Meer contacten met
niet-inheemse kerk
'Een verhaal dat een getuigenis werd'
Kerk Samenleving
DINSDAG 26 APRIL 1994
979
REDACTIE DICK VAN DER PLAS. C
UIT DE KERKBLADEN Gereformeerden bepleiten ook toenadering tot evangelische beweging
Kotkkoek-één-zang 1
Bijeenkomsten over Samen op
Weg - tégen Samen op Weg,
eigenlijk - staan in hervormd
Katwijk aan Zee garant voor
een overweldigende opkomst.
Maar enkele honderden me
ters landinwaarts, in Katwijk
aan den Rijn, is dat anders. De
hervormde wijkgemeente I
('Dorpskerk') belegde hier on
langs een avond over het sa
men optrekken van hervorm
den, gereformeerden en luthe
ranen. ,,Een avond die ik, als
we het hebben over belang
stelling, maar gauw wil verge
ten", schrijft dominee Z. de
Graaf in Hervormd Katwijk
aan den Rijn. „Nu ik erover ga
schrijven, voel ik nog de te
leurstelling (iets van boosheid
zelfs) tergkomen. Ik had toch
best een goed bezette zaal ver
wacht in verband met het on
derwerp dat ons allen aangaat.
Maar nee, daar leek het niet
op."
Koekkoek-één-zang (2)
Wat moet je daaruit conclude
ren?, vraagt De Graaf zich af.
Hij zet de excuses van de
thuisblijvers voor zichzelf
maar even op een rijtje. „Niet
aan gedacht? Heeft geen zin
voor mij, want ik ben toch le
gen? Heeft geen zin voor mij.
want het gaat toch wel door?
Of: hoeft niet, want ik weet al
les al? Zegt u het maar, ik weet
het niet. Bij de ingrijpende
vragen waar we voor staan
hadden we als kerkeraad in elk
geval wat meer meeleven en -
denken verwacht.
Koekkoek-één-zang (3)
Dat nam overigens niet weg
dat naar de mening van de
predikant sprake was van een
'goede avond'. „Niet omdat
het koekkoek-één-zang was.
Beslist niet. De meningen wa
ren soms behoorlijk verdeeld.
Niet over de vraag of Samen
op Weg wel moet. Daarover
waren we hel dacht ik wel
eens. We hebben vanuit de
Schrift geen been om op te
staan als we een Samen op
Weg gaan zouden willen afwij
zen van wat zondig uiteenge
gaan is. Het ging meer over de
vraag hoe het dan moet. En of
de voorgestelde kerkorde een
goede basis zou kunnen zijn.
En over de eventuele naam:
Verenigd Protestants, die voor
de één verwerpelijk bleek
(Hervormd zullen we blijven
heten) en waar de ander zich
niet zo druk om maakte. Boei
end was het dus wel. Open en
eerlijk ook. In een sfeer van
'elkaar vasthouden'. Gelukkig
Service
Welke service verlenen we ei
genlijk vanuit de kerk?, vraagt
de gereformeerde predikant
P.). van Midden uit Lisse zich
af in zijn column in het blad
'De Kruisvaan'. „Vanouds de
diakonie", geeft hij zelf het
antwoord. „Maar er is meer. Er
is behoefte aan nog een heel
andere service, waarvoor en
waartoe we de diakonie van
ouds niet hebben ingericht:
binnen en buiten de kerk le
ven allerlei vragen rondom ge
loof, kerk, Bijbel. Veel van die
vragen en vooral de antwoor
den daarop worden als bekend
verondersteld. En zo doet zich
de situatie voor dat in de kerk
antwoord wordt gegeven op
vragen die veel mensen zich
niet stellen. Het mooiste voor
beeld daarvan vind ik wat een
collega van mij overkwam. In
een preek stelde hij een retori
sche vraag - zeg maar: een
vraag naar de bekende weg -
zo in de trant van: 'vindt u ook
niet, gemeente, dat....?
Ergens midden in de kerk
stond een man op, die zei: 'dat
vind ik helemaal niet'.
De verwarring was groot."
De Gereformeerde Kerken in Nederland willen intensie
vere contacten met de zogenoemde niet-inheemse ker
ken en kerkelijke gemeenschappen. In verband met vra
gen die de multiculturele samenleving oproept, zijn deze
contacten noodzakelijk.
Verder wil de synode dat af
gevaardigden van niet-inheem
se kerken worden uitgenodigd
de synodezittingen bij te wo
nen. Dit was in de jaren '60 al
het geval met de Molukse Kerk
in Nederland, zei synode-advi
seur prof. dr. H.B. Weijland.
Daaraan kwam een einde toen
er zich in deze kerk een scheu
ring voordeed. Met beide Mo
lukse kerken (de Molukse Evan
gelische Kerk en de Noodge-
meente Geredja Protestan Ma
luku di Belanda) onderhouden
de gereformeerden sindsdien
Dit besloot de gereformeerde
synode gisteren in Lunteren bij
de bespreking van het beleids
rapport van de deputaten (des
kundigen) oecumene. In hun
rapport noemen zij in dit ver
band de kerken van Surinaam
se, Indonesische, Pakistaanse
en andere allochtone achter
grond.
Overigens kwam de synode
pas tot dit besluit na een voor
stel van het Jongerensynodebe-
raad (JSB). Weliswaar had de
commissie van synodeleden die
het ontwerpbesluit voorbereidt,
de noodzaak ervan erkend maar
dit niet in de besluitvorming
uitgewerkt. Zonder tegenstem
men aanvaardde de synode het
desbetreffende amendement,
dat ds. R.S.E. Vissinga
het JSB had ingediend.
De praeses (voorzitter) van de
synode, ds. P. Boomsma, pleitte
in zijn openingswoord voor
meer contacten met de evange
lische en met de Pinksterbewe
ging. „Ook dez^variant binnen
het Lichaam van de Heer heb
ben we nodig", aldus Boom
sma. Op plaatselijk niveau zou
het samen ondernemen van ac
tiviteiten het christelijk getuige
nis kunnen versterken.
Boomsma verwees naar de
ontmoeting tussen de Raad van
Kerken en de Evangelische Alli
antie (EA). Dat leidt volgens
hem tot wederzijds begrip en
werkt bovendien stimulerend.
In de EA zijn onder meer de
Baptistenunie, de Volle Evange
liegemeenten, het Confessio
neel Gereformeerd Beraad, di
verse Gereformeerde Bondsor-
ganisaties en Youth for Christ
actief.
Ook de scherpe tegenstellin
gen tussen de Pinksterbeweging
en de 'historische kerken' zijn
grotendeels verdwenen. In de
jaren '50 stelden de gerefor
meerden zich stevig op tegen
Pinksterkenmerken, zoals tong-
entaal. Er is veel onzin geschre
ven over deze gave, aldus
Boomsma, en er zijn veel fouten
mee gemaakt. Maar misbruik
sluit het goede gebruik niet uit.
De synodepraeses omschreef
tongentaai als 'verdieping van
het gebed; lofprijzing, waar de
eigen taal tekort schiet'.
Aanbod kinderbijbels groeit
in ontkerkelijkt Nederland
AMERSFOORT.
De Nederlandse kinderbijbel
wordt populairder. Vier jaar
geleden waren er tachtig ver
schillende kinderbijbels in Ne
derland verkrijgbaar. Sinds
1991 zijn daar nog 38 titels bij
gekomen. Terwijl volgens het
Centraal Bureau voor de Sta
tistiek het aantal meelevende
leden van een christelijke kerk
afneemt, stijgt de vraag naar
een eigentijdse bijbelvertelling
voorkinderen.
De vraag naar kinderbijbels
komt niet alleen van ouders.
Godsdienstleraren op basis-
en middelbare scholen zijn
volgens stafmedewerker Janna
Posthumus van het Bijbels
Museum in Amsterdam even
eens een grote afnemer. En
dat zal voorlopig wel zo blij
ven, want godsdienstonder
wijs is volgens haar een 'zich
ontwikkelend vak'. „De scho
len krijgen steeds meer te ma
ken met kinderen die niet
christelijk zijn opgevoed. De
leraren vragen daarom om een
kinderbijbel die niet belerend
is en nauwelijks bijbelse voor
kennis van het kind waagt."
Kerkhistoricus Nauta overleden
Prof. dr. D. Nauta, emeritus hoogleraar in de kerkgeschiedenis en
kerkrecht aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, is op 96-jarige
leeftijd in zijn woonplaats Zeist overleden. Hij was onder meer ad
viseur van de generale synode van de Gereformeerde Kerken in'Ne-
derland en lid van diverse deputaatschappen. Ook maakte hij deel
uit van de redactie van het Centraal Weekblad en van het Ouderlin
genblad.
Doede Nauta werd op 11 april 1898 in het Groningse Feerwerd
geboren. Enkele weken na zijn geboorte verhuisde hij naar Fries
land, waar hij zijn jeugd doorbracht. Hij studeerde aan de VU,
waarna hij in 1927 intrede deed in de gereformeerde kerk van Wou-
brugge. In 1935 promoveerde hij cum laude op een proefschrift
over de Franse gereformeerde theoloog Samuel Maresius. Op 1 ja
nuari 1936 ging hij met emeritaat in verband met zijn benoeming
tot hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de VU. Hij bleef
als hoogleraar aan deze universiteit verbonden tot zijn pensione
ring in 1968.
Rabbijn L.B. van de Kamp beschrijft het rijke joodse gemeenteleven in Nederland
AMSTERDAM/LEIDEN
Het joodse gemeenschapsleven
met zijn synagogediensten, tal
loze verenigingen, tora- en tal-
moedlezingen moest aan het
begin van de vorige eeuw in
veel steden nog op gang komen.
Honderdvijftig jaar later, na de
Duitse bezetting, bleek het gro
tendeels alweer weggevaagd.
'Het was maar kort', zo luidt
dan ook de titel van het boekje
waarin de Amsterdamse rabbijn
Lody B. van de Kamp put uit de
geschiedenis van de joodse ge
meenten, waaronder die van
Leiden en Alphen aan den Rijn.
Het eerste exemplaar werd gis
termiddag in het Joods Cultu
reel Centrum van de hoofdstad
aangeboden aan dr. D. Dolman,
lid van de Raad van State en
voorzitter van het Genootschap
Nederland-Israël.
Meer nog dan het levend
houden van de herinneringen
aan de vroegere periode, wil
Van de Kamp met 'Het was
maar kort' (uitgegeven door
Boekencentrum, Zoetermeer),
laten zien hoe diep-religieus en
diep geworteld het joodse leven
in Nederland was. Hij doet dat
aan de hand van verhalen uit de
mond van (oud-)bewoners.
„Want joodse Nederlanders ver
tellen graag verhalen. Over hoe
zij hier kwamen, hoe zij hier
woonden en hoe zij weer weg
gingen.
Honderdduizend joodse Ne
derlanders verlieten dit land
met een verhaal. Een verhaal
dat door hun dood een getuige
nis werd", zei hij tot een gehoor
dat voornamelijk uit vertegen
woordigers van die joodse ge
meenschap bestond.
Van de Kamp had niet de pre
tentie om in zijn boek een volle
dig en historisch beeld te schep
pen. Het ging hem er vooral om
de sfeer te schetsen die hij bij
het luisteren naar de verhalen
voor ogen kreeg. „Het is een
vastleggen van gebeurtenissen
die mij ter ore kwamen bij het
uitoefenen van mijn taak als
rabbijn van deze gemeenschap.
Het is het registreren van verha-
Eén van de verhalen die in 'Het was maar kort' wordt beschreven, is de teruggave van de Alphense r
de foto - ook in het boekje terug te vinden - draagt de Israëlische ambassadeur Bawli de kandelaar n
nora door de Remonstrantse gemeente. Op
r zijn auto. archieffoto ben de bruyn
len die misschien anders verlo
ren zouden gaan."
Van de Kamp plaatste gister
middag kanttekeningen bij de
manier waarop in een aantal
steden momenteel wordt ge
werkt aan de restauratie of her
bouw van het joodse erfgoed. In
de zomer van 1992 bezocht hij
de ruïne van de synagoge in
Middelburg, in de oorlogsjaren
getroffen door een granaat en
daarna leeggeroofd en gesloopt
door niet-joodse medeburgers.
„Toen ik onlangs van de restau
ratie van deze synagoge hoorde,
dwong dat repect af. Maar het
gaf ook te denken. Was het wel
het meest zinvolle om een der
gelijke herbouw te plegen? De
ruïne vertelde eigenlijk beter
dan welk gerestaureerd pand
ook de geschiedenis van deze
synagoge."
Dat relaas gaat volgens Van
de Kamp ook op voor andere
plaatsen waar burgerlijke en
kerkelijke autoriteiten zich mo
menteel inspannen om joodse
bezittingen in oude luister te
herstellen. „Wat heeft het voor
zin om een synagoge te herbou
wen die in elk geval nooit meer
als zodanig gebruikt gaat wor
den?", vroeg hij zich af. En daar
komt nog een ander aspect bij.
„Vaak gebeurt het dat mensen
uit de joodse gemeenschap tij
dens de ingebruikname van
dergelijke gebouwen zitten te
midden van belangstellende in
woners die in de oorlogsjaren
fout waren. Ook dan vragen zij
zich af: heeft een dergelijke in
wijdingwei zin?"
De man aan wie de rabbijn
gisteren het eerste exemplaar
van 'Het was maar kort' over
handigde, dr. D. Dolman, heeft
naar de mening van Van de
Kamp in elk geval wel blijk ge
geven van voldoende historisch
besef. Als voorzitter van de
Tweede Kamer had hij in juni
1987 - bij de openstelling van
een nieuw gedeelte van het her
inneringscentrum Westerbork -
als e'e'n van de eersten in felle
bewoordingen ook het uitblij
ven van een massale reactie van
de Nederlanders op het weg
voeren van hun joodse mede
burgers bekritiseerd. Dolman
sprak destijds van een collectief
falen van een samenleving ten
opzichte van hen die uit hun
midden werden weggenomen.
Dolman zei gistermiddag dat
Van de Kamp in 'Het was maar
kort' terecht constateert dat niet
alleen de oorlog geldt als oor
zaak voor het definitieve einde
van het rijke joodse gemeente
leven. „Ook de voortschrijdende
secularisatie en de assimilatie
hebben daaraan meegewerkt."
Maar de vernietiging tussen de
jaren veertig en vijfenveertig
van deze eeuw heeft de kehilles
(joodse gemeenten - red.) in elk
geval nooit een kans gegeven
zich da'a'r tegen te verzetten,
constateert Van de Kamp in zijn
boek. „Pogingen om geestelijk
die uitdaging van de diaspora te
overleven werden door de
moordenaarshand in de kiem
gesmoord."
DE RECHTER
Mr. Jesse van Muylwijck COLOFON
n Dagbladuitgeverij Damiate bv.
B.M Essenberg, C P Arnold (adj),
HOOFDREDACTIE Jan-Geert Majoor, F
11 30 uur 071 -356215, of per post.
HOOFDKANTOOR:
Telefoon 02521-19353. Fax 02521-19610.
POSTADRES.
Postbus 54,2300 AB Leiden
tenties071-323508
Telefoon071-143545
ABONNEMENTEN
Tel 071-128030 bij vooruitbet (incl. BTW)
per acc.giro autom bet
per maand ƒ29,30
per kwartaal 85,55 ƒ84,55
per jaar ƒ329,30 ƒ328,30
VERZENDING PER POST
Nederland per kwartaal 125,50
overige landen op aanvraag
KLACHTEN BEZORGING
mat/mvrij: 18 00-19.30 uur,
zat. 10 00-12.00uur Tel.071-143241
HET WEER
Overgangszone
De warme luchtmassa die ons tij
dens het weekeinde voor het eerst
een zomerse sfeer bezorgde, ver-
zette zich nog een tijdje tegen de
koelere Atlantische lucht. Zo bleef
het gisteren geruime tijd bewolkt
met in het oosten van het land wat
buiige neerslag. De westelijke kust
provincies waren beter af; het
klaarde daar in de middag overtui
gend op. Het werd met 12 a 13
graden zo'n acht graden koeler dan
zondag, maar bij niet te veel wind
en felle zonneschijn was de kleine
inzinking al weer snel vergeten.
De heldere lucht van maandag
wordt vandaag vervangen door
vochtige, van oorsprong warme
oceaanlucht uit het zuidwesten.
Het front, dat deze luchtsoort in
leidde, ligt vanavond al weer over
de oostgrens. De opklaringen aan
de achterzijde zijn vrij smal, want
de aard van de subtropische lucht
soort laat de vorming van wolken
velden toe. Bovendien drijven in de
zu id weste I i j ke strom i ng regenge-
biedjes mee. Helemaal droog-blijft
het tot morgenavond waarschijnlijk
niet, al zullen de hoeveelheden be
perkt blijven.
Het wordt geleidelijk aan weer
zachter, maar een terugkeer naar
zomerachtig weer is voorlopig nil
aan de orde. De lucht mag dan vf
origine warm zijn; het transport
over koud zeewater mist zijn u't-'lprlji
werking niet. Vooral langs de ku^cu,J
blijft het kwik al gauw 3 a 5 grad ORI
achter op de 17 tot 18 graden dïpj
op donderdag landinwaarts worqL'oes
gehaald. De kern van een warm->'en- U!
bloedig hogedrukgebied ligt danpomer
boven Frankrijk. Die positie zo komen
dichtbij is gunstig; oceaandeprekg mis:
sies moeten nu een noordelijke Ln bij I
koers volgen, zodat de neerslag-f
kans bij ons beperkt blijft.
Boven Zuid-Frankrijk en Spanje
wordt het volop vi
maar die lucht zou ons alleen daf
kunnen bereiken als het hoog n
het oosten doorschuift. Daar z
het niet echt naar uit. Het is z<
mogelijk dat door drukstijgingenFlJC R'
bij Ierland en IJsland de wind wa^f1.1
de noordwesthoek opzoekt. Feitej'ijk 11
lijk hinkt de atmosfeer op twee g
dachten, waarbij tegen het weektkei
einde koude poolluchtde Noord jrden
probeert af te zakken, terwijl de nut. v
merse warmte boven ZW-Europa
eveneens vorderingen in onze ric
ting maakt. De laatste weerkaart^;..",
suggereren, dat we ergens
overgangszone v
komen te liggen
aanb:
itrict 1
beide uiterst! voort
HET WEER IN EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
woensdag.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Overwegend veel bewol
king en van tijd tot tijd re
gen. Op beide ochtenden
op veel plaatsen droog.
Middagtemperatuur van
11 graden in Schotland
tot 17 graden in zuidoost-
Engeland.
België en Luxemburg:
Bewolkt en meestentijds
lichte regen. Middagtem
peratuur circa 14 graden.
Portugal:
In het uiterste noorden
wellicht eerst nog enkele
wolkenvelden, verder vrij
zonnig. Warmer met mor
gen maxima van 23 gra
den bij Porto tot 27 in de
Madeira:
Zowel wolkenvelden als
zon en vrijwel overal
droog. Maxima rond 22 graden.
Spanje:
In het noorden vandaag nog enkele wol
kenvelden. Verder vrij zonnig. Droog.
Maxima in het noordwesten tussen de
16 en 20 graden aan de Costa's uiteen
lopend van 20 graden aan de Costa Bra-
va tot rond 26 graden in de buurt van Al-
mena en Malaga'. In het Spaanse bin
nenland middagtemperatuur op veel
plaatsen tussen de 26 en 32 graden.
Canarische Eilanden:
Kans op een lokale bui.
de 25 en 30 graden.
enkele wolkenvelden en kans op
een onweersbui. Middagtemperatuur
vlak aan zee tussen de 25 en 30 graden.
Perioden met zon, van tijd tot tijd ook
wolkenvelden en kans op enkele regen-
of onweersbuien. Middagtemperatuur
aan zee oplopend tot ongeveer 24 gra
den morgenmiddag.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag in het wekten eerst nog wolken
velden en plaatselijk regen. Verder
droog en perioden met zon. Middagtem
peratuur op veel plaatsen rond 23 gra
den, morgen met name langs de zuid
kust nog iets hoger.
Neerslagkans
Minimumtemp.
Middagtemp.
Wind
WEERRAPPORTEN
WOENSDAG 27 APRIL 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 06.16 Zoni
Maan op 23.30 MaanonderO
Waterstanden Katwijk
Hoog water 04.49 17,i4
Laag water 00.26 12.55
21ekel
Weerrapporten 25 april 20 u
Mallorca en Ibiza:
Flinke perioden met zi
23 graden.
n droog. Maxi-
Italië:
Geleidelijk minder wisselvallig weer met
vooral morgen perioden met zon. Van
daag in de zuidelijke helft nog enkele
stevige regen- of onweersbuien, morgen
met uitzondering van het uiterste zuiden
op de meeste plaats droog. Oplopende
temperaturen, met morgen middagtem-
peratüren rond 23 graden.
Corsica en Sardinië:
Perioden met zon. Vandaag lokaal mo
gelijk een regen- of onweersbui, morgen
droog. Maxima vandaag rond 20 graden,
morgen iets hoger.
Griekenland en Kreta:
Half tot zwaar bewolkt en toenemende
kans op een lokale regen- of onweers
bui. Middagtemperatuur vandaag onge
veer 23 graden, morgen op Corfu iets
hoger, op Kreta en Rhodos een beetje
lager.
Turkije en Cyprus:
Aan de Turkse west- en zuidkusten en
op Cyprus perioden met zon en op de
meeste plaatsen droog. Middagtempera
tuur rond 23 graden.
Duitsland:
Vandaag van het westen uit toenemende
bewolkmg, gevolgd door regen. Morgen
wolkenvelden en af en toe regen, maar
ook nu en dan zon. Middagtemperatuur
van 14 graden in de Duitse Bocht tot
circa 20 graden in het zuiden.
Zwitserland:
Flinke wolkenvelden, afgewisseld door
af en toe zon. Plaatselijk lichte regen.
Aan de zuidkant van de Alpen perioden
met zon. Temperatuur in de dalen oplo
pend tot 21 graden aan de noordkant en
tot 24 bij Locarno.
Oostenrijk:
Wolkenvelden en vooral in het laagland
ook af en toe zon. Op de meeste plaat
sen droog. Middagtemperatuur tussen
de 20 en 24 graden.
Polen:
Vandaag droog en af en toe
meer bewolking in de loop van ae
van het westen uit regen. Maxima
18 tot 20 graden, langs de Oostzee
ke'e graden lager.
ngb'
Vijf'
Rotterdam
Twente
Vlissingen
Barcelona onbew.
Cyprus
Luxemburg half bew.
Stockholm zwaar be
Buenos Aires zwaar bew.
Casablanca half bew
Johannesburg onbew.
;ti
Morgen New Orleans
HEINZ
ZS& TJ£0BE, HO£ HOSd J/J
TOCH AAA/ ZO'/V
TA AS OZ ASATCC/& f
X( /AC0£A/ VAAS ASATC/iSH-
AtOASLSAdZAS T£AS £AS TASS
P/£&£AS&ESCH£RM/AS<Z £AS
seeev-peAce