Expositie is niet voor landrotten
Anne-Wil Blankers 'gelukkig mens'
Cultuur& Kunst
Fantasie- en verdwenen
werelden bij Verhaar
Verrassende oranje-jazz
Don Braden en Joris Teepe
Henk van Ulsen verkoopt
zijn Voerman-collectie
Opera Symposion strandt op tekst van Komrij
MAANDAG 2 MEI 1994
Gratis naar Schindler's List
den haag De derde klassen van het Voorbereidend Beroepson
derwijs kunnen gratis naar Schindler's List. de film van Steven
Spielberg over de jodenvervolging in nazi-Duitsland. De Stich
ting Februari 1941 en de Stichting Fondsenwerving Militaire
Oorlogsslachtoffers en aanverwante doeleinden (SFMO) draagt
daarvan de kosten van tien gulden per plaats. United Internatio
nal Pictures (UIP) had eerder al een regeling gemaakt, waardoor
scholieren de film legen een gereduceerd tarief konden bezoe
ken. Volgens UIP hebben tot nu toe in Nederland 700.000 men
sen Schindler's List gezien.
Vredesprijs voor Spanjaard Semprun
Bonn 1 )e vredesprijs die jaarlijks wordt uitgereikt door de Duit
se boekhandels is dit jaar toegekend aan de Spaanse auteur en
ex-minister van cultuur Jorge Semprun. Hij krijgt de prijs voor
zijn gehele oeuvre: boeken, films en essays. ,,In zijn werk stelt
Semprun steeds hel vraagstuk van de politieke verantwoorde
lijkheid, de maatschappelijke problemen en de grote wagen van
onze huidige tijd aan de orde", zo verwoordde de jury de keus
voor de Spaanse auteur. De prijs wordt sinds 1950 jaarlijks uitge
reikt aan persoonlijkheden uit de literatuur, de kunstsector of
wetenschap die een bijdrage hebben geleverd aan het ideaal van
de vrede. Beroemde voorgangers van Semprun zijn Albert Sch
weitzer en de Zwitserse schrijvers Hermann Hesse en Max
Frisch.
Britse actrice Frederick overleden
los angeles De Britse actrice Lyrine Frederick Unger, de ex-
vrouw van Peter Sellers en David Frost is in haar woning in Los
Angeles overleden. Ze was 39.
Volgens de autoriteiten werd ze dood in bed aangetroffen en is
ze een natuurlijke doodsoorzaak gestorven. De filmactrice speel
de in onder andere 'No Blade of Grass' (1970) en 'Henry VIII and
his Six Wives' (1972). In de 'remake' van de klassieker 'The
Prisoner of Zenda' uit 1979 was ze de tegenspeelster van Peter
Sellers. In 1985 vyon ze een rechtszaak legen de makers van de
film 'Trail of the Pink Panther', die ze had aangespannen omdat
de film volgens haar een belediging was voor de nagedachtenis
van Sellers. De film kwam in 1982 uit, twee jaar na de dood van
Sellers, en was een montage van afgekeurde fragmenten van vijf
'PinkPanther'-films.
Fonske voor Bert Haanstra
leuven Bert Haanstra heeft in Leuven een Fonske ontvangen.
Zo noemen ze in Leuven een Oscar. De onderscheiding is een
gezamenlijk initiatief van het Vlaamse filmarchief en -museum
en het maandblad Film en Televisie. Sinds enige jaren wordt de
onderscheiding uitgereikt aan mensen, die zich van uit artistiek
oogpunt verdienstelijk hebben gemaakt in de Nederlandstalige
film-, televisie- en videowereld. Haanstra is regisseur van een
groot aantal documentaires en speelfilms. Fonske is een beeld
van een student in de binnenstad van Leuven. Het is het sym
bool voor de verbondenheid van de stad met kunst en weten
schap.
'Verlaag tarief' btw voor kunst'
Een groot aantal organisaties, waaronder de Neder
landse Federatie voor de Cinematografie (NFCL de Nederlandse
Museumvereniging (NMV) en het Werkgeversoverleg Podium
kunsten (VVOP), doet een beroep op de Tweede Kamer om nog
vóór de verkiezingen het lage btw-tarief in te voeren voor de
film, musea, het theater en de muziek. Als dat, gezien de tijd on
mogelijk is, moet de zaak in elk geval in het toekomstige regeer
akkoord worden geregeld. Verlaging van het btw-tarief van 17,5
naar 6 procent zou tussen de 45 a 60 miljoen gulden opleveren.
Nederland is het enige Europese land dat het hoge tarief han
teert voor de kunsten.
beeldende kunst
recensie. ingrid appels
Tentoonstelling 'Acht van Art Propos'
Met Susan Schildkamp, Jurjen Ravenhorst,
Marianne Benkö, Georg Hadeier, llja Wal
raven, Lina Hodoroaba en Rineke Kop Te
zien tot 20/5, do t/m zo 13-T8 uur, Gale
rie Verhaar, Schoolstraat 9, Wassenaar.
Anne-Claude Chapallaz wilde
getalenteerde - vooral buiten
landse - kunstenaars een kans
geven bekendheid op te bou
wen. Met dat doel richtte zij in
1987 galerie Art Propos op. De
Haagse galerie was een leven
beschoren tot 1993. De acht
kunstenaars die nu gezamenlijk
exposeren in Galerie Verhaar,
speelden in galerie Art Propos
de hoofdrol.
De acht hebben ieder hun ei
gen, uitgesproken stijl. Ze han
teren uiteenlopende technie
ken, en de vormgeving is naar
gelang zeer uiteenlopend,
meestal tussen figuratief en ab
stract in. Opvallend is, dat de
meesten als onderwerp öf een
speelse fantasiewereld öf een
verdwenen cultuur hebben ge
kozen.
Georg Hadeier laat zich inspire
ren door de verdwenen wereld
van de Inca's. Zijn fascinatie
hiervoor ontstond tijdens een
verblijf in Peru (waar hij op een
kunstacademie de lithografie
introduceerde). De typische In
ca-beelden en tempels zijn dui-
Eerste solo-tentoonstelling zeeschilder Jan Rynink in Katwijks Museum
Alex A. Hurst, een Engelse schrijver van zeeboeken, krijgt
ongevraagd nogal eens kunst van .zogenoemde maritime
kunstenaars opgestuurd. Gelukkig meestal per post zodat
hij tenminste tijd heeft om iets beters te verzinnen dan
'ik kan wel zien dat je je best hebt gedaan'. In Sea
History, een tijdschrift, vertelt Hurst dat zijn haft zonk
toen een Hollander hem zijn werk wilde laten zien. Na
lang dralen opende hij het portfolio en zijn ogen puilden
uit hun kassen. Zo kwam het dat die Hollander, Jan Ry
nink, al begin jaren tachtig overzee exposeerde. In het
Katwijks Museum is nu zijn eerste solo-tentoonstelling in
eigen land te zien.
Kabbelend, dreigend, wild
golvend: de zee komt in ver
schillende gedaanten op me af
gerold. Ik hoor haar nog net niet
sissen, schuimen, spatten. Die
zee met al haar gezichten heeft
Rynink jaren kunnen bestude
ren. Hij zat zo'n tien jaar op de
grote vaart en altijd ging het
schetsboek mee. Dat verklaart
dat sommige van zijn zeeën
kleuren hebben die een gewone
landrot zelden ziet zoals bij
voorbeeld het donker vuil grij-
zig-groen van het Kanaal.
Het meest in het oog sprin
gende is 'Branding in Povoa de
Varzim, Portugal'. Dat heeft niet
alleen met het formaat te ma
ken - het is één van de grootste
Het persbericht vermeldt dat de
veertig olieverven, aquarellen
en gouaches in de Voorstraat
hangen 'speciaal voor maritiem
geïnteresseerden'. Het Katwijks
Museum liegt daar geen letter
mee. Want wie als landrot daar
binnen loopt, ziet in eerste in
stantie een verzameling boten
over de muur varen. Van die
joekels van bulkcarriers en con
tainerschepen, wat minder gro
te hektrawlers en hier en daar
een bottertje. En veel zee na
tuurlijk. Ryninks olieverven over
dit onderwerp kregen zelfs een
speciale hoek in de grote zaal
van het museum.
De nevel die Rynink links op het doek heeft vastgelegd, is
bijna op je gezicht voelt.
zeegezichten - maar ook met de
kleuren: een gouden strand,
donkerblauwe zee en wit
schuim. De branding komt in
een bijna lineaalrechte lijn op
de toeschouwer afschuiven. Dat
maakt een heel onnatuurlijke
indruk. De hoge golf die zich
opmaakt om donderend naar
beneden te storten heeft Rynink
daarentegen weer razend knap
gemaakt.
Na de zeegezichten volgt de
Katwijkse hoek. 'Elisabeth' en
'Tryntje', twee zogenoemde bla
zers in sepia, zijn keurig ge
maakt en niet meer dan dat. De
uitvarende 'Rosemarie' is daar
entegen veel levendiger, aan-
sprekender zoals ze daar in een
strak zonnetje met druipers van
roest op de flank op de golven
kabbelt. De stilte zo heel 's mor
gens vroeg is bijna hoorbaar op
'Michiel' die een spiegelgladde,
witte zee tegemoet vaart.
Als niet-botenmens vind ik de
Achilles op de Thames' niet zo
bijzonder. De oranje gloed van
lucht en water van Rynink is
daarentegen weer schitterend.
Ik ben ook niet onder de indruk
van het containerschip 'Sierra
Express'. Maar de nevel die Ry
nink links op het doek heeft
vastgelegd, is zo goed gemaakt
dat je de spray van water, de
kou bijna op je gezicht voelt.
Ook de 'Achtergracht van
Spliethof is weer met fotografi
sche precisie vastgelegd maar
oogt niet spannend. Licht, lucht
en water zijn echter weer prach
tig getroffen. Rynink kan schil
deren maar waar wie niet van
boten en water houdt, is snel bij
hem uitgekeken.
Jan Rynink - Zeeschilder. Kat
wijks Museum, Voorstraat 46.
Nog te zien tot 19 juni, di t/m
za 10.00-12.00 uur en 14.00-
17.00 uur.
delijk herkenbaar neergezet in
kleine, veelkleurige litho's, die
vooral opvallen door de zeer fij
ne uitvoering. Hoewel technisch
goed, ontberen de werkjes de
sterke uitstraling die in de Inca
cultuur zelf zo overtuigend aan
wezig is. Iets wat wellicht sa
menhangt met het kleine for
maat.
De litho's van Jurjen Raven
horst hebben zeker een sterke
uitstraling. Onderwerp zijn kale
en eenzame landschappen,
waar een enkel gebouw of dier
'de surrealistische sfeer ver
hoogt. Daarnaast heeft hij hou
ten beelden gemaakt van geab
straheerde mensenfiguren, die
een wonderlijke combinatie
vormen van speelsheid en don
kere voodoo.
Het verrukkelijkste en meest
poëtische werk is van Ellen van
Toor. Haar collages zijn zo deli
caat, dat zelfs een poüoodstreep
bij haar verandert in een prach
tige zilveren lijn.
Behalve het vrolijke en dro
merige werk van Susan Schild-
kamp (die terecht ook kinder
boeken-illustraties maakt) is de
rest - Walraven, Benkö, Ho
doroaba en Kop - introverter te
noemen. Het werk van de
laatste twee is hierbij waar
schijnlijk te 'stil' om in deze ex
pressieve groep een duidelijke
plaats op te eisen.
hen aan den rijn Griezelen, genieten en lachen. Parkkunst, het traditionele kunstfestival ii
i. Op Koninginnedag kun je daar de vreemdste wezens tegenkomen.
recensie dick hermsen
Concert Don Braden/Joris Teepe Quartet.
Don Braden-tenorsaxofoon, Joris Teepe-
contrabas, Kevin Hays-piano, Cecil
Met een zacht oranje podium-
licht en een afbeelding van ko
ningin en prins-gemaal op de
achtergrond is de toon gezet.
Koninginnedag 1994 mag niet
onopgemerkt voorbij gaan.
moeten Kunstkring de Burcht
en podium Hot House gedacht
hebben. Zij sloegen de handen
ineen om een goed produkt
naar Leiden te krijgen. Nie
mand minder dan Don Braden
en Joris Teepe reageerden en
thousiast op het verzoek, om tij
dens hun Europese tour ook
Leiden aan te doen. Twee jaar
terug onmoetten ze elkaar in
The Big Apple, waar ze beiden
onderdeel uitmaakten van de
New Yorkse jazzscène. De sa
menwerking kreeg al snel ge
stalte, toen bleek dat ze met
denkbeelden en speelwijze vrij
wel op één lijn zaten. Braden
komt oorspronkelijk uit New
York. Hij speelde onder anderen
met Freddie Hubbard en Wyn-
ton Marsalis. De in Den Haag
geboren Teepe heeft als vaste
stek Amsterdam, maar brengt
het grootste deel van het jaar
door in de Verenigde Staten. Hij
kreeg les van Ron Carter en trad
op met artiesten als Slide
Hampton en Judy Niemack.
Onlangs brachten Braden en
Teepe een eerste gezamenlijke
cd 'Pay As You Earn' op de
markt. Natuurlijk veel materiaal
van deze cd tijdens dit optre
den.
De band - Kevin Havs op pia
no en drummer Cecil Brooks
completeren het kwartet - klinkt
als een hechte eenheid. De ar
rangementen zijn open en
transparant, waardoor solisten
alle ruimte krijgen hun creativi
teit de vrije loop te laten. Com
posities klinken weliswaar niet
heel vernieuwend maar toch
verrassend origineel en fris. Te
norsaxofonist Braden, pas 29
jaar oud, speelt met een mooie
heldere toon. Zijn improvisaties
bouwt hij op vanuit korte melo
dische frases. Aan elkaar geplakt
verworden de frases tot een
spannend lijnenspel, waarbij de
dissonantie niet wordt ge
schuwd. De combinatie van een
mooie toon, melodische vin
dingrijkheid en een enorme
graad van virtuositeit maken
zijn solo's buitengewoon boei
end. Contrabassist Teepe voegt
hier het zijne aan toe met een
sonore, donkerbruine klank en
een enorm gevoel voor timing.
Prachtig uit de verf komt hij in
een uiterst breekbaar duet met
de saxofonist. Zonder de hoofd
rolspelers tekort te willen doen
is het echter de totale formatie
die de nummers maken. De op-
zwependheid, zowel als het de
licate spel van de drummer en
de inventief harmonisch kleu
rende pianist dragen evenzeer
bij tot een uitermate boeiend
avondje oranje-jazz.
Acteur Henk van Ulsen gaat zijn befaamde collectie schilderijen
van de IJsselschilder Jan Voerman (1857-1941) verkopen aan de
Hannema-de Stuers Fundatie in Wijhe. Er ligt een principe-ak
koord en over de prijs is overeenstemming, maar de partijen
hebben met elkaar afgesproken over het bedrag geen nadere
mededelingen te doen.
De acteur staat erop dat zijn in 25 jaar opgebouwde collectie
van meer dan tweehonderd werken in handen van één eigenaar
blijft. Dat kan de Hannema-de Stuers Fundatie garanderen
dankzij medefinanciers.
Uitreiking Theo Mann-Bouwmeesterring
:r Schat. Regie: lan Strasfogel. Decors:
Floris Guntenaar. NedPhO o.l.v. Hans
Vonk. Gehoord: vrijdagavond. Voorstellin-
Sinds de jaren tachtig doet een
wild verhaal de ronde over
Tsjaikovski's dood. Hij zou niet
gestorven zijn aan de cholera,
zoals de doktersverklaring ons
wil doen geloven, maar hij zou
door een geheim eretribunaal
veroordeeld zijn tot de gifbeker.
Dit omdat de homoseksuele
componist zijn oog had laten
vallen op een knaapje uit de ho
gere kringen. En hoe gaat het
met geruchten? Hoe sterker
aangetoond wordt dat deze spe
culatie naar het rijk der fabelen
verwezen moet worden, des te
hardnekkiger steekt het verhaal
de kop op.
De vijfde opera van Peter
Schat, 'Symposion', die onder
grote publieke bijval vrijdag
haar wereldpremière beleefde
in het Amsterdamse Muziekthe
ater, is opgebouwd rond dit ver
haal. De makers benadrukken
dat het hier niet gaat om histo
rische juistheid, maar om fictie.
Net zo min als het in 'Amadeus'
om de historische Mozart gaal,
wordt hier de 'echte Tsjaikovski'
ten tonele gevoerd. Of, zoals re
gisseur Strasfogel het zegt: 'Het
gaat hier om gevoelens, niet om
feiten'.
Bij deze uitspraak zou ik even
stil willen staan, want daarmee
zijn we zonder omweg aange
land bij de grote zwakte van de
ze opera. In 'Symposion' wor
den de gevoelens zo expliciet
uitgesproken, getoond en ver
toond, dat de opera ten onder
gaat aan ondubbelzinnigheid.
Als toeschouwer verlaat je de
zaal zonder vragen, zonder eni
ge verwarring. Het gevoel dat de
opera veroorzaakt heet grenze
loze verveling. Het gaat bij élke
opera om gevoelens, maar wat
ons boeit in alle grote kunst is
de omweg van de vorm die
voert naar het onuitspreekbare.
In 'Symposion' wordt alles ge
zegd en befilosofeerd. Dat kan
in oratoria en passies, genres
die waarschijnlijk niet voor
niets zo populair zijn in ons
land, maar in het theater is het
dodelijk.
Dat de opera strandt, heeft
voor een groot deel te maken
met het libretto van Gerrit
Komrij. Hij heeft een tekst ge
wrocht die onzingbaar is en in
ieder geval als opera-tekst onge
schikt is. Voor voorbeelden hoe
ven we niet ver te gaan: 'Elke
zoetheid vervliedt vliegensvlug'
(regel 4). En het station (symbo
liseert de levensreis; Tsjaikovski
zeult de hele avond met een
koffer over het toneel, ja, ja), het
station is in Komrij's tekst 'een
oord, waar wielen hevig pogen
elkaar in te halen, dampend,
stuivend op elkanders hielen'.
In het programmaboekje zegt
Komrij: 'Mensen die beweren
dat het Nederlands niet zing
baar is, zijn a-musische ezels,
die denken dat het de taal is die
balkt, en niet zij'. Komrij heeft
gelijk: het is hier niet de Neder
landse taal die balkt!
Een en ander neemt niet weg
dat er toch nog wel wat moois
te zien en te horen is. Het Ne
derlands Philharmonisch Orkest
onder leiding van Hans Vonk
laat absoluut niets te wensen
over en er zitten prachtige pas
sages in de partituur. De afde
ling decorbouw en de techni
sche dienst zullen hun handen
vol hebben gehad aan het ge
compliceerde toneelbeeld. Er
staan goede zangers op het po
dium. Met name de ^merikaan
Dale Duesing levert een top
prestatie. Maar wat hebben al
deze inspanningen voor zin als
het fundament ontbreekt?
den haag •gpd
„Hier staat een gelukkig mens."
„Toch hoop ik dat ik er nog niet
ben en nog een heleboel mooie
rollen mag doen." Twee citaten
uit het dankwoord van een stra
lende Anne-Wil Blankers die
sinds gisteravond draagster is
van de Theo Mann-Bouwmees
terring. Tijdens een feestelijke
bijeenkomst in de Koninklijke
Schouwburg in Den Haag kreeg
zij dit eervolle kleinood uit han
den van Annet Nieuwenhuijzen.
„Toen ik op het cruciale punt
van te moeten kiezen was geko
men, stond ik voor het dilem
ma: of de ring geven aan die
schitterende actrice die in mijn
ogen de ideale vertolkster is van
een 'andere nieuwe stijl' of de
ring geven aan haar die ik op dit
moment de beste, de belang
rijkste, de eerste vind", zei An
net Nieuwenhuijzen in haar re
devoering. De keuze is gevallen
op Anne-Wil Blankers, omdat
zij „niet alleen een hele goede
en een hele mooie, maar ook
een groot actrice is."
In haar toespraak gericht te
gen Anne-Wil Blankers zei An
net Nieuwenhuijzen verder ook:
„Je hebt een groot en een heel
merkwaardig talent, je bezit het
vermogen, dat je ondanks je
veelzijdigheid op het toneel al
tijd herkenbaar jezelf bent, dat
kan voor acteurs een nadeel zijn
maar bij jou geeft dat een extra
dimensie, een zekere luciditeit
aan je rollen, omdat je tegelij
kertijd tocl? steeds een ander
Voordat Annet Nieuwenhuyzen de Theo Mann-Bouwmeesterring a
digen, vergewisten beide dames zich ervan of de ring wel paste.
n Anne-Wil Blankers (links) z
volstrekt geloofwaardig perso
nage leven geeft en zichtbaar
maakt."
Anne-Wil Blankers is de vijfde
actrice die draagster is van de
ring. In 1911 kreeg Theo Mann-
Bouwmeester deze onderschei
ding van de Amsterdamse bur
gerij. In 1934 gaf ze de ring door
aan Else Mauhs. In 1960 viel
Caro van Eyck de eer te beurt
deze oudste en belangrijkste to
neelonderscheiding te mogen
ontvangen. Bij testament
schonk ze die in 1980 aan Annet
Nieuwenhuijzen.
Met Hans Croiset als ceremo
niemeester is van dc overdracht
aan Anne-Wil Blankers een on
derhoudend evenement ge
maakt. Met diverse sprekers, die
heel geestig nog eens de geble
ken talenten van Anne-Wil Bl
ankers onderstreepten. Annc-
Will Blankers zelf opende de
avond en eindigde haar dank
woord met een lied.
