Byrnes ritmische orde
Theo Olof voor het laatst op
podium: Je went aan afscheid'
Cultuur Kunst
Spannende 'whodunnit' van Timdelerclub
'Vox Humana' wint
leden tijdens concert
Schone
Schijn
Een oorvijg voor Jetteke Bolten
rERDAG 30 APRIL 1994
CHEF ANNEMIEK RUYGROK, 071-356472. PLV -CHEF JAN RIJSDAM. 071-356472
Backstage live in Roelofarendsveen Zanger 'Talking Heads' debuteert als fotograaf in Leidse Galerie Stelling 1 Basterdvindt zn draai
ROFl OFARFNDSVFFN nka p pn rpfinna i' hnnds slaan rentraa j j O
poELQFARENDSVEENLokale en regionale bands staan centraal
op het 'Backstage live' festival dat morgen op de D.O.S.R.
parkeerplaats plaatsvindt. The Hot Dogs, Blue Beat. The
Fools, Big Deal, Hey Tony, Lekker Kleien. The Kings Eye en
Behind the Sofa zijn van drie uur 's middags tot midder-
jnacht te beluisteren.
Dynamische duo's op moederdag
leiden Het LVC staat zondag 8 mei, moederdag, in het te
ken van de 'Duodynamische glorie'. Tijdens deze 'Eregalerij'
worden bekende en minder bekende musici op het podium
[losgelaten. Elk duo mag 20 tot 25 minuten spelen. Het pro
gramma is ook heel geschikt voor moeders. Aanvang: 21.00
[uur. Toegansprijs: een tientje.
Strijkers kamermuziekdag
leiden» De Streekmuziekschool Leiden Omstreken houdt
op 4 juni een strijkers kamermuziekdag, ledereen die een
strijkinstrument bespeelt en nieuwsgierig is naar zijn eigen
mogelijkheden kan zich aanmelden. Een inschrijfformulier
is af te halen bij de school, rapenburg 22, leiden. Inschrijf
kosten bedragen vijf gulden. Het is het beste de inschrijffor
mulieren zo snel mogelijk in te leveren om snel ensembles
te kunnen vormen. Voor meer informatie is telefoonnum
mer 071-141041 beschikbaar.
Nominaties Buddingh-poëzieprijs
Rotterdam De jury van de C. Buddingh'-prijs 1994 voor
nieuwe Nederlandse poëzie heeft voor de prijs drie debu
tanten genomineerd. Het zijn Lucas Hüsgen met de bundel
'Nevels orgel' (1993), F. van Dixhoorn met 'Jaagpad. Rust in
de Tent. Zwaluwen vooruit' (1993) en L.F. Rosen met 'Adel'
(1994). De Buddingh'-prijs, 2500 gulden groot, zal dit jaar op
18 juni, de tweede dag van het 25ste Poetry International, in
Rotterdam worden uitgereikt. De jury bestond uit Rein
Bloem, Gerrit Kouwenaar en Simon Vinkenoog. Beoordeeld
zijn poëziebundels die sinds vorig jaar maart zijn versche-
Portugees ballet in Muziektheater
Amsterdam Het Portugese Ballet Gulbenkian, dat zowel
klassiek als modern ballet op het repertoire heeft, komt voor
het eerst naar Nederland. Voorstellingen zijn er op zondag
1woensdag 4 en donderdag 5 mei in het Amsterdamse Mu
ziektheater. aln het programma is onder meer een ballet
van de van oorsprong Nederlandse choreograaf Vasco Wel
lenkamp opgenomen.
Gestileerde neurose: zo zou jè het oeuvre van David Byr
ne kunnen karakteriseren. De breekbare zanger van 'Tal
king Heads' heeft zich sinds zijn eerste top 40-hit 'Psycho
Killer' (1977) ontwikkeld tot een universeel kunstenaar.
Maar door al zijn werk is steeds die rode draad blijven lo
pen van het verlegen jongetje uit de Amerikaanse
middle-class, dat zich tot het uiterste moet inspannen
om zijn zenuwen onder controle te houden.
series die hij sinds het eind van
de jaren '70 maakt.
Byrne begon te fotograferen tij
dens tournees met Talking
Heads. Met een polaroid-came-
ra registreerde hij de inrichting
van de hotels waarin hij was op
gesloten: getuigenissen van de
claustrofobie van een goedbe-
waakte superster, die de benau
wenis probeert te ontvluchten
door te mediteren op eenvoudi
ge details, zoals verchroomde
kranen, neon-lampen en glad-
gepleisterde muren.
De foto's van David Byrne
vertonen dezelfde obsessie voor
hypnotiserende herhalingen en
ritmische orde als zijn muziek.
En net als Byrne het liefst in
smetteloze palcken op het podi
um verschijnt, zijn ook de foto's
zeer nauwgezet afgewerkt tot
bijna steriele series, met een af
gemeten eenheid in onderwerp
en kleurstelling.
Iri zijn meest recente foto's is
de aandacht voor details gerin
ger. Nu richt hij zich op au
towrakken, jong gestorven ido
len en kleinburgerlijke wonin
gen in Amerikaanse voorsteden.
De angsten die hem altijd al
achtervolgden, lijken onveran
derd. Byrne blijft ze bestrijden
met zijn overstelpende creativi-
leiden onno schilstra
Als popmuzikant onder
scheidde Byrne zich steeds van
zijn collega's door zijn intellec
tuele inslag en zijn talent voor
vernieuwing. Begonnen als stu
dent aan de kunstacademie,
wist hij de clichés van de rock
roll al snel te overwinnen en
verschafte zich toegang tot de
avant garde van serieuze mu
ziek en beeldende kunst. Hij
werkte samen rnet componist
Philip Glass en met geluidskun
stenaar Brian Eno. In 1987 won
hij een Oscar voor zijn bijdrage
aan de muziek van Bertolucci's
film 'The last Emperor'.
Eerder dit jaar had de Belgi
sche galerie Transit in Leuven
de eer om voor het eerst werk
van David Byrne als beeldend
kunstenaar in Europa te presen
teren. Zonder de gebruikelijke
bemiddeling van agenten of
tussenpersonen werd contact
gelegd met Byrne, die vervol
gens zelf de plaats uitkoos waar
hij zijn Nederlandse debuut
wenste te maken. Dat werd
geen trendy galerie in Amster
dam, maar de Leidse galerie
Stelling. Tot en met 29 mei is
daar een keuze te zien uit foto-
David Byrne bestrijdt zijn angsten met zijn overstelpende creativiteit.
teit. Die indruk wordt bevestigd
bij het beluisteren van zijn
nieuwste CD, die binnenkort
uitkomt en waarvan hij onge
twijfeld werk zal vertolken op 21
mei, wanneer hij optreedt tij
dens het Drum Rhythm Festival
in Amsterdam. Met muziek of
recensie»susanne lammers
Een 'whodunnit' met Miss Marple in de
hoofdrol, denk je als de korte inhoud leest
van Misdaad aan het meer. Plaats van han
deling is een voormalig toevluchtsoord voor
smokkelaars boven op de rotsen aan het
meer. De heer des huizes is omgekomen
door een ongeluk. Zijn dochter zat aan het
stuur en raakte verlamd. Haar depressieve
buien maken een voortdurende oppas
noodzakelijk en dè zoveelste verpleegster is
Zuster Pepper, een wat oudere dame met
een voorliefde voor detective-romans. Zij
weet het vertrouwen te winnen van stief
moeder en dochter, maar niet van de huis
houdster.
Het meisje gaat, mede door toedoen van
de jonge dokter die de brave huisarts tijde
lijk vervangt, een stuk vooruit. Zelfs alle on
gelukken, moorden en lijken die elkaar dan
in hoog tempo verdringen, brengen geen
terugslag te weeg. Maar hoe zit dat nu en
wie probeert wie uit de weg te ruimen? Is
het ongeluk dat vader en dochter trof, ei
genlijk wel een ongeluk geweest?
Het was geen gek idee van de Timdeler
club om een taart uit te loven voor degene
die in de pauze al wist wie de dader was. De
ontknoping liet tot in de laatste scène op
zich wachten. De huishoudster Jenny (Ag
nes Ouwerkerk-v/d Blij) zaaide met myste
rieuze praatjes verwarring. De wel heel jon
ge weduwe (Auke Krispijn) leek een verhou
ding te hebben met de brave huisarts
(Tjeerd van Wijk) en had voldoende motie
ven om het op dochter Ellen (Jolanda van
Gorkum) gemunt te hebben. Die had weer
een verbond met de jonge dokter (Robert
Emmen) gesloten. Alleen de verpleegster
(Riet Krispijn-de Wolf) was niet verdacht.
Het stuk was niet groots, en kwam pas pal
voor de pauze werkelijk op gang. Ook het
toneelbeeld was, hoewel goed verzorgd,
nogal statisch. Alles hing dus van de acteurs
af. Riet Krispijn speelde haar dankbare rol
het meest overtuigend. De geruststellende,
nieuwsgierige verpleegster die, naarmate de
ontknoping dichterbij komt, steeds minder
Miss Marple is en steeds meer in verwarring
raakt.
Ook Agnes Ouwerkerk, jammer dat zij
haar geneus in andermans zaken al voor de
pauze met de dood moest bekopen, zette
een overtuigende toverheks neer. Alle spe
lers wisten tot het einde toe de spanning
erin te houden door natuurlijk spel en grote
inzet.
recensie» wunand zeilstra
'Doodgewoon', cabaretprogramma van
en door cabaretduo 'Basterd' Eindregie
Willem van de Sande Bakhuyzen Gezien
29/4. Kapelzaal. Leiden
De openingsscène is bijna ge
waagd te noemen. Twee begra-
fisondernemers verschijnen
met een heuse doodkist op het
toneel. Letterlijk boven de kist
ontwikkelt zich tussen beide he
ren een discussie over de vraag,
wat nu eigenlijk vreemdgaan is.
Praatjes voor aan de bar worden
hier dus in de context van een
begrafenis geplaatst.
Het thema 'doodgaan' en
licht-absurde wendingen in de
conversatie zijn kenmerkend
voor het programma 'Doodge
woon' van cabaretduo 'Basterd',
bestaande uit Onno Innemee
en Robert Spaapen. Tijdens de
eerste scène doen ze betrekke
lijk weinig met de doodkist. Pas
aan het eind van de voorstelling
krijgt dit attribuut een functio
nele betekenis. Innemee en
Spaapen laten dan twee ge
hoorgestoorde goochelaars een
variant spelen op het doorge
zaagde meisje. Vooral laatstge
noemde scène maakt duidelijk,
waar de sterke punten van On
no Innemee en Robert Spaapen
liggen. De grap wordt langzaam
opgebouwd. Met hun stevig
aangezette gezichtsmimiek
mikken zij op de gulle lach om
er dan, een licht-ontroerende
draai aan te geven.
Een dergelijk opbouw kost
tijd. Als de scène slaagt, is dat
geen bezwaar. Helaas zitten er
in het programma nog een paar
momenten, waarop deze pro
grammaformule zich tegen hen
keert.
Na de landelijke première be
gin dit jaar schreef de ene krant
dat het duo een grote sprong
voorwaarts had gemaakt, terwijl
een ander juist in hetzelfde pro
gramma maar weinig vooruit
gang kon bespeuren. Hoe dit
ook zij. hun thuiswedstrijd
('Basterd' is immers een Leids
duo) speelden Onno Innemee
en Robert Spaapen heel ont
spannen. Ze geven de indruk,
dat zij voor zichzelf met deze
vorm van cabaret hun draai ge
vonden hebben. Alleen moeten
ze nu nog naar een constanter
niveau groeien.
met beelden, keer op keer be
vestigt Byrne zijn image: hij is
en blijft die paranoïde moorde
naarvan zijn eigen psychosen.
'David Byrne, Photoworks' is
tot 29 mei te zien bij Stelling
Gallery, Kruisstraat lb, Leiden,
do-zo 14-17 uur.
Van Marion dat in de loop van
het concert van al dat vreemds
niets meer te merken was. En
dat was mooi meegenomen
want Vox Humana wil leden
werven. Dat lukte al in de pauze
toen enkele mensen zich
schuchter kwamen opgeven.
In het meer serieuze gedeelte
voor de pauze én in de lichtvoe
tige nummers erna was de toon
van het koor opgewekt en
voortvarend. Er werd in een pit
tig tempo gezongen, en een
echte homogene klank ont
stond in de drie delen uit de
Deutsche Messe van Franz
Schubert, voluit gezongen of
heel ingetogen, fiuisterzacht.
Ontzettend leuk weerklonken
de nostalgische Harry Belafon-
te-songs. lekker ritmisch, mooi
gescandeerd in 'O, Island in the
sun'. Veel solistisch werk van Li-
zette F.mmink die met haar ne-
gro-spirituals en de Walt Dis
ney-melodieën het hart van
menig luisteraar stal.
Dit concert zou niet zo hecht
aaneen gesmeed zijn als Addie
de Jong niet zo beheerst en
prettig had begeleid op de vleu
gel (niet te hard, niet te over
heersend) en een paar aardige,
beetje slordige, improvisaties
leverde op orgel en piano.
recensie»lidy van der spek
Kennismakingsconcert door het Rijnlands
Chr Mannenkoor 'Vox Humana' o.l.v
Peter Bontje Medewerking: Lisette Em-
mink-sopraan. Addie de Jong; orgel/pia
no. Gehoord op 29 april in Het Anker te
Hazerswoude-Rd.
Aan de vooravond van Konin
ginnedag gaf het Rijnlands Chr.
Mannenkoor "Vox Humana' een
kennismakingsconcert in het
Anker. Dat was voor het koor
reden genoeg om met een ge
bed voor de Koningin te ope
nen. het 'Domine. salvam fac
Reginam nostram' van A. Gie-
sen. Nog een beetje te uitbun
dig werd er gezongen, maar het
koor moest aan twee omstan
digheden wennen: het voor 't
eerst zingen in de grote zaal van
het Anker, en wat nog belangrij
ker was: inplaats van hun zeer
vertrouwde dirigent. Sander van
Marion, stond wegens ziekte
daar nu ineens Peter Bontje,
een lang niet onbekend figuur
in de zangerswereld, maar
toch..
Bontje dirigeerde overigens
voortreffelijk en het koor is zo
goed gedrild (in de meest posi
tieve zin van het woord) onder
n nieuwe lente, een nieuw
luid, zult u gedacht hebben
het aantreden van het
ïuwbakken college van B en
Dat valt tegen. Vroeger was
nog gewoon dat een vers ge-
eentebestuur een collegepro-
amma presenteerde met zijn
innen voor de komende ja-
n. Maar in dit 'Kreatief met
rk'-tijdperk heet zoiets een
sisdocument.
legegeven: Er is een hele pagi-
uitgetrokken voor de cultuur,
aar om nu te zeggen: gut, gut,
it een mooie plannen! En wat
n interressante contouren
ie!t het college uitgezet voor
n meerjarig kunstbeleid. Nou,
'e.
euws bevat het stuk niet.
■nnelijk is de cultuurwethou-
ir in spé, tijdens al die maan-
in onderhandelen, op niet één
euwe gedachte gekomen,
elbeschouwd hadden ze dus
't zo goed Catherine Keyl tot
adsbestuurder kunnen bom-
irderen. Niet dat ik nu meteen
il beweren dat cultuurwethou-
:r Pex Langepberg geen ver
and heeft van kunst. Kijk, je
eet natuurlijk nooit wat die
an thuis op de schoorsteen-
antel heeft staan. Ik kan er
el naar raden. Maar, daar gaat
et nu niet om.
foar het om gaat is: hoe komen
e die vier jaar door? Plannen
ülen worden ontwikkeld om
edel ijk museum De Lakenhal
in de kant van de Lammer-
iarkt uit te breiden, staat er in
et kurkdroge basismateriaal
ui het college. Maar dat wisten
e al. We weten alleen nog niet
anneer de eerste paal de
ond in gaat, en dat vermeldt
et epistel niet.
och staat in het stuk nog een
eel opmerkelijk zinnetje met
etrekking tot het stedelijk mu-
lum: 'Restauratie van wat we
illen behouden is belangrijker
an de aanschaf van heden-
aagse kunst', schrijft het colle-
e. Een lelijk conservatief trekje
van de dame en heren, dacht ik
zo. Maar, wat bedoelt het colle
ge nu precies met die opmer
king? De geldbuidels voor on
derhoud en die voor aankoop
van moderne kunst zijn immers
strikt gescheiden. Is er niet
meer genoeg voor allebei? Moet
directeur Bolten van De Laken
hal zich straks als een bedelaar
gedragen om bij het regenten
dom nog wat geld los te peute
ren voor een nieuw schilderij
tje?
Eerlijk gezegd denk ik wel te
weten wat er achter zit. De poli
tici hebben aan Boltens aanko
pen van moderne kunst natuur
lijk net zo de pest als aan de
nuttige cadeau's waarmee de
ooms en tantes vroeger op hun
verjaardag kwamen aanzetten.
Het college geeft Jetteke Bolten
daarom een stevige oorvijg en
kiest partij voor Floris Verster
en Jan van Goyen (en hun con
servator).
Als de wethouder echt werk
maakt van het voornemen in
het basisdocument, dan bete
kent het feitelijk dat de politiek
op de stoel gaat zitten van de
directeur van het stedelijk mu
seum. Het betekent ook dat de
politiek de toekomstvisie van de
Lakenhal-directeur, dat het
vooruitzien net zo belangrijk is
als het beheren en conserveren,
aan haar laars lapt. Erger nog:
de Leidse pplitiek bemoeit zich
voor het eerst inhoudelijk met
het verzamelbeleid van De La
kenhal. Thorbeckes credo, dat
kunst geen regeringszaak is,
wordt daarmee overboord ge
zet.
De opvatting van Thorbecke
kwam voort uit de liberale ge
dachte dat de politiek geen me
ning hoort te Jiebben over wel
ke kunst goed en slecht is, net
zo min als men, bij een schei
ding Van kerk en staat, een reli
gieuze opvatting oplegt aan het
volk. Een belangrijk verschil
met de tijd waarin Thorbecke
leefde is natuurlijk dat de over
heid tegenwoordig een belang
rijke participant is in het kunst
wereldje en door middel van
subsidies greep heeft gekregen
op wie wel en wie niet zijn kun
sten mag vertonen.
Een wethouder doet er evenwel
verstandig aan de grote lijnen
uit te zetten en de rest over te
laten aan deskundigen, zoals de
directeur van De Lakenhal. Poli
tici behoren zich niet als kunst
critici te gedragen en zich zeker
niet te bemoeien met het aan
koopbeleid van een museum.
Een afscheidsgevoel kent Theo
Olof niet. „Ach. ik heb wel eens
vaker afscheid genomen. Bij het
Residentie Orkest in Den Haag
en bij het Concertgebouworkest
als concertmeester en aan het
Amsterdamse Muzieklyceum
als viooldocent. Het went zal ik
maar zeggen."
Het laatste concert in Neder
land vindt morgen plaats in
Vredenburg in Utrecht waar de
bijna-zeventigjarige soleert bij
het Residentie Orkest in Bachs
dubbelconcert, met zijn collega
en latere opvolger in Den Haag
Jaring Walta. En in zijn eentje in
Tsjaikovsky's enige vioolcon
cert.
Van Theo Olofs zeventig le
vensjaren heeft hij er 65 op het
podium doorgebracht. Een
wonderkind dus, afkomstig uit
Bonn, geboren in een woning
achter Beethovens geboorte
huis. In 1933 vluchtte hij hals
over kop met zijn moeder naar
Nederland.
,,In religieus opzicht speelde
het jood-zijn geen enkele rol in
ons leven. Volledig geassimi
leerd waren we, volkomen libe
raal opgevoed dus. Maar we
moesten wel weg. We zijn in
Nederland door een hulpcomité
opgevangen. Ik bofte dat wij bij
een oude dame werden onder
gebracht, mevrouw Boissevain-
van Lennep, die uitstekende
contacten bleek te hebben met
de toentertijd reeds beroemde
vioolpedagoog Oscar Back.
Bij hem kwam ik in Amster
dam in de leer, in zijn vioolklas
leerde ik even later Herman
Krebbers kennen met wie ik. re:
ken maar uit, een collegiale
vriendschap van al zo n zestig
jaar heb. Herman is altijd mijn
maatje in de muziek gebleven,
hoewel we - of beter, omdat we
- qua karakter nogal uit elkaar
lopen."
„In 1940 ging het dus echt mis:
ik moest toen onderduiken, af
wisselend in Nederland en in
tournees gemaakt, in Engeland
heel veel. Dat kwam zo: ik zag
in de etalage van muziekhandel
Broekmans Van Poppel in
Amsterdam een vioolconcert
van ene Benjamin Britten lig
gen. Nooit van gehoord natuur
lijk. Maar ik vond het prachtige
muziek en nam het stuk dus op
mijn repertoire. Vanaf 1950
werd ik concertmeester bij het
Residentie Orkest, samen met
Herman, de eerste duobaan ei
genlijk - we hadden allebei een
gezin te onderhouden - en toen
Britten en zijn vriend en levens
gezel Peter Pears voor concer
ten in Nederland waren, mocht
ik het vioolconcert aan hem
voorspelen. Hij was.er blijkbaar
nogal van onder de indruk,
want hij beloofde dat hij mij in
Engeland overal zou introduce
ren. Van het ene concert kwam
toen het andere. Een geweldig
leuke tijd."
Uitstraling
„Toen Herman later, begin ja
ren zeventig, concertmeester bij
het Concertgebouworkest was
geworden en er door het vertrek
van Jo Juda een vacature was
ontstaan, vroeg hij mij onmid
dellijk als partner. Ik denk dat
de uitstraling van twee solisten
als orkestaanvoerders enorm
motiverend heeft gewerkt op
het orkest. Het waren in feite
parttime-banen die ons in staar
stelden om samen en apart so
lo-optredens te blijven houden.
Dat model is bij andere orkes
ten nagevolgd. Overigens, veel
componisten hebben speciaal
werk voor ons geschreven: dub-
belvioolconcerten van onder
anderen Henk Badings en Hans
Henkemans."
„Ik voel mij goed genoeg om
met muziek bezig te blijven.
Maar niet meer op het podium:
op een gegeven moment moet
je er echt een punt achter zet
ten, anders wordt je schaduw
groter dan je zelf bent."
België. Omdat ik er blijkbaar
niet typisch joods uitzie, viel ik
als tijdelijk lid van al die gastge
zinnen niet echt op. Mijn moe
der weigerde echter om onder
te duiken: de nazi's hebben
haar naar Sobibor weggesleept
en daar omgebracht.
Pas heel recent heb ik, van
een ver familielid uit Amerika,
definitief te horen gekregen dat
mijn vader, die in Duitsland was
achtergebleven, naar Auschwitz
is getransporteerd en er enkele
dagen later werd vergast.
„Na de oorlog ben ik terugge
komen en heb ik me op het
vioolspel gestort. Veel concert-
Theo Olof was samen met Herman Krebbers concertmeester bij het Re
sidentie: de eerste duobaan. archieffoto pe ter kei ler
Jetteke Bolten aan de thee: bedelen bij het regenten- Catherine Keyl aan de thee: net zo goed als Pex?
dom. ARCHIEFOTO ELLEN MARTENS ARCHIEFFOTO
