FIOD-zaken vaak niet voor rechter
In Willem Dreeshuis
weten ze het niet meer
r\
Belastingambtenaar op 'koffiecontrole'
Binnenland
Ouderen moeten krijgen waar ze recht op hebben
(DINSDAG 19 APRIL 1994
Belastingfraudeurs hoeven zich na
FIOD-onderzoeken meestal niet
RT voor de rechter te verantwoorden.
Celstraf wordt vaak niet opgelegd.
De fiscus handelt de meeste fraudes
RO zelf af ook als er sprake is van
strafbaar geknoei met de
belastingaangifte of van valsheid in
en geschrifte.
e FIOD meldde afgelopen jaar
W 1.100 fraudezaken aan justitie.
Zevenhonderd haalden in 1993
de rechtbank niet. Het openbaar ministerie
liet de belastingfraude 500 keer schikken
door de inspecteur en 200 keer door gewo-
ne belastingambtenaren.
Ondernemers en particulieren betaalden
alsnog de verschuldigde belasting, door-
j gaans met een boete tot 100 procent van de
I openstaande schuld. Meestal hapten de
1 fraudeurs met graagte toe om een openbare
_J] terechtzitting te voorkomen.
Het afgelopen jaar verwerkte het open
baar ministerie met pijn en moeite ruim
470 'oudere' belastingfraudes zaken die
de FIOD al vóór 1993 had onderzocht.
Slechts in de helft van de zaken kwam de
rechter er aan te pas. Bijna 150 keer trof de
officier van justitie een schikking met de
verdachte. Daarnaast werden 69 fraudes
niet vervolgd vanwege gebrek aan bewijs,
zodat het openbaar ministerié uiteindelijk
258 zaken voor de rechter bracht. Het resul
taat: 224 veroordelingen en 34 vrijspraken.
Tegen een aantal uitspraken loopt nog ho
ger beroep.
De FIOD geeft in het kader van het on-
s derzoek van deze krant voor het eerst zo ge-
detailleerde cijfers vrij. Het jaarverslag van
de opsporingsdienst is grotendeels geheim.
Tot nu toe werd alleen het aantal fraude
meldingen, processen-verbaal en het be-
drag aan opgespoorde ontdoken belasting
bekendgemaakt.
Vorig jaar kreeg de FIOD van de belastin
geenheden 1.700 meldingen van fraude.
Zeshonderd werden teruggestuurd omdat
ze nauwelijks strafrechtelijke aspecten had
den. De resterende 1.100 werden vaak met
zware middelen onderzocht. Bijvoorbeeld:
aanhouding van de verdachte voor verhoor,
afluisteren van telefoongesprekken, blokke
ren van bankrekeningen, huiszoekingen en
inbeslagname van dossiers. Het resultaat
van dat veldwerk werd in processen-verbaal
met een verklarend A4-tje naar justitie ge
stuurd.
Dat 700 zaken niet werden vervolgd,
kwam vooral doordat justitie niet genoeg
zittingsdagen bij de rechtbank kon krijgen
en ook zelf met te geringe capaciteit kamp
te. Een andere oorzaak voor het ontbreken
van strafvervolging was, dat het FIOD-ver-
moeden van grote belastingfraude voor jus
titie met te weinig bewijs kon worden ge
staafd.
Panklaar
De fraude-officieren en de FIOD gaan het
dit jaar anders aanpakken. Justitie heeft
zich verplicht 452 grotere fraudezaken voor
de rechter te brengen. In ruil voor die toe
zegging kreeg justitie extra personeel. De
FIOD levert met behulp van zijn opspo
ringsmiddelen de fraudes zoveel mogelijk
'panklaar' aan.
In het arrondissement Utrecht, bedacht
met 31 van de 452 zaken, is de nieuwe aan
pak een probleem. Officier van justitie O.T.
Brouwer vreest dat de 31 zaken niet worden
gehaald. Dat heeft twee redenen. „De ene is
dat de FIOD door topdrukte, denk aan Van
der Valk, vrijwel zeker het aantal zaken niet
zal halen. Daarnaast hebben twee zeer om
vangrijke strafzaken erg veel beslag gelegd
op de zittingscapaciteit bij de rechtbank".
In juni 1993 werden vuistregels geïntro
duceerd voor opsporing en vervolging van
belastingfraude. Ze heten aanmeldings-,
transactie-, en vervolgingsrichtlijnen voor
fiscale delicten en dounanedelicten'.
Iemand komt op papier in aanmerking
voor vervolging wanneer hij ten minste drie
overtredingen heeft begaan uit een lijst van
veertien minder leuke gedragingen. Zo
krijgt een particulier één strafpunt wanneer
hij de fiscus voor ten minste 12.000 gulden
heeft benadeeld. Een andere gele kaart
wordt getrokken wanneer de belasting op
zettelijk is geflest (officiële formulering: 'lis
tigheid van de daad'). Ook een strafpunt
wordt uitgedeeld als de bloemetjes zijn bui
ten gezet met het geld van de staat ('gericht
op eigen financieel voordeel'). De strop
spant zich voor ondernemers wanneer het
fiscaal nadeel 25.000 gulden of hoger is en
±200 zaken na
onderzoek niet
in aanmerking
voor vervolging,
retour belastingdienst
Hiervan kwamen
±500 zaken in
aanmerking
voor naherfing
en/of boete
±1700
Aantal zaken dat
in 1993 door de
belastingdienst in
handen van de
FIOD is gegeven
±1100
474
Aantal zaken dat
in 1993 door de
FIOD voor nader
onderzoek in
behandeling is genomen
GPD-Graphics Reinoud Sijtsma RLV FvG
Aantal zaken dat in 1993 na
onderzoek in handen van het
Openbaar
Ministerie Schikkingen: 147
is gegeven Vrijspraken: 34
Geseponeerd: 69
Veroordelingen: 224
nog twee andere strafpunten worden ge
scoord.
Complicaties
In de praktijk geven deze richtlijnen aanlei
ding tot complicaties. Iedereen zou op de
zelfde manier moeten worden vervolgd.
Maar dat is door het capaciteitsprobleem ger. Je kunt beter per bedrijfstak een prik
bij justitie niet haalbaar. Daarom kiezen uitdelen, dan je vastbijten in honderd frau-
veel fraude-officieren voor een pragmati
sche aanpak. J.F.M. Wasser, arrondisse
ment Den Bosch: „Als je net een vleesfrau
de hebt gehad, dan kun je beter de bakker
grijpen in plaats van nóg een keer een sla-
derende ondernemers uit dezelfde bran
che.".
Fraude-officier J. Wortel in Amsterdam:
„Die minimum-norm voor vervolging,
12.000 gulden, is veel te laag. Daar kunnen
we niet aan beginnen. Dan raakt justitie he
lemaal verstopt. Wij hanteren een veel ho
ger bedrag bij de vraag of strafvervolging
wordt ingesteld. Hoe hoog? Dat zeg ik niet.
dat zet fraudeurs alleen maar aan het den
ken". Zijn Utrechtse collega Brouwer: ..Als
een atleet fout parkeert en een gehandicap
te doet dat ook, dan neig ik ertoe tegen de
gehandicapte een lagere straf te eisen. Zo is
het ook met de richtlijnen. Daarmee moet
je creatief omgaan".
Bij fraudezaken tot 50.000 gulden is de
schikking zo n creatieve methode. ,,Als we
deze mogelijkheid niet hadden, zat het sys
teem nu hartstikke vast", zegt fraude-be-
leidsofficier H.J. Laumen uit Maastricht.
Ondere bijzondere omstandigheden is
het ook mogelijk zwaardere fraudes te
schikken. Brouwer: „Een reden kan zijn dat
een strafrechtelijk onderzoek aantoonbaar
enorme publicitaire schade heeft aange
richt voor de ondernemer. Een andere re
den kan zijn dat leidinggevenden niet actief
hebben deelgenomen aan de fraude. Ook
kan een bedrijf inmiddels tonnen hebben
geïnvesteerd om nieuwe fraude te voorko-
Onder de 100.000 gulden blijft een schik
king geheim. Daarboven bepaalt de leiding
van het openbaar ministerie of er rucht
baarheid aan wordt gegeven. Dat verschilt
van arrondissement tot arrondissement. De
Tweede Kamer wil dat elke schikking open
baar wordt om de gelijkheid te bevorderen.
Bewijzen?
Sommige officieren van justitie schamen
zich voor al te veel creativiteit bij het ver
werken van de FIOD-onderzoeken. In hun
ogen is het probleem dat de fiscale recher
che zijn eigen strafrechtelijke bril niet al te
helder heeft gepoetst. Maar al te vaak ont
breekt sluitend bewijs, vindt beleidsofficier
Laumen. Die zaken zouden door de fiscus
zelf afgehandeld moeten worden en niet
door de rechter. „Pas als het echt niet an
ders kan, moet je naar het strafrecht grij
pen".
Want anders kan het volgende gebeuren.
„Een heel linke zakenman met 18 BV's had
de belasting geflest. De zaak rammelde aan
alle kanten, want de strafrechtelijke onder
bouwing ontbrak. Daar zit je dan als officier
van justitie. Tijdens de zitting siste de straf
rechter: je zit bij de verkeerde rechter: je
moet bij de belastingrechter zijn." De za
kenman werd vrijgesproken.
Dit is de derde van zes afleveringen over
de FIOD. De artikelen werden geschreven
door Louis Burgers, Henk van Ess, Ronald
Frisart en Raymond Peil. Morgen: hoogle
raar Wladimiroff kraakt handel en wandel
van de FIOD.
Koffiecontrole. „Soms drinkt
een belastingambtenaar een
bakje koffie bij de ondernemer
en controleert hij de specificatie
van het privé-gebruik van de
auto. Na een half uur geeft hij
de zakenman een warme hand
druk en staat weer buiten".
Het zijn de onprettige ervarin
gen van de VCAC, de vereniging
van ruim zeshonderd ambtena
ren in de aanslagregeling, in
ning en controle. Hun zegsman,
Ton van Amsterdam, is uiterst
cynisch over de kwaliteit van
sommige boekencontroles bij
bedrijven: het startschot van 95
procent van alle FIOD-onder
zoeken.
Volgens de regels van de Belas
tingdienst moet een bedrijf ge
middeld één keer in de zeven
jaar worden bezocht. „De kwali
teit van die onderzoeken is
soms onvoldoende", aldus Van
Amsterdam.
Op de gemiddelde belasting
ambtenaar wordt momenteel
een zware wissel getrokken van
wege een nieuwe reorganisatie,
vindt de VCAC. Per politiek de
creet moet de belastingdienst
klantgerichter gaan werken.
Vanaf 1997 gaan de reacties op
aangiftes van particulieren en
ondernemingen veel sneller de
deur uit, zo is het plan. Oude
aangiften en bezwaarschriften
moeten binnen drie jaar ver
werkt zijn. Momenteel liggen
nog vele duizenden stukken on
beroerd in de dossierkasten. Ze
moeten voor 1997 zijn wegge
werkt.
Van Amsterdam: „De ambte
naar is daarnaast verplicht een
van tevoren vastgesteld aantal
boekencontroles te halen. Doet
hij dat niet dan dreigt de aante
kening 'te weinig produktie' in
de conduitestaat. Daar zit geen
ambtenaar op te wachten. Soms
moet hij daarom creatief zijn
om de statistische verplichting
te halen. Een streepje aan de
balk is dan zijn eerste zorg. Kof
fiecontrole (de belastingambte
naren noemen het op de werk
vloer ook wel 'flutcontrole'), is
natuurlijk verwerpelijk. Dat
vindt elke ambtenaar. Maar het
is momenteel onvermijdelijk"
Een enkele keer is het zelfs
'stoelcontrole': de belasting
ambtenaar bladert de papieren
van de onderneming door en
zegt: 'gecontroleerd'. Ook wor
den gewone aangiften noodge
dwongen soms onvoldoende
bekeken. Van Amsterdam: ,Een
paar postjes vergelijken en
afstempelen. Het is gelukkig
geen schering en inslag, maar
het kómt voor". De VCAC ha
mert al jaren op meer zorg voor
de inhoud van de controles en
minder aandacht voor de statis
tieken. Tot nu toe kreeg de be
langenorganisatie geen gehoor
bij het ministerie van financiën.
Al in 1992 bleek uit onderzoek
van de Rekenkamer dat éénder
de van de vervolgingswaardige
zaken niet bij de FIOD werd ge
meld. Van Amsterdam heeft de
indruk dat er sindsdien weinig
is veranderd. „Er worden door
de Belastingdienst regelmatig
zaken naar de FIOD verstuurd
met grote fiscale belangen.
Maar de fiscale recherche stuurt
ze wegens capaciteitsgebrek
weer terug. Dat is niet bevor
derlijk voor de motivatie van de
belastingambtenaar om op
nieuw iets te sturen".
Hij geeft een voorbeeld: „Tij
dens een geslaagde boekencon-
trole kwam een ambtenaar er
achter dat een bedrijf jarenlang
geen inkomsten-, omzet- en
loonbelasting had betaald. Er
bleek weinig geld meer te halen,
bezittingen waren niet te vin
den. De ambtenaar vermoedde
een verborgen geldstroom. Ty
pisch een zaak voor de FIOD
dus".
Maar de fiscus-medewerker
kreeg het dossier 'als een boe
merang terug'. De FIOD was
namelijk met grotere fraudes
bezig. „Tja. wat doe je in zo n
geval? De man had geen tijd om
die verborgen geldstroom bloot
te leggen. Dus hij legde het be
drijf een aanslag van enkele
tienduizenden guldens op. Dat
bedrag bleek vervolgens onin
baar. Als de fiscale recherche er
werk van had gemaakt, was de
belastingschuld misschien wél
geïnd".
Jet Nijpels, lijsttrekker van nieuwe ouderenpartij, rekent op tien zetels
AMSTERDAM SASKIA BELLEMAN
Hij gaat niet stemmen dit jaar.
Niet omdat hij het vertrouwen
in de politiek kwijt is, of omdat
hij niet weet welk vakje in te
kleuren. „Ik ben blind en ik vind
het een te grote inbreuk op mijn
privacy om iemand anders te
vragen om voor mij een stem
uit te brengen", zegt de 80-jari-
ge M. Aalders. De 92-jarige me
vrouw Broens gaat wel stem
men. Maar op wie? „Ik heb het
nog nooit zo moeilijk gevonden
als dit jaar."
Verwarrende discussies over
het wel of niet verlengen van
winkelsluitingstijden, alom ge
respecteerde politici die ineens
gevaarlijk ultra-rechts uit de
hoek lijken te komen, en boven
al: ingrepen in de AOW. Neder
landse ouderen vinden de keus
er niet bepaald eenvoudiger op
geworden.
Een rondje door het naar de
beroemde sociaaldemocrati
sche voorman vernoemde Wil
lem Dreeshuis in Amsterdam
leert dat veel bewoners nog
geen flauw idee hebben wat ze
op de derde mei gaan doen. De
tijd dat er vaste prik PvdA werd
gestemd is allang voorbij. De
grenzen zijn vervaagd, net als
tussen politieke partijen. Zo had
traditioneel WD-stemmer Aal
ders nooit gedacht dat hij nog
eens zou eindigen in het rooie
Willem Dreeshuis. „Ik zag eerst
wel een beetje tegen de verhui
zing op. Nu zou ik hier niet
meerweg wiljen."
WD stemmen was voor hem
vroeger een bijna-automatisme.
Hij was een kleine ondernemer,
runde een zaak in uurwerken
aan de Haarlemmerdijk 'en dan
stemde je vanzelfsprekend op
de partij die voor je belangen
opkomt'. Als hij nu jong onder
nemer was, zou hij dat waar
schijnlijk niet meer doen. Mis
prijzen klinkt door in zijn stem
als hij zegt: „De WD heeft ge
kozen voor de grote industrie".
Nü is zijn blindheid de oor
zaak van zijn afhaken, maar hij
heeft er ook wel eens bewust
voor gekozen om het stemhok
links te laten liggen. „Een beetje
teleurgesteld, ja. In campagne-
tijd hebben ze allemaal het bes
te met je voor. Zodra ze in het
kabinet zitten komt er niks
meer terecht van alle mooie be
loften."
Met die verzuchting is me
vrouw Broens, ex-stenografe en
al 75 jaar vakbondslid, het hele
maal eens. „Vervelende maatre-'
gelen stellen ze altijd uit tot na
de verkiezingen." Als er door
haar verhuizing naar het Willem
Dreeshuis in maart niet iets was
misgelopen met haar stembiljet,
zou ze PvdA hebben gestemd.
Maar nu? „Ik vind het een
moeilijke situatie. Dat gedoe
over de AOW. Ik heb er m'n he
le leven voor gewerkt. Niemand
heeft het recht om daar aan te
komen. En de Arbeidstijdenwet
waarvoor we in 1919 zo hebben
gevochten, wordt nu ook losge
laten. Ik vind, als iemand tot zes
uur heeft gewerkt is het welle
tjes. Dan moet je andere dingen
kunnen doen."
Mevrouw De Maar (88), af
komstig uit een Nederduits
Hervormd nest, heeft sinds haar
huwelijk met een rietwerker al
tijd SDAP en later PvdA ge
stemd. Geen mens die haar
daar vanaf kan brengen. „De
PvdA is wel enigszins veran
derd, maar ik heb nog steeds
het vertrouwen dat ze de situa
tie voor ouderen laten zoals die
is", zegt ze resoluut.
De 81-jarige ex-communiste
mevrouw Exter is daar veel
minder zeker van. Ze weet wat
ze op 3 mei gaat doen: breken
met een traditie. In plaats van
de PvdA, wordt het dit jaar de
Socialistische Partij. Aarzelend:
„Ja, als je die verhalen leest over
dreigende ingrepen in de AOW,
ga je toch een beetje meer in je
eigen straatje denken. Bij de
verkiezingen voor de gemeente
raad heb ik nog PvdA gestemd,
maar dat vond ik al dubieus.
Vroeger, kort na de oorlog,
stemde ik communistisch. Ik
bezocht congressen, was actief
in de vrouwenbeweging. Totdat
ik vond dat de partij dictatoriale
trekjes begon te vertonen. Toen
werd het PvdA. Nu vind ik de
PvdA vaak te rechts, en ik ben
links."
EINDHOVEN CARINE NEEFJES
Een gerimpelde, grijsharige
vrouw als lijsttrekker was mis
schien beter geweest voor het
imago van het Algemeen Oude
ren Verbond. Maar hoewel de
huidige partijleider een jeugdig
uitziende vrouw is van 46 jaar,
vinden alleen buitenstaanders
dat Jet Nijpels niet bij de oude
renpartij past. De schoonzus
van Breda's burgemeester Ed
Nijpels blaakt van optimisme.
De peilingen geven het oude-
renverbond rond de vijf zetels.
„Maar als we de komende we
ken flink aan de weg timmeren,
reken ik op tien."
Ouderenpartijen hebben wel
eerder meegedaan aan de lan
delijke verkiezingen, maar een
plek in de Tweede Kamer haal
den ze niet. Dat is verleden tijd,
meent de kersverse lijsttrekker,
want nog nooit eerder waren
ouderen zo ontevreden over de
gevestigde politieke partijen als
nu. Massaal laten bejaarden het
CDA in de steek na de AOW-pe
rikelen. Maar ook de onveilig
heid op straat, de eigen bijdrage
voor medicijnen en de slechte
voorzieningen van het open
baar vervoer hangen oude men
sen de keel uit.
Jet Nijpels noemt het griezelig
dat zoveel ouderen uit onvrede
racistische gevoelens ontwikke
len. „Het gaat hier om mensen
die zelf de Tweede Wereldoor
log hebben meegemaakt. Laatst
kwam er een vrouw naar mij
toe, ze pakte woedend haar bril
van haar neus. 'Dit ding kostte
Jet Nijpels: „Als
de weg timmeren, reken ik op tien zetels".
473 gulden, ik kreeg slechts
twintig gulden vergoed. Als de
bril van een asielzoeker kapot
gaat, krijgt hij gratis een nieu
we', riep ze woedend".
„Natuurlijk is die gedachte alleenstaande bejaarde die
ongenuanceerd, maar ouderen lening moet afsluiten om de ei-
worden door de huidige rege- gen bijdrage voor hulpmiddelen
ring financieel zo hard gepakt, te betalen. Dat kan toch niet."
dat ze zich afreageren op bui
tenlanders. Bij ouderen over
heerst het gevoel dat hun zuur
verdiende centjes worden afge
pakt. Ik ken een gehandicapte.
Het Algemeen Ouderen Ver
bond (AOV) wil in elk geval de
eigen bijdrage voor medicijnen
afschaffen. Verder vindt de ou
derenpartij dat de AOW-uitke-
ring moet meegaan met de ont
wikkeling van de lonen. Met dit
standpunt staat de AOV zij aan
zij met Groen Links en lijnrecht
tegenover het CDA. dat jaarlijks
wil bekijken of de AOW-uitke-
ring moet worden bevroren.
De nieuwe partij wil zich niet
op een links-rechtsschaal zet
ten, al is Nijpels jarenlang
raadslid voor de WD in Eind
hoven geweest. „Wij willen ons
per se niet vergelijken met de
bestaande politieke partijen.
Want die konkelen. Bij de huidi
ge politici is de eigen status heel
belangrijk. Dat geldt voor ons
niet. Ons kader is gemiddelde
61 jaar oud en heeft al een heel
leven achter de rug. Die mensen
hoeven geen aanzien meer te
verwerven. Ze willen alleen dat
ouderen krijgen waar ze recht
op hebben".
lobbyen
De ouderenorganisaties voelen
weinig voor een speciale oude
renpartij. De diverse bonden
willen liever doorgaan met lob
byen bij de grote politieke par
tijen. Ze denken dat ze op die
manier meer invloed kunnen
uitoefenen. Ze beschouwen het
Algemeen Ouderen Verbond als
een alternatief voor protest-
stemmers.
Nijpels. fel: „Het onderhande
len van de ouderenbonden met
PvdA. DA, WI) en D66 heeft
de afgelopen kabinetsperiode
weinig zoden aan de dijk gezet.
En ik kan mij er niet druk om
maken dat wij groot worden
met proteststemmen. Ik heb lie
ver dat ouderen uit onvrede
voor óns kiezen dan voor de ex
treem-rechtse partijen".
