Politieke passiviteit beheerst dagelijks leven Zaïre
Geldgebrek bedreigt veiligheid Russische kerncentrales
-T
Buitenland
dern< u
Emiraten betalen
grof geld voor
inheemse huwelijken
M.
AAN DAG 25 APRIL 1994
dah«
-miij
ïngei
istruc
lande
?n he
Iedere dag verzamelen zich
:even- tot achthonderd
mensen in het enorme the
ater van het mistroostige,
ii burgerlijke, Chinese 'Volks
paleis' in de Zaïrese hoofd-
Kinshasa. Allen zijn in
'r pak, de enige vrouwen zijn
zwoele secretaressen. Op
et eerste gezicht zou het
een bijeenkomst van za
kenlui kunnen zijn. Of het
zou misschien, afgaande
op de maatpakken, de
vlammende stropdassen,
gouden dasspelden en hor
loges en de geur van dure
deodorant, ook een mode
show kunnen zijn. Dit is
echter politiek en in dit
parlement wordt de toe
komst van Zaïre gesmeed.
Of misschien niet.
KINSHASA RICHARD DOWDEN
THE INDEPENDENT
Ongeveer twee uur na de offi
ciële openingstijd worden de
kleine groepjes keuvelende pak
ken opzijgeduwd door een
troep gewapende wachten in
gevechtskleding die de hal in
benen. In hun midden haast
zich een stramme man voort in
een witte soutane met een paar
se band om zijn middel en een
kalotje. Dat is aartsbisschop
Laurent Monsengwo, de voor
zitter van de conferentie en mo
gelijk op dit moment de belang
rijkste figuur in Zaïre.
De aartsbisschop zit de confe
rentie vermoeid geduldig voor,
als een al te toegevende onder
wijzer. De toespraken zijn lang,
de protocols worden nauwkeu
rig in acht genomen. Er zijn ver
wijzingen naar de Amerikaanse
Grondwet, alle Franse Republie
ken en zelfs een lange uiteen
zetting over Magna Carta. De
enige vraag is of dit grootse the
aterstuk ook enige betekenis
heeft.
Het lijkt op het smeden van
een nieuwe staat, maar het is
moeilijk te bepalen of het echt
is, want Zaïre is anders. In Zaïre
.is alles geprivatiseerd. In de
woorden van de president, Mo
butu Sese Seko: Alles is te
tóop, alles kan in ons land wor
den gekocht. Degene die in de
ze overvloed ook maar de ge
ringste autoriteit uitoefent, ge
Mobutu Sese Seko.
bruikt die illegaal om geld, goe
deren en prestige te verwerven
of om onder verplichtingen uit
te komen."
Dus innen ambtenaren hun
eigen salaris tijdens hun werk.
Sommigen noemen dat corrup
tie, maar omdat de staat ze niet
betaal tv werken ze alleen maar
als iemand anders ze betaalt.
De staat betaalt evenmin het le
ger en de politie zodat zij de
mensen beschermen die hen
betalen.
De grootste betaler in Zaïre is
de president. Hij is meer de ei
genaar van het land dan dat hij
het regeert. Zaïre is de ultieme
thcitcheristische droom of
nachtmerrie. Er bestaal hier in
derdaad niet zoiets als een sa
menleving. Door een Europese
De regering van de Verenig
de Arabische Emiraten (VAE)
stelt haar mannelijke onder
danen tienduizenden gul
dens in het vooruitzicht als
ze trouwen met een vrouw
uit eigen land. Vrouwen in
de VAE zijn kostbare brui
den. Veel mannen kunnen
de verlangde bruidsschat
van bijna twee ton niet op
brengen en kiezen voor een
minder veeleisende, buiten
landse vrouw. Het resultaat
is dat veel vrouwen onge
huwd blijven.
Om het aantal gemengde
huwelijken te verlagen, stort
de regering dit jaar 75 mil
joen gulden in een huwe
lijksfonds waaruit de brui-
degommen kunnen putten.
Dat bedrag is een verdubbe
ling vergeleken met verleden
jaar.
Het fonds, dat in 1992
werd ingesteld door sjeik
Zayed bin Sultan al Nahyan,
is een groot succes. De afge
lopen jaren is er 75 miljoen
gulden uitgekeerd aan'2.159
mannen (gemiddeld 35.000
gulden per bruidegom). Op
de wachtlijst staan honder
den andere gegadigden.
„Steeds meer mannen be
sluiten met een vrouw uit ei
gen land te trouwen", zegt
fondsbeheerder Jamal al
Bah. „Het aantal gemengde
huwelijken is drastisch afge
nomen." Uit de statistieken
blijkt dat het aantal
'inheemse' huwelijken steeg
van 342 in 1992 naar 400 in
de eerste acht maanden van
1993.
De pastorale gemeen
schappen in de Emiraten on
dergingen een radicale ver
andering in de jaren zeven
tig, toen de oliedollars op
eens massaal toestroomden
als gevolg van de prijsexplo-
sie van die tijd. Voorheen as
cetische bedoeïenen veran
derden in flamboyante le
vensgenieters. De westerse
levensstijl werd het
voorbeeld.
De bruiloften veranderden
mee. Voorheen waren dat
sobere plechtigheden die
niet langer dan een dag
duurden. Maar sinds de rijk
dom zijn intrede heeft ge
daan, groeide het huwelijks
feest uit tot een gebeurtenis
die een week in beslag kan
nemen. Veel oude tradities
zijn verdwenen. De bruid
gaat tegenwoordig naar wes
ters model in het wit gekleed
en haar sleep wordt gedra
gen door bruidsmeisjes.
Grootschalige bruiloften
zijn een statussymbool ge
worden. Er wordt dagenlang
gefeest, vuurwerk afgestoken
en honderden schapen ge
slacht. De als respectabel be
schouwde bruidsschat groei
de gestaag tot zo'n 200.000
gulden.
Voor sommige mannen is
dat te kostbaar. Zij verkiezen
een vrouw uit Bangladesh,
India, Iran of Egypte omdat
de arme ouders van het
meisje meer dan tevreden
zijn met een fractie van het
bedrag dat de pian anders
voor een landgenote zou
moeten betalen.
De kostbare levensstijl in
de VAE, die bij de bruiloften
tot uitdrukking komt, begint
zowel sociologen als econo
men zorgen te baren. Sinds
1990 is de consumptie in het
land jaarlijks met ongeveer
twaalf procent gegroeid, ter
wijl de bevolking slechts met
drie tot vijf procent toe
neemt. De particuliere con
sumptie is gestegen van bij
na 23 miljard gulden in 1990
tot ruim 30 miljard gulden in
1992. Dat is ongeveer tien
procent van de particuliere
consumptie van de gehele
Arabische Liga van 22 lan
den, een buitenproportio
neel aandeel gezien het klei
ne bevolkingsaantal van
twee miljoen (nog geen pro
cent van de bevolking van de
Arabische Liga).
foto epa De winkels in de Zaïrese hoofdstad Kinshasa dragen nog de duidelijke sporen van een kortstondig politiek bewustzijn. Vandaag de dag is overle
ven het enige waar de Zaïrezen zich mee bezighouden. foto afp cerard fouet
bril bekeken, is er een rijke clan
van ongeveer honderd families,
en zijn er veertig miljoen arme
mensen. De gelukkigen onder
hen zijn'cliënten' die worden
beschermd door een
'beschermheer' in een hiërar
chie van rijkdom.
Staatsziekenhuizen en scho
len moeten wegens geldgebrek
sluiten, maar dat heeft geen ge
volgen voor de elite die hun kin
deren in Europa laten opleiden.
Terwijl de oerwouden wegen
opslokken, stappen de rijken in
het vliegtuig. Toen de Zaïrese
telefoondienst instortte, koch
ten de rijken een draagbaar sa
tellietsysteem. Als er geen voed
sel is sterven de armen, terwijl
de rijken taart kunnen kopen
die slechts enkele uren eerder in
België is gemaakt. Als het water
stelsel in de stad instort, krijgen
de armen cholera, de rijken ko
pen Perrier.
Toch is Mobutu de chef, de
beschermheer. Meer dan 33 jaar
geleden greep hij de macht en
hij is sindsdien aan de macht
gebleven. In de barokke pracht
van zijn marmeren paleizen in
zijn woonplaats Gbadolite,
1.000 kilometer van de hoofd
stad, ontvangt hij een keten be
zoekers die hem goed op de
hoogte houden van de gebeur
tenissen in de rest van het land.
De enige mensen naar wie hij
afgezien van zijn adviseurs en
spionnen luistert, zijn de medi
cijnmannen die aan zijn deur
komen. Hij wacht, trekt aan
touwtjes, geeft geld weg en blijft
stevig in het zadel.
De andere Zaïrezen houden
zich louter bezig met overleven.
In 1991 en 1992 trok het onder
betaalde leger, aangemoedigd
door de president, plunderend
door de steden. De burgers slo
ten zich bij hen aan en enkele
dagen lang gaven de Zaïrezen
zich over aan een orgie van
diefstal en vernieling.
Maar dit was niet een volks
opstand tegen een slechte rege
ring. In Zaïre werd niet geplun
derd toen vorig jaar de inflatie
was gestegen tot 71.000 pro
cent, of toen er geen voedsel
was in de hoofdstad en geen
brandstof in de rest van het
land. Dat gebeurde pas toen het
leger besloot dat het tijd was
om te nemen en toen vonden
de mensen dat het ook hun
beurt was. Het lag meer in het
verlengde van het regeringsbe
leid, alsof de mensen eindelijk
de filosofie van hun leider had
den begrepen grijp zoveel als
je kunt.
Maar. op dit moment bruist
Kinshasa weer van bedrijvig
heid en straatleven. Mensen
zijn te druk bezig met in leven
blijven of geld verdienen om
aan politiek te denken. Is het
drama in het Volkspaleis een
oprechte poging een nieuwe
politieke toekomst te vinden, of
is het een schertsvertoning van
spelers die ieder moment kun
nen worden omgekocht?
Het is moeilijk te bepalen wie
de politici vertegenwoordigen.
Volgens een waarnemer koopt
de rijkste man in iedere regio de
plaatselijke hoofdmannen en
verklaart hij zich hun vertegen
woordiger. Als hij wordt uitge
daagd, is dat door iemand die
beweert rijker te zijn. Rijkdom is
gelijk aan macht is gelijk aan
rijkdom. Het laatste dat met een
van die pakken in hel Volkspa
leis zal gebeuren, is dat ze zich
gaan vereenzelvigen met de be
woners van nun Idesdistrict.
De enige politicus die zich
niet lijkt te hebben verkocht aan
Mobutu is Etienne Tshisekedi,
die vorig jaar augustus door de
Nationale Conferentie tol pre
mier is benoemd. Dat was een
zware slag voor Mobutu, en ve
len dachten dat er een einde
zou komen aan zijn bestuur.
Maar Tshisekedi heeft zijn troe
ven slecht uitgespeeld. Hij pro
beerde de gouverneur van de
Bank van Zaïre te ontslaan en
andere benoemingen door te
voeren zonder Mobutu of de
Heilige Unie. de coalitie die
hem steunt, te consulteren. Mo
butu ontsloeg hem en gaf
Tshisekedi's vice-premier,
Faustin Birindwa, de baan.
Sindsdien zijn er twee rege
ringen, geen van beide effectief.
Maar Mobutu heeft een kans
gekregen de macht die hij was
kwijtgeraakt opnieuw op te ei
sen. Als een kaartspeler die nog
maar één kaart heeft, heeft hij
langzaam maar zeker alles te
ruggewonnen wat hij aan de
Nationale Conferentie was
kwijtgeraakt.
De laatste stap is de herstan-
ding van de Nationale Vergade
ring, het parlement van Mobu
tu's een-partij-staat. Die is gefu
seerd met de Hoge Raad. het
overblijfsel van de Nationale
Conferentie die Mobutu bijna
heeft afgezet. Dit is de samen
gesmolten onhanteerbare mas
sa die de aartsbisschop probeert
voor te zitten.
Maar intussen dreigt het land
uiteen te vallen. Shaba, de zui
delijkste provincie, heeft zich
autonoom verklaard. Kasai.
waar de diamanten vandaan
komen, weigert de door Kins
hasa ingevoerde nieuwe munt
te gebruiken. En Kivu, de ooste
lijke provincie die een groot
deel van het voedsel voor het
land produceert, vindt betere
afzetmarkten in de buurlanden.
Hoe daarin verandering moet
komen, is nog onduidelijk. Wes
terse landen hebben Zaïrezen
die zijn verbonden met de rege
ring van Mobutu de toegang
ontzegd, maar Frankrijk breekt
het verbod en in de Verenigde
Staten en België wordt niets ge
daan om de fondsen van Mo
butu in die landen te blokkeren
De hulp aan het land is drie jaar
geleden stopgezet en de We
reldbank heeft zijn kantoor in
Kishasa gesloten. Misschien kan
het vooruitzicht van sterfte in
de steden iets doen aan de poli
tieke passiviteit van Zaïre. De
enige andere bron van verande
ring is een staatsgreep.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
In het bevroren noorden van
Rusland hebben de werknemers
van de kerncentrale van Bilibi-
no al drie maanden geen loon
meer gekregen en de directie is
wanhopig op zoek naar fondsen
om brandstof en reparaties te
kunnen betalen. Enkele duizen
den kilometers daarvandaan, in
het dichtbevolkte centrale deel
van Rusland, heeft de kerncen
trale van Koersk bij gebrek aan
brandstof de produktie bijna
stilgelegd en de broodnodige
revisie van een oude reactor uit
gesteld.
In heel Rusland hebben kern
centrales te kampen met een
ernstig gebrek aan inkomsten.
Het gevolg is, zeggen inspec
teurs en milieu-organisaties, dat
vooral bij de reactoren van het
Tsjernobyl-type de veiligheid in
gevaar komt.
De kerncentrales leveren
slechts twaalf procent van Rus-
lands elektriciteit en leggen
daardoor in Moskou minder ge
wicht in de schaal dan de leve
ranciers van olie en gas, die
voor hun waren keiharde valuta
bedingen.
„De regering is vergeten wat
een kernongeluk is en ze snap
pen werkelijk niets van de wer
king van de markteconomie",
zegt Sergej Adamtsjik van het
Inspectoraat van de Atooomin-
dustrie, verantwoordelijk voor
de veiligheid van de Russische
kerncentrales. Vorig jaar heeft
het inspectoraat ongeveer
20.000 overtredingen van veilig
heidsregels opgetekend, waar
van de meeste zouden zijn ver
oorzaakt door het geldgebrek
waarmee de centrales na de in
voering van het marktstelsel in
1992 te kampen kregen.
Het beheer van de kerncen
trales verhuisde toen van het
ministerie van energie naar de
Verenigde Stroomvoorziening,
een bedrijf dat de elektriciteit
van de centrales afneemt en
distribueert. Verenigde Stroom
voorziening legde de afnemers,
industrie en particulieren prij
zen op die deze niet konden be
talen en daarmee begon de
schuldenspiraal in de energie
sector.
Rusland komt geld tekort om
personeel voor de centrales op
te leiden, veiligheidsapparatuur
te onderhouden en door betere
te vervangen, reparaties uit te
afnemers weer voor miljarden
roebels bij hem in het krijt staan
voor geleverde elektriciteit. „Er
is een lawine van schulden",
zegt Vladimir Tsjoematsjenko,
commercieel directeur bij Vere
nigde Stroomvoorziening.
Centrales bij Koersk. Smo
lensk en St. Petersburg hebben
wegens brandstoftekort hun
produktie drastisch omlaag ge
bracht en in alle drie de centra
les gebeuren dikwijls overtre
dingen van veiligheidsvoor
schriften en kleine ongelukken.
Eerder deze maand hebben
de autoriteiten een van de vier
reactoren van de centrale van
Kola, in het noordwesten van
Rusland, stopgezet om een lek
in het koelsysteem te dichten.
Bij de lekkage zou geen straling
zijn vrijgekomen.
1 let afgelopen jaar bedroeg de
schuld van de industrie aan de
kerncentrales ongeveer 450 mil
joen gulden en industriële
waarnemers verwachten dat de
schuldenlast dit jaar alleen
maar zal toenemen. Eind vorig
jaar ontvingen de kerncentrales
nog 57 procent van het totale
bedrag dat hun toekwam. In ja
nuari zakte dat percentage tot
25 er. in februari verder tot
veertien.
Milieudeskundigen vrezen
dat de centrales, zodra zij meer
geld krijgen, alles in de bedrijfs
kosten zullen steken in plaats
van de veiligheid. Bedrijfsleiders
moeten schipperen tussen sala
rissen, brandstof en veiligheids
maatregelen.
„Kerncentrales hebben
brandstof nodig en die is duur.
Als zij geen brandstof kunnen
betalen, moeten zij sluiten",
zegt Adamtsjik. „Maar als er al
leen geld is voor brandstof en
niet voor veiligheid, dan zullen
wij ze zelf sluiten."
Het ernstigste kernongeluk
uit de geschiedenis gebeurde in
april 1986 in Tsjernobyl, ten
noorden van de Oekraïnse
hoofdstad Kiev. Ontploffing van
een van de vier reactoren en
een daardoor veroorzaakte
brand joegen wolken radioactief
gas over noord- en oost-Europa.
Hoewel het officiële dodental
op 32 is gesteld, gaan weten
schappers er vanuit dat duizen
den mensen door kanker en
aanverwante ziekten zijn getrof
fen. Meet dan 180.000 mensen
moesten naar andere gebieden
verhuizen.
41
De kerncentrale Tsjernobyl waar zich in 1986 het ernstigste kernongeluk uit de geschiedenis voordeed.
voeren, oude centrales op te
knappen en reserveonderdelen
te kopen.
Uit bezorgdheid over de mo
gelijkheid van een kernongeluk
tast de Europese Unie (EU) diep
in de buidel om extra veilig
heidsmateriaal aan te schaffen.
Amerikaanse inspecteurs van de
Commissie van Toezicht op de
Kernenergie helpen de Russi
sche collega's hun methoden
voor het meten van straling te
verbeteren.
Rosenergoatom, de beheerder
van de Russische kerncentrales,
zegt dat de voorraden chemica
liën die de centrales nodig heb
ben om veilig te kunnen wer
ken, uitgeput raken. „Als ze al
geld tekort komen voor brand
stof, wat kunnen we dan ver
wachten dat ze doen aan veilig
heidsmaatregelen?", zegt Dima
Litvinov, hoofd van de Russi
sche afdeling van de milieube
weging Greenpeace. „Er wordt
geen geld uitgegeven aan veilig
heid."
Hoewel heel Rusland wordt
geplaagd door het verschijnsel
nepla'tjezjihet niet uitbetalen
van werknemers zeggen
functionarissen van de kem-
i het noordoosten van Kazachstan waar eind vorig jaar, tijdens onderhoudswerkzaamheden,
energiesector dat hun branche
een bijzonder geval is omdat er
meteen een ramp dreigt als er
iets mis gaat.
„Het is de hoogste tijd dat op
landelijk niveau beslissingen
worden genomen", zei vice-
president Boris Antonov van
Rosenergoatom eind februari.
Rosenergoatom zegt dat het
geen geld voor zijn leveranties
krijgt van Verenigde Stroom
voorziening. Dc distributeur
zegt niet te kunnen betalen om
dat de industrie en individuele
