'Over vijf jaar
hebben we het beste
land ter wereld'
Feiten &Meningen
Kabinet heeft
plannen niet
waargemaakt
Duits Hof
buigt zich ovef
inzet soldateife
W
bi
Albanees bijgeloof
VRIJDAG 22 APRIL 1994
De ministers Kooijmans, Ter Beek en Pronk
valt in elk geval niets te verwijten. Met de
val van de Muur veranderde de wereld kort
na het aantreden van het nieuwe kabinet zo
totaal dat de voornemens in het regeerak
koord over buitenlandse zaken, defensie en
ontwikkelingssamenwerking al direct totaal
op hun kop gingen.
Maar dit trio is ook wel het enige. Voor de
meeste andere bewindslieden van het kabi
net Lubbers-Kok klinkt het verhaal heel an
ders. Op financieel en sociaal terrein heeft
het kabinet zijn beloften allerminst waarge
maakt. Natuurlijk: de sociale vernieuwing
kwam er. Maar een doorslaand succes werd
het allerminst. De banenpools werden op
gezet, rpaar de mensen die via dit instru
ment aan de gang gingen verdrongen voor
al 'gewone' werknemers. Van de doelstel
ling om het aantal bijstandstrekkers te be
perken kwam weinig terecht.
Met de sociale partners, zo werd in het
regeerakkoord beloofd, zouden afspraken
gemaakt worden over banen voor kansarme
groepen zoals langdurig werklozen,
WAO'ers, vrouwen en etnische minderhe
den. Het werd wel geprobeerd, maar het re
sultaat was vrijwel nihil. Het regeerakkoord
verder nalopend, blijkt dat maatregelen om
de werkloosheid onder jongeren te beper
ken, wel succes hebben gehad. Al is de be
lofte dat er niet getornd zou worden aan de
uitkeringen voor de jongeren, niet waarge
maakt.
Minister Ritzen van onderwijs mag zich
op de borst kloppen dat hij vrijwel alles wat
er over zijn beleidsterrein in het regeerak
koord stond heeft waargemaakt. Invoering
van de basisvorming, fusies van te kleine
scholen en ingrepen in de studiefinancie
ring.
Op het terrein van de volksgezondheid
ging staatssecretaris Simons onderuit met
zijn stelselwijziging. Wat wel lukte waren de
meer ethisch getinte voornemens: een ver
bod op genetische manipulatie, een rege
ling voor erfelijkheidsonderzoek bij sollici
taties, een wet orgaantransplantatie, een
verbod op commercieel draagmoeder
schap, een verbod op het kweken van em
bryo's voor experimenten, een regeling voor
donor-inseminatie en IVF.
Op milieuterrein kwam er van de fraaie
voornemens evenmin weinig terecht. De
aangekondigde trendbreuk bleef uit, ook na
de presentatie van het Nationaal Milieube
leidsplan Plus. Van het voorstel om de ver
vuiling door kpoldioxyde met twee procent
per jaar terug te dringen, is nooit meer iets
vernomen. Produktieprocessen werden niet
herzien, net zo min als consumptiepatro
nen. De structuurnota landbouw en het na
tuurbeleidsplan kwamen er, maar van een
milieuvriendelijke landbouw is nog steeds
weinig gerealiseerd.
Een ander bewindspersoon die weinig
uitvoering gaf aan de zinsneden in het re
geerakkoord was minister Maij-Weggen van
verkeer en waterstaat. Rekening rijden
kwam er niet en de prijsverhouding tussen
openbaar vervoer en auto verschoof ook
niet ten gunste van bus, tram, metro en
Degenen die wel 'slaagden', waren minis
ter Andriessen van economische zaken en
staatssecretaris Fleerma van volkshuisves
ting. Het duo op Justitie, minister Hirsch
Ballin en staatssecretaris Kosto, hebben
zich strikt aan de tekst van het regeerak-,
koord gehouden. AJle opdrachten werden
vervuld. Of het nu ging om immigratie, de
vreemdelingenwet of de reorganisatie van
de politie. Er kwam meer geld voor agenten
en de rechterlijke macht, zoals toegezegd.
De aangekondigde beperkte identificatiep
licht ging eerder dit jaar in.
Het kabinet was overigens wel succesvol
op de zogenoemde immateriële zaken: eu
thanasie, gelijke behandeling, mediabeleid,
democratisering in de gesubsidieerde in
stellingen. Alle voornemens zoals eind 1989
geformuleerd werden waargemaakt. De de
centralisatie van taken naar provincies en
gemeenten lukte ook.
Een terrein waar het mis ging was de
staatskundige vernieuwing, in het regeerak
koord met grondwetswijzigingen aange
duid. Het brede politieke overleg dat de co
alitie wenselijk achtte vond wel plaats, maar
dat leidde niet tot nieuw beleid. Tenslotte
had het kabinet zich nog ten doel gesteld de
voedingsbodem voor discriminatie te ver
zwakken. Wie de recente opkomst van ex-
treem-rechts ziet, weet dat dat plan niet uit
de verf is gekomen.
DEN HAAG CAREL GOSELING
Seth Phcilatse overwon cle apartheid
In augustus 1975 moest Seth Phalatse bij zijn, uiteraard blanke, baas op het matje komen. „Ik had
geen flauw benul waar het over ging. Ik deed mijn werk goed en had dacht ik geen problemen
met mijn collega's. Na een korte aarzeling zei mijn baas me dat de blanke collega's niet hielden
van de manier waarop ik liep. Ik vertelde hem dat ik onmogelijk mijn manier van lopen kon ver
anderen, omdat die anderen niet beviel. Hij gaf me gelijk, maar ik begreep toen, dat mijn collega's
een zwarte heel moeilijk als hun gelijke konden accepteren. Ik nam me toen ook voor me daar
nooit door te laten ontmoedigen."
Blank en zwart in actie tegen het verkiezingsgeweld.
De 50-jarige Seth Phalatse is nu, een kleine
twintig jaar later, manager bij BMW. Hij is
belast met personeelszaken en public rela
tions. Hij is het gezicht van BMW in Zuid-
Afrika, onderhoudt contacten met de vak
beweging en politieke partijen, en heeft een
leerlingenstelsel opgezet dat als voorbeeld
geldt voor andere ondernemingen. Hij is
geslaagd in het leven. Maar deze loopbaan
is niet, zoals op dit niveau gebruikelijk, het
resultaat van een uitgekiende carrière-plan
ning.
Phalatse begon de maatschappelijke ladder
te beklimmen, toen de apartheid voor zwar
ten alleen maar emplooi had als 'waterdra
gers' en houthakkers. ,,In 1956, toen ik van
school kwam, kon je als zwarte niet zomaar
op zoek gaan naar een baan in de stad. De
ambtenaren verzamelden ons in een grote
hal en blanke werkgevers konden dan ie
mand uitzoeken die hen beviel. Het was
nog net geen slavenmarkt, maar wel heel
vernederend.
Ik werd uitverkoren om huisknecht te wor
den. Je krijgt dan een stempel in je pas en
dan mag je de stad in, waar alleen de blan
ken permanent mochten wonen. Ik wachtte
in de rij voor het loket en toen ik aan de
beurt was voor mijn stempel, dacht ik op
eens, ik doe het niet, ik verdom het. Ik
greep mijn pasje en rende de hal uit. De
ambtenaar achter het loket kon me natuur
lijk niet achterhalen, daarvoor ging het te
snel."
Huisknecht hoefde hij niet te worden, aan
dat lot was hij ontsnapt. Maar zijn proble
men waren daarmee niet opgelost. Hij had
nog steeds geen stempel in zijn pasje waar
door hij legaal in de stad kon wonen. „Ik
had inmiddels werk gevonden in een aarde
werkfabriek. Ik bediende de ovens, waarin
het porselein werd gebakken. Maar ik
moest natuurlijk wel een verblijfsvergun
ning hebben. Een vriend vertelde me dat hij
wel iemand wist, die daar voor kon zorgen.
Alleen, daar stond wel wat tegen over. De
betrokken ambtenaar eiste een schaap. Ik
schraapte mijn laatste centen bij elkaar en
kocht een schaap. Ik was blut, maar had
mijn stempel."
„Je kunt je niet voorstellen wat dat beteken
de, een verblijfsvergunning voor de stad.
Het was belangrijker dan je schooldiploma.
Het was de sleutel voor je toekomst. Zonder
stempel was je voorbestemd om een kaffer
te blijven. Nu had je de kans om je er boven
uit te werken." Het was een kans die Pha
latse met beide handen greep. De directie
van de aardewerkfabriek had al snel door
dat hij te slim was om porseleinovens te
stoken. Hij werd voorman en kreeg de lei
ding over 32 man en een eigen budget.
Het was een voor een zwarte ongekende
promotie. „Alleen, ik mocht geen voorman
worden genoemd. Dat was een functie die
uitsluitend was weggegelegd voor blanken.
Zwarten waren arbeiders, knechten. Om
problemen met de blanke vakbonden te
voorkomen, die hun privileges fel verdedig
den, benoemde de bedrijfsleiding me tot
baasknecht."
De aardewerkfabriek was een goede leer
school, maar in 1973 besloot hij dat er meer
in het leven was dan porselein. Hij ging
naar een metallurgisch bedrijf en werd er
produktie-opzichter. Hij viel op doorzijn
goede 'contactuele eigenschappen' en werd
overgeplaatst naar personeelszaken, waar
hij assistent van de chef werd. „Dat was,
wat ik altijd had gewild Werk waar je wat
voor je mensen kon doen."
Phalatse bleek dit zo goed te doen, dat hij
na het vertrek van de chef, diens vervanger
werd. „Dat kon helemaal niet. Chef perso
neelszaken was een blanke baan. Ze gingen
dus op zoek naar een blanke, maar konden
niemand vinden die beter voldeed dan ik.
Het eind van het liedje was dat ze toen mij
maar namen."
Hij had het, ondanks de blanke kritiek op
zijn 'arrogante' manier van lopen, redelijk
naar zijn zin bij het bedrijf. Zo goed dat hij
in 1979 een aanbod van BMW afsloeg.
„Maar een jaar later kreeg ik een bod, dat
zo goed was dat ik het niet kon afslaan. In
die periode had zich een revolutionaire ver
andering voorgedaan in de arbeidsverhou
dingen. De zwarte vakbonden werden er
kend. En BMW wilde dat ik de relatie met
die bonden ging onderhouden. Ik ging naar
de universiteit, deed een cursus arbeidsver
houdingen en werd de verbindingsman met
de zwarte vakbeweging." Het was het begin
van een bliksemcarrière bij BMW.
Phalatse werd achtereenvolgens PR-mana-
ger belast met interne communicatie ('84),
algemeen PR-manager en chef personeels
zaken ('87) en in 1989 senior PR-manager.
Als zodanig behartigt hij de belangen van
BMW bij de overheid en de vakbeweging.
Pjialatse heeft de apartheid getrotseerd en
overwonnen. Nu mag hij, op zijn vijftigste,
voor het eerst stemmen op de partij van
zijn keuze. Wat verwacht hij van de toe
komst? Wat denkt hij van een ANC-rege-
ring?
Hij is zeer optimistisch, zegt hij. „We zitten
momenteel in een moeilijke fase. De veran
deringen zijn zo snel gegaan, dat veel blan
ken het niet kunnen bijbenen. Daarom kan
ik wel begrip opbrengen voor extreem
rechts. Het valt natuurlijk niet te verdedigen
wat ze doen, maar stel je eens voor: al hun
zekerheden zijn weggevallen."
Aan de andere kant, zegt Phalatse, zijn er de
te hoge verwachtingen van de zwarte meer
derheid die voor grote spanningen kunnen
zorgen. „Er zijn mensen die denken dat ze
na de verkiezingen het paradijs zullen bin
nen gaan. De politiek moet hen uitleggen,
dat dat niet mogelijk is, dat de wereld niet
van de ene op de andere dag kan worden
veranderd. Maar er moet natuurlijk wel wat
worden gedaan. Er komt nu een regering
voor alle Zuidafrikanen. Ik ben er van over
tuigd dat de verzoening tussen blank en
zwart lukt. En dan hebben we over vijfjaar
het beste land ter wereld."
PRETORIA PETER VAN NUUSENBURG
CORRESPONDENT
Irein b
Het Duitse Constitutionele Hof in Karls
ruhe, dat toeziet op naleving van de Boi
Grondwet, is deze week aan een van de
meest ingrijpende zaken in zijn geschie
denis begonnen. De hoogste rechters
moeten oordelen over klachten van de
oppositionele SPD en de regeringspartij
FDP over de inzet van Duitse soldaten.
Het oordeel wordt eind mei of begin juni
verwacht.
(EBI)
Vughi
den o
EBI ir
om hi
Gel
De Duitse Grondwet verbiedt activiteiten
van de strijdkrachten anders dan voor de
verdediging van de eigen grenzen en die
van de NAVO-partners. Toen de Duitse re
gering vorig jaar besloot Duitse militairen
aan boord te laten van de Awacs-vliegtui-
gen die het luchtembargo boven het
malige Joegoslavië controleren en ook ma
rineschepen naar de Adriatische Zee stuui
de om toe te zien op de naleving van hei
handelsembargo, stond de oppositie op
haar achterste benen.
Maar ook de liberale fractie had twijfels.
FDP-fractie diende daarop een klacht in.
Het pikante is dat de liberale kamerleden
tegen hun eigen minister van buitenlands
zaken Klaus Kinkel klaagden. De derde
zaak waarover het Hof recht moet sprekei
is de operatie-Somalië, waaraan Duitse
eenheden hebben meegedaan.
Voor de christen-democraten is alles dui
delijk: deze drie operaties worden gedekt
door de Grondwet, omdat het om humaniPe 'ijs
taire missies gaat. De sociaal-democraten
stellen daarentegen dat de regering de con566
serisus met de oppositie over de interpretapplp:
tie van de Grondwet heeft opgezegd en ei
grijze zone heeft geschapen, waarin alles
mogelijk is.
De sociaal-democraten zijn bereid akkoorinoetl
te gaan met een grondwetswijziging die d(:eren
inzet regelt van VN-blauwhelmen om de
vrede te handhaven. Maar aan peace-enfoi®OTC
vrede, willen zij
DRACh
hand
delin
derzc
Jen
iankc
vord
Stl)gl
cing het afdwingen
niet meedoen.
De liberalen nemen een tussenpositie
Hun fractievoorzitter Solms zei dinsdag dating
zijn partij wil bereiken dat Duitsland ook
juridisch gedekt zijn rol in de wereld kan
vervuilen. Kinkel voegde daaraan toe dat
gezien het Duitse verleden de Bondsrepu
bliek ook in de toekomst vaker 'nee' dan
'ja' zal zeggen als de VN om soldaten vra
gen.
De CDU-CSU wil veel verder gaan. Kanse
lier Kohl verkondigde in februari nog dat
Duitse soldaten 'nooit op de Balkan zullen
optreden, omdat na de moorddadige veld
tochten van het Hitler-leger zij absoluut
niet de juiste partners kunnen zijn'. Nu
vaart hij een heel andere koers. Aan de )aar
vooravond van de behandeling van de maa'
klachten door het Hof zei Kohl dat deelna- weI*
me van de Bimdeswehraan vredesmTs'SIFs JPüe
in opdracht van de VN 'absoluut nöodzake;reW'
lijk is'. ,men
De radicale verandering in de koers van de|het
christen-democraten heeft een politieke aant
achtergrond. Gezien de dramatische ont- S1"611
wikkeling op de Balkan wil de CDU-CSU dl
SPD aan de kaak stellen als de partij die mer
weigert een bijdrage te leveren om het zen
bloedvergieten te stoppen. Cl
Het is nog maar de waag of de hoogste ^est
rechters dit spel meespelen. Voor hen tel- I
len uitsluitend de Grondwet en het belang
van het land. Een voorproefje van de rede-;
neringen van het Hof beleefden de politici,
eerder deze week al. De nieuwe voorzitter
van het Hof, de sociaal-democrate Jutta k
Limbach, wees er op dat het parlement v
SPD en de FDP een resolutie had aangeno
men waarin staat dat de inzet van Duitse
soldaten aan de zijde van hun bondgeno-
ten voor het doorzetten van het vliegverboi
boven ex-Joegoslavië en de verzorging a
de noodlijdende bevolking, werd toege
juicht. Voor de controle van dat vliegverboi
zijn de Awacs-toestellen met Duitse be
manningsleden onmisbaar. Met andere
woorden: de SPD keurde een operatie goed
waartegen ze bij het Hof klaagt.
Dat was de CDU-CSU uiteraard niet ont
gaan en daarom willen de christen-demo
craten SPD-kanselierskandidaat Scharping
dwingen nog voor de Éuropese verkiezin
gen van 12 juni kleur te bekennen. In SPD-
kringen circuleert het bericht dat Scharpinj
een grondwetswijziging eigenlijk niet mee
wil tegenhouden, maar daartoe voorlopig
wel gedwongen is om een opstand in zijn
eigen partij te voorkomen.
BERLUN HANS HQOGENDUK
TOM JANSSEN
I BOEDAPEST
Ik wilde al langer naar Al
banië en ditmaal wilde ik
graag meer zien dan al
leen de hoofdstad Tira
na. Maar reizen in een
land met zeer gebrekkig
openbaar vervoer geeft
zo zijn eigen problemen. Met mijn eigen
auto wilde ik niet gaan. Ik ken te veel
collega's die uit Albanië terugkwamen
met een voertuig dat was ontdaan van
alles wat maar enigszins demontabel
was.'
Dus kwam Albert in zicht, trotse bezitter
van een rammelende tweedehands Lan
cia. Tegen het kilometertarief van auto
verhuurder Hertz wilde hij graag als
chauffeur dienst doen. Voordeel was dat
hij op de auto en de weg zou letten en de
zorg voor benzine op zich zou nemen.
Diefstal bleek maar het geringste van de
mogelijke problemen. Tal van initiatief
rijke ondernemers verdienen hun geld
met een bewaakte parking. Maar Albanië
heeft de slechtste wegen, de slechtste
chauffeurs en vermoedelijk ook de cor-
ruptste verkeerspolitie van Europa. We
zouden ze allemaal tegenkomen.
Nu is Albert zeer bijgelovig. Volgens hem
is al onze pech dan ook te wijten aan
mijn tolk Artur en mijzelf. Op een och
tend passeerden we de droeve resten
van een frontale botsing. Artur reageerde
daarop zeer on-Albanees: hij deed de
veiligheidsriem om. Albert verbleekte:
daarmee riep je het onheil toch af. Toen
ik ook nog eens het woord ongeluk in
mijn mond nam, ging hij uitdrukkelijk
verzitten. Dat was volgens hem de enige
kans om het boze oog af te wenden.
Het mocht niet baten. Die middag reden
we op een smal en bochtig kustweggetje.
Bij wijze van uitzondering drukte Albert
niet iedere dertig seconden op de toeter
en plots scheurde een wagen de bocht
om, recht op ons af. Albert wist uit te
wijken, vermeed een frontale botsing en
stuurde ons ook niet regelrecht de af
grond in. De tegenligger schuurde langs
het portier en kwam piepend tot stil
stand.
Vier straalbezopen, agressieve jongens
stapten uit. Hoewel overduidelijk was
wie de schuld had, volgde eqn kwartier
van uiterst onplezierige discussies. Voor
dat het echt op knokken zou uitlopen,
stelde ik voor de zaak af te kopen. Vijfen
dertig dollar armer zag ik de zuiplappen
met een opgelucht gevoel vertrekken. Al-
bert verklaarde grootmoedig dat hij er
echt niet mee zat. En mompelde in het
Albanees iets over veiligheidsriemen.
Maar het boze oog wilde ons nog niet
verlaten. De volgende dag, ergens zeven
tig kilometer voor Tirana, brak de uitlaat
af. Nadat we dié provisorisch met een
stuk zwachtel uit mijn medicijntas had
den vastgeknoopt, zei Albert dat ook dat
niet gaf. Het overkwam hem regelmatig.
Tien kilometer verder passeerden we de
zoveelste post van de verkeerspolitie.
Sinds agenten tien procent mogen hou
den van iedere boete die ze uitdelen, is
hun enthousiasme om te controleren
met sprongen gestegen. Dit maal had
den we pech, we werden aangehouden.
De agent dreigde eerst met een boete
omdat er modder op de nummerplaat
zat. Aangezien hij die beschuldiging niet
waar kon maken, vroeg hij om de auto
papieren. Daarmee was niets mis, wel
met de ogen van de agent, die een over
duidelijke vier halsstarrig voor een drie
aanzag en beweerde dat Albert met on
geldige documenten rondreed.
Zijn collega's speelden dat spel gaarne
mee en op onze protesten verklaarde de
agent doodleuk dat hij zijn kinderen te
eten moest geven. Hij eiste 400 lek, acht
gulden, een enorme boete in een land
waai' 40 gulden een redelijk maandsala
ris is. Albert heeft tandeknarsend be
taald. Ik zal het woord ongeluk nooit
meer gebruiken, tenminste niet waar hij
bij is.
RUNA HELLINGA
CORRESPONDENT OOST-EUROPA
