem huis in Bodegra
ven, het huis dat ooit van de fa
milie Gans was.
De familie Gans was joods. In
'42 kwamen zeven leden van de
familie vader, moeder en vijf
kinderen om in Duitse ver
nietigingskampen. Nietsver
moedend over hun fatale lot
waren ze met de Duitse bezetter
meegegaan, de kinderen Frou-
ke, Mirjam, Levie, Elizabeth en
Coenraad. Per bus ging het naar
Gouda, daarna met de trein
naar Westerbork. Daar wacht
ten de treinen naar de kampen
in het oosten, een weg die twee
maanden later ook hun ouders
zouden afleggen.
Het trieste verhaal van de fa
milie Gans is onderdeel van de
documentaire Aan hen die vie
len, die vanavond op zowel
RTL4 als RTU5 wordt uitgezon
den. De vertoning begint om
kwart voor acht: na een kwartier
worden de beelden twee minu
ten onderbroken om mensen de
gelegenheid te geven de geval
lenen te herdenken. Daarna
gaat de uitzending gewoon ver
der.
Aan hen die vielen vertelt drie
verhalen achter verzetsmonu-
menten en straatnaamborden.
Er zijn in Nederland vele hon
derden gedenktekens voor
Willy Lindwer, maker van 'Aan
hen die vielen': Je kunt niet zeg
gen dat de Tweede Wereldoorlog
passé is." FOTO GPD
slachtoffers uit de Tweede We
reldoorlog, maar slechts zelden
is het verhaal achter die ge
denktekens bij een groter pu
bliek bekend.
Dat geldt bijvoorbeeld het
Amsterdamse straatnaambordje
dat de naam van Gerhard Jo
seph Bedrian draagt. Bedrian
blijkt een Duitse jood te zijn ge
weest, die gevlucht na de
Kristallnachtnaar Nederland
was gekomen en actief werd in
het verzet. Hij gaf leiding aan
het vervalsen van persoonsbe
wijzen en pleegde overvallen in
SS-uniform. Naar schatting
hebben enige honderden, zo
niet duizenden mensen direct
of indirect hun leven te danken
aan Bedrian, die in juni '44 na
een vuurgevecht met de SD om
kwam in Amsterdam-Zuid.
Het derde verhaal in de docu
mentaire gaat over de zigeu
nerfamilie Franz, die in mei '44
de woonwagen in Beek (Lim
burg) moest verlaten om op
transport te worden gesteld
naar Westerbork. De burge
meester, een gekend NSB'er
volgens een nabestaande, con
fisqueerde twee violen, twee
mandolines en een accordeon.
Drie kinderen overleefden de
Duitse concentratiekampen, de
overige zes familieleden lieten
het leven. De tekst op het ge
denkteken dat in Beek ter hun
ner ere werd opgericht luidt:
'Wij lieten hen gaan'.
Producent Willy Lindwer, ge
specialiseerd in televisiepro
gramma's over de Tweede We
reldoorlog, vindt het van het
grootste belang dat omroepen
veel aandacht blijven schenken
aan de verschrikkingen in de ja
ren '40-'45. „Zolang eenderde
van de Nederlandse bevolking
de oorlog nog bewust of bijna-
bewust heeft meegemaakt, kun
je niet doen of de herinnering
aan die tijd intussen zo maar
voorbij is. Die oorlog is zó'n in
greep in de twintigste eeuw ge
weest, dat je niet kunt zeggen:
Het is nu passé, het is nu weg".
Rik Rensen, hoofd informatie
ve programma's bij RTL, onder
streept die mening. Met de her
denking van vijftig jaar bevrij
ding in '95 in aantocht denkt hij
dat publiciteit en herdenkingen
een heilzame invloed kunnen
hebben. „Kinderen op scholen
voorlichten over racisme is een
belangrijke zaak. Daar past zo'n
documentaire ook in. Je moet
het zien als een investering in
het dóórherdenken".
TV-actie RTL voor kincleifonds Unicef
'Als ouderen er een potje van
maken, is het kind de dupe'
Bij benadering
lijks vijfendertigduizend kin
deren aan de gevolgen van
honger en oorlogsgeweld. „De
TV móet daar iets aan doen",
meent RTL-programma-direc-
teur Bert van der Veer. Te be
ginnen op Bevrijdingsdag
(„Inderdaad misschien een
beetje* navrant") wordt op
RTL4 de daad bij het woord
gevoegd. Zeven weken lang
zijn diverse bekende (RTL 4-
gezichten in de weer voor het
Kinderfonds van de Verenigde
Naties, om donateurs te wer-
Eén van de presentatoren is
Peter Jan Rens. „Als volwasse
nen er een potje van maken,
zijn de kinderen daar het
slachtoffer van", zegt hij op
bezorgde toon. Vandaar dat hij
er, samen met zijn uit kinde
ren bestaande U-team, weke
lijks op uittrekt om in de stu
dio's van de grootste TV-pro-
ducenten donateurs te werven
door schoonmaakklusjes op te
knappen.
Zo is Rens met een groepje
kinderen te zien bij Viola Holt
en bij Linda de Mol. Ook be
zoekt het U-team Joop van
den Ende. De kinderen stellen
hem voor om voor een x-be-
drag z'n kantoor - overigens al
een toonbeeld van netheid -
aan kant te maken. „De on
derhandelingen gaan soms
keihard", meent Rens.
Afgezien van Rens' activitei
ten met zijn U-team worden
tijdens de uitzendingen film
pjes getoond waarin artiesten
te zien zijn in een (w)arm
oord. Rob de Nijs bezocht bij
voorbeeld een wezen- en ont
heemdenproject van Unicef in
Ethiopië, terwijl Sandra Ree-
mer afreisde naar Bolivia, waar
zij een gebied bezocht waar de
leefsituatie van indianen -
dankzij Unicef - wordt verbe
terd. Sjoukje Smit bezocht in
het kader van Kans voor een
kind Vietnam. Zij, en ook an
dere zangers en zangeressen
(Gerard Joling, Ruth Jacott en
Simone IGeinsma) die één van
de buitenlandse projecten be
zochten, zingen in de studio
een speciaal voor de actie ge
schreven lied.
Kans vooreen kind richt zich
met name op de (arme) lan
den Bolivia, Ethiopië en Viet
nam. In de zeven uitzendin
gen laten de presentatoren
zien dat hulp aan kansarme
kinderen wel degelijk zin
heeft.
Het Unicef-programma, dat
wordt geproduceerd door John
de Mol Produkties, kent ook
min of meer serieuzere onder
delen. Onder leiding van Koos
Postema (in de laatste twee
programma's Loretta Schrij
ver) nemen drie zogenaamde
captains of industry' zitting in
een panel met het oogmerk
„hun relaties over de streep te
trekken om kinderen in de
Derde Wereld te gaan steu-
Voorts zullen de
thuis en vrijwilligers van Uni
cef worden opgeroepen om in
hun eigen omgeving ludieke
acties te ontketenen. Een ver
slag zal wekelijks te zien zijn in
het Actiejournaal.
Ook RTL 5 doet mee aan de
actie. Namens dit station be
zocht schrijfster Marion Bloem
Bolivia. Haar collega Joke van
Leeuwen bezocht Unicef-pro-
jecten en Unicef-medewer
kers, terwijl Yvonne Kroonen-
berg Vietnam aandeed. Hun
bijdragen zijn wekelijks vanaf
Unicef trekt aan de bel in
verband met het grote aantal
gebieden waar op dit moment
oorlogen woeden. Volgens het
kinderfonds van de VN dreigt
de aandacht daardoor voor
kinderen de verminderen.
,',Door het grote aantal oor
logssituaties moeten steeds
meer kinderen die door het
geweld in acute noodsituaties
belanden, worden geholpen",
aldus Unicef.
Ruim twee jaar geleden
werd een soortgelijke actie ge
houden voor Unicef. Die actie,
eveneens met de titel Kans
voor een kind, werd toen door
RTL 4 samen met Veronica
uitgezonden. Dat leverde, om
precies te zijn, 61.749 dona
teurs van 25 gulden op.
(RTL4; morgenavond om
21.25 uur)
Peter Jan Rens zet zich ii
r de actie 'Kans v
