Leven en wonen
cjpyramide
pn
geraniums
Pepe Jeans terug dank zij
cultfotograaf Bruce Weber
Voor grote en
kleine vaat
Een zonnewijzer is vooral decoratief
Tering (II)
ATERDAG 23 APRIL 1994
ziet ze steeds vaker: die fraaie grote pot-
n met rijk bloeiende geraniums in pyra-
^ïidevorm. Soms wel een meter hoog. Na-
at ik er vaak met jaloezie naar had geke-
en, ben ik op zoek gegaan naar iemand die
ie kon verraden hoe je dat toch klaar-
peelt. Want eerlijk is eerlijk: een geranium-
lyramide is een sieraad op terras of op een
ialkon.
hebt er twee dingen voor nodig: op de
rste plaats geduld, want het duurt twee
ir eer het resultaat echt mooi is. Op de
eede plaats een sterk groeiend soort ge-
im, in het Latijn pelargonium. De ldeur
weinig ter zake als de soort maar sterk
snel groeit. Die schaf je eind april aan
idat de planten al stevig aan de groei zijn,
iór ze half mei op de gewenste plaats bui
len in een kuip, grote pot of iets van dien
iard komen te staan. Omdat we een forse
verwachten, geven we de planten
ineteen goede grond. Er is speciale gerani-
jumgrond in de handel, maar wie zelf com
post heeft kan deze gemakkelijk gebruiken-,
gemengd met iets turf om het geheel luch-
(tig te maken.
(Voor een mooie pyramide zetten we drie
Heraniumsin een forse pot of kuip. Zodra
ze groeien gaan alle zijknoppen eraf. Ze
(mogen om te beginnen alleen in de hoogte
jgroeien. Om ze houvast te geven zetten we
tnaast elke plant een tonkinstok en om de
jtien centimeter binden we de lange pier-
Jala's aan de stok. De drie stokken kunnen
de top samengebonden worden zodat
'orm van de pyramide zichtbaar wordt.
Uiteraard krijgen de planten geregeld iets
sa mest om vooral goed te kunnen groeien en
L® natuurlijk een plaatsje in de zon en vol
doende water. Als het goed is, dan worden
de geraniums in één zomer anderhalve me
ter hoog. Iets hoger kan ook. Ieder bepaald
zelf hoe groot de pyramide moet worden.
■h Maar half oktober - vóór de nachtvorst -
gaat onze pyramide-in-wording naar bin-
nen om vooral niet te bevriezen.
Het overwinteren is enigszins problema
tisch. De planten mogen niet warm staan,
maar ook geen graadje onder nul onder
gaan. Daarom de goede raad: als u geen
plek hebt waar u de nogal forse kuip of pot
kan laten overwinteren, moet u er niet aan
beginnen. Dat is zonde van de tijd en zorg.
Is die plaats er wèl, dan is een dergelijke py
ramide een echt pronkstuk waarmee jaren
goede sier gemaakt kan worden. In de loop
van de winter zorgen we ervoor dat de
grond net niet helemaal uitdroogt. Verder
wordt gedroogd blad geregeld verwijderd
zodat we in het voorjaar niet meer of min
der hebben dan drie lange stengels, vastge
bonden aan drie lange stokken.
Maart volgend jaar krijgt de pot dan weer
nieuwe aarde, voldoende vocht, warmte en
licht. De stengels zullen aan alle kanten
knoppen maken en die worden nu zorgvul
dig bewaard, eventueel iets vastgebonden
aan de stokken. Tegen de tijd dat het half
mei is kunnen we al aardig pronken met de
bloeiende pyramide en in de loop van de
zomer is het simpelweg een kwestie van bij
houden: uitgebloeide bloemen weg, te lan
ge scheuten weg en verder voldoende voe
ding, vocht en zon. Succes met dit pronk
stukvan tuinierskunst.
LEZERSVRAAG
Komt er bij u al tuinierend of wandelend
in de natuur een vraag op? Greet Buchner
zal proberen voor u het antwoord te vin
den. De vraag kunt u opsturen naar Dami-
ate Dagbladen, Postbus 507,2003 AP
Haarlem t.a.v. de redactie LEVEN EN WO
NEN.
Pepe werkt met man en macht aan
herstel van zijn imago. En niet zon
der succes, want het Engelse kleding
merk dat jaren achtereen wat onop
vallend in de schappen en rekken
was vertegenwoordigd, telt weer mee
in de razendsnelle wereld van de
jeans en de basics. En dat is voor een
groot deel te danken aan de reclame
campagnes van Bruce Weber.
EVELIEN BAKS
Maar Weber is dan ook niet de eerste de
beste. Weber is wat ze noemen een cultfo
tograaf, iemand die op dit moment 'hot' is
in de Verenigde Staten. Weber is dan ook
degene die alle campagnes doet voor bij
voorbeeld Calvin Klein, die werkt met top
modellen als Kate Moss en ook nog eens
succes boekt als regisseur. Zo heeft hij de
videoclips van Chris Isaak en The Pet Shop
Boys geregisseerd. Ook de commercials
voor Gianni Versace staan op zijn naam. En
nu dan voor de tweede keer de wereldwijde
campagne voor Pepe Jeans.
Hij castte daarvoor Bridget Hall, net zes
tien jaar en nu al uitgeroepen tot het ge
zicht van 1994, lone Skye en Donovan
Leitch, beiden acteurs en kinderen van
Donovan, popster uit de jaren zestig. En
ook dit keer koos Weber ervoor om louter
zwart/wit foto's te schieten. Volgens het
kledingmerk benadrukt de campagne de
roots van Pepe omdat de afbeeldingen ver
wijzen naar de Engelse symbolen van vrij
heid met een knipoog naar rebelse gewoon
ten.
,,Pepe had in Nederland absoluut geen
imago," zegt Hester Hettinga, verantwoor
delijk voor de public relations in Nederland.
,,Veel vrouwen kenden de naam wel, maar
bij de meeste mannen ging absoluut geen
belletje rinkelen bij het horen van onze
naam. Onze produkten lagen dan ook niet
altijd op de beste plekken in de winkel."
Modebladen
Twee jaar geleden besloot het Engelse Pepe
Jeans, dat in 1973 aan de bekende Portobel-
lo Road in hartje Londen begon, het over
een andere boeg te gooien. Een aantal
agenten werd de deur gewezen, en daar
voor in de plaats kwamen vaste vertegen
woordigers. Middels enorme reclamecam
pagnes in modebladen, maar ook op MTV
moest de mensheid over de gehele wereld
duidelijk worden gemaakt dat Pepe een
nieuwe weg was ingeslagen.
Niet onverdienstelijk, want de campag
nes leverden het modemerk vorig jaar al
meteen een behoorlijke naamsbekendheid
op. Maar die moet nog groter kunnen wor
den, zo redeneren ze in het Engelse hoofd
kantoor. En dus werd Bruce Weber dit jaar
opnieuw ingeschakeld.
„Pepe heeft net een totale reorganisatie
achter de rug," vertelt Hester Hettinga. „Er
zijn nieuwe mensen aangetrokken, voor het
eerst in de geschiedenis van Pepe wordt er
nu ook in Nederland geadverteerd en ver
der is de hele presentatie aangepast."
Een campagne in de zogeheten glossy
schoolagenda's waarbij jongeren een set
briefkaarten konden opvragen, leverde vol
gens Hettinga zo'n tien- tot vijftienduizend
reacties op. Dit seizoen hebben ze er maar
meteen een eigen magazine voor jongeren
tegenaan gegooid dat de naam Slice heeft
gekregen. Uitgebracht in vier talen wordt
het verspreid over heel Europa. Om ook de
Nederlandse hogescholen en universiteiten
te bereiken is voorts het medium Studi in
geschakeld.
Junior
Met een speciale junior-collectie richt Pepe
zich nu ook op de groep kinderen en tieners
van acht tot vijftien jaar. „Een stoere collec
tie voor tieners die nog niet de maat van
een volwassene hebben, maar dat wel graag
De Amerikaanse
van Pepe Jeans.
zouden willen," zegt Hester Hettinga.
Pepe zit als het om de jeans gaat volgens
haar in de middenmoot. Het merk streeft
niet naar een imago als dat van Diesel of
Gapstar: „We zitten er net onder. Er zijn zo
ontzettend veel jeansmerken in vergelijking
met twintig jaar geleden. We hebben een
klein marktonderzoekje gehouden. Daaruit
is onder meer gebleken dat heel veel men
sen hele goedkope broeken in de kast heb
ben hangen. Maar jongeren willen een
imago en daar past een naam bij. Daarom
is het belangrijk dat je eruit springt en geen
eenheidsworst bent. Met Weber lijkt ons
dat aardig te lukken."
Als je maar met z'n tweetjes bent kies je vaak voor een
kleine afwasautomaat van 45 centimeter breed. Maar
als je gasten hebt, dan is zo'n model meestal te klein
om een hele afwas in één keer te doen. Siemens komt
met een nieuw type dat daarop inspeelt: de 'flexibele'
afwasautomaat. Groot genoeg om er de afwas van een
zespersoons diner in onder te brengen, maar voor een
kleine vaat ook op halve capaciteit te gebruiken.
De machine heeft twee ruimtelijk gescheiden spoel-
programma's. Bij kleine hoeveelheden kan uitsluitend
de inhoud van de bovenkorf worden afgewassen. De
machine verbruikt dan 15 procent minder water, 30
procent minder stroom en 10 procent minder tijd dan
bij een volle belading. Boven- en onderkorf zijn iden
tiek uitgevoerd, waardoor ook het inruimen eenvoudi
ger is, want alles wat onderin past laat zich eveneens
bovenin plaatsen. Er zijn bovendien twee korven voor
bestek.
Wie meestal een halve machine gebruikt zal dus alles
in de bovenkorf zetten. Dat spaart ouderen bij voor
beeld heel wat gebuk. Door toepassing van een warm
tewisselaar wordt warmte teruggewonnen en dat resul
teert in een aanzienlijk lager energieverbruik. Boven
dien wordt hierdoor glaswerk gevrijwaard van koude-
/hitteschokken. Tijdens het droogproces condenseert
de warme, vochtige lucht op de wand van de met koud
water gevulde warmtewisselaar.
Serviesgoed en glaswerk worden daardoor perfect ge
droogd, zonder toevoer van (niet helemaal schone) bui
tenlucht en de stoomwolken bij het openen van de
deur behoren tot het verleden. Het gecondenseerde
water wordt bewaard tot de volgende afwasbeurt.
Voor de verwarming is een compact en veel kleiner
doorstroomelement gekozen, dat onder de bodem is
geplaatst. Dat maakt een betere ruimte-indeling moge
lijk, zodat tevens het euvel van smelten van kunststof
bakjes op het element uit de wereld is. Deze
neratie afwasautomaten is in verschillende
gen leverbaar, ook voor geïntegreerde inbouw.
Meer informatie: Siemens Infocentrum, Zoetermeer,
0 70-33 329 30 of -33 325 70.
Kunststof gevelelementen
Ramen, kozijnen en deuren (gevelelementen) van
kunststof, talloze huiseigenaren en huurders hebben er
al mee te maken gekregen. Om dit produkt voor de
consument een duidelijker gezicht te geven heeft de
Vereniging van kunststof gevelelementenfabrikanten
(VKG) een voorlichtingscampagne opgezet.
De informatie is bedoeld voor particulieren die van
plan zijn om op eigen initiatief renovatie, verbouwing,
isolatie, enzovoorts uit te voeren. Daarbij wordt dan
ook al gauw gedacht aan vervanging van ramen, deu
ren, enzovoorts door elementen van kunststof. Meer
informatie: VKG, Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer.
EVELIEN BAKS
De klok erop gelijk zetten
lukt écht niet. Maar vier da
gen per jaar geeft de zonne
wijzer dezelfde tijd aan als
het horloge. Dat de decora
tieve wijzer opeens weer
overal opduikt heeft dan ook
meer te maken met het gege
ven dat we weer veel geld
over hebben voor de inrich
ting van de tuin.
„Dat heeft een enorme
vlucht genomen," zegt Mar
leen Bottelier van de in het
Zuidhollandse Nieuwkoop
gevestigde firma
Verwijs/Bottelier Tuindeco-
raties. Het bedrijf is de groot
ste importeur van zonnewij
zers. „Dat je zt
ziet, komt door c
iveral
Met folders,
de weg.
ook op
beurzen en tentoonstellin
gen.'
haar e
n van nu is volgens
wereld van verschil
met die van tien jaar gele
den. Met allerlei tafelkleden,
kussentjes en decoratieve
elementen heeft dat stukje
grond achter het huis meer
vyeg van een buitenkamer
dan van een gewone tuin. En
Verwijs/Bottelier heeft daar
in een niet geringe inbreng.
Principe
Het ontwerp van de zonne
wijzer is al ruim tweeduizend
jaar oud. Volgens de boeken
zo'n 22 eeuwen, maar het
zou volgens Marleen Botte
lier ook langer kunnen zijn.
Door de eeuwen heen wer
den ze gebruikt om de tijd te
meten. Het principe is een
voudig: de zon werpt mid
dels een wijzer (gnomon)
een schaduw of juist een
lichtstraal op een schaalver
deling, bestaande uit uren.
Maar omdat de aarde niet
exact cirkelvormig om de
zon draait, geeft de wijzer
maar enkele dagen per jaar
Marleen Bottelier tussen haar zonnewijzers.
de exacte tijd aan.
„Ach, vroeger ging het er
om dat mensen .globaal de
tijd konden aflezen," vertelt
Marleen Bottelier. „Nu willen
we tot op de seconde weten
hoe laat het is. Want als je
niet precies om half zes naar
de filemeldingen luistert, sta
je er wel precies middenin.
Dus de zonnewijzer heeft
geen functie meer, behalve
een decoratieve dan."
Ze heeft een collectie met
zo'n vijftig verschillende mo
dellen. Een aantal daarvan
wordt volgens eigen ontwerp
vervaardigd. „In Nederland
wonen we gemiddeld op de
52ste breedtegraad, dus die
wij zelf laten maken, maken
we meteen op die breedte
graad. In België daarentegen
zitten ze weer op de 51ste."
Bij de verstelbare zonnewij
zers kan de wijzer zo worden
vastgezet dat die een hoek
van 52 of 51 graden maakt
met de aarde.
Kerktorens
Nederland is volgens Mar
leen Bottelier een echt zon-
newijzer-land. „Je komt ze
tegen op gevels, kerktorens.
Sommige zijn beschermd
door Monumentenzorg. An
dere landen hebben veel
minder de neiging om de
tuin te versieren. In Duits
land bijvoorbeeld wordt de
tuin als iets nuttigs be
schouwd. Daar wordt hij vol
gestopt met groente en wat
bloemen. Engeland daaren
tegen
land
vijzen
Marleen Bottelier haalt
haar zonnewijzers uit ver
schillende landen, waaron
der Zwitserland, de Verenig
de Staten, het Verre Oosten
FOTO NIELS VAN DER HOEVEN
en Duitsland. De gespeciali
seerde exemplaren komen
met name uit Engeland,
waar ze overigens vooral een
voorkeur hebben voor platte
modellen. „In Engeland ko
men nog geregeld antieke
zonnewijzers te voorschijn."
De modellen van Verwijs-
/Bottelier liggen wat prijs be
treft tussen de honderd en
drieduizend gulden. „Of zelfs
daarboven," zegt ze. „Als we
iets speciaal moeten laten
maken." Alle modellen pas
sen overigens op één van de
vijftien sokkels die Verwijs-
/Bottelier in de collectie
heeft
Zo'n drie jaar geleden
heeft ze ook windwijzers in
het assortiment opgenomen.
„Ook dat heeft een enorme
vlucht genomen, ik denk dat
ze dit jaar de zonnewijzers
achternagaan."
SPREEKUUR
De vorige keer heb ik een stukje gewijd aan
de geschiedenis van de tuberculose, een
ziekte al zo oud als de mensheid zelf. Maar
wat is tuberculose nou voor soort ziekte?
Hoe raak je besmet? Wat gebeurt er als je
geep medicijnen gebruikt en hoe loopt het
af als je die wel inneemt?
Tiïberculose is een besmettelijke ziekte. Als
zich bij een patiënt tuberculosebacteriën
beyinden in het sputum, dat is het uit de
longen opgehoeste slijm, dan spreekt men
van open tuberculose. Als iemand met
open tuberculose hoest en pröest of zelfs
maar spreekt, dan worden tuberkelbacillen
in kleine druppeltjes in de omgeving uitge-
spiróeid. Omstanders kunnen die druppel
tjes inademen en op die wijze besmet ra
ken. Let op het woord 'kunnen'.
Tuberculose is weliswaar besmettelijk,
maariveel minder besmettelijk dan bij voor
beeld griep of waterpokken. De kans op be
smetting is groter naarmate men langer en
intensiever contact heeft met de besmette
lijke patiënt. Gemiddeld genomen raakt on
geveer vijftien procent vpn die 'contacten'
besmet, maar de kans door een éénmalig
cqntact geïnfecteerd te raken is erg klein.
Besmetting en ziek worden zijn twee ver
schillende dingen. Bij TBC is de kans dat je
na besmetting echt 'de tering krijgt' hele
maal niet groot: één op de zes besmette
mensen krijgt ooit, opeen bepaald moment
in z'n leven, daadwerkelijk ziekte-verschijn-
selep. Het begint, zo'n twaalf weken na de
besmetting met het positief wórden van de
huidreactie tegen tuberculose, de zoge
naamde Mantoux-reactie.
Reactie
In de huid gespoten tuberculine geeft na
enkele dagen een plaatselijke réactie in de
vorm van een geringe roodheid en zwelling,
soms met blaarvorming. Als deze reactie
positief is, weet men dat besmetting heeft
plaatsgehad.
In dezelfde periode nestelen de ingeadem
de tuberkelbacillen zich in de long en pro-
Óeren daar uit te groeien, terwijl het Li-
chaarp zich daartegen probeert te verwe
ren. Er ontstaat een klein infectichaardje in
de long, dat soms op een röntgenfoto te
Dit stadium van tuberculose dat direct volgt
op'de besmetting wordt 'primaire tubercu
lose' genoemd. Patiënten met primaire tu
berculose hebben geen tuberkelbacillen in
hun sputum en zijn dus niet besmettelijk.
Meestal verkalkt het haardje in de long en
blijft-een 'vlekje op de long' achter dat ver
der geen betekenis heeft.
Soms ontstaan er in aansluiting aan de be
smetting complicaties zoals borstvliesont
steking ('pleuris'). Vroeger Was deze aan
doeningvrijwel altijd het gevolg van tuber
culose, tegenwoordig zijn andere oorzaken
belangrijker geworden
Als mensen met een lage weerstand worden
getroffen door tubercuose (en dan hoeft u
helemaal niet aan mensen met AIDS te
denken, maar bijvoorbeeld alcoholisten,
mensen die ondervoed zijn. of tevoren al
ernstig ziek) kan de ziekte als een strovuur
door het hele lichaam slaan, ofwel de 'vlie
gende tering'. Hierbij is tuberculeuze her
senvliesontsteking (meningitis) gevreesd.
Slapende vorm
Nadat de primaire tuberculose genezen
lijkt, blijven tuberkelbacillen als het ware in
slapende vorm in verschillende organen
aanwezig. Zij liggen daèr afgekapseld, om
geven door een barrière van afweercellen
van de patiënt.
Indien de afweer van de patiënt op de een
of andere manier afneemt, bij voorbeeld
door een slechte voeding of door een ande
re ziekte, dan krijgen de ingekapselde tu
berkelbacillen de kansbm door de barrière
heen te breken en kan in verschillende or
ganen de zogenaamde 'post-primaire tu
berculose' ontstaan. Meestal is het aange
dane orgaan opnieuw de long.
Zodra de tuberculeuze óntsteking door
breekt naar de luchtwegen komen de tuber
kelbacillen in het sputum ('open tuberculo
se') en is de patiënt besmettelijk voor zijn
omgeving, waarmeede kringloop gesloten
Ernstige zaak
Voor de invoering van de tuberculostalica
was de post-primaire tulierculose een ern
stige zaak. Een kwart van de patiënten ge
nas alsnog vanzelf, al dan niet geholpen
door verpleging in een kuuroord dal vaak in
een gezond aandoende omgeving (bossen,
bergen) was gevestigd. Dezp 25 procent had
dus een immuunsysteem dat in slaat was
op eigen kracht de bacteriën te overwinnen
en uit te schakelen. De helft van de patiën
ten overleed binnen vijf jaar en de resteren
de £5 procent overleefde de ziekte, maar
genas niet en bleef besmettelijk voor ande
ren in'de omgeving. Indrukwekkende cij
fers: vijftig procent overleed binnen vijf jaar.
Na de ontdekking van de tuberculostatica
kwam de moderiie tuberculosebestrijding
goed op gang, met als doel de verspreiding
van TBC tegen te gaan. De sterfte aan de
ziekte zakte dramatisch: als men de pillen
goed inneemt, komt nog maar vijf tot zes
procent uiteindelijk aan de ziekte te overlij
den en stijgt het percentage genezingen van
25 naar ruim 80 procent.
Maar 'leringlijer' is nog «leeds geen zegen
MARISKA KOSTER
