Welp van Vietnamese
tijger scherpt
zijn klauwen
Elco for
President
Feiten &Meningen
'Verkiezingsreis' voor blanke
Zuidafrikanen vindt gretig aftrek
'Het wonder van Pretoria'
is Buthelezi's capitulatie
WOENSDAG 20 APRIL 1994
Even snel als het politieke landschap van
aanzien verandert, wijzigen zich de politie
ke gewoonten. Nog niet zo heel lang gele
den was een verliezer nog gewoon een ver
liezer en een winnaar een winnaar. Van
daag de dag gaat dat helemaal niet meer
op. De PvdA van lijsttrekker Kok staat op
zo'n kleine twintig zetels verlies en die par
tij, maar vooral zijn lijsttrekker, gedraagt
zich als een winnaar. Kok meet zich de allu
re aan van de aanstaande premier van Ne
derland en trekt op TV gewoon het initiatief
van de formatie, van het na 3 mei te vor
men kabinet, naar zich toe. Hans van Mier-
lo van D66, waarschijnlijk straks de echte
winnaar van de verkiezingen, zat erbij en
keek er naar.
Nog bonter maakte de pers het in ons
land. Over het verlies van de PvdA heeft
niemand het meer. Het te verwachten ver
lies van het CDA staat in het centrum van
de belangstelling. Daar is op zichzelf niets
mis mee, want dat is zonder meer specta
culair en heeft daar
door grote nieuws
waarde. Het verlies
van die partij wordt
echter zonder om
wegen bijgeschre
ven op het conto
van de politiek lei
der van het CDA, El-
co Brinkman.
Dat nu is op zijn
minst opmerkelijk.
Ik wil niet ontken
nen dat personen in
de politiek een
steeds belangrijker
rol gaan spelen. De
amerikanisering van de politiek gaat ook
aan ons land niet voorbij en daar is weinig
op tegen in een geëmancipeerde samenle
ving. Het lijsttrekkerschap van Brinkman
draagt dus zeker bij aan de winst- en ver
liesrekening van het CDA. De beeldbepaler
van het CDA is na twaalf jaar premierschap
natuurlijk Lubbers.
Combineren we het te verwachten verlies
van de PvdA en CDA, dan komen we lot de
conclusie dat de huidige regeringscoalitie
terugvalt van 103 naar minder dan zeventig
kamerzetels. Een verlies van maar liefst der
tig zetels. Eerst verantwoordelijken voor dit
verlies zijn uiteraard de minister-president
en zijn plaatsvervanger, respectievelijk Lub
bers van het CDA en Kok van de PvdA. In
beider gedrag valt niet te bespeuren dat zij
deze verantwoordelijkheid ook aanvaarden.
Nu is zulk gedrag weliswaar verwerpelijk,
maar het valt tenslotte te proberen. Beden
kelijk wordt het op het moment dat ook de
vormers van de publieke opinie, de pers,
hen daarin volgen. Het bontst van de twee
maakt ongetwijfeld Lubbers het. Hij ge
draagt zich alsof de peilingen en de uitslag
van de gemeenteraadsverkiezingen geen
oordeel inhouden over het door hem gelei
de kabinet. Als echter één ding duidelijk is,
dan is het wel dat de kiezer het kabinet
Lubbers-Kok meer dan zat is.
Bleef het daar nu bij dan is het weinig
fraai, maar alla. Het blijft daar echter niet
bij. Er is een sfeer ontstaan en voor een deel
gecreëerd waarbij de volledige verantwoor
delijkheid komt te liggen bij de politieke lei
der van het CDA, Brinkman. Lubbers speelt
daar handig op in.
Brinkman is een trouwe man, naar mijn
oordeel veel te trouw. Ik heb die fout in
mijn leven ook een keer gemaakt. Te lang je
trouw bewijzen aan een man die veel voor
je heeft betekend. Het gevolg was een open
bare aanklacht tegen mijn persoon waar de
honden letterlijk geen brood van lustten. Ik
begrijp Brinkman dus uitstekend, maar
vind het uiterst onverstandig.
Brinkman doet er goed aan Lubbers in
het openbaar te wijzen op zijn verantwoor
delijkheden. Lubbers is in de eerste plaats
verantwoordelijk voor het beleid van zijn ei
gen onzalige kabinet. In de tweede plaats is
hij en niemand anders dan hij verantwoor
delijk voor het op het schild heffen van
Brinkman als politiek leider van het CDA.
Lubbers en niemand anders heeft er door
de vroegtijdige benoeming van Brinkman
tot zijn kroonprins toe bijgedragen dat bin
nen het CDA niet door middel van gezonde
competitie in de partijtop zijn eigen opvol
ger kon komen bovendrijven. Met interne
partijdemocratie had de gang van zaken al
helemaal niets te maken.
Als Lubbers een kerel zou zijn zou hij de
verantwoordelijkheid op beide fronten ten
volle aanvaarden. Te beginnen door voluit,
dus ook met liefde en gevoel, achter de man
van zijn keuze te gaan staan. Elco for Presi
dent, met minder kan Lubbers het onmoge
lijk doen!
In Hanoi lijkt de klok veertig jaar lang te hebben stilgestaan. De Vietnamese hoofdstad ademt nog
de koloniale sfeer van de jaren vijftig. Aan weerszijden van de brede avenues staan Franse villa's,
op de meren in de stad varen roeibootjes en het straatbeeld wordt nog beheerst door fietsers,
brommers en fietstaxi's.
Het openbaar v
i Vietnam bestaat nog voor het overgrote deel uit omgebouwde legervoertuigen.
Maar als de voortekenen niet bedriegen, komt er
snel een einde aan deze 'romantische idylle'. Han
delsdelegaties uit Japan, Maleisië, Hong Kong,
Thailand, Korea, Taiwan en Singapore reizen de
laatste maanden af en aan met plannen die van
Hanoi een Aziatische metropool moeten maken.
De welvarende Aziatische 'tijgers' hebben het
laatste 'welpje' in de regio een enorme speen in de
bek geduwd. Ruim drie miljard dollar beloven zij al
leen al dit jaar in het land te investeren.
Ook de Verenigde Staten en Europa hebben een
begerige blik op het ooit door oorlog verscheurde
land laten vallen. De recente opheffing van het
Amerikaanse handelsembargo en het gevoel dat de
Aziatische tijgers een veelbelovende markt van
ruim 70 miljoen mensen voor zichzelf aan het in
palmen zijn, heeft een ware run op Hanoi veroor
zaakt.
'Intensiveren!', luidt het advies van het Nederland
se ministerie van economische zaken waar het de
handelsrelatie met Vietnam betreft. Minister Kooij-
mans (buitenlandse zaken) reisde vorige maand
naar Hanoi om een investerings-beschermings-
overeenkomst met zijn ambtgenoot Nguyen Manh
Cam te ondertekenen.
Economische analisten voorspellen dan ook een
glanzende toekomst voor Vietnam, een van de
meest achtergebleven regio's in Zuidoost-Azië,
waar het gemiddelde jaarinkomen nog geen dui
zend gulden bedraagt. Belangrijke winstpunten: de
relatief behoorlijk opgeleide en goedkope beroeps
bevolking, rijke oliebronnen, een lange kustlijn en
een bloeiende economische omgeving.
Nog belangrijker is het feit dat de communistische
regering inmiddels alweer acht jaar geleden de
vrije-markteconomie heeft omarmd en sindsdien
een economische groei van ongeveer zeven procent
per jaar weet te combineren met een beperkte in
flatie en vrij stabiele munt.
Deze politiek van 'Doi Moi', die particulier onder
nemerschap weer toeliet, heeft van Hanoi een per
manente vrijmarkt gemaakt. Voor vrijwel iedere
huisdeur wordt een winkeltje gedreven. In de Chi
nese wijk hebben honderden piepkleine karaoke-
bars hun deuren geopend en dozen Japanse kleu
rentelevisies staan op straat torenhoog opgesta
peld. Steeds meer particuliere hotels openen hun
deuren, niet alleen profiterend van de grote aantal
len zakenlieden, maar ook van de aanzwellende
stroom toeristen, ruim 600.000 in 1993 - een ver
dubbeling ten opzichte van het voorgaande jaar.
Professor Do Due Dinh, hoofd van het economisch
onderzoeksbureau aan de universiteit van Hanoi,
beziet dit alles met grote instemming. De centraal
geleide planeconomie was een economie van
luchtkastelen, betoogt hij. „Staatsbedrijven werden
slecht geleid, zwaar gesubsidieerd en de produktie-
cijfers vertekend. Nu zijn vrijwel alle subsidies be
ëindigd, de particuliere sector groeit als kool. Onze
grootste troefkaart is wel de mentaliteit van de be
volking, die graag hard wil werken om vooruit te
komen."
Maar de economische opleving van Vietnam kent
ook zijn groeistuipen. Veel staatsbedrijven zijn ge
sloten. Als gevolg daarvan bedraagt de werkloos
heid inmiddels zo'n twintig procent. Burgers moe
ten voor het eerst zelf bijdragen in de kosten van
volksgezondheid en onderwijs. De bureaucratie
raakt volgens Du Doe Dinh steeds meer ontregeld
omdat veel ambtenaren hun bureaus verwisselen
voor banen bij een van de buitenlandse firma's of
een eigen onderneming.
„Veel Vietnamezen hebben verschillende bronnen
van inkomsten: ikzelf ben geen uitzondering", geeft
hij ruimhartig toe. Hij schat dat de universiteit van
Hanoi goed is voor slechts een derde van zijn inko
men. „De rest verdien ik bij als tolk en adviseur
voor buitenlandse bedrijven. De meeste winkeltjes
die u hier op straat ziet, hebben dezelfde functie; zij
zorgen als het ware voor het beleg op de boterham.
Het gevolg is wel dat er een groot informeel circuit
is ontstaan waar de overheid geen greep meer op
heeft. En er zijn meer negatieve effecten zoals pros
titutie en druggebruik. Maar ach, dat kent u ook uit
Rusland, en daar krimpt de economie in plaats van
dat hij groeit."
Het verschil tussen Rusland en Vietnam is dat de
partij in Hanoi de touwtjes strak in handen houdt.
De regering-Vo Van Kiet voelt er niets voor de
macht met democratische bewegingen te delen en
hoopt het hoofd boven water te houden door een
nieuw economisch wonder tot stand te brengen.
FOTO AFP DOUG NIVEN
Op advies van de Aziatische buurlanden, waarmee
de betrekkingen in snel tempo genormaliseerd zijn,
volgt de Communistische Partij een beproefd re
cept. De lonen worden laag gehouden, investerin
gen aangemoedigd en met kredieten van het IMF
en de Wereldbank de infrastructuur in hoog tempo
opgelapt. Het uitbaggeren van de havens, vernieu
wen van vliegvelden en aanleggen van telecommu-
nicatieverbindingen zijn de vette opdrachten waar
buitenlandse firma's op azen.
Minder succesvol lijkt het bewind met het bestrij
den van de bureaucratie. De (burgerlijke) wetge
ving staat nog in de kinderschoenen en de ambte
lijke molens draaien nog Oosteuropees langzaam.
De overweldigende buitenlandse belangstelling
voor Vietnam leidt verder hier en daar tot grove
zelfoverschatting. De prijzen van veel binnenlandse
produkten zijn nauwelijks nog concurrerend tegen
over bijvoorbeeld de importen uit de Chinese nieu
we economische zones. Amerikaanse ondernemers
die Vietnam bezoeken, verbazen zich over de ineffi
ciënte manier waarop veel staatsbedrijven worden
gerund.
„Wij hébben in drie maanden nog geen produkt ge
vonden dat tegen behoorlijke prijzen kon worden
geëxporteerd", melden Marshall Eldred en Danny
Tafez, twee jonge Amerikaanse ondernemers die
met hooggespannen verwachtingen zijn afgereisd
naar Ho Chi Minh-Stad, het vroegere Saigon. „De
Vietnamezen gedragen zich als een kind in een
speelgoedzaak. Zij hebben het idee dat er zeer snel
heel veel geld is te verdienen."
Het tweetal vertelt over een fabriek voor de verwer
king van ananas, dertig kilometer buiten Ho Chi
Minh-Stad. „De hygiëne was ver beneden de mini
mum-standaard, de technologie sterk verouderd.
Duizenden arbeiders zaten daar ananassen, tussen
de knieën geklemd, te ontpitten. Het blik moest
nog worden geïmporteerd, tegen hoge tarieven. De
prijs per kist ligt daardoor dertig procent boven
perfecte ananas uit de Filipijnen of Maleisië. Daar
kun je toch niet mee uit de voeten?"
hanoi-saigon paul koopman
TOM JANSSEN
Met speciale toestemming van
de kiescommissie van Zuid-
Afrika heeft het reisbureau
World Leisure Holidays een
stemlokaal ingericht bij een ho
tel op de Comoren, een eilan
dengroep in de Indische Oce
aan. Op zaterdag 23 april zal
een chartervlucht 140 blanke
Zuidafrikanen naar het Galawa
Beach Hotel brengen om de
week van de verkiezingen op
veilige afstand van de opge
zweepte zwarte menigte door te
brengen.
Veel blanken zijn bang dat de
zwarte bevolking zich massaal
aan rellen en plunderingen zal
overgeven om de onvermijdelij
ke overwinning van Nelson
Mandela te vieren.
Het reisbureau Leisure Holidays
deed een marktonderzoek en
ontdekte dat de bange blanken
er echter wel op gebrand zijn
THE INDEPENDENT
hun stem uit te brengen. Voor
de week van de verkiezingen
was het aantal geboekte vakan
ties dan ook bijzonder laag. Lei
sure Holidays nam contact op
met de nationale kiescommissie
en wist te regelen dat er een
stemlokaal op de Comoren
mocht worden ingericht.
Vervolgens plaatste het reisbu
reau een advertentie in de Jo
hannesburg Sunday Times voor
een speciale 'verkiezingsreis'
voor 1.700 gulden, compleet
met retourvlucht, volpension,
feesten, diner dansant, water
sport, een stemhokje op het
strand en 24 uur per dag nieuws
van CNN, zodat de vakantie
gangers het verloop van de ver-
kiezingen op de voet kunnen
volgen.
Binnen twee dagen was de reis
volgeboekt. „De vakantiegan
gers zullen niet alleen in een
comfortabele en veilige omge
ving kunnen stemmen", aldus
de directeur van het reisbureau,
„maar ze mogen bovendien
drinken." In Zuid-Afrika is een
verbod op de verkoop van alco
hol afgekondigd voor de drie
dagen (26, 27 en 28 april) waar
op de Zuidafrikanen naar de
stembus gaan. Maar in het Ga
lawa Beach Hotel zal de alcohol
tijdens de verkiezingen waar
schijnlijk rijkelijk vloeien.
johannesburg john carlin
vertaling: margreetheslinga
Inkatha-leider Buthelezi be- wijkt niet wezenlijk af van de
schreef gisteren tijdens de overeenkomst die tien dagen
persconferentie na het sue- geleden, tijdens de 'histori-
cesvolle overleg over de deel- sche top' in het Krugerpark
name van Inkatha aan de ook had kunnen worden on-
Zuidafrikaanse verkiezingen dertekend.
volgende week hoe 'het won- Nuchter beschouwd heeft
der van Pretoria' mogelijk was Buthelezi gisteren niets meer
geworden. Nadat vorige week binnen gehaald dan hij in het
de met veel fanfare aange- beroemde wildpark ai binnen
kondigde bemiddeling van had kunnen slepen. De posi-
het duo Kissinger-Carrington tie van de Zulu-koning en de
was mislukt en de Zuidafri- Zulu-monarchie wordt nu in
kaanse crisis onoplosbaar de Grondwet gegarandeerd,
leek, was de Inkatha-chief ten Dat boden De Klerk en Man
prooi geraakt aan een inzin- dela hem toen ook aan. Het-
king. Op het vliegveld, op weg zelfde geldt voor Buthelezi's
naar huis, kreeg hij echter het tweede eis. De autonomie van
bericht dat de Kenyaanse pro- de provincies, die volgens
fessor Washington Okumu Buthelezi door de regering en
hem dringend wilde spreken. het ANC te veel worden be-
Okumu was een oude vriend knot, wordt nu, net als in het
en had zich te elfder ure bij de Krugerparkvoorstel, voorge-
bemiddelaars gevoegd. legd aan internationale be-
Buthelezi's vliegtuig vertrok middelaars,
voordat de professor arriveer- Buthelezi heeft dus niets ge-
de en diens missie leek mis- wonnen. Sterker nog: hij is,
lukt. „Het vliegtuig was net zegt professor Robert Schrire,
een paar minuten in de lucht hoogleraar politieke weten
toen er werd gezegd dat er schappen aan de Universiteit
een probleem was van Kaapstad, 'ge
en dat we moes- capituleerd'.
ten terugkeren. „Buthelezi had
Gelukkig was pro- uitstel van de ver-
fessor Okumu nog Inkcithü doet kiezingen geëist,
op het vliegveld De verkiezingen
en ik zei dat God Op VCllreep gaan door op de
als het ware toch mee aan ^^endata.
Zijn eisen inzake
had verhinderd ti
vertrekken, zodat eei'Ste VJ'ije
ik met hem kon de provincies wa
spreken. Ik vertel- Verkiezingen ren'onaantast-
de hem dat mijn Zuid-Afrika baar'. Maar hij
gedwongen terug- nppmtnu ppnn
keer een geschenk
i God was."
Of de professor dit
neemt nu genoe
gen met bemid
deling als de ver
kiezingen al zijn
ook zo zag, vermeldde Buthe- gehouden.
lezi niet. Okumu was gisteren Dat Buthelezi pas zo laat be-
wel aanwezig tijdens de ont- reid bleek tot het compromis
boezeming van Buthelezi, is volgens Schrire vooral te
maar deed er bescheiden het wijten aan het feit dat hij te
zwijgen toe. Of de terugkeer laat ten volle doordrongen
nu Gods werk was of niet, raakte van de omvang van het
Okumu besloot een poging te geweld. Met name in
wagen om de drie strijdende KwaZulu/Natal, waar eind vo-
partijen toch nog rond de ta- rige maand de noodtoestand
fel te brengen. werd afgekondigd, en in de
Hij stuurde brieven, memo's woonoorden ten oosten van
en ontwerpakkoorden naar Johannesburg slachten de
Buthelezi, president De Klerk, aanhangers van het ANC en
en ANC-leider Mandela. Hij Inkatha elkaar weer met de-
telefoneerde met iedereen die primerende regelmaat af.
een constructieve rol kon spe- „Buthelezi moest eerst zien
len en vloog naar Kaapstad hoe diep de afgrond was",
om Mandela, die daar cam- zegt Schrire. „Daarnaast zag
pagne voerde, over de streep hij in dat de verkiezingen ook
te trekken. Zijn inspariningen zonder hem doorgingen en
hadden succes. Maandag trok dat hij door te volharden.iru -
de mist van vertwijfeling op zijn starre opstelling op een
en gisteren brak de zon van dood spoor zou raken. Hij
de hoop door. had ten slotte geen andere
Met hoeveel scepsis men het optie dan deel te nemen.
verhaal van Buthelezi gisteren Het ziet er naar uit dat Buthe-
in het regeringsgebouw in lezi te laat tot inkeer is geko-
Pretoria ook beluisterde, het men. De verkiezingen begin-
nam niet weg dat het akkoord nen over precies een week en
dat Mandela, Buthelezi en De het is kort dag om potentiële
Klerk gisteren ondertekenden aanhangers die Buthelezi we-
voor Zuid-Afrika weinig min- gens zijn boycot aan andere
der dan een wonder is. Inka- partijen heeft verloren terug
tha doet op de valreep mee te winnen. De Klerk houdt er
aan de eerste democratische rekening mee dat hij nu steun
verkiezingen in Zuid-Afrika. aan Buthelezi zal verliezen.
De zekerheid van door terreur Hij leek er niet onder gebukt
verziekte verkiezingen heeft te gaan. De wetenschap dat
plaats gemaakt voor de moge- een Buthelezi die aan de ver-
lijkheid van redelijk 'vrije en kiezingen deelneemt minder
eerlijke verkiezingen'. Het is gevaarlijk is dan een Buthele-
iets waar vrijwel niemand zi die zich teruggetrokken
meer op had gerekend. heeft in haat en wrok, moet
De vraag die menigeen giste- hem wel een aantal stemmen
ren bezighield was of dat nu, waard zijn.
met of zonder de hemelse in-
niet eerder mogelijk pretoria peter van nuijsenburg
was geweest. Het akkoord dat correspondent
gisteren werd gepresenteerd
Inkatha-leider Buthelezi.
FOTO AFP WALTER DHLADHA