Kabul: een stad die alleen moet sterven
Verwende Koeweiti's moeten van regering fors bezuinigen
Rokers in VS steeds
meer verschoppelingen
Buitenland
ZATERDAG 23 APRIL 1994
KABUL RAYMOND WHITAKER
lDe leden van het Afghaanse verzet op de Mehmoud
Khanbrug zijn zenuwachtig. Op de zandzakken zit het
bloed van vier kameraden die een paar uur eerder door
een mortiergranaat gewond raakten. De metalen haken
van de raketgranaten die ze hebben afgeschoten, liggen
vertrapt op de grond. In de met sneeuw bedekte bergen
rond de stad weergalmen de schotenwisselingen.
ergste.
Maar de stad lijkt de strijd nu te
hebben opgegeven. Zo'n
400.000 mensen zijn tot eind
vorig jaar Kabul ontvlucht.
Sinds Nieuwjaarsdag, toen de
gevechten opnieuw in alle he
vigheid oplaaiden, is dat aantal
verdubbeld. Maar ook in de
stad zelf is een gestage vluchte
lingenstroom op gang geko
men. De wijken in het centrum
van de stad zijn ontvolkt en de
buitenwijken in omvang ver
dubbeld. Ook president Rabba-
ni heeft zich, nadat in januari
troepen van de oppositie zijn
kantoor tot op minder dan hon
derd meter waren genaderd, te
ruggetrokken in Faghman, vijf
tien kilometer buiten de hoofd
stad.
Degenen die altijd in Kabul
hebben gewoond, voelen zich
dubbel in de steek gelaten. De
wereld heeft sinds de ineenstor
ting van het communisme niet
alleen de belangstelling voor Af
ghanistan verloren, maar ook
geen veroordeling uitgesproken
over het feit dat de stad door
buitenstaanders is verwoest, na
melijk het verzet van het platte
land.
„Kabul behoort niet aan deze
mensen", aldus een in het bui
tenland opgeleide Afghaanse
arts. „Zij zijn hier geïmporteerd
en geven niets om de mensen
die er wonen. Deze stad is al
eeuwenlang de hoofdstad. Zij
heeft een lange geschiedenis, en
het verzet vernietigt die. Noem
me eens een ander land waar
van de president en de premier
bereid zijn met hun ruzies hun
eigen stad te vernietigen."
President Rabbani en zijn rivaal
premier Hekmatyar vechten
hun ruzies ook uit op terreinen
die de inwoners van Kabul di-
reet treffen. In zijn pogingen
Rabbani tot aftreden te dwingen
heeft Hekmatyar namelijk een
voedselblokkade ingesteld.
Hulporganisaties moeten over
iedere bevoorrading met hem
onderhandelen. Het Internatio
nale Rode Kruis, een van de
weinige organisaties die nog is
vertegenwoordigd in de hoofd
stad, schat dat zo'n 800.000
Over de Kabulrivïer komt een
taxi aandenderen. Uit de koffer
ruimte steken de voeten van
een dode man. De taxi passeert
twee regeringstanks van de
strijdkrachten van president
Rabbani.
De verzetsstrijders trekken zich
terug in hun bunker. Ze zijn
bang dat de pantservoertuigen
geweervuur zullen aantrekken.
Burgers lopen echter nog steeds
in kleine groepjes de brug over
negeren waarschuwingen
om dekking te zoeken. Zij zijn
afgestompt door de aanhou
dende gevechten dat zij net
doen alsof zij het gevaar niet
zien. Een paar uur later worden
op deze plek twee burgers ge
dood.
De klokketoren op de Meh
moud Khanbrug is half wegge
schoten, de Pul-i-Kishti-moskee
heeft een gigantisch gat in de
koepel, de oude geldwisselaars-
markt is verdwenen. Jadi Mar-
wand, ooit de belangrijkste win
kelstraat, lijkt op een Duitse
stad in 1945.
De Afghaanse hoofdstad Kabul
is het Sarajevo van Azië, maar
heeft nog geen greintje interna
tionale bezorgdheid gekregen.
De oorlog in het voormalige
Joegoslavië brak uit op het mo
ment dat het islamitische ver
zet, de mujahedin, de Afghaan
se hoofdstad binnentrok. Sinds
dien zijn in Sarajevo naar schat
ting 10.000 mensen gedood en
in Kabul 12.000. De belegering
van de Bosnische hoofdstad
werd gebroken nadat de wereld
geschokt was geraakt door een
mortieraanval op een markt.
Voor Kabul bestaat klaarblijke
lijk geen enkele reden om in te
grijpen.
Sinds dertien jaar geleden de Ji
had (heilige oorlog) tegen het
communistische regime begon,
is Kabul praktisch buiten schot
gebleven. Zelfs nadat president
Najibullah in 1992 het veld
moest ruimen en de stad ten
prooi viel aan rivaliserende ver
zetsbewegingen ontkwam het
I historische
i het
Inwoners van Kabul passeren de kapot geschoten klokketoren op weg naar veiliger oorden.
mensen zich het voedsel dat te
gen woekerprijzen op de mark
ten wordt aangeboden niet
kunnen veroorloven.
Het gevolg is dat steeds meer
mensen ondervoed raken en
daardoor vatbaarder zijn voor
infecties aan de luchtwegen en
diarree. Vorig jaar heerste er
cholera. Het Rode Kruis ver
wacht dat die ziekte binnenkort
nog krachtiger zal terugkeren,
gevolgd door typhus.
Na de slachtpartij van begin ja
nuari is de strijd om Kabul in
een impasse gekomen. De strij
dende partijen vuren nog wel
op eikaars posities, maar de in
woners lopen zo langzamer
hand meer kans het slachtoffer
te worden van de wetteloosheid
die op dit moment in Kabul
heerst. Regelmatig laaien ge
vechten op over gestolen wa
pens of geroofde buit tussen
strijdgroepen die in naam aan
dezelfde kant staan.
Het Westen trok de handen van
Afghanistan af toen het door
Moskou gesteunde regime van
Najibullah ten val kwam. De ge
vechten die vervolgens onder de
zegevierende verzetsbewegin-
Verzetstrijders op weg naar Darulaman, even ten zuiden van Kabul
gen uitbraken, maakten deel uit
van een nieuwe fase van de Af
ghaanse geschiedenis die niets
te maken had met de rest van
de wereld. Nu het aspect van de
supermachten is verdwenen, is
het uitsluitend nog hun eigen
zaak.
Maar dat is niet helemaal waar.
De wapens waarmee de strij
dende partijen dood en verderf
zaaien, komen uit landen die
voor de val van Najubullah in
Afghanistan een stevige vinger
in de pap hadden. Dus uit de
voormalige Sovjetunie die het
communistische regime steun
de, en uit de Verenigde Staten
die de anti-communistische
krachten steunden.
Dat laatste geldt in het bijzon
der voor Hekmatyar. Hoewel hij
zijn anti-westerse gevoelens
nooit onder stoelen of banken
stak, kreeg hij uit de VS het
meeste geld. Vervolgens sluisde
hij dat weer door naar het ver
zet. Deze heeft die gelden ech
ter niet gebruikt voor het be
strijden van het door de Sov
jetunie gesteunde regime, maar
bewaarde het voor de strijd die
na de val van het communisme
zou uitbreken.
Er is geen enkele plek in Afgha
nistan waar echt vrede heerst.
In het noorden wordt onophou
delijk gevochten en in het oos
ten en zuiden bevinden zich 's
werelds belangrijkste produktie-
gebieden van opium. Boven
dien worden daar in geheime
kampen verzetsstrijders uit Der
de Wereldlanden opgeleid.
Toch overschaduwt de vernieti
ging van Kabul dit alles.
De islamitische wereld, zo wel
bespraakt als het gaat om de
Bosnische moslims, zwijgt over
de zelfopoffering van een van
haar leden. „De IOC (Organisa
tie van de Islamitische Confe
rentie) is hier machteloos", zegt
een academicus, „Teveel leden
Pakistan, Iran, Saudi-Arabië
bemoeien zich teveel met
onze zaken. De Verenigde Na
ties moeten helpen."
De VN hebben uiteindelijk hulp
gestuurd in de vorm van Mah-
moud Mestiri, een Turkse voor
malige minister van buitenland
se zaken. Aan hem de taak om
de strijdende partijen tot een
vredesovereenkomst te bewe
gen. De Veiligheidsraad heeft de
rivaliserende facties opgeroe
pen de strijd te staken en Mesti-
ri's missie te steunen.
Of het initiatief van de VN suc
ces zal hebben, is uiterst onze
ker. Want allereerst moet de
volkenorganisatie haar geloof
waardigheid weer opbouwen
nadat ze Kabul begin dit jaar
verliet. De in 'VN-blauw' ge
schilderde deuren van de vele
complexen zijn gesloten en de
panden leeg, behalve het ge
bouw waarin Najibullah bijna
twee jaar geleden zijn toevlucht
zocht. Hij weigert afgezien van
bezoekende VN-functionarissen
en een handjevol verwanten, ie
mand te ontvangen. Maar als de
voormalige president uit zijn
zelfverkozen gevangenschap te
voorschijn zou komen, zou hij
kunnen zien waartoe de inwo
ners van Kabul zijn gedegra
deerd.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
Amerikaanse
advocaat aan
de bedelstaf
LOS ANGELES PHIL REEVES
THE INDEPENDENT
Amerikanen beklagen zich al ja
ren over het hoge honorarium
dat advocaten vragen. Maar
zelfs zij keken vreemd op toen
de advocate van Erik Menendez
kort geleden haar beklag deed
omdat ze aan de bedelstaf
dreigde te raken. Het geval van
de rijke Menendez-broers die
hun ouders in hun slaapkamer
in Beverly Hills in koelen bloede
doodschoten werd wereldwijd
bekend.
De goedgebekte New Yorkse
advocate Leslie Abramson werd
een nationale beroemdheid
door haar flamboyante optre
den in het eerste Menendez-
proces dat lii>e op de Ameri
kaanse televisie werd uitgezon
den. Het proces eindigde onbe
slist omdat twee juryleden niet
tot een uitspraak konden ko-
Tijdens de zes maanden du-
rende hoorzitting slaagde Leslie
Abramson er in om Eriks imago
van een verwende, door heb
zucht en haat gedreven 23-jari
ge yuppie om te toveren in dat
van een verward slachtoffer van 1
seksueel misbruik door zijn ou- I
ders.
Dit huzarenstukje wist ze te I
bewerkstelligen door haar moe- 1
derlijke gedrag jegens Erik. Tij
dens het proces plukte ze liefde- I
vol pluisjes van zijn trui en
raakte ze hem zo vaak aan. dat J
de rechter zich geroepen voelde I
haar een reprimande uit te de
len omdat ze zich meer als Eriks j
surrogaatmoeder gedroeg dan
als zijn advocaat.
Na het proces werd haar ho- I
norarium voor haar ontegen- I
zeggelijk briljante optreden be-
kend: 1,6 miljoen gulden. Een I
fors bedrag, zou je zeggen, zelfs I
voor een advocaat. Maar me- I
vrouw Abramson is het hier niet I
mee eens. Ze heeft het honora- I
rium als 'ontoereikend' bestem- I
peld en zich beklaagd dat ze I
failliet dreigt te gaan als ze Erik I
Menendez bij zijn herproces I
weer moet verdedigen.
Onlangs probeerde ze een I
rechter zo ver te krijgen dat de
staat haar honorarium van 200 I
gulden per uur zou betalen, tot
een maximum van 500.000 gul-
den. De rechter weigerde met i
als motivering dat de staat geen 1
enkele verplichting had om
haar te helpen onder een 'slecht j
contract' uit te komen. Haar
WASHINGTON HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
Zelfs verstokte rokers zullen er
vreemd hebben van opgeke
ken, de zes directeuren van
Amerika's grootste sigaretten-
fabrieken die met een stalen
gezicht en de hand op het hart
verklaren er heilig van over
tuigd te zijn 'dat roken niet
verslavend is'. Wie rookty doet
dat uit vrije wil en kan er uit
vrije wil mee ophouden, be
toogden de sigarettenmakers.
Het ongeloof was voelbaar on
der de leden van de speciale
commissie van het Huis van Af
gevaardigden, waarvoor de di
recteuren vorige week moesten
verschijnen. Zij waren opge
trommeld voor een hoorzitting
over de werkwijze van de siga-
rettenfabrikanten, maar het
bleek al gauw dat zij in de be
klaagdenbank zaten.
Roken is uit in de VS. De 50
miljoen van de 260 miljoen
Amerikanen die dagelijks ge
middeld zeven paffertjes opste
ken (in 1990 waren dat er nog
tien) worden steeds meer met
de nek aangekeken. Wie rookt is
een verschoppeling. In tal van
staten zijn harde maatregelen
genomen orn het rojcen aan
banden te leggen. En nu lijkt de
federale regering die te gaan
In delen van California is ro
ken in restaurants al verboden.
Het ministerie van defensie ver
bood het roken op alle Ameri
kaanse militaire bases in en
buiten de VS. In Maryland, Utah
en San Francisco is het roken in
openbare gebouwen verboden.
Sommige Congresleden wil
len nog verder gaan en roken
verbieden in elk gebouw (behal
ve woningen) waar per dag
meer dan tien mensen komen.
Roken in vliegtuigen mag al niet
binnen de VS en de luchtvaart
maatschappijen overwegen het
rookverbod uit te breiden tot in
ternationale vluchten. De
spoormaatschappij Amtrak zal
het aantal niet-rookcoupés op
voeren tot 82 procent.
De politici die voor nog stren
gere maatregelen zijn, weten
zich gesteund door de Ameri
kaanse publieke opinie, die
steeds meer vraagt om maatre
gelen tegen vooral onvrijwillig
'meeroken'. De hoorzitting van
vorige week was dan ook de
voorbode van een nieuwe wet
geving, waarmee roken op een
lijn dreigt te worden gesteld met
verslaving aan heroïne of cocaï
ne. Wetgeving die de Food and
Drug Administration het recht
moet geven de fabricage, recla
me en verkoop van rookwaren
net 2o te regelen en te beperken
als zij dat doet met medicijnen
en drugs.
Geen wonder dat de sigaret-
tenfabrikanten op hun achterste
benen staan. De hoorzitting
werd dan ook een harde con
frontatie tussen de leiders van
deze bedrijfstak, die jaarlijks 48
miljard dollar omzet, en Con
gresleden die wijzen op rappor
ten van de federale gezond
heidsdienst waaruit blijkt dat
elk jaar 419.000 Amerikanen
doodgaan als gevolg van roken.
Een cijfer dat de sigarettenfabri-
kanten bestrijden.
Volgens de fabrikanten be
wijst het feit dat jaarlijks miljoe
nen Amerikanen met roken
stoppen, dat roken niet echt
verslavend is. Het aantal rokers
in de VS is tot 1991 inderdaad
sterk gedaald, maar sinds dat
jaar stabiliseert het zich. Daar
komt bij dat roken onder tieners
de laatste jaren juist weer is toe
genomen.
De anti-rooklobby beschul
digt de industrie ervan haar re
clamecampagnes juist op die
jeugd te richten. Want dat zijn
de rokers van de toekomst. De
fabrikant van Camel-sigaretten
RJR Nabisco voert al twee
jaar een mediacampagne waar
in het tekenfilmfiguurtje Joe Ca-
Roken is uit in de VS.
mei figureert, een kameel die op
een populaire manier het roken
aanprijst.
Een recente enquête leverde
het verbijsterende resultaat op
dat bij 6-jarige Amerikaantjes
Joe Camel net zo bekend is als
Mickey Mouse. De campagne
heeft kennelijk effect, want het
aantal jonge Camel-rokers is
sinds 1992 explosief gestegen,
van 1 procent tot 33 procent
van alle rokers onder twintig
jaar.
Toch ontkenden de fabrikan
ten in alle toonaarden dat zij
hun reclames afstemmen op de
jeugd. RJR-Nabisco-topman Ja
mes Johnson zei zonder blikken
of blozen dat zijn reclame niet
gericht is op het het aantrekken
van nieuwe rokers 'maar op het
weghalen van bestaande rokers
bij de concurrentie'.
Slechts vijf procent van alle
rokers verandert jaarlijks van
merk. Congreslid Mike Synar
FOTO DIJKSTRA
rekende daarna uit dat de fabri
kanten, die samen jaarlijks 4,5
miljard aan reclame uitgeven,
dus kennelijk 1800 dollar uitge
ven om één roker van merk te
laten veranderen. Dat wilde er
bij de toch al sceptische afge
vaardigden niet in.
■t Erik Menendez
werd dan ook bindend ver- i
klaard.
Hierop riep een woedende
Abramson dat ze tot 'slavernij' f
werd gedwongen. Haar pro- 1
bleem is dat het kapitaal van 28 j
miljoen gulden dat de broers
van hun ouders hebben geërfd 1
inmiddels vrijwel op is. Schul-
den, belastingen en de proces-
kosten hebben flink in het kapi- I
taal gehakt.
Erik Menendez, die altijd pri
vé tennisles kreeg en in snelle
auto's rondreed, zegt dat de fi
nanciële crisis zo groot is dat hij
eigenlijk de jeep zou moeten
verkopen die hij na de moord
op zijn ouders heeft gekocht.
Dit kan echter niet omdat de
vriend aan wie hij de jeep heeft
uitgeleend er voor 3.000 gulden
parkeerbonnen mee heeft opge
lopen.
Leslie Abramson gooit het in
middels over een andere boeg.
Tijdens het proces ontving Erik
Menendez duizenden brieven
met steunbetuigingen van men
sen die geloofden dat de broers
'de werkelijke slachtoffers wa
ren. Deze maand heeft
Abramson elk van deze sympa
thisanten een brief gestuurd
met het verzoek om een finan
ciële bijdrage.
Of Abramson er in zal slagen
om op deze manier alsnog haar
honorarium binnen te halen,
staat nog te bezien. Maar on
mogelijk is het niet. Toen ze op
de televisie gewag maakte van
de benarde financiële situatie
van haar cliënt, stuurden hulp-
grage Amerikanen haar spon
taan 30.000 gulden op.
VERTALING: MARGREET HESUNGA
KOEWEIT DIANA ELI AS
Aan het verwende leven van de Koeweiti's
lijkt binnenkort een einde te komen en het
revolutionaire vooruitzicht belasting te
moeten betalen vervult sommige inwoners
met ontzetting. „Dit is niet rechtvaardig.
De regering hoeft maar voor zo weinig
Koeweiti's te zorgen," zegt Arafat al-Gallaf,
een 28-jarige moeder van drie kinderen,
terwijl ze wacht op een dokter in een van
de gratis klinieken van het emiraat.
Slechts een derde van de 1,65 miljoen
mensen tellende bevolking van Koeweit
bestaat uit autochtonen. Sinds de onafhan
kelijkheid van Groot-Brittannië in 1961 zijn
ze verwend met het meest uitgebreide ge
zondheidszorgsysteem van de wereld, dat
hen, dankzij de enorme olierijkdom van
het land, van de wieg tot het graf kosteloos
verzorgt.
Maar de olieprijzen zijn gekelderd, terwijl
de buitenlandse reserves door wanbeheer
en de kosten van de Golfoorlog van 1991
met 70 procent zijn geslonken. Koeweit is
daardoor gedwongen het begrotingstekort
aan te pakken, dat naar wordt verwacht in
het jaar 2000 bijna 15 miljard gulden zal
belopen.
Nu Koeweit in de nasleep van de Iraakse
invasie in 1990 en de-zeven maanden du
rende bezetting de economische realiteit
begint te bevatten, 'is de echte uitdaging
hoe we dit land geleidelijk en vreedzaam
kunnen omvormen van een verzorgings
staat naar een belastingbetalende samen
leving,' zegt de econoom Jassem al-Sad-
doun.
In de kleine noordelijke Golfstaat, inge
klemd tussen Irak en Saudi-Arabië, zijn ge
zondheidszorg en onderwijs gratis en be
taalt niemand belasting. Iedere burger
heeft recht op een kleine villa. Wie daar
niet tien jaar op wil wachten, kan een 30
jaar lopende, rentevrije lening van ruim
300.000 gulden afsluiten om er zelf een te
bouwen. De regering betaalt voor elke in
woner 90 procent van de elektriciteitsreke
ning. Afgestudeerden zijn verzekerd van
een baan, met als gevolg dat 90 procent
van de beroepsbevolking ambtenaar is,
met dikwijls weinig omhanden.
In de begroting vóór 1994-1995 die later
deze maand door het parlement wordt be
handeld, worden vergoedingen voorgesteld
voor gezondheidszorg, onderwijs en ande
re voorzieningen. Hoewel de invoering van
belastingen nog niet op de agenda staat,
denken velen dat dat niet lang op zich zal
laten wachten. Niet iedereen is daar onge
lukkig mee.
„De daling van de olieprijzen zal op de lan
ge termijn voordelig uitwerken voor alle
Koeweiters," zegt hoogleraar Shalman al-
Issa. „Ze zullen moeten leren leven als nor
male mensen. In plaats van vier auto's en
twee werksters per gezin, moeten ze toe
kunnen met twee auto's en een werkster."
In soortgelijke bewoordingen liet de emir,
sjeik Jaber al-Ahmed al-Sabah, zich uit
toen hij vorige maand wees op de
„uitermate delicate economische omstan
digheden" waarin het land verkeerde en
zijn landgenoten opriep tot het brengen
van offers. „Voortzetting van de overdadige
levensstijl is niet alleen een financiële be
lasting", zei de sjeik. „Belangrijker is, dat
het ons ook persoonlijk te gronde kan rich
ten en ons zelfingenomen en onproduktief
kan maken."
Door de kosten van de bevrijding, verdui
stering en slecht management is het beleg
de kapitaal van de staat van een slordige
200 miljard gulden geslonken tot zo'n 60
miljard gulden. Daar komt bij, dat de olie
prijzen in de afgelopen maanden met 30
procent zijn gedaald. Om de wederopbouw
van het land te financieren heeft Koeweit
meer dan 10 miljard gulden moeten lenen
van internationale banken.
Advocate Maysoon al-Shatti (24) erkent de
voor Koeweit ongebruikelijk netelige eco
nomische situatie, maar pleit ervoor dat
wanneer de regering subsidies afschaft of
verlaagt, ze tegelijk de lonen verhoogt. Het
gemiddelde inkomen van een academicus
is ongeveer 2.700 gulden per maand. „We
zijn er aan gewend geraakt veel geld uit te
geven. Zelfs gezinnen met een minimum
inkomen vonden twee vakanties per jaar
heel gewoon," zegt al-Shatti. Net als de
meeste Koeweiti's is ze gek op technische
snufjes. Zo behoren een semafoon en een
draagbare telefoon tot haar dagelijkse uit
rusting.
Het parlementslid Adnan Abdul Samad
meent dat zijn landgenoten niet bereid zijn
offers te brengen, terwijl er grote bedragen
worden gespendeerd aan defensie en het
wegwerken van een miljardenschuld van
voor het merendeel welgestelde zaken-
In maart besloot het parlement in de ko
mende zes jaar 12 miljard gulden uit te ge
ven aan de wederopbouw van het leger,
dat tijdens de invasie van Irak grote schade
is toegebracht. Al-Gallaf, die bang is dat
kostenbesparing gevolgen zal hebben voor
haar ambtenarensalaris, vindt een dergelij
ke uitgave onvoorstelbaar. „De helft van dit
geld zal verdwijnen in de zakken van privé-
personen," voorspelt ze. „Hoe een klein
land als het onze zulke grote bedragen kan
uitgeven, is mij een raadsel."
