Freud als voer voor psychologen
'We kiezen alleen voor kwaliteit'
Sierlijke gratie in staal
BaalM®'5
Augustinus herdenkt 4 mei
MECENAS
Indiase dans
in Muzenhof
Cultuur Kunst
beeldende kunst
recensie «ingrid appels
Tentoonstelling beelden en penningen
van Elisabeth Varga en schildenjen van
Reinald van Lamsweerde Raadhuis De
Paauw, Raadhuislaan 22 te Wassenaar
Geopend di t/m vr 10-16 uur. za en zo
13-16 uur Te bezichtigen tot 9 mei.
Cortenstaal is een materiaal
waar o.a. schepen mee worden
gebouwd. Elisabeth Varga
maakt er fijnzinnige, hoogst ex
pressieve beelden van voorna
melijk gebaseerd op de wereld
van dans en theater. In ieder fi
guur - flamenco-danseressen
naast een Siberische zangeres -
weet zij een grote concentratie
en sierlijke beweging uit te
drukken.
Varga gebruikt eenvoudige
vlakken. Haar vrouwenfiguren
doen enigszins denken aan de
beelden van vissersvrouwen die,
langs de kustlijn geposteerd,
eeuwig wachten op de terug
komst van hun geliefde. Grote
rokken waar de wind doorheen
Augustinus houdt woensdag 4
mei haar dies-viering met een
klassiek concert in de Harte-
brugkerk in loeiden. De 101 jaar
oude vereniging wil zo de aan
dacht vestigen op dodenher
denking. De Amsterdamse
hoogleraar dr. J.C.H. Blom
opent om 19.30 uur de bijeen
komst met een lezing getiteld
'Herdenken en opnieuw bezin
nen'.
jaagt, het haar opgestoken in
een eenvoudige knot, een eerlij
ke en betrokken concentratie.
Meerdere malen plaatst Varga
haar beelden in een groep. Door
hierbij de dansbewegingen te
herhalen, ontstaat een bepaalde
ritmiek. Soms levert dat een
geestig geheel op, zoals bij de
'Cariatiden' (in brons en steen),
waar vier kleine vrouwenfiguur
tjes een kleine dans uitvoeren
terwijl op hun hoofden een im
mens zware balk rust. Of bij de
'Japanse wandeling', waar met
weinig middelen een onmis
kenbaar Japans ogend clubje
vrouwen een zorgeloze wande
ling onderneemt. Varga ver
vaardigt ook penningen. Ook
met de gebondenheid aan een
klein, gesloten oppervlak slaagt
zij er in vrije en expressieve re
sultaten te bereiken.
De geschilderde landschap
pen van Reinald van Lamsweer
de zijn wijds en spelen zich
vooral af rond de kustlijn. De
kleuren duiden op mediterrane
Het koor Collegium Musicum
zingt vervolgens delen uit de li
turgie van de mis van de heilige
sint Chrysostomos op muziek
van Rachmaninov. Na de pauze
speelt het orkest de zevende
symfonie van Dvorak. Kaarten
voor de herdenking zijn dage
lijks verkrijgbaar tussen 1H.00
uur en 19.00 uur bij Augustinus
aan het Rapenburg 24 en op 4
mei in de Hartebrugkerk aan de
Haarlemmerstraat.
sferen. Op het strand en in de
zee zijn altijd mensen te zien
maar desondanks hangt er een
opvallende stilte over de wer
ken. Als Van Lamsweerde meer
op eigen huis aanstuurt (zoals
in 'Wassenaarse Slag 1 en 2'),
wordt de ondertoon melancho-
lieker, en krijgen de werken iets
weg van de schilderingen uit de
Romantiek waar De Mens
wordt overspoeld door De Na
tuur. Op enkele schilderijen bij
voorbeeld dompelen mensen
zich letterlijk en figuurlijk onder
in de melancholie van een don
kere zee met wat maanlicht er
boven.
Ook in zijn portretten is de
zelfde stilte en melancholie
voelbaar. Van Lamsweerde weet
zijn modellen er als het ware in
te vangen. Verder zijn de por
tretten weinig gedurfd of ver
nieuwend neergezet. Van lams
weerde heeft het werk echter
goed uitgevoerd en is het vooral
dat verborgen mysterie dat
boeit.
Daalbergen's
meubel lease service
De nieuwe manier van
zorgeloainrichten.
Vraag naar de folder!
KATWUK LEIDERDORP DIEMFN
Kunst
om de
hoek.
G-A-L— E-R-l-E
Objekien, grafiek, beelden, schilderijen
Middelstegracht 89 Tel. 12 78 09
IRIJDAG 22 APRIL 1994
/aardenberg&De Jong niet op tournee
tidenDe tournee van Waardenberg De Jong is afgelast.
- Vilfried de Jong, helft van dit cabaretduo, heeft gisteren zijn pols
pn heup gebroken bij een val uit het decor in schouwburg Con-
rordia in Breda. De toumee van hun nieuwe theaterprogramma
^'aggelwauz is nu verplaatst naar dit najaar. De voorstellingen
jp 16,17 en 18 juni in de Leidse schouwburg zijn eveneens afge-
ast. Abonnementhouders krijgen zo spoedig mogelijk bericht
Dver een eventuele andere voorstelling.
Korting voor cultuurspotjes Ster
amsterdam Met ingang van 1 september krijgen culturele in
stellingen 50 procent korting als ze via de Stichting Ether Recla
me (Ster) adverteren. Met ingang van komend seizoen moeten
deze spotjes de korte optredens van Loeki de Leeuw en de stuk
jes van het Centraal Bureau Rijvaardigheid vervangen op vrijdag,
zondag en maandag. Tot op heden maken culturele instellingen
niet of nauwelijks gebruik van de mogelijkheid om op televisie
of radio te adverteren.
Verborgen Van Goghs langer te zien
amsterdam De vijf schilderijen van Vincent van Gogh die een
verborgen schildering bevatten, zijn nog tot en met zondag te
zien. Het Van Goghmuseum in Amsterdam heeft de presentatie
van de doeken verlengd wegens de overstelpende belangstelling.
De vijf verborgen doeken kwamen na een röntgenonderzoek
aan het licht.
Braden/Teepe in de Burcht
leiden Het Don Braden/Joris Teepe Quartet brengt op zaterdag
|30 april een koninginneconcert in de Burcht in Leiden. Het vier-
t tal hoort tot de nieuwe Amerikaanse jazzlichting. Tenorsaxofo-
[I nist Braden, bassist Teepe, pianist Kevin Hays en drummer Cecil
Brooks III beginnen om 21.30 uur. Kaarten zijn telefonisch te re-
ierveren bij Martin Rohde, 213193 of na 17.00 uur bij de Burcht,
1142389.
Acht stukken Nationale Toneel
den haag Onder de artistieke leiding van Ger Thijs en Johan
Doesburg brengt Het Nationale Toneel komend seizoen acht
nieuwe produkties. Afwisselend gaan oudere en modernere
stukken in première van onder meer Strauss, Shakespaere, Shaw
en Racine. Paul Feld, Peter te Nuyl en Kim Zeegers nemen ieder
als gastregisseur hiervan een produktie voor hun rekening. Thijs
en Doesburg volgen Hans Croiset op. Hij regisseert nog wel de
Nederlandse première van Het Evenwicht (1993) van Botho
Strauss, de opening van het seizoen op 30 septembèr.
Iharatiya Vidya Bhavan uit
nden danst zondag 24 april
iet drama Draupadi in de Lei-
[derdorpse Muzenhof. De groep
is verbonden aan het gelijkna
mige culturele Indiase instituut
de Engelse hoofdstad. Het
optreden in de Muzenhof is het
innige dat Bharatiya Vidya Bha-
wanin Nederland geeft. Het stuk
was eerder te zien in Londen en
vertrekt binnenkort naar Ameri
ka.
De groep bestaat uit 35 India
se dansers die allemaal in Enge
land wonen. Het drama dat ze
brengen is gebaseerd op de Ma-
habharata, een 2500 jaar oud
gedicht in het Sanskriet. Het
vers is met zijn ruim 100.000
strofen het langste ter wereld.
De tekst vertelt over de waar
den, mythen, avonturen en ge
schiedenis van India.
De voorstelling begint om
14.00 uur aan de Cor Gordijn
singel 2. Kaarten a 20 gulden
zijn te reserveren bij Soeresh
Chotoe, telefoon 897981 en Wa
hid Saleh, telefoon 01891-14400
(na 19.00 uur). De voorstelling
is een initiatief van de Leider-
dorpse stichting SWSAL en de
verenigingNederland-India.
Holland Art Fair
utrecht gpd
In het Utrechtse Jaarbeurscom-
.plex is dit weekeinde de tweede
editie van de Holland Art Fair in
het Utrechtse Jaarbeurscom
plex. De gepresenteerde kunst,
waaronder ook toegepaste
kunst, bestrijkt de periode 1900
tot heden.
Naast schilderkunst en sculp
tuur biedt de Holland Art Fair
ook toegepaste kunst als glas,
zilver en keramiek. Een speciale
expositie onder de naam 'Au
clair de la lune: glas en zilver in
dialoog' geeft een overzicht van
zeventig kunstwerken van 21
Nederlandse, Belgische en En
gelse edelsmeden en glaskun
stenaars.
Oerkest presenteert morgenavond eerste cd in het LAK
Expositie in Oudheden toont obsessie psycho-analyticus voor archeologie
leiden dick hermsen
Druk gebarend houdt Joost
Walter de muzikale trein in het
spoor. Hij is dirigent en vervult
zijn functie met gepassioneerd
enthousiasme. „Let op het tem
po," waarschuwt hij in de rich
ting van het vertragende koper.
Tegelijkertijd wenkt hij naar de
drummer dat er nog wel een
schepje bovenop kan. Oerkest
gaat er fors tegenaan. Ze moe
ten wel, want ze staan voor een
groot karwei. De afgelopen pe
riode is er keihard gewerkt aan
de opnamen van de eerste cd.
Morgenavond is in het LAKthe-
ater de officiële presentatie.
Daarbij moeten de live gespeel
de versies natuurlijk staan als
een huis.
De condens staat op de ruiten
van de net iets te krappe repeti
tieruimte in de Kaasmarkt-
school. Instrumentkoffers liggen
overal verspreid. Tussen het
slagwerk, de synthesizers en de
lessenaars is er nog net ruimte
voor de muzikanten zelf. Meer
dan vijfentwintig mensen kun
nen er niet in. „De grootte van
dit lokaal bepaalt tevens de om
vang van Oerkest", lacht Martin
Hooymans. Behalve dat hij de
baspartijen voor zijn rekening
neemt is hij zakelijk leider en
organisator van het orkest. Sa
men met dirigent Joost Walter
behoort hij tot de mensen van
het eerste uur.
„Acht jaar geleden, Martin en
ik speelden samen in een band
je, werd ons gevraagd een klein
orkestje te formeren om, tijdens
de Leidse Lakenfeesten, een
men. „Ja, vijfeneenhalf jaar,"
licht Hooymans lachend toe,
„tijdens het echte lustrum had
den we geen tijd voor opnamen.
Maar het project was geslaagd.
De eerste oplage vloog de deur
uit. Soms gingen er bij optre
dens op straat, waarbij we de
bandjes verkochten, zomaar
tachtig van de hand. Maar ja, al
vrij snel hoor je dat de kwaliteit
niet optimaal is, dus ga je voor
meer. Een cd ligt dan voor de
hand."
Ondanks dat het orkest een
succesvolle weg bewandelt met
een eigenzinnig soort muziek,
veel optredens en zelfs twee
tournees door Schotland is het
niet de bedoeling beroèps te
worden. Volgens Walter, die het
merendeel van de stukken zelf
schrijft, moet alles wel in de
juiste proporties worden gezien:
„We blijven een amateurorkest.
Ik wil daar dan ook verder geen
pretenties aan vast knopen."
Hooymans valt hem bij: „We
zijn professioneel in de aanpak
en kiezen voor kwaliteit. Maar
vier keer per week spelen zit er
niet in. Het moet wel leuk blij
ven."
Over de vorm waarin de pre
sentatie van de cd morgen
avond willen ze nog niet alle ge
heimen prijsgeven. „Het wordt
in elk geval een groot spektakel.
Het is geen concert, maar megr
een muzikale show. Licht, ge
luid en allerlei attributen spelen
een rol in de voorstelling. Meer
mogen we niet onthullen, want
anders gaat het verrassingsef
fect verloren en dat zou jammer
zijn."
„Ik heb in mijn leven meer boeken over archeologie dan
over psychologie gelezen." Dit citaat van Sigmund Freud,
de Weense psycho-analyticus, bevestigt diens geobse
deerdheid voor archeologie en antieke oudheid. De tekst
staat op een wand in het Rijksmuseum van Oudheden te
Leiden. Vanmiddag opende prof.dr. R. Diekstra daar de
expositie 'Ooit van Freud' die t/m 10 juli is te zien. Het is
een - kleine - selectie uit de grote verzameling archeolo
gische en antieke voorwerpen die Freud bij zijn leven
verzamelde. Het Freud Museum in Londen, gevestigd in
het huis waar hij zijn laatste levensjaar sleet, heeft de 113
voorwerpen in bruikleen afgestaan.
Freud zelf was typisch voer voor
psychologen. Als er één ding
duidelijk wordt na het bekijken
van 'Ooit van Freud' is dat het
wel. De man was geobsedeerd
door archeologische en antieke
beeldjes, amuletten en afbeel
dingen. Hij koesterde ze, sprak
ze 's ochtends toe: „Goedemor
gen Athena, dag Isis en Osiris."
En na zijn vlucht uit Wenen in
1938 was het eerste dat hij
schreef: „Alle Romeinen, Grie
ken en Egyptenaren zijn goed in
Londen aangekomen." Hij had
veel geld aan de nazi's moeten
betalen om zijn enorme verza
meling mee het land uit te krij
gen, maar het was hem uitein
delijk gelukt. Op zijn bureau
stonden ze nu te pronken, hij
poetste ze met een tandenbor
stel, bekeek ze onder een loupe
en gebruikte ze bij de behande
ling van zijn patiënten.
Zijn Londense huis in Mares-
field Gardens is nog precies zo
ingericht als op de dag van zijn
overlijden in 1939. Daar heeft
zijn dochter Anna voor gezorgd.
Dit Freud Museum stond de
113 voorwerpen speciaal voor
de tentoonstelling in Oudheden
in bruikleen af. 'Ooit van Freud'
is, geheel in de geest van Sig
mund Freud. een 'dubbelten
toonstelling'. De twee kanten
van de omstreden psycho-ana
lyticus komen scherp naar vo
ren. Want was Freud in de eer
ste plaats psycho-analyticus,
zijn voorliefde voor de archeo
logie had daar wel degelijk mee
te maken. Meer dan eens verge
lijkt hij de methode van een
psycho-analyticus met die van
een archeoloog. De een graaft
in de menselijke ziel, de ander
in de grond. Beiden hebben als
doel een totaalbeeld te (her-
)scheppen.
Oedipus
Door Freud zijn begrippen als
'Oedipus-complex', 'narcisme',
'penis-nijd' en 'fallus-symbool'
beroemd en berucht geworden.
'Ooit van Freud' leert dat hij
voor deze definities teruggreep
op de oudheid.
Een beeldje van de Sfinx,
wiens geheim Oedipus wist te
onthullen, wat hem het koning
schap over Thebe opleverde,
verwijst naar het Oedipus-com
plex: Freud beweerde dat alle
jongetjes eigenlijk hun vader
willen vermoorden en met hun
moeder willen trouwen. Het
geen Oedipus, ongewild en on
bewust, ook deed.
En Freuds lievelingsbeeldje
van de maagdelijke godin Athe
na werd vaak in de handen van
zijn (vrouwelijke) patiënten ge
duwd met de mededeling: „Zie
deze godin is haar lans kwijt",
verwijzend naar het feit dat de
godin geen penis had en dat
zo'n mankement wel eens de
bron van alle geestelijke ellende
bij zijn patiënte kon zijn.
Het fallus-symbool werd in
Romeinse amuletten gebruikt.
De opgerichte penis stond voor
kracht en in het gevecht zou dat
de veldheer goed van pas ko
men. Freud heeft er een leuke
verzameling van aangelegd.
En dan is er de Januskop 'die
met zijn twee gezichten mij bij
zonder superieur aankijkt',
zoals Freud in een brief aan zijn
Berlijnse vriend en arts Wilhelm
Fliess schrijft.
Toch moet niet achter elk
voorwerp iets worden gezocht,
maakt samensteller van de ten
toonstelling drs. Ruurd Hal-
bertsma duidelijk. „Freud ver
zamelde ook een heleboel din
gen zonder bijbedoeling. Ge
woon omdat hij ze leuk vond.
Of omdat hij depressief was en
ervan opkikkerde iets te ko
pen."
De tentoonstelling is, zoals
gezegd, dualistisch van opzet.
Enerzijds is er de psychoanaly
tische betekenis van de verza
melde voorwerpen, anderzijds
de collectie met een louter ar
cheologische waarde. Logistiek
is de expositie eveneens ge
splitst. Er is een duidelijke
scheidslijn tussen de twee de
len, aangevuld met stukken uit
de eigen collectie van het muse
um. Om het verband tussen
beide afdelingen aan te dikken,
zijn er doorkijkjes gemaakt.
De opzet van de expositie is
laagdrempelig, al zullen kinde
ren er moeite mee hebben.
Voor leken op het gebied van
psycho-analyse en archeologie
is op de wanden naast de vitri
nes verduidelijkende tekst. En
wie daar niet genoeg aan heeft
kan de catalogus, behorende bij
de expositie, inzien.
'Ooit van Freud' in het Rijks
museum van Oudheden, Ra
penburg 28, Leiden. Te zien:
23/4 t/m 10/7, di. t/m za. 10-17
uur, zon- en feestdagen 12-17
uur.
Catalogus: 'Freud. De sfinx
van Wenen', uitgeverij Boom,
Amsterdam, paperback-editie
49,50, alleen verkrijgbaar in
het Rijksmuseum van Oudhe
den. De ingenaaide versie is
ook in de boekhandel verkrijg
baar.
avondje muziek te verzorgen.
We hebben toen snel iets in el
kaar gespijkerd. Uiteindelijk
stonden we daar met vijf blazers
en wat percussie. Het werd een
geweldig optreden. Gelijk al die
zelfde avond kwamen er en
thousiast mensen naar ons toe
met de vraag of ze erbij moch
ten komen. Binnen de kortste
keren hadden we een orkest van
ruim twintig muzikanten bij el
kaar. Een leider of dirigent had
den we in het begin nog niet.
De groep ontaardde al snel in
een losgeslagen bende. We wil
de er meer kwaliteit inbrengen.
Ik ben toen zelf gaan dirigeren
en dat doe ik nog steeds."
Straatorkest
Het soort muziek dat Oerkest
speelt valt moeilijk in een kader
te plaatsen. Het heeft iets weg
van De Volharding en Het Wil
lem Breuker Collectief. Soms
klinken er flarden klassieke mu
ziek, dan weer regelrechte pop
en avantgarde-invloeden. Wal
ter: „Eigenlijk zijn we een
straatorkest. Daar komt die
mengeling.van stijlen goed tot
zijn recht. Bovendien bevalt die
sfeer van spelen ons het beste:
lekker zonnetje, veel vrolijkheid
onder de mensen. Voorbijgan
gers blijven staan luisteren, pra
ten wat en vervolgen dan weer
hun weg. Er is voortdurend be
weging."
Tijdens het spelen op straat
ontstond ook het idee om iets
van de muziek te gaan vastleg
gen. Regelmatig kwam de vraag
of er muziek van Oerkest te
koop was. Ter gelegenheid van
het vijfeneenhaJf-jarig bestaan
werd een cassetteband opgeno
Sfinx, Grieks, Zuid-ltalië. Vroege 4de eeuw v. Chr. Krijger, Umbrisch, ca 500-450 v. Chr.
De studeerkamer van Freud, waarin hij al zijn 'vrienden' om zich heen had. foto's rijksmuseum van oudheden
Oerkest gaat er fors tegenaan. Ze moeten wel, want ze staan voor een groot karwei. De afgelopen periode is
er keihard gewerkt aan de opnamen van de eerste cd. fotoholvast/marklamers
