Een kamer vol oranje-spulletjes
ïöi
weTk
IDagje zeezeilen met klassieke driemaster
Twee hoeraatjes voor
de oranjeverenigingen
UIKT
UTC
Het Gesprek van de Dag
ii c<
BET
espre
Theo Bakker
Balen heet water
Een oranje super-moorkop
ATERDAG 30 APRIL 1994
1729-#
GERT VISSER, 071- 356439, PLV -<
-r 'egeltjes, lepeltjes, glazen,
1 peldjes, borduursels, vlaggen,
1 bto's, lijstjes, albums, gedich-
en, kopjes, bekers, koektrom-
1: nels; maar vooral boeken. Sta-
V >els boeken. Met allemaal het-
j, elfde thema, namelijk Het Huis
i' ran Oranje. En het is Koningin-
'I ïedag dus vooruit, voor die ene
vil mevrouw Eradus ons
>est een kijkje in haar keuken
jj [unnen.
ihtigen
jan concreto betekent dat een
5 )lik in het opkamertje van haar
J2 ;ezellige doorzonwoning in de
1( .eidse Merenwijk. Daar heeft ze
7 dies netjes uitgestald, daar be-
- vaart ze haar verzameling para-
'ernalia van het koninklijk huis.
past allemaal nog maar net
g )innen de bemeten ruimte, of
q 'igenlijk al niet meer. Want er is
l d het een en ander uitgewoe-
Jj cerd naar de overloop. ,,En
16 itraks", zo grapt meneer, „zit ze
j8 ds dat zo doorgaat met d'r spul-
li etjes bij mij in mijn kamer."
9 Waar ze dan zal moeten con-
curreren met de postzegels en
g prentbriefkaarten die de heer
3 des huizes op zijn beurt weer
13 verzamelt.
14 Ruil vereniging
1? Het moge duidelijk zijn, we
98' 7 hebben hier met de echte
5 ipaarders te maken, de liefheb-
5|bers van bewaren. „Mag je wel
beaamt de oud-werk-
in de Leidse Lichtfa
brieken, „ik bén namelijk ooit
nog oprichter geweest van de
ruilvereniging Koningskerk. Dat
was in '63. Daar heb ik ooit de
reTTo krant nog eens meegehaald.
Wat ze daar deden? Ruilen, hé.
Van alles. Sigarenbandjes, luci-
ko ferdoosjes, postzegels, biervil-
garag tjes, je kan het zo gek niet noe
men of de mensen kwamen er
mee aanzetten. Ja, de club be
staat nog steeds. Maar zelf kom
ik er nog maar af en toe."
Goed, dit dan terzijde, want we
waren voor mevrouw gekomen.
Die zich overigens op de voor
hand verontschuldigt. „Ik ben
geen fanaticus, hoor", opent ze,
jammergenoeg, het gesprek.'„Ik
verzamel dan wel allerlei dingen
rond het koninklijk huis, maar
het is echt niet zo dat ik het de
hele dag over niks anders heb.
Of ik stad en land afloop om de
^^Jconingin te zien. Sterker nog,
ve zijn pas vorig jaar voor het
erst een keertje langs Soestdijk
Mevrouw Eradus in haar verzamelkamer. Helemaal vol met Oranje-spulletjes.
gereden. In levende lijve heb ik
Beatrix ook nog nooit ontmoet.
Wel Willem Alexander. Maar ja,
die woont hier in de stad, dus
die kom je altijd wel een keertje
tegen."
Royalty
Desondanks weet ze heel veel
over Beatrix, haar moeder Julia
na, haar grootmoeder Wilhelmi-
na en alle andere leden van het
Huis van Oranje die daar nog
voor kwamen of tussen zaten.
Niet geschift van royalty, maar
wél dankzij al haar boeken en
bladen bijzonder goed op de
hoogte. „Gewoon een leuke
hobby, dat verzamelen. Daar
ben ik al heel vroeg mee begon
nen. Overgenomen van mijn
moeder. Die spaarde toen al
dingetjes van het koninklijk
huis. Daar ben ik mee verder
gegaan."
Waarna, zoals zo vaak, van het
een het ander kwam. „Mensen
horen dat je dit spaart. Hebben
dan nog wat in een een hoekje
op zolder staan waar ze eigen
lijk niet meer naar omkijken.
Dat krijg je dan. Een beker, een
glas. Van die dingen die bij jubi
lea of geboorten werden uitge
geven. Dat gebeurde vroeger
veel. Werd er een telg van ko
ninklijke bloede geboren dan
kwamen weet ik niet hoeveel
bedrijven met een speciale her
innering. De gekste dingen
soms. Zo kreeg ik laatst een ver
zilverd zakmesje uit 1897. Van
een oude dame. Ik heb in het
vrijwilligerswerk gezeten, in de
bejaardenzorg. Die oudjes had
den allemaal nog wel iets staan.
En hoorden ze toevallig dat jij
dat spaarde, dan vonden ze het
leuk om dat aan je te geven. Zo
van, dan gebeurde er toch nog
iets goeds mee."
Wat mevrouw Eradus ook wel
doet, is beurzen afgaan. „Al zijn
die er tegenwoordig niet zo veel
meer. En men vraagt prijzen,
hoor. Probeer ik nog wel eens
iets te ruilen. Valt niet mee,
want de echte oranje-verzame
laars hebben meestal alles al. Ik
heb in Amerongen nog eens een
hele dag met een tas boeken lo
pen leuren. Mooi dat ik niks
kwijtraakte. Iedereen had die
boeken zelf ook."
Of ze de enige is in de regio Lei
den die een deel van het huis
oranje heeft gekleurd, dat durft
ze niet te zeggen. „Je hebt veel
stille verzamelaars. Mensen die
het voor een ander niet willen
weten, of die bang zijn voor in
brekers. Wat het waard is wat ik
hier heb staan, weet ik niet. Wat
FOTO HOLVAST/MARKLAMERS
de gek er voor geeft, denk ik.
Maar het heeft natuurlijk vooral
emotionele waarde. Je raakt er
aan gehecht, aan je spulletjes."
Saai
Rest nog te vermelden dat me
vrouw Eradus het Oranjehuis
van tegenwoordig maar een
saaie bedoening vindt. Pardon,
is dat niet wat oneerbiedig van
deze liefhebber, annex kenner?
„Nee, hoor, dat meen ik echt.
Vroeger gebeurde er nog wel
eens wat. Rond Bernhard en
zijn Franse vriendin. Of met
Hendrik. Een beetje sappige
verhalen mogen voor mij best.
Zoals in Engeland, van die
schandaaltjes met Charles en
Diana. Dat houdt de boel leven
dig, dan verschijnt er meteen
ook meer op de markt. Heb ik
weer wat te lezen."
Lezers kunnen mee met eerste proefvaart op de Noordzee
1 m
Een dag op de Noordzee actief
meezeilen met de Europa,
Neerlands mobiste en grootste
klassieke driemaster. Die kans
krijgen 170 lezers van deze
Jcrant. Voor 75 gulden (inclusief
koffie, koek en lunch) kunnen
ze op 12,13,14 of 15 mei in de
Visserijhaven te IJmuiden aan
boord gaan van de net gerestau
reerde bark, die in deze week
rond Hemelvaart haar eerste
proefvaarten met passagiers zal
maken.
Een eenmalige aanbieding, zegt
Harrie Smit van de stichting het
Varend Museumschip over de
proefvaarten met de Europa.
„Straks gaat die boot de wereld-
zeeen over. De Oostzee, Indo
nesië. We zien haar voorlopig
niet terug".
Zes jaar is er gewerkt aan de
restauratie van de ruim 55 me
ter lange bark, die in 1911 als
opleidingsschip te Hamburg
van de helling liep. Later deed
de stalen driemaster ook dienst
als reserve-lichtschip.
Oude luister
Miljoenen zijn uitgegeven om
het zeilschip in oude luister te
herstellen en geschikt te maken
voor de moderne chartervaart.
Wie de Europa een weekje wil
huren, betaalt veertigduizend
gulden. „Liefhebbers genoeg",
vertelt Smit ('de man van het
kantoor'). Hij gaat óver de ex
ploitatie van de Europa. Smit zit
achter een bureau in een con
tainer aan de Oostelijke Han
delskade, vlak achter het Cen
traal Station in Amsterdam. Het
interieur ademt de sfeer van
een schip. Smit draagt een
schipperstrui en eet Fishers-
man's Friends. „Die drie geel
tjes voor een dag meezeilen is
een vriendenprijs. Geloof me, er
moet dik geld bij."
Mensen die meegaan, zullen
zich niet vervelen. Van de pas
sagiers wordt een actieve bij
drage verwacht. Zo gauw open
zee is bereikt, moeten de zeilen
worden gehesen: 22 stuks, sa
men goed voor dik duizend
vierkante meter doek. Alles
moet op spierkracht omhoog.
De gelegenheidsbemanning
wordt ook betrokken bij het na
vigeren en wie zich voor een
keer een echte captain Baines
wil voelen, mag aan het stuur
wiel.
De Europa is een uniek schip.
Niet alleen vanwege zijn histori
sche karakter, maar vooral door
de voorzieningen die op de bark
zijn aangebracht. Gretig onder
breekt eigenaar Gert Tettero
(wollen schippersklotje, blauwe
kiel, stoppelbaard en sigaartje
tussen de verweerde lippen)
zijn schilderwerk voor een
rondleiding.
Om aan alle veiligheidsvoor
schriften te kunnen voldoen is
de driemaster eerst compleet
leeggehaald en daarna laag voor
laag weer opgebouwd. Onder
het dek bevinden zich twaalf
hutten met in totaal 55 kooien.
Elk vertrek beschikt over dou
che en toilet. Alles oogt authen
tiek en historisch verantwoord.
Maar de gebruikte materialen
zijn brandveilig en alle oude
houten vloeren zijn nagelnieuw.
Er bevindt zich een wasserette
aan boord en de keuken zou
niet misstaan in een modern
restaurant. Er is ook een ontzil-
tingsinstallatie aanwezig waar
mee zeewater zoet gemaakt kan
worden. Tettero: „Zelfs Amster
dams grachtenwater kunnen v
drinkbaar maken
De motoren beneden in de mt
chinekamer en de navigatie-ai
paratuur in de stuurhut zijn
Programma van de proefvaarten
Het programma voor de proefvaarten met het tallship Europa
op 12,13,14 en 15 mei ziet er alsvdlgt uit:
10.00 uur: inschepen in de Visserijhaven te IJmuiden; koffie
met koek. Afvaart voor een zeiltocht voor de kust van Noord-
Holland.
12.00 uur: eenvoudige lunch aan boord.
16.00 uur: terugkomst in IJmuiden.
Kaarten f75 per persoon (inclusief koffie, koek en lunch) zijn
vanaf woensdag verkrijgbaar bij het kantoor van de krant:
Rooseveltstraat 82 te Leiden, geopend van maandag tot en met
vrijdag van negen tot vijf uur.
Wie het eerst komt, wie het eerst maalt.
dubbel uitgevoerd. Allemaal
voorschriften, klinkt het laco
niek. „Op dit beeldschermpje
krijgen via de satelliet precies
door waar we ons bevinden",
vertelt Tettero zonder gêne.
„Hier achter dit Emtieke stuur
wiel zit een complete computer
verborgen. Vooral in Amerika
zijn de veiligheidseisen streng.
„We hebben de motoren 48 uur
op vol vermogen moeten laten
proefdraaien."
Toch is de bark in de eerste
plaats een zeilend schip. Be
wonderd vanwege haar mooie
lijnen en geprezen voor de sta
biliteit. „Razend snel en zo vast
als een huis", weet Tettero. „Op
de Europa hoeft niemand bang
te zijn voor zeeziekte. Zelfbij
veel wind blijf je lachen."
Pronk komt zijn boodschap
verkondigen in Oegstgeest, in
Het Witte Huis. Goed alibi om
dat mooie stukje laan van de
Geversstraat naar het hotel te
fietsen. Verder is het maso
chisme. De STER zapp ik weg.
nu ga ik luisteren naar een
twee uur durende zeepsopre
clame.
Pronk praat mooi. Hij heeft
wat weg van een morsige le
raar Duits die Goethe voor
draagt. Maar het gaat over po
litiek. Pronk is van ontwikke
lingssamenwerking en heeft
een keer op de tv gehuild om
's werelds ellende. De slechtste
dus niet. Een man met idea
len, mag je aannemen. Maar
daarover komt hij niet vertel
len. Pronk verdedigt het beleid
van zijn partij, de PvdA, gedu
rende de afgelopen vier jaar in
de regering en spreekt wense
lijkheden uit voor de komende
vier jaar. Daarvoor gebruikt hij
woorden, veel woorden.
Naarmate Pronk langer oreert,
hoor ik steeds meer betekenis
loze klankeenheden. Woor
den, die samen zinnen vor
men met daarin weer bijzin
nen en bijzinnen bij bijzinnen
en met verlaagde intonatie
uitgesproken tussenzinnen, al
lemaal aan elkaar gekoppeld
door voegwoorden en kom
ma's, woorden die, op deze
wijze gerangschikt, hem de ge
legenheid geven om aan het
eind van de zin terug te grij
pen naar het begin ervan,
waardoor zo'n zin een hoofd
stuk op zichzelf wordt, woor
den die langzaam maar zeker
uiteen vallen in losse klanken,
die alleen nog maar door de
melodielijn met elkaar ver
bonden blijven. Verdomd, er
zit muziek in.
En terwijl de klanken zich aan
een rijgen, dwalen mijn ge
dachten af. Het gaat me niet
om Pronk, maar ik zie steeds
duidelijker een vertegenwoor
diger in 'm. En niet van het
volk. Lubbers, Van Mierlo,
Brinkman, Kok, allemaal kun
nen ze zo vertegenwoordiger
worden in balen heet water.
Als winkelier schrik je je een
ongeluk als je ze aan ziet ko
men. Je komt er niet meer
vanaf, totdat je besteld hebt,
todat je totaal overbodig maar
iets hebt aangekruist. Daarna
stiefelen ze in een rotgang je
winkel uit, dat weet je. En je
weet ook al datje het bestelde
nooit geleverd krijgt. Want zo
dra ze de deur uit zijn, gaan ze
monopoliën met jouw bestel
lingen. Mag ik van jou binnen
landse zaken, dan krijg jij van
mij ontwikkelingssamenwer
king.
Bevlogen noemt de in- en uit-
leider Pronk's verhaal. Ik heb
niets anders gehoord dan
vleugjes door realistisch
marktgericht denken weer af
gezwakte sociale bewogen
heid.
Dan mogen er vragen gesteld
worden. Zal ik? Zal ik vragen of
de democratie als staatsvorm
wel geschikt is om de benodig
de snelle veranderingen in de
samenleving door te voeren?
En maar direct daarbij mijn
twijfels ventileren. Dat de
meerderheid het leed van de
wereld van vandaag en mor
gen een absolute rotzorg is,
zolang ze er zelf maar van ver
schoond blijft, en dat die
meerderheid in een democra
tie vooral niet gebruskeerd
mag worden, ook niet door
een bevlogen Pronk?
Het verhaal van Pronk draagt,
net als alle politieke recla
mespots die deze dagen het
televisiescherm nog verder
vervuilen, de machteloosheid
in zich van een ploeg brand
blussers, die zich verliest in
prietpraat over 'meeste stem
men gelden', terwijl de vuur
zee nadert.
Eenmaal op de fiets bemerk ik
verheugd ik dat een enkele vo
gel in het Endegeester bos zo
laat op de avond nog zingt. Ik
hoor een lied zonder tussen
zinnen en de behoefte be
kruipt me om de boel de boel
te laten. Ik ruik het voorjaar en
ben voor de Rijnsburgerweg
Pronk's zeepsopreclame al
weer vergeten.
Ooit hadden ze al eens de verkiezingsgebakjes
kon je kiezen uit de kleuren en smaken van de vier
grote partijen maar nu is er dan de oranje-moor
kop. Een ideetje van mevrouw De Wit herself, ge
maakt in de bakkerij van haar man Christiaan in de
Leidse Merenwijk en vorm gegeven door banketbak
ker Adriaan, zo ongeveer is het gegaan. Speciaal voor
koninginnedag en bedoeld voor het hele gezin. Want
we praten hier dus over een super-moorkop. Niet
over zo'n petitfour natuurlijk.
Adriaan is best trots op zijn creatie, die naar zijn zeg
gen loopt als een trein. „We hebben er de afgelopen
dagen zeker 100 van verkocht a raison van 7,50 per
stuk. De klanten vinden het leuk, het is weer eens
wat anders, hé. We zijn uitgegaan van het basisge
geven van de gewone moorkop. Dus water en boter
koken, bloem en eieren daar doorheen roeren en dan
soutieren, zo heet dat proces. Vervolgens spuiten we
hem vol met slagroom en werken de moorkop af met
fondant. In dit specifieke geval in de kleur oranje.".
En om het ding een beetje cachet te geven is-ie uit
gevoerd op 'reuze-formaat'. „Hij is bedoeld voor het
gezin", zegt Adriaan. „Maar het kan natuurlijk best
zijn dat er mensen zijn die hem in hun eentje veror
beren. leder zijn heug, nietwaar".
FOTO BEN DE BRUYN
Het was Koninginnedag, maar
de Amerikaanse wist van niks.
Ze reisde op de bonnefooi door
Europa en was eind april toeval
lig in Nederland beland. Ze zag
onstuimig feestvierende men
sen overal om zich heen. Ze zag
alle oranje vlaggetjes en dacht:
'Dit is een leuk land. Hier wil ik
wonen'. Jaren later won de in
Nederland woonachtige, Ameri
kaanse zangeres Lucy Steymel
een Edison.
Een Amerikaanse verliefd op
Nederland dank zij de oranje
feesten. Is er een mooier com
pliment denkbaar aan het adres
van de oranjeverenigingen?
Want zij zijn het natuurlijk die
festiviteiten op Koninginnedag
organiseren. Ongeveer zestien
honderd zijn er nu in dit land.
Een kwart daarvan is aangeslo
ten bij de overkoepelende Fede
ratie van Oranjeverenigingen in
Nederland. „Voor de rest hoeft
het blijkbaar niet", zegt secreta
ris Els Kralt, een 36-jarige Rijns-
burgse. „Hoewel. Ook vereni
gingen die geen lid zijn, komen
vaalk bij ons om advies."
Of bij de Christelijke Bond van
Oranjeverenigingen in Neder
land, want er zijn twee overkoe
pelende organisaties. „Ia, nog
wel", zegt Kralt. „Maar de Ma
jesteit heeft benadrukt dat ze
één overkoepelende organisatie
wil. Het is natuurlijk een tikkel
tje ingewikkeld om rekening te
moeten houden met twee ver
schillende instanties op Konin
ginnedag. Binnenkort hoeft dat
waarschijnlijk ook niet meer.
Dan is er nog maar één organi
satie."
En kan de energie weer louter
worden gestoken in zaken waar
het werkelijk om gaat. Zoals in
formatie verstrekken aan de
verchillendeoranjeverenigin-
gen. Een van de belangrijkste
tips die Kralt kan geven is: laat
je als oranjevereniging inschrij
ven bij de Kamer van Koophan
del. „Gebeurt er dan iets. dan
ben je goed verzekerd. Want
stel dat je een wielerronde
houdt en er vallen er een paar
ernstig...dan kun je toch maar
beter goed verzekerd zijn."
„Verder gaat het ons om het be
vorderen van de contacten tus
sen koningshuis en oranjevere
nigingen", zegt Kralt. „En tus
sen de oranjeverenigingen on
derling. Het accent ligt dus an
ders, want voorheen werden we
nog wel betrokken bij de défilés
op 30 april. De laatste hebben
we nog georganiseerd. In 1987
was dat. De provincies presen
teerden zich toen met praalwa
gens. Maar u weet het, dergelij
ke manifestaties zijn er niet
meer."
Contacten tussen oranjevereni
gingen onderling, wat is daar
van precies het nut? „Het gaat
om ideeënuitwisseling", vertelt
Kralt. „Men neemt bijvoorbeeld
de programmaboekjes mee
naar de verschillende bijeen
komsten. En ook attracties wor
den uitgewisseld springkussens
om maar eens wat te noemen.
Dan hoeft niet elke oranjevere
niging er een te huren of te ko
pen."
Om de contacten te verbeteren
is de Federatie daarom bezig
met zogeheten gewestvorming.
In de Duin en Bollenstreek bij
voorbeeld werken thans twintig
oranjeverenigingen nauw sa
men. „Zo is er nu een gecombi
neerde fietstocht van de vereni
gingen uit Rijnsburg, Valken
burg, Noordwijkerhout, Katwijk
en De Zilk als ik me niet vergis.
Weet je wat ook het fijne is? De
besturen zijn de laatste jaren
flink verjongd. En er nemen
steeds meer mensen deel aan
de activiteiten. Dat heeft ook te
maken met de vernieuwing van
de spelen. Geen koekhappcn en
zaklopen meer. maar veel meer
echte sportactiviteiten. En din
gen als het rad van fortuin. Veel
meer spektakel dus.
Kortom, drie hoeraatjes voor de
Koningin! En minstens twee
hoeraatjes voor de oranjevere
nigingen.
