U bent uw eigen
goeroe. Tsjakkaa!
'Dat je altijd zelf verantwoordelijk bent is onzin'
7
ZATERDAG 23 APRIL 1994
3 A
u J
Emile Ratelband was
vorige week za terdag
in Noordwijk. Bijna
^est vijfhonderd
geïnteresseerden
zochten voor een dag
steun bij deze
leSieen ter trainer, zoals hij
chzelf noemt. Volgens
Ratelband kan het
rij{ leven, zowel zakelijk
j^he als privé, met
eenvoudige middelen
jen aaneenschakeling
van succes en geluk
wel
yorden. Aan het einde
ivan van de dag laat hij de
het
aanwezigen over
it loeiende kolen lopen.
iaie Daarna zijn de
is' vuurlopers in staat
^on. hun eigen geluk te
inwlj maken. Alleen, ze
moeten het wel zelf
e doen. Niet met één
uzesprong, maar met
kleine stapjes,
weloverwogen, recht
op het doel af.
Tsjakkaa!!!
IRENE NIEUWENHUÜSE»
e zijn er 'klaar' voor. Ze vieren
feest met zichzelf. Na de tien uur
durende woordenstroom van Ra
telband („ik ben geen goeroe, u bent uw ei
gen goeroe") nemen ze om negen uur 's
avonds het lot in eigen hand. Hier zijn ze
voor gekomen. Hier hebben ze hun dure geld
voor betaald. De schoenen en kousen gaan
uit, transpiratiegeuren vullen de Pickézaal en
de statige trappen van Huis ter Duin. Met
honderden verdringen ze zich, barrevoets,
voor de draaideuren van het chique Noord-
wijkse etablissement. Op weg naar eeuwig
durend geluk, de beloning voor hun moed.
Het personeel van het Grand Hotel houdt
het gezicht in de plooi, maar hier en daar
verschijnt een lachje. De blote-voeten-lopers
deert het niet. Ze moeten en zullen de wereld
laten zien dat ze geen boerenpummels en
burgertrutten (meer) zijn. Vanaf nu nemen
ze hun eigen geluk ter hand.
Emile heeft het ze de hele dag voorgehou
den, ze hebben op stoelen gedanst, de buur
man aan de bovenbenen betast, de tarantu
la's tot vrienden uitgeroepen. Ze lappen voor
enkele momenten de natuurwetten aan hun
laars en lopen, 'koel mos' roepend, buiten op
het grasveld voor het hotel over gloeiende
kolen. Euforie alom. De vuurlopers vliegen
elkaar in de armen. Ik heb het gedaan, jij
hebt het gedaan, we hebben de boodschap
begrepen. Als we dit kunnen, dan kunnen we
ook een positieve wending aan ons leven ge
ven. Tsjakkaa!
Gewoontes
Voor Emile Ratelband en zijn volgelingen
gelden andere wetten. „We gaan vandaag ge
woontes doorbreken, we hebben vertrouwen
in ons zelf. Heeft u zin om naar de WC te
gaan, ga dan, heeft u zin in uw broek te plas
sen, plas uzelf nat. Niet uw omgeving, maar u
bepaalt uw leven." De boodschap wordt be
grepen. Slechts enkele plassers, rokers, drin
kers en mopperaars verlaten de zaal en zoe
ken hun heil elders. De invloed van Ratel
band, die de hele dag door
de zaal, springt, schreeuwt
en danst wordt met het uur
groter. Veelvuldig speeksel
rondstrooiend, poneert hij
de grootste zin én onzin.
Zijn stelling dat alle le
vensproblemen via de ratio
nele weg zijn op te lossen,
staat veelal haaks op de
praktijk van alledag. Psycho
logen, therapeuten en psy
chiaters zouden werkloos
zijn, als Ratelbands theorie
stevig gefundeerd zou zijn.
De zieleherders hebben het
echter drukker dan ooit, de
wachtlijsten van de Riaggs
groeien gestaag.
Mensen worden volgens Ratelband met
gelijke kansen geboren. Ze hebben volgens
de aartsoptimist geen aangeboren talenten
en intelligentie is niet erfelijk bepaald. Dit
standpunt delen weinig wetenschappers. De
meest recente visie is dat 50 a 60 procent van
onze talenten is aangeboren en 40 a 50 pro
cent wordt bepaald door omgevingsinvloe
den.
Niettemin boeit Ratelband zijn gehoor
vanaf de vroege morgen tot diep in de nacht.
Hij legt tientallen malen uit waar het in het
leven om gaat. Positief denken. Gebruik ma
ken van simpele handvatten. Begrijpen hoe
het zenuwstelsel werkt. Zijn methode is ge
baseerd op het Neuro Linguïstisch Program
meren, NLP voor ingewijden, een vergaarbak
van allerlei psychologische stromingen. Wat
u geeft, krijgt u terug. Bent u sjagrijnig tegen
uw partner, dap zal hij of zij'binnen de
kortste keren ook sikkeneurig worden. Zeurt
u de hele dag, de mensen in uw omgeving
zullen niets anders doen. Geeft u daarente
gen liefde, dan krijgt u liefde terug.
Positief denken gaat snel en efficiënt vol
gens de in Oosterbeek wonende heilsprofeet.
Als hij in de file staat, wordt hij in tegenstel
ling tot miljoenen andere Nederlanders blij
en vrolijk. Een kwestie van instelling, van
herconditionering. „Ik scan Hilversum drie af
en zoek de files op." Natuurlijk, hij chargeert
en krijgt daardoor steeds de lachers op zijn
hand. Zijn beroep is immers 'entertrainer'.
Zijn boodschap onderstreept hij met handge
klap en forse klappen op de borst, die steeds
vervaarlijk door de microfoon doorgalmen.
'Leren is een feest.'
„U neemt waar wat u waar wilt nemen, u
ziet wat u wilt zien. Het geluk ontspringt uit
de houding die u inneemt in het leven en uit
de acties die u onderneemt. Lichaam en
geest zijn aan elkaar verbonden, verander de
fysiek en uw stemming verandert. Haal op
een andere manier adem, verander uw hou
ding, eet en leef gezond, en tsjakkaa u bent
wie u wilt zijn. Maak vooral gebruik van li
chamelijke communicatie." De invloed van
de gesproken taal is volgens Ratelband lang
niet zo groot als de lichaamstaal. Dat stem
ming vast zit aan lichaamsgebruik is hier
weer een logisch gevolg van. Huilen komt
voort uit droefenis? Welnee, droefenis komt
voort uit uw tranen.
Weerstand
Hier en daar groeit er weerstand in de zaal.
Vooral als Emile de vragen van zijn gehoor
op zijn geheel eigen wijze beantwoordt. Als
iemand, buiten eigen schuld in een bedrijf
gefrusteerd raakt, zo luidt zo'n vraag, wat is
daar dan aan te doen? Of als je in een relatie
veel liefde geeft, maar op zekere dag toch
door de partner wordt verlaten. Of als je ast
matische bronchitis hebt, of je ergert aan
hondepoep.
Ratelbands antwoorden komen steeds op
hetzelfde neer. U hoeft me niet te geloven,
probeert u het maar. Buig negativisme om in
positivisme. Draai de zaken om. Regen ver
velend? Welnee, regen is heerlijk. U heeft er
alleen, lang geleden, een verkeerd etiket op
geplakt. Misschien heeft de gefrustreerde
werknemer zichzelf van zijn naaste collega's
vervreemd.
En de in de steek gelaten vrouw was mis
schien wel zo ziekelijk jaloers, dat de partner
daardoor gedwongen werd het oude liefdes
nestje te verlaten. Er zijn, zo houdt Emile
voor, mensen die zich tot doel hebben ge
steld altijd te klagen, omdat ze zich daar lek-
ker bij voelen.
De astma-patiënt moet
het allemaal anders be
kijken. „Hij gaat altijd
fluitend naar bed en
staat weer fluitend op,
ondersteunt de farma
ceutische industrie en in
het donker is hij altijd te
vinden." Flauw, onder
de gordel, niet getuigend
van inzicht in de ellende
van chronisch zieken, is
de mening van velen. La
chen, vinden anderen.
Ergernis over honde-
poep? Aha, Emile's ogen
glimmen. Dit is een kolf
je naar zijn hand. Verza
mel die poep, mijnheer. U vindt dat het
stinkt? Welnee mijnheer, heeft u uw neus er
weieens in gestoken. Nee, waar praat u dan
over. Verzamel alle poep uit de straat, maak
er een mooie glijbaan van in uw achtertuin
en laat uw kind er naar hartelust over glijden,
spaart u drie gulden vijftig voor de ijsbaan
uit. Kind gelukkig, u gelukkig.
De zaal ligt dubbel.
Spinnenact
De showmaster der zoekenden is toe aan de
spectaculaire spinnenact. Hij legt uit dat een
fobie te overwinnen is. Dat het ooit door een
arts of psycholoog als een etiket op ons den
ken is geplakt. Zoals we ook onszelf talloze
etiketten opplakken. Ratelband beweert dat
mensen hier volgens de NLP-methode voor
eens en altijd vanaf kunnen komen. Door het
veranderen van de 'interne representatie'. Hij
vraagt notoire spinnenfobieërs op het podi
um te komen.
Carl Schuurs, restauranthouder van La Vi-
lette uit Rotterdam, meldt zich. Ratelband
vraagt Schuurs en de zaal hoe zij tarantula's,
de grootste spinnen op aarde, tot nu toe er
varen. Er komen allerlei negatieve kwalifica
ties, van griezelig harig tot onvoorspelbaar.
Schuurs moet daarna benamingen geven aan
iemand die hij als positief ervaart. Dat blijkt
Emile
Ratelbands
eenvoudige
oplossing voor
de'worsteling
met het leven
Langzaam lopen de harige langpotigen door naar hals en hoofd. De zaal kijkt ademloos toe. Schuurs zegt dat het geen 'onprettig gevoel' is. foto hielco kuipers
zijn vrouw Yvonne te zijn. Hij vertelt dat ze
blond is, slanke lieve beentjes en teentjes
heeft en eigenaresse is van 'een ontzettend
liefkontje'.
Emile vraagt door naar het liefdesleven van
Schuurs en wat hij heeft geroepen tijdens de
laatste liefdesdaad. Ratelband zegt dat
Schuurs nu alleen aan Yvonne moet denken
en hetzelfde gegrom als bij het liefdesspel
moet laten horen. Schuurs moet nog even
springen om z'n fysiek positief te beïnvloe
den en, zijn vuist ballend, chakra roepen. De
zaal is gefascineerd. Doet-ie het of doet-ie
het niet?
De ingehuurde 'spinnenman', die later op
de dag ook als messenwerper zal optreden,
zet een tarantula op de blote rug van
Schuurs. Hoe voelt het, vraagt Ratelband. „Ik
weet niet of het wel een spin is", piept
Schuurs. „Draai je om en kijk." Nu worden er
vier reuze exemplaren op Schuurs borst ge
zet, langzaam lopen de harige langpotigen
tussen Schuurs borstharen door naar hals en
hoofd. De zaal kijkt ademloos toe. Schuurs
zegt dat het geen 'onprettig gevoel' is. De
spinnen gaan terug in de doos, muziek klinkt,
de zaal applaudiseert opgelucht en Schuurs
is de held van de dag.
Volgens Ratelband heeft de Rotterdammer
voor eens en altijd zijn inwendige represen
tatie veranderd. Omdat hij deze fobie heeft
overwonnen, zal hij andere moeilijkheden in
de toekomst beter aankunnen. Ratelband
weigert te geloven dat deze herconditione
ring volgens wetenschappelijke onderzoekin
gen niet zo simpel werkt.
Misschien had Schuurs helemaal niet zo'n
enorme fobie, is de achterdocht van menige
deelnemer. Twee dagen later bellen we de
Rotterdamse réstaurateur. „Zeer interessante
dag. Mijn vrouw geloofde het niet, omdat ik
altijd panisch voor spinnen ben geweest,
maar nadat ze de video had gezien, moest ze
me wel geloven. Ik denk dat ik echt van mijn
angst voor spinnen af ben. Gisteren vroeg ik
Yvonne of ze wat spinnen wilde vangen,
maar laten die krengen ineens nergens meer
te vinden zijn."
Depressief
Ratelband nodigt een vrouw uit op het to
neel. Ze zegt depressief terzijn. Inge Mucke
uit Zeist krijgt in korte tijd een spoedcursus
positief denken. „Kies je voor je depressie of
kies je voor jezelf?", zo bewerkt Ratelband
haar keer op keer. Als Inge voor zichzelf kiest,
moet ze in gebroken glas springen. Ze krijgt
vlak voor de sprong nog wat vreselijke gevol
gen voorgeschoteld over doorgesneden pe
zen en zenuwen, maar dit beïnvloedt haar
eenmaal genomen besluit niet. Integendeel,
ze wil niets liever.
Vanaf een stoel springt ze midden in de
scherven. Sommigen wendden de blik af.
Moeten ze nu echt aanzien dat iemand zich
zelf voor eens en altijd verwondt? Het tegen
deel is waar, geen splinter in de voetzolen.
Applaus, muziek, vreugde. Inge's depressie
behoort tot het verleden. In een nagesprekje
vertelt ze jaren te hebben geleden aan een
depressie ten gevolge van een mishandeling.
„De laatste tijd ging het steeds beter, ik werk
te alweer en was weer geïnteresseerd in aller
lei zaken. Met deze sprong heb ik bewezen
dat ik dingen zelf ook kan laten gebeuren. Ik
voel me nu kiplekker. Ik ben geholpen door
Ratelband, maar ik heb het zelf gedaan."
Tsjakkaa!!
Ruud Kessels uit Nieuwegein, communicatie
trainer, heeft zich in de bar verschanst. Samen
met anderen neemt hij de principes en werkwijze
van Ratelband door. „Het is knap wat-ie doet,
maar het heeft weinig diepgang. NLP is een be
paalde vorm van blikvernauwing, die gevaarlijk
kan uitwerken. Met positief denken kun je heel
gemakkelijk de realiteit uit het oog verliezen en
Emile maakt zijn werk niet af. Ja, sommigen mo
gen, als het erg mis gaat, nog een keertje gratis ko
men. Onder invloed van deze dag gaan ze mis
schien maandag scheiden of hun baan opzeggen.
Maar dan zitten ze over drie maanden werkloos
alleen in fyun flatje en hebben gruwelijk spijt. Is
het leven dan zoveel leuker?"
Kessels is van mening dat vooral labiele mensen
op de open trainingen afkomen. Op zoek naar er
kenning zoeken ze hun heil in het dogmatisme
van Ratelband. De massa beïnvloedt hun denken.
„Het is veel beter een positieve nuance in je den
ken aan te brengen. En het is natuurlijk onzin om
te stellen dat je altijd verantwoordelijk bent voor
de omstandigheden waarin je verkeert. Lulkoek."
Ratelband legt later uit dat er absoluut geen geva
ren kleven aan massa-hysterie. Hij zegt de kracht
van de massa, zoals bij de spinnenact, aan te wen
den als positieve stimulatie. Het individu wordt
door de supportvan de massa sterker. „Het enige
wat ik doe is van dat principe gebruik maken."
Verantwoordelijk voelt hij zich niet en als men
sen na een training of sessie ineens radicale
beslissingen nemen, is dat hun eigen verantwoor
delijkheid. „Ik manipuleer niet. Als iemand na een
dagje Emile gaat scheiden, is dat niet ingegeven
door Ratelband, maar herkent die persoon in mijn
verhaal bepaalde gedragingen en gevoelens van
zichzelf. Hij begrijpt ineens dat hij niet langer wil
slapen naast iemand van wie hij niet houdt. Of
dat-ie alleen een studie volgt, omdat die hem is
opgelegd door zijn vader."
Harry Mens, succesvol zakenman uit Lisse, neemt
een kijkje. Hij is onder de indruk van het succes
van Emile Ratelband. Vooral van de commerciële
kant. Ratelband vraagt honderden guldens van de
deelnemers en geeft vier vijf trainingen per
week.
Mens heeft met de NLP-methode echter 'veel
moeite'. „In een roes, waarin ze elkaar bejubelen
en aansporen, gaan mensen over tot allerlei da
den, die ze anders nooit zouden doen. Er ontstaat
een soort psychose, waarin mensen hun faalangst
voor een ogenblik durven te overwinnen. Maar
wat gebeurt er als ieder zijns weegs gaat en over
morgen voor dezelfde situatie wordt geplaatst?",
vraagt Mens zich af. „Ik heb de indruk dat hier
vooral onzekere, teleurgestelde mensen rondlo
pen. Er zijn trouwens maar weinig hoog geschool
den."
Eigen observatie van de verslaggever steunt deze
uitspraak niet. Mens heeft ook een positieve
kanttekening. Veel mensen praten volgens de Lis-
sese makelaar hun hele leven alleen maar over
plannen en over veranderingen. „Ik ben het roe
rend met Emile eens, dat het beter is af en toe
eens iets fout te doen, dan helemaal geen beslis
singen te nemen en alle mooie ideeën steeds
maar uit te stellen."
Dr. J. van Ginneken, psycholoog en communica
tiewetenschapper, denkt, in tegenstelling tot Kes
sels en Mens, dat er weinig gevaren kleven aan de
werkwijze van Ratelband. „Hij is al jaren bezig en
als er grote calamiteiten waren gebeurd, was dat
wel bekend geworden. Maar wat hij claimt is na
tuurlijk zwaar overdreven en daar zet ik wel een
paar vraagtekens bij. Je kunt niet alle angsten, te
kortkomingen en problemen oplossen.
Maar dat mensen veel meer kunnen dan ze zelf
denken, staat voor Van Ginneken als een paal bo
ven water. „Velen hebben de grootste moeite eens
uit de dagelijkse tredmolen te stappen en dan is
het goed dat ze eens wakker worden geschud." Hij
constateert voorts dat er bij een grote groep men
sen behoefte bestaat om kennis te vergaren over
allerlei psychologische technieken, maar dat de
wil om daarvoor boeken te lezen niet opgebracht
kan worden. „Bij Ratelband krijgen ze hapklare
brokken aangereikt, verpakt op een spectaculaire
manier. Aardig, amusant en indrukwekkend."
ïmelde
